evdemosis
eTika
Tbilisi
2016
UDC (uak) 17
a-808
3
w i g ni p i r ve
velli
i
I
delosze, RmerTisTvis sakuTar fiqrTa gammxelelma erTma
momlocvelma, letos1 taZaris propileiaze dawera:
5
aristotele evdemosis eTika
6 wigni pirveli
evdemosis eTika aristotele
II
Cven viciT, yovels, visac SeuZlia Tavisi arCevanis mixed-
viT cxovreba, hgonia, svian bogins dasaxul miznis miRwevaSi
hpovebs,2 iqneba es pativi, saxelmoxveWiloba, simdidre Tu ga-
naTleba (oRond, vincobaa ar miuZRvnis igi Tavs raime mizans, es
aris niSani didi ugunurobisa3). garna, pirvel yovlisa gveva-
leba auCqareblad gamovikvlioT TviT CvenSi, romel nawilSia4
keTildReoba da ra SeiZleba iyos is, ris uqonlobis gamoc
miwis Svilebi ubedurebi rCebian. aki igi, ris Tvinier jansaRi
ver iqnebi da TviT janmrTeloba - erTi da igive araa. msgavsi
SemTxvevebi gana cotaa?! aserigad, bedniereba da is, ris gar-
eSec keTilad yofna SeuZlebelia – erTi da igive ar gaxlavT,
amasTan [TviT pirobebic gansxvavebulia:] im sami raimedan
romelime erTi janmrTelobas da sicocxles ar exeba, TumcaRa,
yvela garemoebasa da moqmedebisas iqve imyofeba: ase, vTqvaT,
vinZlo ar visunTqebT, vifxizlebT da advilad ar gardaviqm-
wigni pirveli 7
aristotele evdemosis eTika
III
bedqmnilobis Sesaxeb xalxSi arsebuli yvela mosazrebis
ganxilva aucilebeli araa, raki bavSvebs da avadmyof, WkvaSe-
frqveul xalxsac bevri iseTi eCvenebaT, razec arcerTi saRad
moazrovne Tavs ar imtvrevs: aq mosazrebebi ar aris saWiro,
dabolos pirvelTaTvis ( - dro) raTa gaizardon, sxvaTaTvis
ki - sasjeli eqimisgan an saxelmwifosgan, rakiRa wamlebiT
mkurnaloba dartymebze subuqi rodia. ufro swored yvelaferze,
umeteswilad ki bedsvianobaze molaybe umravlesobis azris
gaTvaliswinebac ar Rirs; axireba iqneboda gvemsjela im Zex-
orcielTa winaSe, visac TaTbiri ki ar sWirdeba, xolo [mZafri]
SegrZnebebi. nebismier sagnis Seswavlas Tavisi saZnelo sakiTxebi
Tan axlavs da aSkaraa, roca umSvenieres yofaze vsaubrobT, met-
naklebad keTildReobiT savseze, isinic wamoiWrebian. zustad
es mosazrebebi unda ganvixiloT, mokamaTe mxareebis mxilebebSi
sabuTebicaa da varaudebic.
da kidev, mniSvnelovania, mxedvelobidan ar gamogvrCes,
8 wigni pirveli
evdemosis eTika aristotele
IV
mokled, sakamaTo da saZnelo sakiTxebis umetesoba gairkveva,
vincobaa sworad ganvsazRvravT, ranairadac gvmarTebs bed-
nierebis arsis gageba: mxolod romeliRac xarisxi sulisa, rarig
Zveli filosofosebi fiqrobdnen, vinZlo marto es Tviseba
sakmarisi ar iqneba da niSandoblivobebTan SeTanxmebuli moq-
medebanicaa saWiro.
[cnobilia,] kacxorcielTa cxovrebis wesi sxvadasxvaa:
erTni arc ki zraxvian im keTildReobaze, raic Cven gvaqvs
mxedvelobaSi da maTi Zalisxmeva arsebobisaTvis aucilebelis
mopovebiskenaa mimarTuli. es isini gaxlavan, visi saqmianobac
ugvan mdabal sargebelTanaa dakavSirebuli, uxamss me bRenZiaTa
moRvaweobas vuwodeb, mdabals - gasamrjelosTvis mjdomiare1
muSaobas, sargeblians - sabazro garigebebs, - iyide - gayides
wigni pirveli 9
aristotele evdemosis eTika
10 wigni pirveli
evdemosis eTika aristotele
V
cota rodia iseTi, ris Sesaxebac Tanatolfasad ver im-
sjeleb. urTulesia gansja imisa, ra miaCnia yvelas erTob iol
da mTlad ZexorcielisTvis nacnobad. saxeldobr ra unda
avirCioT imaTgan rac sicocxleSi gvxvdeba, viTarmed survili
srulad davakmayofiloT. saqme isaa, cxovrebaSi bevri iseTi
xdeba, ris mizeziTac kacni sawuTros eTxovebian. amas gane-
kuTvnebian: sneulebani, Zlieri tanjvani, vnebaTa mozRvavebani.
amitom aSkaraa, TviT dasawyisSi Cveni sicocxlisa Tu arCevanis
saSualeba mogvecema, aseTi ambebis mizeziT umjobesi iqneboda
arc davbadebuliyaviT. Semdgom: ra cxovreba aqvT bavSvebs?
arcerTi gonebasaRi momakvdavi ar miscems uflebas Tavis Tavs
da sicocxles ukan ar daabrunebs. bevria imnairi, raSic araa
arc siamovneba da arc tanjva, dia, ukeTu aris tkboba - urcxvi,
ugvani, imisTanad, rom imgvar yofnas aryofna sjobia. ase, ros
SevkrebT yvelafers rasac yoveli Tavis survilis sawinaaR-
mdegod akeTebs da iTmens, imas, raic miznad ar dausaxavT da
ganusazRvrel droiT gavwelavT, imJamad nebismieri arsebobas
ararsebobas amjobinebda.
metic, Tuki kacxorcielisTvis sakvebi da sasiyvarulo
ambebi misawvdomi iqneba, garna SemecnebiT tkboba, mxedveloba
an romeliRac sxva grZnoba da unari miuRweveli, imxanad kacis
Svili sicocxles iuarebda, vai Tu masSi yvelaferi monuri ar
darCeboda. xolo, vincobaa daTanxmdeba, maSin misTvis sulerTi
yofila adamis Svili iqneba igi Tu mxeci. egviptur xar apisisT-
wigni pirveli 11
aristotele evdemosis eTika
12 wigni pirveli
evdemosis eTika aristotele
wigni pirveli 13
aristotele evdemosis eTika
VI
SevecdebiT yoveli es sakiTxi logikurad gavarCioT da sabo-
laod mtkiced davrwmundeT, mowmobebis da magaliTebis saxiT
TviTcxadi rameebi gamoviyenoT. didebuli iqneba vinZlo yvela
dagveTanxmeba imaSi, rasac Cven vityviT, da vai Tu ara, raimeSi
14 wigni pirveli
evdemosis eTika aristotele
wigni pirveli 15
aristotele evdemosis eTika
VII
yovelive am winaswari SeniSvnis Semdeg, ganxilvas SevudgeT,
daviwyoT im pirveli rarig iTqva dausabuTebeli da bundovani
mtkicebulebebiT; SevecadoT zustad gavarkvioT raa bedniere-
ba.2 igi ra Tqma unda xalxis mier yvelaze did da saukeTeso
16 wigni pirveli
evdemosis eTika aristotele
wigni pirveli 17
letos taZari delfosze
18
evdemosis eTika aristotele
VIII
ase rom, gvevaleba gavarCioT, ra gaxlavs `udidesi madli~ da
ramdeni mniSvnelobiT ixmareba es sityva. am mizeziT sami ZiriTadi
mosazreba1 arsebobs. gvimtkiceben, yvela nakeTilarze uzenaesi, -
damoukidebeli qvelobaao, oRond, TavisTavad qveloba - es isaa,
romlisTvisac Cveulia iyos pirveli wyalobaTa Soriso2 da sxva
rameebSi arsebobiT ganapirobos `iginic kurTxevani iyvneno~.3 es
orive Tviseba sikeTis ideisTvisaa niSandoblivi. rodesac vambob
`orive~s, mxedvelobaSi maqvs: `iyos pirveli nasikeTarTa Soris~
da `sufevdes mizezad imisa, rom isini nakeTilarni brZandebod-
nen~. zustad masze, madlis ideaze yvelaze meti uflebiT Segvi-
Zlia ganvacxadoT, umetnaklebod isaa qveloba, rakiRa danarCeni
wyalobani dedaarsni gaxlavan masTan Tanaziarobis da mgvanobis4
wigni pirveli 19
aristotele evdemosis eTika
mgvanobis arsni arian. TviT rameebis ideebTan Tanaziaroba ara sxva rameSi,
aramed maT minamgvanobaSi mdgomareobs.~ (lЗ2d2 - 4).
1. ` kurTxevaTa Soris pirvelia ~ - Sdr. aristoteles ganxilva
`metafizikidan~: ``rogorc~ miT, rac (πρότερα) ze pirveladia aRiniSneba
Tviseba imisa rac uwinaresobs, magaliTad talRovaneba win uswrebs si-
gluves, ase zogi rameebi aRiniSneba rogorc winmswrebni da mimdevarni,
sxvani – arsis da bunebisda mixedviT, anu is rasac meores gareSe arseboba
SeuZlia, roca am meores ar ZaluZs arseboba pirvelis gareSe, platoni ase
asxvavebda~ (V, lОl8bЗ7 - 1019а4).
2. `sxva dargis codnis saqmea~ - platonis ideebis Sesaxeb moZRvrebis kritika
mocemulia aristoteles `metafizikaSi~ XIII, l07b9 - 1080аll.
3. `sxvadasxvagvaradaa~ - `metafizikaSi~ aristoteles platonis `ideebis
Sesaxeb~ doqtrinis sapirispirod oTxi mTavari pretenzia aqvs wamoyenebuli:
`ideebi~ usargebloni arian grZnobiTi rameebis aRsaqmelad; isini grZnobiTi
rameebis TviT arsebobisTvisac agreTve gamousadegarni gaxlavan; ideebis
gankerZoebuli samyaro, danarCen rameebTan raRac mgvani da saerTo rom aqvT,
Tavis TavSi winaaRmdegobis Semcvelia, radgan gaiZulebs aRiaro ram saerTo,
rac danarCen calkeul rameebs Soris arsebobs, agreTve gaaCnia Tavisi idea
da ideebis ideebi da ase usasrulod. ideebis Sesaxeb moZRvrebas ar SeuZlia
srulad axsnas mgrZnobiare rameebis cvalebadoba – maTi moZraoba, Camoya-
libeba, warmoSoba da sikvdili.
20 wigni pirveli
evdemosis eTika aristotele
wigni pirveli 21
aristotele evdemosis eTika
22 wigni pirveli
evdemosis eTika aristotele
wigni pirveli 23
aristotele evdemosis eTika
24 wigni pirveli
evdemosis eTika aristotele
wigni pirveli 25
aristotele evdemosis eTika
26 wigni pirveli
evdemosis eTika aristotele
wigni pirveli 27
wi
w i g ni m e o r e
1
gadavdivarT ra axal Temaze, vTqvaT Semdegi: mTlianobis yve-
la sikeTe an sulis gareTaa, an masSia moTavsebuli da romelnic
sulSi arian damwyvdeulni, danawevrebis Tanaxmad umjobesni
gaxlavan, raic Cven ekzoTerul swavlebebSi davadgineT.1 gon-
ebrivi Rvawi, saTnoeba, kmayofileba - es yvelaferi xom sulSia
da yoveli swored [maTSi] - zogierTSi an yvelaSi erTad Tavis
mizansa xedavs. sulSi arsebuli erTis mxriv - mdgomareobani da
SesaZleblobebia, meores mxriv - moRvaweobebi da moZraobebia.2
zustad es iqneba Cveni amosavali da kidev is, rom saTnoeba
- saukeTeso gunebaganwyobilebaa, an mdgomareobaa, anda yvela
raimes saSualeba da SesaZleblobaa,3 romelnic gamoiyenebian an
ram daniSnuleba gaaCniaT. ase gviCvenebs umecreba. Cven am mtkice-
bas yvelafers davurTavT. vaRiarebT, mosasxams Tavisi saTnoeba
aqvs, radgan mas raRac daniSnuleba moepoveba da gamoyenebadia.
sawvimaris saukeTeso mdgomareoba misi keTilsamyofloba br-
Zandeba. amgvarad, arsebobs gemis madli, saxlis an sxva rameebis
28
evdemosis eTika aristotele
1. 19a2 – 6: rom yovel raimes, romelsac aqvs Tavisi daniSnuleba (ε̆ργον) Tavisi
saTnoeba, sakuTari umaRlesi Rirseba (ἀρετή) gaaCnia, analogiurad ganixilavs
platoni Tavis `saxelmwifoSi~ I, 24, 353b - c8.
2. `saqme mizania~ - Sdr. `metafizika~ IX 1050a21 – 23: `radgan saqme – mizania da
moRvaweoba – saqmea, amitomac `moRvaweoba~ (ὲνέργεια) warmosdgeba `saqmisagan~
(ε̆ργον) da `ganxorcielebaze~ (ἑν – τελέχεια) aris mimarTuli.~
3. 19a10 - 11: analogiuri gaigiveba miznisa (τέλος) dazRvarisa (ε̆σχατον) ix.
`metafizikaSi~ V 16, 1021b29 – 30.
wigni meore 29
aristotele evdemosis eTika
30 wigni meore
evdemosis eTika aristotele
32 wigni meore
evdemosis eTika aristotele
II
cxadia, zneobiT saTnoebas kavSiri gulis Sejerebasa da
mowameobasTan aqvs. zne - Cveulebebi ranairadac TviT saxel-
wodeba gviCvenebs warmosdgeba [sityvisgan] `Cveva~,1 xolo Cveva
xSirad gameorebul gansazRvruli mimarTulebis swavlebisa-
1. 20a39 – b7: aristotele nirsa (η̑θος) da Cvevas (ε̆θος) aaxlovebs da xazs usvams
Cvevis Tvisebas gansazRvruli qmedebis ganxorcielebisa (τὸ ὲνεργετικόν), ris
Semdegac am kuTxiT xedvidan igi nirs ganixilavs rogorc Tvisebas sulis
ugunur nawilisa romelic gonebis nebas aRasrulebs.
34 wigni meore
evdemosis eTika aristotele
III
miviRebT ra am gansazRvrebebs, saWiroa vicodeT, yovel
ganuwyvetlobaSi da danawevrebaSi1 naWarbic gveqneba, ukmarobac
da saSualoc, amasTan, [es sidideebi izomeba] an erTmaneTTan an
CvenTan TanafardobaSi, ise, ranairadac gimnastikis, eqimobis,
xuroTmoZRvrobis, xomaldis marTvis da nebismieri saqmianobi-
sas romelnic arian an ar arian dakavSirebulni mecnierebasTan,
daxelovnebulTan Tu gauwafavTan. aki moZraoba ganuwyvetelia
oRond, moRvaweoba xom moZraobaa. yovel [saqmeSi] saukveTeso -
SuaTanaa, saSualo CvenTvis,2 vinaTgan igi TanxmobaSia imasTan,
rasac codna da goniereba moiTxovs da mas yovelTvis umjobes
mdgomareobamde mivyavarT. es cxadia daskvnidanac kerZodan
sayovelTaosken da msjelobidanac, rameTu winaaRmdegobrivni
erTurTs anadgureben, ganapirani TiTqos erTmaneTisTvisac
da Sua adgilisTvisac sapirispironi brZandebian, rameTu Sua
aseTicaa da iseTic, erTis mimarTac da meoresTan damokide-
bulebis mizeziTac, magaliTad, `toli~ `mcireze~ metia da
36 wigni meore
evdemosis eTika aristotele
38 wigni meore
evdemosis eTika aristotele
IV
axla, rodesac gansazRvrebebi saxezea, aucilebelia iTqvas
Semdegi: raxan suli ori ubnisagan Sedgeba da maT Sesabamisad
gonieri fardis saTnoebanic arseboben - moazrovneni, romelTa
amocanacaa - WeSmaritebas an arsebobis wess [Cawvdnen], anda
[yoveli arsebulis] warmoSobisa, ugunurisac, magram miswrafe-
bulis (gana sulis yvela nawils ara aqvs miswrafeba1 Tuki is
dayofadia), maSin keTili zne da cudi niSati siamovnebaze da
tanjvaze aucileblad damokidebuli iqneba, romelTac mokvdavi
daZebnis an gaeqceva. es `grZnobaTa moZraobebis~, danawevrebidan
aSkaraa: `SesaZleblobebis~ da `Tvisebebis~ mixedviT. namdvilad,
`SesaZleblobebi~ da `Tvisebebi~ grZnobaTa gadanacvlebis
[SesaZleblobebis da Tvisebebis] dedaarsia, oRond, grZnobaTa
adgilis cvlani siamovnebasTan da tanjvasTan SekavSirebulan.
aserigad, amis safuZvelze da wina mtkicebulebebidan Cans, mTeli
zneobrivi saTnoeba siamovnebebiT da tanjvebiTaa warmoSobili.
amebani kidevac iqeTkenaa mimarTuli da imasTanaa kavSirSi,
40 wigni meore
evdemosis eTika aristotele
V
saTnoeba, ragvaradac dadgenilia - stabiluri mdgomareobaa,
odes kacni saucxood iqcevian da ris wyalobiTac mSvenierebi-
saken yvelaze ukeT midrekilan, xolo, mSvenieri da saukveTeso
- namdvil gansjasTan TanaxmobaSia, CvenTvis igia agreTve Sua
siWarbesa da naklovanebas Soris, amis gamo zneobrivi saTnoeba
aucileblad SuaTana iqneba, TiToeul, calkeul ZexorcielTa
Sesabam siamovnebasa da tanjvas Sua alags, sasiamovnosa da usia-
movnos Suaze arsebul Suaguls dauaxlovdeba. Suana siamovne-
bebs Sorisi Sualedi adgili gaxlavT (xom maTSi siWarbecaa da
ukmarobac), SuaTana tanjvis Jams, Sua alagi erTSic an meoreSic.
aRmatebuli sixarulSi, uaRresi siamovnebaSi da [warCinebuli]
mwuxarebaSic - sapirispiroSi, magram, es an Seufardebelia, anda
romeliRac zomasTan Sesabamisobaa, nimuSad, [ros vinme iqceva]
umravlesobisgan gansxvavebulad; zneobrivi ki sapirispirod
42 wigni meore
evdemosis eTika aristotele
VI
modiT, dasabamiT poziciaSi davdgeT da Cveni kvleva gan-
vagrZoT. yoveli arsebuli bunebiT raimes pirvelarsia, amitom
SeuZliaT maT uamravi TavianTi mgvani warmoSvan, nimuSad, ada-
mianma - adamianebi da saerTod, cxovelebma - mxecebi, mcenaree-
bma - mcenareebi. amas davumatoT, Zexorcieli rogorc erTi
cxovelTagani1 gansakuTrebul moqmedebebis pirvelsawyisicaa,
TiTqos vercerT sxva [mxecze] ver vityviT `is moqmedebs~.
sawyisebad pirdapiri mniSvnelobiT moqmedebaTa dasawyisebi
iwodebian, ufro sworad ki isini, romelTa meSveobiTac war-
moSobilni sxvafriv ver iarsebebdnen da aseTi dasabami albaT
RmerTia. iq, sadac Tavdapirveli cneba ucvlelia, magaliTad
maTematikaSi, [sityva] pirvelsawyisi ixmareba ara pirdapiri
gagebiT, oRond msgavsebis mixedviT gamoiyeneba. marTlac, aqac
Tu rom amosavali principi icvleba, im dros misgan gamomdinare
yvela Sedegi unda gadasxvaferdes, Tumca TviT Sedegni rodi
gadasxvavdebian, rodesac erTi auqmebs meores, vai Tu yofili
piroba Zalas kargavs da mtkicebuleba axali amosavali prin-
cipis safuZvelze warmoebs.
adamiani raRac moZraobis dasawyisia, rameTu moRvaweoba -
moZraobaa. viTarmed am SemTxvevaSi ragvar sxvebSi pirveldaw-
yebiTi mdgomareoba aris arsebulis an misi wyalobiT warmoSo-
bilis mizezi, imJamad fiqris dineba iseTive unda iyos, rarig
[mkacri] mtkicebulebebisas.2 aki, odes samkuTxeds aqvs ori
44 wigni meore
evdemosis eTika aristotele
VII
axla unda gavarkvioT raa `nebayoflobiTi~ da ra `iZule-
biTi~ da ras niSnavs `sakuTari arCevani~, radganac zneoba
da uzneoba maTgan ganisazRvreba. jer `nebayoflobiTi~ da
`iZulebiTi~ ganvixiloT. isini, rogorc Cans, samidan erTi unda
iyos: xams, raimeTi swrafvasTan, arCevanTan da fiqrTan iyvnen
dakavSirebulni, magram, `nebayoflobiTi~ maTTan Tanmimdevru-
lia, `iZulebiTi~ ki mkveTrad ewinaaRmdegeba maT. miswrafeba
Tavis mxriv samad iyofa: ndoma, aRSfoTebuli garRveva, Jiniani
survili. am danawevrebas moveWidebiT da `Jiniani surviliT~
daviwyebT.
SeiZleba mogeCvenos, yvelaferi rac mgznebare surviliTaa
gamowveuli - nebayoflobiTia, gana yoveli arasurvilnebiTi
46 wigni meore
evdemosis eTika aristotele
1. 23a31 - 32: evenis saxels ramdenime elegiuri poeti atarebda. poeti, ritori,
sofisti eveni kunZul parosidan moxseniebulia platonis mier `sokrates
apologiaSi~ (20 b-с) da `fedraSi~ (267а). aristotelesgan moyvanil evenis
sityvebs vpoulobT Teognides elegiaSic (1, 472).
2. `aravin ar moindomebs imas rac cudad miaCnia~ - Sdr. ritorika I, 1369а2:
`survili aris swrafva keTildReobisaken~.
wigni meore 47
aristotele evdemosis eTika
48 wigni meore
evdemosis eTika aristotele
VIII
amasTan [`neba - survili~] - `piradi arCevani~ sulac ar br-
Zandeba, rac TvalnaTelia Semdegidan, aki `Seni nebasurviliT~
rogoradac damtkicebulia iZuleba rodia, metic, yvela surva
- survilnebiTia (aserigad mosurvebiT moqmedeba moprianebis
gareSec SesaZlebelia, es gansakuTrebulad gamovlinda). gu-
lisTqmiT Sepyrobilebi bevr rasme naucbaTevad vakeTebT, imx-
anad, rawamsac arCevani arasodesaa naCqarevi.
ra Tqma unda `moqeifianeba~ samidan erTTan Tanxmieri iqneba
- swrafvasTan, arCevanTan anda gansjasTan da raki pirveli ori
gamovricxeT, mas Semdeg rCeba mesame, rom `keTili neba~ - ganx-
ilviT dasabuTebuli moqmedebaa. cotaTi kidev ganvagrZoT Cveni
msjeloba da `nebiTis~ da `uneburis~ Sesaxeb Zieba bolomde
miviyvanoT. raimes keTeba `iZulebiT~ an `Sexedulebis mixed-
viT~ viTar Cans mWidrodaa dakavSirebuli imasTan, razec vis-
aubreT. `Tavs moxveva~ TiTqos - nebayoflobiTi ar aris, xolo,
yvelafers `uneblies~, davaldebulebas vuwodebT, amnairad, jer
wigni meore 49
aristotele evdemosis eTika
50 wigni meore
evdemosis eTika aristotele
52 wigni meore
evdemosis eTika aristotele
54 wigni meore
evdemosis eTika aristotele
IX
[Cveni msjeloba] dasasruls uaxlovdeba, arc cneba `swraf-
vis~, arca [cneba] `arCevanis~ SemTxvevaSi `survilneba~ ar gan-
isazRvra. gvrCeba erTi, saWiroa igi `ganxilvasTan mimarTebiT~
gamovarkvioT. `neba~ viTar Cans `uneburTan~ Sepirispirebulia,
da saqcieli, romelic Caidina iman, vinc icis - visze, ris meS-
veobiT da ratomaa mimarTuli misi moqmedeba, im saqmis viTarebas
upirispirdeba, romelic vinmesadmi ucodinrobiT Sesruldeba,
raimes meSveobiT da saxeldobr, vinZlo ra keTdeba [da srul-
deba] umecrebiT da ara SemTxveviT. ase icodnen, is mama iyo da
misi mokvla ki ar undodaT, aramed gadarCena ewadaT, ragvara-
dac es peliadebma2 gaakeTes, an [uwyodnen] is sasmeli iyo da
[ifiqres] rom es [sasiyvarulo] sasmidiao, anda Rvino, xolo,
Sxami ki gamodga. namoqmedari Cadenili ucodinrobiT imisa –
Tu rom ra keTdeba, ris meSveobiT da vis mimarT, - unebliea da
mis sapirispirod - nebayofloba gvevlineba. Tqven amis Semdgom
X
axla `arCevanze~ vilaparakoT da daviwyoT im sirTuleebiT,
romelnic masTan dakavSirebiT warmoiSvebian. SeiZleba kidevac
gavcbundeT, bunebiT romel gvars ganekuTvneba igi da romels
unda mivakuTvnoT, erTi da igivea `survilnebiTi~ da `ganzraxu-
li~ Tu erTsa da imaves ar niSnavs. zogierTi daJinebiT amtkicebs
da erTi SexedviTac mogeCveneba, arCevani - oridan erTia: an azri,
an ltolva, raxan udavod orTave arCevanis Tanmxlebia.
arCevani rom ltolva ar aris - aSkaraa, sxvafriv survils,
mZafr ndomas, anda gaSmagebul aRtkinebas daemTxveoda, aki ara-
vin iqneba moculi ltolviT, Tu ar ganucdia. Jini da mZlavri
agznebuloba cxovelebisTvisacaa niSneuli, oRond, arCevani
nuras ukacravad, da kidev: iginic ki, visTvisacaa damaxasiaTe-
beli, borgneuli agulianebisa da Zlieri mowadinebis gareSe bevr
rasme irCeven. vincobaa isini vnebas gulSi Caukravs, mas Semdeg
56 wigni meore
evdemosis eTika aristotele
58 wigni meore
evdemosis eTika aristotele
wigni meore 59
aristotele evdemosis eTika
60 wigni meore
evdemosis eTika aristotele
62 wigni meore
evdemosis eTika aristotele
XI
axla, raJams mocemuli gvaqvs es gansazRvrebani, imaze
visaubrebT, zneobrioba irCevs Seucdomlad da namdvil mizans
saxavs, radgan gamorCeul iqnas Rirseuli sagani, Tu ragvara-
dac vieTni fiqroben,1 amas Wkua akeTebs. amas TavSekavebuloba
Svreba, radganac is gonebas dauzianeblad inaxavs. zneobrioba da
moTmena - sxvadasxva ramaa. maTze Semdeg vilaparakebT,2 vinaidan
zogierTTa azriT3 saTnoebas saR azramde mivyavarT da sabuTi maT
aseTi aqvT: `TavdaWeriloba zedmiwevniT amgvaria da igi saqeb
rameebs ganekuTvnebao.~ Cveni ganxilva winaswari aporiebiT da-
viwyoT.~ mizani4 SeiZleba zusti iyos, oRond misken savali gza
- mcdari; gezi SeiZleba mcdari iyos, garna, misken savali gza -
Seumcdari; erTis da meoris umarTebulobac SesaZlebelia. ras
qmnis saTnoeba: sabolao mizans Tu misi miRwevis saSualebebs?
Cven vfiqrobT - mizans, raki masze daskvnas ar akeTeben da arc
64 wigni meore
evdemosis eTika aristotele
wigni meore 65
w i g ni m e s a m e
I
maS ase, rom saTnoebani yovel jerze rogorc erTgvari Sua-
nani gvevlinebian da (isini yvelaze ufro pativdebulni arian,
radgan maT orive mxares urTierT sapirispiro biwierebani
lagdebian) da agreTve Tu ranairebi gaxlavan, ukve vTqviT.1
TiToeuli maTgani rigrigobiT ganvixiloT da pirvel yovlisa
mamakacis erT - erT gamorCeul Tvisebaze2 _ gabedulebaze
vilaparakoT.
TiTqmis yvelas azri erTmaneTisas emTxveva, guladi kaci
Tavs safrTxis dros gamoavlens, xolo mamacoba - erT - erTi
saTnoebaa. adre Cven warmovaCineT vaJkacoba da simxdale ragvar
erTurTisagan gansxvavebuli ukiduresobani, radganac isini
TiTqos erTimeores3 upirispirdebian. aSkaraa, visac am Tvisebebs
miaweren, isinic urTierTisagan friad sapirispironi iqnebian.
magaliTad mSiSara (sacnauria imisda mixedviT, Tuki metad
66
evdemosis eTika aristotele
wigni mesame 67
aristotele evdemosis eTika
68 wigni mesame
evdemosis eTika aristotele
wigni mesame 69
aristotele evdemosis eTika
70 wigni mesame
evdemosis eTika aristotele
72 wigni mesame
evdemosis eTika aristotele
1. agaTone (daaxl. 447 - 405 ww. Cv. w. aR - mde) berZeni tragikosi poeti, pla-
tonis `nadimis~ stumarTmoyvare maspinZeli.
2. qironi - berZnuli miTologiis personaJi - kentavri, saxelganTqmul gmirebis
brZeni damrigebeli - aqilevsis, iasonis da sxvebisa. nadirobis dros heraklem
SemTxveviT mowamlul isriT daWra; Seuxorcebelma Wrilobam da gauTavebelma
tkivilma aiZula igi ukvdavebaze uari eTqva.
3. platonis mixedviT, vaJkacuri gabeduleba siTamame (ὰνδρεία) safrTxeTa
da maTi daZlevis Sesaxeb codnaa. (`laxete, 194еl1, 199аl0; `protagora~
350а6, 360d4; `saxelmwifo~ 429b8 – 430b5; `kanonebi~ 674c7 - d7). maszed, rom
gabeduleba SeiZleba iswavlo da aswavlo, rom igi codnisgan ganuyofelia,
sokrates sityvebiT wers qsenofontec (`mogonebebi sokrateze~), III, 9, 1- 3;
IV, 6,10-11; `nadimi~ II, 12).
4. Teognide, 177. 177 - 178: `yoveli, vinac siRatakem daamarcxa, verc verafers
ilaparakebs da verc ras moimoqmedebs. igi yovelTvis kriWaSekruli iqneba~
wigni mesame 73
aristotele evdemosis eTika
74 wigni mesame
evdemosis eTika aristotele
II
amis Semdeg Cven umankoeba da aulagmavoba1 ganvixiloT.
aulagmavze sxvadasxva azri arsebobs. TiTqos igi arafriT Sez-
Ruduli ar unda iyos, ugrZnobelicaa, msgavsad `ganuyofelisa~
- vinac arasodes ar gayofila, amasTn, an unariT an uunarod (vi-
naTgan urRvevia is rac ar nawevrdeba da isic, raic nawevrdeba
TumcaRa ki arc odes daSlila). ase da amgvarad `aulagmavi~
alikapis bunebrivad ar gamkarebelia an bunebiT aRvirze damTanx-
mebelia, mxolodRa aravis mier alagmuli, Semcodea iq, sadac
qalwuli goneba Seucdomlad moqmedebs; magaliTad bavSvebi:
rameTu usadavoebs amgvar moufiqreblobis gamo namdvilad maT
uwodeben. aris kideve erTi mniSvneloba - Znelad gansakurnebeli
an saerTod ganukurnebeli alagmvis meSveobiT. swored amitom,
uaRviroebze sxvadasxvagvarad amboben, cxadia isini romeliRac
siamovnebebTan an guldawyvetasTan SekavSirebulan da sadRac iq
wigni mesame 75
aristotele evdemosis eTika
76 wigni mesame
evdemosis eTika aristotele
wigni mesame 77
aristotele evdemosis eTika
78 wigni mesame
evdemosis eTika aristotele
III
uSfoTveloba da gaxeleba igive wesiT unda ganvixiloT,
vinaidan miwis Svili danaRvlianebis dros Tvinierdeba da kidev
imisda mixedviT, ranairadacaa igi damokidebuli Tavad im gu-
listkivilisadmi. Cvens diagramaSi2 mrisxanes, gaafTrebuls, da
gamZvinvarebuls (raki es yvela sulis erTsa da imav mdgomareo-
bas gamoxatavs) qedmoxriloba da udrtvinveloba davupirisp-
ireT. xom ase iwodebian isini, romelnic iqac ar risxdebian,
sadac es saWiroa da sxvebs Seuracxofas ayenebineben, abuCad
agdebas urigdebian da itanen. amnairad, rodesac risxva duR-
deba, sapirispirod iqcevian, vis gulsac wyena male euflebaT
da ara igini, romelnic maSinve ar iwyenen, vin Zalian cota xniT,
viRac ufro Zlierad, vinme umetes didi droiT da romeliRacani
kidev gacilebiT cota xniT eZlevian mwuxarebasa. ise, viT zemoT
vTqviT, aqac moWarbeba da moklebaa (Smagi diaRac - isaa, vinac
ufrosRa swrafad Riziandeba, Zlierad da didi droiT vinem
wigni mesame 79
aristotele evdemosis eTika
IV
Suanebad agreTve gvevlinebian: sidiade sulisa, saucxoo-
ba da guluxvoba. xelgaSliloba qonebasTan, mis SeZenasTan
da dakargvasTanaa dakavSirebuli. visac ufrosRa uxaria
raimes movaWreba vinem saWiroa da ukeTu dakarga, dardobs
metad, vidre mizanSewonilia, aseTi mokvdavi Zunwia. vinc
orive SemTxvevaSi marTebulze bevrad naklebad ganicdis,
amgvari Zexorcieli daudevaria, igi ki, vinc orive ambavSi
jerovnad iqceva - guluxvi gaxlavT. 1 ra drosac vambob
80 wigni mesame
evdemosis eTika aristotele
wigni mesame 81
aristotele evdemosis eTika
V
rac Seexeba sulis gardigardmoobas, yvelafridan, raic
sulgrZelobasTanaa dakavSirebuli, saWiroa es gamovyoT,
ragvar misi gansakuTrebuli Tviseba. msgavsad sxva yvelaferSi,
momijnaveobis mizeziT sazRvrebi SeumCnevlad rom iSleba, ase
emarTeba didebul sulsac. amitomaa, urTierTisagan gansx-
vavebuli wyobis momakvdavni xandaxan erTimeores emsgavsebian.
sityvaze, guluxvi da daudevari, TavkerZa da amayi, gabeduli
da guladi; es Tvisebebi erTsa da imav viTarebaSi mJRavndeba ra
drosac maTi sazRvrebi erTmaneTTan mijriT imyofebian, vTqvaT,
mamaci safrTxis dros medegia, xolo, aseTivea guladic, Tumca
yvela Taviseburad da zustad es sxvebisgan gansxvavebuloba maT
Soris sxvaoba gaxlavT. sulgrZels ki, Tavad sityva gveubneba,
Cven im kacs vuwodebT, visSic sulis SesaZleblobebi didebu-
lia da amaRlebulia. Sesabamisad is amay an Cinebulad - guluxv
adamianTan msgavsebas poulobs, raxan < . . . > igi yvela saxeobis
saTnoebis erTgulia. amgvaradve, keTildReobaze marTebulia
msjeloba, Tu is diadia, magram, Tuki mcirea, - es erTob saqebi
Tviseba gaxlavT. SeiZleba davaskvnaT, diadi is keTildReobania,
romelTac umjobesi TvisebebiT dasaCuqrebuli adamis Svili
kvalSi Casdgomia, raTa msgavsi rameebi ganasxvavos, vinaidan
isini mimzidvelni arian. oRond, sulis medidureba saukveTeso
Tvisebaa; raki saTnoeba yvela sferoSi Seurevlad ganixilavs,
raa cota da raa bevri, rogorc keTilgoniers Tvisi gonebagax-
sniloba ubrZanebs, Sesabamisad, uklisad danarCeni saTnoeba mas
daemgzavreba, an Tavad is mTlad darCenils daumxardamxardeba.
SesaZloa mogveCvenos, suldid kacis Svils marTlac erT-
gvari abuCoba da agdebuloba sCvevia. Tumca yvela saTnoeba
kacxorciels diadi rameebis arad miCnevas aiZulebs, vincobaa
isini garCevas ar eqvemdebarebian. ase, mamaci safrTxeebs aras
dagidevs, (raki arafers samarcxvinos diadad ar miiCnevs da
82 wigni mesame
evdemosis eTika aristotele
wigni mesame 83
aristotele evdemosis eTika
84 wigni mesame
evdemosis eTika aristotele
wigni mesame 85
aristotele evdemosis eTika
VI
rac Seexeba brwyinvaled guluxv kacs, moqmedebis da arCevanis
es saxeobac rasTanac ginda imasTan ki ar dakavSirebula, mainc
danaxarjebTan, Tuki cxadia am sityvas metaforulad ar gamoviy-
enebT, raki Cinebuleba ar arsebobs gasavalis gareSe. maS ase, zrdi-
lobiani da saTuTi yofaqceva mokazmulobas Txoulobs, oRond,
gana im samkauls, rom gadaixdi da ra ginda ras SeiZen, dabolos
aucilebel xarjebis gadametebas iTxovs. ase, vinc did gasava-
lis dros koxta diadobas irCevs, aseTive Sualeds da amgvarive,
misTvis sakadris siamovnebas ikeTilnebebs, igi didebulia, is
86 wigni mesame
evdemosis eTika aristotele
wigni mesame 87
aristotele evdemosis eTika
VII
moWarbeba da danakargi Cvens mier ganxilul saqeb an
dasaZrax zneobaTa TiTqmis yvela saxeobaSi gvxvdeba, aris
Sualedic - `grZnobaTa gavarvarebis~ xarisxis mixedviT.
sityvaze, moSurne an RvarZliani. radResac amgvar bunebis
Tvisebebze vlaparakobT, Rirseul kacxorcielTa damsaxure-
bul keTildReobis mizeziT Suri gvinaRvliandeba, xolo, ra-
sac RvarZliani ganicdis [berZnulSi] saxeli ara aqvs1, Tumca
aseTi miwis Svili sixaruls ver damalavs, vai Tu ubedureba
Rirseul mokvdavebs daumsaxureblad SeemTxvevaT. maT Soris
saSualo – Surismgebelia, Zvelebma rom misagebeli uwodes,
es gaxlavT wuxili usamarTlo ubedurebaTa mizeziT, agreTve
wyenaa daumsaxurebel keTildReobaTa sababiT da sixarulia,
roca erTica da meorec saTanadodaa. amitomac iyo, Zvel droSi
Surisgeba RmerTad iTvleboda2.
simorcxve aris Sua usircxvilobasa da gaubedaobas Soris:
vinac aravis azrs yurad ar iRebs, is uridalia, ukeTu vinme
ganurCevlad yvelas azrs gulTan miitans - mfrTxalia, magram
vinc garegnulad zrdilobis wesebs daicavs, igi morcxvia. Semd-
gom, megobroba aris Sualedi mtrobasa da pirmoTneobas Soris,
88 wigni mesame
evdemosis eTika aristotele
wigni mesame 89
aristotele evdemosis eTika
90 wigni mesame
evdemosis eTika aristotele
1. `ragvar mogvianebiT aRvniSnavT~ - ix. : Е.Е. У, 13 (= E.N. VI, 13), Sdr. agreTve
E.N. П, 7 и IV, 12-14.
wigni mesame 91
aristotele evdemosis eTika
92 wigni mesame
hermesi
wign
nii meoT
Txxe
e
I
axla samarTlianoba da usamarTloba ganvixiloT: ragvari
qcevebia maTTan dakavSirebuli, ra Suanas warmoadgens samar-
Tlianoba da kerZod rasTan mimarTebaSia samarTliani rogorc
saSualo. kvlevis Cveneburi meTodi de igive darCes.1
cnobilia, samarTlians iseT Tvisebas eZaxian, romlis wyalo-
biTac adamianebi kanonier nabijebs dgamen, anu risTvisac isini
moqmedeben da marTebT amisdakvalad moiqcnen. igive iTqmis us-
amarTlobaze, ris sababiTac Tavi umarTlod uWiravT da undaT
ualalmarTloni brZandebodnen. de es iyos gafrTxileba Cveni
kvlevisTvis.2
Tumc, RirsebaTa, codnaTa da unarTa SemTxvevaSi saqme erT-
94
evdemosis eTika aristotele
wigni meoTxe 95
aristotele evdemosis eTika
II
samarTlianobasa da usamarTlobaze, rarig Cans, erTimeo-
resagan gansxvavebuli mniSvnelobiT laparakoben. oRond am
niSnadobaTa siaxlove maT omonimias faravs, erTmaneTisagan
savsebiT gamorCeul rameebis dros ufro da ufro SesamCnevi
romaa (maT Soris yvela sxvaoba xom umalve aSkaraa), - saxel-
dobr, roca `sakets~ uwodeben cxovelis mxaris Zvalsac da
imasac, riTac kars ketaven.
vnaxoT, `usamarTloze~ ramdeni mniSvnelobiT gvelapara-
kebian. umarTlos kanonis gadamxvevis saxelsac miakuTvneben
da angarebianisac, meti da meti simdidrisken mltolvelis,
anu Tanasworobis damrRvevis. aqedan Cans `samarTliani~ kanons
daemorCileba da igic, vinc Tanabarzomierebas icavs. Sesabam-
isad, samarTliani - kanonieri da Tanabaruflebiania, umarTlo
- ukanono da uTanasworo.
radgan ukanono fulis xarbia, is garkveuli keTildReobe-
biT aris dainteresebuli, garna ara yvelaTi, aramed marto im
dRekeTilobebiT, romlebTanac warmateba da warumateblobaa
dakavSirebuli, - TumcaRa isini TavisTavad yoveldros keTil-
dReobani arian, dia vinmesTvis - ara yovelTvis. xalxi ki
Cveulebrivad marto amgvar dRekeTilobebisTvis loculobs
da mxolod aseTebisken iswrafvian, ase moqceva urigoa, mainc
gvmarTebs vixverwoT imisaTvis, rom udavo keTildReobani maT-
Tvisac iyos, mxolodRa raTa erTis romelimesken veSurebodeT,
aseT dros Segvferis saCvenod batonkacuri cxovreba avirCioT.
usamarTlo yovelTvis ar irCevs raRac mets da dids, xandaxan
igi mcirediTac kmayofildeba - im SemTxvevaSic, Tuki saqme
uciloblad cudTan aqvs. xolo, raki mcire boroteba rogorc
96 wigni meoTxe
evdemosis eTika aristotele
III
radganac kanonis Semomvlels Cven usamarTlo vuwodeT, kan-
onis damcvels ki samarTliani, maSin aSkaraa, yvelaferi kanon-
ieri raRac azriT samarTlianicaa: kanoniT miTiTebuli yovelive
kanonieria, Cven ki vamtkicebT esden yovelive amgvari marTebu-
liao. norma yvela moqalaqes exeba, magram maTi Sesruleba an
sulac yvelasTvisaa xelsayreli, an didgvarovnebisTvis, an imaT-
Tvis vinc Tavisi piradi Rirsebebis wyalobiT xelisuflebaSia,
anda raime analogiuri saxiT, - ase erT SemTxvevaSi samarTlians
imas varqmevT, rac gabednierebaSi Segveweva da yvelaferSi ra-
sac saerTo saxelmwifoebrivi hqvia.2 wesi migviTiTebs agremc
simxneve gvmarTebs (magaliTad, ar mivatovoT adgili mwkrivSi,
ar gaviqceT brZolis velidan, ar gavagdoT xelidan iaraRi),
viyoT umwikvloni (arc vimruSoT da viTavxedoT), vimorCiloT,
wigni meoTxe 97
aristotele evdemosis eTika
98 wigni meoTxe
evdemosis eTika aristotele
IV
TumcaRa ki Cveni kvlevis mTavari sagani piruTvnelobaa,
viT kerZo SemTxveva [zneobrivi] saTnoebisa, rameTu, rogoradac
vamtkicebT – aseTic arsebobs. agreTve – aris usamarTlobac
TiTqos nawili mankierebisa. misi arseboba SemdegiT mtkicdeba:
ukeTu vinme sulelurad iqceva, igi Tumc usamarTloa, xolo an-
garebiani araviTar SemTxvevaSi brZandeba, amgvars Tavis mSiSaro-
bis gamo SeuZlia faric moisrolos, gaRizianebulma waiuxeSos,
siZunwis mizeziT fuliT xeli ar gagimarTos, magram, ra drosac
kacis Svili gamomrCeni da xelis momTbobia, igi umeteswilad
aseT rames arc moimoqmedebs, dabolos gimuxTlebs da urjulod
mogepyroba - amitomac kicxaven. maS ase, aris sxva usamarTlobac,
romelic pirvels viTar nawili mTels ise ganekuTvneba, da mcneba
`simrude~ am azriTaa nakveTi usamarTlobis metad sazogado
gagebisa, `kanonsawinaaRmdegos~ gulisxmisyofiT.
da kidev, daskvna: xdeba erTi gamorCenis mizniT mruSobs,
meore ki Tavis vnebas acxrobs, ris Sedegadac Tavad ixarjeba
1. Sdr. E.N. VI, 1141b24, sadac aristotele erTmaneTs swored amgvarad up-
irispirebs politikur xelovnebas da gonivrulobas, iyenebs termins ε̆ξις
da τὸ εῖναι. sqoliastis SeniSvna: `zneobriobis gansazRvreba: saTnoeba aris
saukveTeso mdgomareoba gonier sulisa, samarTlianoba ki gaxlavs - gamoyeneba
miTiTebul mdgomareobisa meoresTan mimarTebiT, amitom qvemdebaris mixedviT
(τῶ ύποκειμἑνω) isini erTi da igiveni arian, xolo gansazRvrebiT da arsiT (κατὰ
τὸν λόγον καὶ τὸ εῖναι) gansxvavdebian~. qvemdebared aq gonieri suli igulisxmeba.
wigni meoTxe 99
aristotele evdemosis eTika
V
cxadia, ramdenime samarTlianobaa, da aris samarTlianoba,
gamorCeuli saTnoebis sazogado gagebisagan, - ganvixiloT raa
igi da ranairia misi gansxvavebuli Strixebi. amrigad, usamarT-
lo gansazRvrulia ragvaradac ukanono da araTanabari, mxolo-
dRa samarTliani - rogorc kanonieri da zomieri. usamarTloba,
romelzec Cven zemoT vlaparakobdiT, ukanonos mniSvnelobas
Seesatyviseboda. kanonis sawinaaRmdego da arawyobieri igiveni
ar gaxlavan, garna gansxvavdebian ranairadac nawili ganirCeva
mTlianisagan (xom yoveli kanonsawinaaRmdego arasworia, dia
yvela araswori rodia kanonsapirispiro), - aseve usamarTlo da
usamarTloba [am ori SinaarsiT] igivi ki ar iqnebian, mainc ragvar
mTliani da nawili erTmaneTisagan gansxvavdebian: (TiTqos yove-
VI
radganac usamarTlo Tanasworobas arRvevs da ukanono
saqcieli ki uTanasworobisaken migvaqanebs, aSkaraa utoloTa
Soris raRac Suanac iqneba. albaT Tanabari, vinaidan romel
qcevebSic arsebobs cota da bevri, iq `zomieric~ iarsebebs.
amgvaradve, vincobaa usamarTlo araTanabaria, gamodis, samar-
Tliani - Tanagvari gaxlavs, es yvelasTvis gasagebia yovel-
gvari ganxilvis gareSe. Semdgom, ukeTu tolZaliani SuaSia,
kanonieric raRac Suanadaa sagulvebeli. TanafardTa kavSiri
yvelaze cota or wevrs mainc gulisxmobs. Sesabamisad piruT-
vnels hmarTebs Sua da fardi brZandebodes da raki Suanaa, im
dros rameebs Soris unda gaxlavdes, (mxedvelobaSi gvaqvs `meti~
da `naklebi~) raxan Tanafardia, raimesTan baribaria, rakiRa
igi miukerZoebelia - imxanad vinmesTvis. Sesabamisad kanonieri
SesaZlebelia iyos Tanatoloba yvelaze cota oTx wevrs Soris:
saWiroa arsebobdnen isini, visTvisac marTebuleba dgindeba,
igini ki orni arian da raRac, raic [maT Soris nawildeba] anu
VII
Sesabamisad, terminebis damokidebuleba a - c sTan da b - d
sTan ganawilebuli samarTlianobaa; kanonierebis es saxe - Sua-
naa, usamarTloba ki proporcias arRvevs, aki proporcia Suaa,
magram samarTliani proporciaa.2 (aseT proporcias maTemaTikaSi
geometriuli hqvia: masSi wevrebis jami Tanafardia, iseve, ro-
gorc calkeuli sidideebi erTmaneTisadmi, oRond es propor-
cia uwyveti ki ar aris, rakiRa arcerT wyvils ara aqvs saerTo
termini, arc saxis aRmniSvneli da arca rameebisa.) amgvarad
samarTlianoba - proporciaa garna usamarTloba - proporciis
darRvevaa. Sesabamisad aq ukve gvaqvs `meti~ an `cota~, ranai-
radac saqmeSic gvxvdeba: usamarTlo nametan keTildReobas
iRebs mxolod samarTliani - Zalze cotas. cudTan - yvelaferi
a e a
b b
c f c d
1. zmnisarTi δίχα, or nawilad (amasTan εὶς ῐσα, tol naxevrebad) rig rTul
sityvebis SemadgenlobaSi Sedis (Sdr. `dixotomia~, - fizikaSi, 239bI8, aris-
totele miuTiTebs, morbenal aqilevsze zenonis aporia miT gansxvavdeba, rom
masSi Camatebuli sidide Suaze ar iyofao (ὲν τῶ διαιρεῖν μὴ δίχα)).
2. uSualod am abzacis win xelnawerebSi aris teqstis fragmenti (striqonebi
132b9 -11), romelic Semdgom 133а14 - 16 Si meordeba. (ε̈στι ...τοιουτ̑ ον). dirlmaieri
varaudobs (S. 410 - 411), rom miTiTebuli fragmenti unda iyos moTavsebuli
swored 132b9 adgilas da amis garda, miuTiTebs maszed, rom aseTive teqsti
anonim komentatorTanaa dafiqsirebuli (ix. : anonimi, 223, 27), baivoteris
Tanaxmad dublirebul pasaJis Tavdapirveli adgilisa - 133аI4 ia. am SemTxvevaSi
bolo gadawyvetilebas vuerTdebiT.
VIII
arsebobs mosazreba, romlis Tanaxmadac samarTlianoba
esaa `nacvalgebis principi~. ase fiqrobdnen piTagorelebi,
romelnic samarTlianobas `urTierTisTvis angariSis gawevad~1
gansazRvravdnen. miuxedavad imisa, `urTierTisTvis angariSis
gaweva~ arc ganawilebis da arca gamosworebis samarTlianobas
IX
Semdgom, Tu raa `samarTliani~ da `usamarTlo~ ukve naTqvamia.
mocemul gansazRvrebebidan cxadia, moqmedebis kanonieri forma
usamarTlod zianis miyenebasa da tkivilis atanas Soris Suanaa,
viTar `didis~ aseve `mciresi~. aki, samarTlianoba ise rodia
Sua, ragvaradac sxva saTnoebani, TumcaRa igi SuaSia, xolo
ukanonobas oriv ukiduresoba ganekuTvneba. samarTlianobad
iseTi Rirseba iwodeba, romlis wyalobiTac piruTvneli
mokvdavi kanonierad gaazrebulad moqmedebs, rodesac igi raime
sikeTes anawilebs (an Tavis Tavsa da axloblebs, anda mxolod
gareSeTa Soris), imnairad ki ar anaxevrebs, mjobinebuli meti
TviTon Sexvdes da cota maT gaunawilos, oRond (cudi rameebi
piriqiT) aramed yoveli mxarisTvis proporciulad Tanabrad.
X
radgan SesaZlebelia samarTals gadaabijo, xolo damnaSaved
mainc ar iwodebode, ismis kiTxva: kanonierebis darRvevis
ra SemTxvevaSi iTvleba kacxorcieli codvilad ama Tu im
danaSaulis Cadenis dros: qurdad, macduneblad, yaCaRad1? an iqneb
1. miqael efeseli, ad 1οс.: `mas mxedvelobaSi aqvs Semdegi. Tuki amgvar Suaze
danawevrebas davtovebT, maSin mogveCveneba, rom araviTari gansxvaveba ar
arsebobs, da yoveli samarTaldamrRvevi miT masSi damnaSaved warmogvidgeba.
magram, Tuki qcevis mizans davukvirdebiT, imas, Tu risTvis Caidines esa Tu is
danaSauli, gamoCndeba, rom samarTaldarRvevebi xSiria, xolo maTi Camdeni
moqalaqeebi Tavs braleulebad ar miiCneven.
2. gaTxovili qalis Secdena ormagi danaSaulia: parva dgindeba qmaris ufle-
bebis mimarT, xolo mruSoba colisadmi. erTic da meorec rogorc kanonis
gadabijeba mxolod gaazrebul moqmedebad iracxeba.
3. `raoden aris SesaZlebeli samarTlianobaze gadabijeba... aris sxva msgavsi
SemTxvevebic~ - rogorc Tanamedrove komentatorebi eWvoben, mTeli es abzaci
teqstSi saidanRac sxva Txzulebidan moxvda, radgan arc winamorbedTan da
arc momdevnosTan dakavSirebuli ar aris.
4. fraza kiTxvaze pasuxis mixedviT sxvadasxva interpretaciis nebas iZl-
eva, `ubralod samarTlianoba~ da `politikuri samarTlianoba~ - aris aq
sinonimebi Tu ara? Cveni gageba: άπλω̑ς δίκαιον warmoadgens άπλω̑ς ἀρετή - s
nawils, anu δικαιοσύνη sazogadod öλη άρετή (mTlad zneobrioba). politikuri
samarTlianobac am samarTlianobis nawilia. mTeli frazis dedaarsi is aris,
rom aristotele azustebs CarCoebs Tavisi kvlevisa: raki saubaria mTlianad
samarTlianobaze, agreTve politikurzec iqneba. Sdr. IV, 129b25.
XI
Cvens winaSe SeiZleba siZneleebi wamoiWres, `danaSaulisagan
dazaralebulis~ mcneba da `danaSaulis Cadena~ sakmarisad gan-
vsazRvreT Tu ara? amasTan dakavSirebiT, SesaZlebelia an iqneb
ara is, rac evripidesgan ugunurebad Cagvesmis:
XII
aRniSnul sirTuleTagan gansaxilveli kidev ori dagvrCa:
kanons is arRvevs vinac [meores] daumsaxureblad ufro mets
uwiladebs, ukeTu igi, vinc irgunebs? SeiZleba Tu ara daSave-
ba sakuTari Tavisadmi? vai Tu pirvel maTgans dauSvebT, anu,
vincobaa gamnawilebeli scodavs da ara is, visac xvedrad gad-
ametebuli wili Sexvdeba, imxanad igi, vinac Segnebulad da ne-
bayoflobiT meores mets uwiladebs, vidre Tavis Tavs argunebs,
sakuTari Tavis mimarT usamarTlo iqneba. miCneulia, swored ase
iqcevian rbili bunebis adamisSvilebi radgan keTili mokvdavi
daTmobiskenaa midrekili. an, iqneb arc ase ioladaa yvelaferi?
egeb masac aqvs mogebis imedi, garna sikeTis sxvagvaroba eime-
deba, magaliTad, saxeli an zneobrivi upiratesoba. amis garda,
aporia TviT mcneba `usamarTlobis moTmenis~ gansazRvrebiTaa
nebadarTuli, raxan, Cven SemTxvevaSi Tavis TavisTvis naklebis
mimrgunebeli sakuTari nebis winaaRmdeg arafers ar akeTebs2.
aserigad, igi ar aris danaSaulis gamo dazaralebuli, Tumca,
ukve vincobaa am mizeziT mainc aris, mxolod im gagebiT, rom
Tavis Tavs avnebs.
XIII
kacis Svilni viT wesi fiqroben, Cadena an [ar qmna] dana-
Saulisa - yvelas SeuZlia, da amis Sedegad iyo samarTliani,
samZimo saqmed ar iTvleba. es ase ar aris. mezoblis colis
moxibvla, moyvasisTvis Semolawuneba, qrTamis pirdapir xel-
Si micema - diax, es yovelive kacxorcielis Zal - Rones ki ar
aRemateba da Cvenzea damokidebuli, dia am TiToeulis gakeTeba
gansakuTrebul tvinwyobis ZexorcielTaTvis mosaxerxebeli
XIV
Semdeg, saWiroa wesierebasa da wesierzec vTqvaT: patiosneba,
samarTlianoba, agreTve umaRlesi rangis keTilsindisiereba
da [kanoniT] samarTliani erTmaneTTan rogor Tanafardoba-
Sia. uaxloes ganxilviTac ki cxadia, maT Soris arc ubralo
igiveoba, aRarc gansxvaveba warmoSobis mixedviT ar arsebobs.
wesiereba xom sanaqeboa, agreTve zrdili adamianic da vaqebT
ra sxva Tvisebebis gamo, Cven `kargis~ sanacvlod arc meti da
arca naklebi am sityvas viyenebT, amiT xazs imas vusvamT, vinc
ufro keTilzniania, miT ukveTesiao. oRond, gansazRvrebis mox-
mobis mcdelobisas ucnaurad gveCveneba rom `rigiani~ sanaqeboa,
TiTqos igi `samarTlianobasTan~ mimarTebiT raRac sxva iyos,
- viTarmed an `piruTvneloba~ araa `nebayoflobiTi~, anda `uaR-
resad patiosani~ - `usamarTloa~, Tu ra Tqma unda, [gvariani
da samarTliani] erTmaneTisagan gansxvavdebian. garna, vincobaa
oriveni raime zneobriobas warmoadgenen, mas Semdeg isini Sesa-
tyvisni iqnebian.
aporiac patiosanis Taobaze albaT namdvilad amitomac
warmoiSveba. TumcaRa ki es daskvnebi Taviseburad sworia da
erTmaneTs ar ewinaaRmdegebian: wesieri erTgvarad samarTliania
da uaRres keTilznianobad gvevlineba. keTilrigianoba da samar-
Tlianoba erTnairebi brZandebian, mxolod, Tumc isini oriveni
zneobriobas ganekuTvnebian, rigianoba metad maRla mdgomia.
aporias ki is qmnis, esden, dia marTlac keTili yofaqcevisaa
marTlmsajuli, mxolodRa, `kanonis mixedviT marTali~ ki ara,
XV
naTqvamidan aSkaraa, SesaZlebelia Tu ara sakuTar Tavs
usamarTlod moeqce. marTlac, samarTlianoba erTis mxriv ka-
noniT yovel saTnoebasTan SesabamisobaSia, - kerZod, kanoni ar
gibrZanebs Tavi moikla da rasac ar mogaZaxebs, imas gikrZalavs.
rodesac kaci kanons arRvevs da vinmes azaralebs, amasTan pa-
suxad ki ara, dabolos nebayoflobiT - igi danaSauls sCadis;
`mosurvebiT~ imas niSnavs rom man icis vinZlo vis da riT. dia,
igi vinac mrixanebis Jams survilnebiT guls gaigmiravs, amas saRi
gansjis winaaRmdeg moimoqmedebs, ris nebasac kanoni ar aZlevs
- Sesabamisad aSavebs. ki, mxolodRa, visTan gaZalianebiT? iqneb
samefos winaaRmdeg, da ara sakuTari Tavisa? is xom msxverpli
Tvisi nebiTaa, xolo, nebasurviliT dazaralebuli aki aravinaa.
saxelmwifo TviTmkvlelebs namdvilad am mizeziT sjis da isini
mkacrad ikicxebian ranairadac unamusoni1 radganac sabrZanebeli
Seuracxyves.
meores mxriv, Tu rom samarTaldamrRvevi damnaSavea, mxolod
I
raki zemoT1 vTqviT, rom saWiroa Suana da ara moWarbeba an
dakleba avirCioT, SuaTanas ki `logikuri msjeloba~ daadgens,
- amrigad axla dawvrilebiT amis Sesaxeb vilaparakoT. maS ase,
zemoT aRweril yvela sulier Rirsebas, ranairadac mTlad da-
narCens2, Tavisi mizani aqvs, romlis gaTvaliswinebiTac yoveli
saRad moazrovne adamiani [moqmedebas] an ukan daxevas3 moi-
gunebebs da aris agreTve zogierTi gansazRvrebani nair - nair
SualedebisaTvis, romelnic ragvaradac aRvniSneT moWarbebasa
da daklebas Soris arseboben da marTebuli msjelobiT arian
dadgenilni.
Tumca es yvelaferi zedmiwevniT iTqva, magram saWiro
sicxadis gareSe. xom, rogorc yvela sxva saqmianobis mimarT,
romelTa Sesaxebac codna arsebobs, swori iqneba, Tu vityviT,
135
aristotele evdemosis eTika
II
rodesac sulis masaxelebel saTnoebebs varCevdiT, vTqviT,
rom maTgan erTni xasiaTs ganekuTvnebian sxvani ki _ gonebas1.
zneobiTi qvelobani Cven ukve ganvixileT, axla danarCenze
vilaparakebT, Tumc Tavdapirvelad [mTlianad] TviT sulze
vTqvaT.
zemomoyvanilidan, suli ori: gonieri da ugunuri nawilebisa-
gan Sedgeba, amis mere avdgeT da gonieri nawili amnairad ganvwi-
loT. davuSvaT, azrianobasTan dakavSirebuli sulis ori ubani
arsebobs: erTis meSveobiT Cven gavarCevT mas, rac sxvagvarad ver
warmoiSoba, meoris meoxebiT ki imas, raic SesaZloa. marTlac da
saganTa sxvadasxva gvaris [SemecnebisaTvis] bunebisagan sulis
nair-nairi nakveTia gankuTvnili, Tuki ra Tqma unda gonebiT
wvdoma cnobil mgvanobasa da warmomavlobazea dafuZnebuli.
erT nawilTagans mkvlevari goni davarqvaT, meores _ azri:
`ganxilva~ da `msjeloba~ es erTi da igivea, oRond xom arvin
1. `Wkua - kidev erTi nakveTia azrian sulisa~ - Sdr. : e. e. V (=E.N. VJ), 140b26
da 144bl4, sadac es nawili `azris komponentad~ (δοξαστικόν) iwodeba.
2. Sdr. e. e. III, 1226bl7: `arCevani - TaTbiriT gamowveuli miswrafebaa imisken,
rac adamianzea damokidebuli, da b l9: `TaTbiriT gamowveuli~ - anu iseTi,
romlis sawyisad da mizezad ganxilva (βούλευσις) gvevlineba.~ e. n. Si Sesa-
pirispirebeli adgilebi ar aris.
3. `keTildReobisken mimarTuli arCevania~ - sityvasityviT `kargi arCevania~;
berZ. (σπουδαῖος) (σπουδή - dan, gulmodgineba, mcdeloba) safilosofoso te-
qstebSi gamoiyeneba rogorc sinonimi ἀγαθός - isTvis, `saTno~ `kargi~. σπου-
δαι̑ος - is sapirispirod φαυ̑λος gvevlineba `cudi~, `arasakeTilo~, Sdr. e. e.
221Ь32 - 33: φαυ̑λον τὸ η̆θος καὶ σπουδαι̑ον (`cudi~ da `kargi~ zne).
4. ̓ορθὸς λόγος aristoteles azriT ori mcnebis kombinaciaa: ἀλεθὴς λόγος, nam-
dvili msjeloba, da ὀρθὴ ο̆ρεξις swori swrafva. amgvarad, zedsarTavis `mar-
Tebulis~ da ara `WeSmaritis~ logosTan SeerTebiT, eTikuri qmedeba masSi
III
Semdeg, rakiRa Soridan mouareT, [gonier sulis saTnoebebis]
Sesaxeb Temas mivubrundeT. Cven amosavalad is darCeba, rom
WeSmaritebis gamosaxatavad mtkicebisa da uaryofis dros suls
IV
rac Seexeba imas, ra SeiZleba iyos [ase] an ise, imxanad
es yovelive aris sagani rogorc saxelosno xelovnebisTvis,
aseve praqtikul saqmianobisTvisac. dabolos, Semoqmedeba da
moRvaweoba sxvadasxva ramaa (ragvaradac Cven amaSi egzoTe-
riulma Txzulebebma1 dagvarwmuna). aqedan iRebs saTaves, rom
msjelobaze dafuZnebuli moqmedebis marifaTi TaTbirze safuZ-
velCayril qmnis unarisagan gansxvavebulia. avad Tu kargad
es mcnebebi erTmaneTisgan daSorebulia: arcara moRvaweobaa
Semoqmedeba da arcaRa Semoqmedebaa moRvaweoba. nimuSad, Tuki
mSenebloba aris raRac `xelovneba~, is ki marTlac TaTbirze
damyarebuli niWia Seqmnisa, imJamad ar arsebobs daarsebis
Tavgzianoba, vinZlo msjelobaze Camoyalibebuli ar iqneba,
aRarc moxsenebuli marifaTebi, romelnic ostatobad ar
darCeba, - gamodis rom saqmis mcodneoba da namdvil TaTbirze
safuZvelCayrili unari warmoqmnisa erTi da igivea. yovel xel-
marjveobas saqme warmoSobasTan aqvs, (`xelovnebis gamoyeneba~
niSnavs Tvali miadevno ukeTu rogor iSvian rameebi, romelnic
maradisni ar arian da romelTa Ziric SemqmnelSia da ara qm-
nilebaSi. raki gawafulobas arsebul an aucileblobis ZaliT
warmoSobil sagnebTan araferi esaqmeba, ranairadac bunebrivad
myofebTan, rakiRa isini TavianT TavebSi [mamoZravebel] sawyiss
Seicaven. vinaidan xelovneba da moRvaweoba erTmaneTisagan
gansxvavdebian, gvevaleba xelfurCi Semoqmedebas mivakuTvnoT.
zogierTi mosazrebiT daxelovnebuleba da SemTxveva erTi da
imavezea mimarTuli, anu rarig agaTone gveubneba:
V
Semdgom, im mizniT, gavigoT Tu gonivruloba ras warmoad-
gens, ganvixiloT, Cveulebriv ragvar adamianebs uwodeben [saq-
mosnurad] gonebagaxsnilebs. viTar wesi, gonebadamjdari kaci
wvrilmanebze gaudevneblad mSvenivrad gadawyvets raa misTvis
kargi da sasargeblo, (sityvaze ra aris saWiro raTa janmrTeli
da Zlieri brZandebodes), da rigiani cxovrebsaTvis saerTod.
es imiT dasturdeba, Cven windaxedulebs im adamianebsac veZa-
xiT, vinc zedmiwevniT gaTvlis karg da Rirseul mizans [rogor
miaRwios] (ara xelovnebaSi), aserigad saRadmoazrovne igia,
visac msjeloba SeuZlia. magram, aravin ar ganixilavs imas,
raic sxvagvarad arc iqneba, anda vincobaa misi ganxorcieleba
warmoudgenelia. rom samecniero codna dasabuTebis gziT mi-
iRweva, oRond imisTvis, romlis Canasaxic SeiZleba sxva iyos,
mtkicebulebani ar arseboben (rameTu yoveli iqneb sxvagvara-
dac yofiliyo), aqve, ukeTu aucilebeli ganxilvis sagans ar
warmoadgens, - mas Semdeg WkuaTmyofloba arc mecnierebaa da
arcara xelovnebaa: mecniereba imitom ar aris, rom moqceva asec
da sxvagvaradacaa SesaZlebeli, xelovneba nu ggoniaT imad,
esden - moRvaweoba da ustabaSoba erTmaneTisagan Taviseburad
gansxvavebulni gaxlavan. xelovnuri xelosnobis mizani masTan
mimarTebiT raRac sxvaa, mxolod moRvaweobis ganzraxuloba -
1. fr.6 Nauck.
VI
radgan mecniereba saerTos da aucileblad arsebulis Ses-
axeb warmodgenaa, yovels, rac damtkicebas saWiroebs da raRa
Tqma unda yvela mecnierebas Sehferis dasabami hqondes (rakiRa
mecniereba msjelobaa), _ im dros, TviT Ziri mecnieruli Sem-
ecnebisa ver iqneba obieqti mecnierebisa, verc xelovnebisa
da vercra gonivrulobisa: mecnieruli Secnobis sagani dama-
jereblobas gulisxmobs, aki xelovnebas da windaxedulebas
saqme imasTan aqvs rac SeiZleba ase an ise wamoiWras. magram,
arc sibrZnea fesvisTvis, radganac xandaxan mencaric mtkice-
bulebebs mimarTavs. swored ase, vincobaa is, ris wyalobiTac
Cven WeSmaritad da Seucdomlad vmsjelobT (maszedac, rac egeb
kidec iyos, an SesaZloa sxvagvarad arc iyos) _ es gaxlavT
mecniereba, keTilgoniereba, sibrZne da ganWvreta da sami maT-
gani [safuZvelisTvis ar aris] (mxedvelobaSi maqvs mecniereba,
gonebagaxsniloba, da sibrZne), imxanad pirvelsawyisi gonebi-
anobisTvis rCeba.
VII
sityva `sibrZnes~ xelovanTagan Cven imaT vusadagebT, vinc
Tavis ostatobiT wundaudeblad zustia, vTqvaT, fidiasi -
`brZeni~ moqandakea, oRond poliklite - moqandakea1, sityva
`brZeniT~ ara rame sxvas, mainc xom Tavis xelovnebaSi umaRles
saTnoebas aRvniSnavT. aqve gvjeravs, ase Tu ise brZeni xalxic
sufevs saerTod da ara kerZod, ara `raimeSi ganbrZnobilebi~
rarig homerosTan vkiTxulobT:
VIII
gamWriaxoba ki adamisSvilur saqmeebTanaa dakavSirebuli,
romelTa gamoc TaTbiri da gadawyvetilebis miReba SeiZleba.
marTlac - jansaRad sakiTxis gadaWra ufro azrians Seefereba.
mainc TiTqos aravin ar sja - baasobs imaze, rac sxvafriv
SeuZlebelia, an mizanSeuwonelia, ganzraxulobaSi Cven ganxor-
cielebad sikeTes vgulisxmobT. ranairadac ubralod iTqmis,
saRad gadawyvetas imisgan, visac SeuZlia umjobesi Tavgzianad
gamoZebnos iqedan, risi ganxorcielebac kacis Svils ZaluZs.
TumcaRa ki windaxeduleba marto saerTos codna rodia,
calkeulis codnacaa, WkuaTmyofloba xom gamocdili unaria,
aki moRvawoba kerZo qmedebebia. ai, amis gamoa zog - zogebi me-
tad warmatebulad rom moqmedeben vidre TiTo - orola mcodne,
oRond [mizezi] ar gaegebaT. vTqvaT, viRacam icis, msubuqi
xorcis moneleba1 ufrosRa iolia da es sijansaRea, dabolos,
Tu romeli xorcia mcirewoniani - man es ar icis da jansaRic
ver iqneba, garna, vnac uwyis, rom mCate frinvelis xorcia, igi
ufro gajaniandeba.
vinaidan mbWobeloba praqtikuli unaria, mas hmarTebs erTic
gaiTvaliswinos da meorec, magram umTavresad mainc calkeuli.
mokled, SeiZleba vTqvaT, aq misi saTaveSi mdgomi forma gvaqvs.
politikuri moRvaweoba da windaxeduleba erTi da igive
marifaTia Tumca sxvadasxvagvarad xorcieldeba. erTi nawili
IX
ra Tqma unda, SenTvis [sasargeblo] icode _ esaa codna gan-
sakuTrebul gvarisa, erTob gansxvavebulis vidre [politikaSi
keTilgonierebaa]. miiCneva, aRuSfoTveli igia, vinc Tavisi saqme
icis, oRond politikosebze xalxi ambobs, isini erTob saqmianebi
brZandebiano, rogoradac evripidec gveubneba:
X
`gamokvleva~ da `ganxilva~ - sxvadasxvaa, raki msjeloba
raimes gamokvlevas niSnavs1. amis gamo gvevaleba gavarkvioT,
aris saRi azrovneba2 codna vinZlo ar aris, azri, an mixvedri-
loba, anda iqneba sxva ramea. cxadia is codna rodia3, xom aravin
eZebs imas rac ukve icis, magram, gadawyvetilebis awon - dawona
- erTgvari TaTbiria, oRond, vinc bWobs, raRacas moiZevebs da
msjelobs. Semdgom, is mixvedrilobac ver iqneba, rameTu sja -
baasis gareSec xvdebian, ganxilva ki didxans grZeldeba, gana
tyuilad amboben: gadawyvetileba swrafad unda Sesruldes,
xolo aucilebelia nela miviRoT igio4. amasTan, is moxerxe-
bulobisganac gansxvavebulia, rakiRa eSmakunoba Taviseburi
XI
sazrianoba da gonebamaxviloba1, romelTa wyalobiTac
mokvdavebs mixvedrilebs da gamWriaxebs eZaxian, gansxvavdebian
ranairadac mecnierebisagan da azrisagan saerTod, (sxvafriv
yvela sazriani iqneboda), aseve calkeul mecnierebebisgan, ro-
gorebicaa saxeldobr medicina, codna wamlebis Sesaxeb, an geo-
metria - sidideebis Taobaze. marTlac, mixvedrilobas araferi
aqvs saerTo arc mudmivTan da uZravTan, arcara warmoSobilTan,
(sul erTia ra saxiT), mainc mxolod masTan, raic CvenSi dab-
rkolebas warmoSobs da risTvisac uTuoa moviTaTbiroT. ami-
XII
yoveli es Tvisobriobani erTmaneTs TiTqos emTxveva, gas-
agebicaa: Cven sityvebs: `mixvedrilobas~ `sazrianobas~, `gon-
ebianobas~ da `Wkuas~ erTi da igiv adamianebisadmi viyenebT,
miviCnevT esden gagebis unari yvelas aqvs, visac ukve momwifuli
goneba gaaCnia, vinac windaxedulia da kargad esmis. yoveli es
Sno kidevac bolosken da calkeuliskenaa mimarTuli da vincobaa
adamisSvils gonebadamoqnilobis marifaTi moepoveba, xams igi
sazriani, ganmsjeli, keTilmosurne iyos da patieba SeeZlos.
marTlac, saerTo maxasiaTebeli yvela zneobrivi kacisSvilisa
sxvebis mimarT maTi wesierebaa.
mxolod, yvelaferi, rac qcevebSia ganxorcielebuli,
saxeldobr erTeulsa da bolos aqvs mikuTvnebuli, - gamWriaxi
kacxorcieli zustad amis mcodnea; aseve msjelobas da
Segnebas im qmedebebTan aqvT saqme, romelnic agreTve miwuruls
warmoadgenen1. amasTan, Wkua orive gagebiT bolosTvisaa: pirvelad
cnebebisTvisac da erTeulisTvisac swori msjeloba ki ara,
ganWvreta arsebobs. logikur dasabuTebaSi Tavgzianoba usaTuoa
ucvleli, sawyisi mcnebebis [gadasawyvetad], dia praqtikul
saqmianobaSi igi calkeulisaTvisaa aucilebeli, romelic
sxvagvaradac SeiZleboda momxdariyo, - anu igi sxva, [naklebi]
wanamZRvarisTvisaa, aki sawyisi misi Semadgenelia im gagebiT
XIII
dabrkolebas SeuZlia warmoSvas kiTxva - mainc risTvis
arian isini gamosadegnio? marTlac, [Teoriuli] sibrZne
arafer imaTganze araa mimarTuli, rasac kacuri bedniereba
hqvia, (rameTu igi aranair Camoyalibebisken ar yofila miqceu-
li), garna, praqtikul mbWobelobas Tumca namdvilad amasTan
aqvs saqme, magram, risTvisaa igi saWiro? Tu windaxeduleba
mokvdavisTvis samarTlianis, mSvenieris da kargis Taobaze
[sacnaurobaa], mas Semdeg es yovelive unda ganasxvavebdes
qmedebebs ukve saTno adamianisa - mainc Cven mxolod am am-
bebis mcodneni ukveTesad ver vimoqmedebT, iseve, rogorc
janmrTeli da gamamagrebeli [codniT], da saerTod yvelafer
imiT, rasac moqmedeba ki ara, dabolos romelime mdgomareoba
ewodeba (vincobaa maRali zneoba garemoeba iqneba [da ara
moqmedeba] sulisa): Cven xom ufro Zlierebi da janmrTelebi
ar vxdebiT mxolodRa miT, raxan medicina an ginmastika
viciT. vinZlo, sazrianoba miucilebeli ar aris imsaTvis
[raTa gavigoT], aramed rom viqceT, maSin is znekeTil miwis
Svilebsac araferSi gamoadgebaT, arc imaT, visac saTnoeba ar
gaaCnia, - ra gansxvavebaa, Cven TviTon varT zneobrivni Tu im
I
amis Semdgom modiT axal Temaze gadavinacvloT da vTqvaT,
agremc zneobiT sferoSi sam rames unda moveridoT: biwierebas,
Seukaveblobas da mxecurobas. pirveli oris sapirispiros -
rarig gavigeT: erTs - saTnoeba, meores - momTmenoba1 hqvia. rac
Seexeba mxecurobis sawinaaRmdegos, amas yvelaze ukeT erTgvari
zeadamianuri, romelime gmirisTvis an RmerTisTvis niSandoblivi
zneobrioba moergeba. homerosTan priamosi heqtorze ambobs, igi
Zalian kargia:
165
aristotele evdemosis eTika
II
maS ase, zogadad: TavSekavebuloba da TavdaWeriloba zneo-
brivsa da saqeburs, garna TavSeukavebloba da gasaTuTebuloba -
cuds da saZraxiss ganekuTvnebian. - momTmeni gonivrul mosazre-
bebs moismens. dia, TavSeunaxavi maT ukuagdebs. - TavSeukavebelma
icis, is vnebebs ayolili uxeirod iqceva, aki, TavSekavebuli,
mcodne imisa, misi survilebi uvargisia, ar ahyveba maT gonebis
wyalobiT. umankos, vinac TavdaWerilobas arasodes kargavs,
yvela TavSekavebulad miiCnevs. am Rirsebebis gamo vieTnT es
Zexorcieli yvela sakiTxSi umwikvlo hgoniaT, meoreni ki
fiqroben, amgvari kaci yvelaferSi rodia umankoo; zog - zo-
gebi `aRviraxsnils~ da `TavSeukavebels erTmaneTSi ureven,
sxvebi ki maT erTurTisagan ganasxvaveben. - gonier mokvdavze
xandaxan imasac amboben, mas ar SeuZlia `TavSeunaxavi~ iyoso,
agreTve ityvian, zogierTi gonebadamjdari, da `moxerxebuli~
SeuZlebelia TavdaWerili brZandebodeso. imasac gveubnebian,
TavdauWerelni an guliswyromis dros arian da kidev, vinZlo
vinme pativisaTvis anda ram sargebelisaTvis [iRwviso].
III
aporia isaa, ranairad SeiZleba yvelaferi sworad gavigoT
da amave dros `Tavsac ver moverioT~. erTni fiqroben: ukeTu
vinmem namdvilad icis, SeuZlebelia igi TavSeukavebeli iyos,
radgan Semzaravia, Sen gankargulebaSi arsebobdes codna da
(viTar sokrate ajerCinebda), raime sxvas eqvemdebarebode, im
ucxos misce ufleba aqeT - iqeT ragvar mona1~ ise `gaprowialo-
so~. saerTod, sokrate gonebisTvis imgvarad iRwvoda, TiTqos
araviTari TavSeukavebloba ar arsebobda, - radganac mcodne
saukveTesos ar upirispirdeba [xolo, vincobaa sawinaaRmdegod
IV
aseTi dauZleveli logikuri winaaRmdegobebi gvxvdebian.
erTi maTganni unda gadavWraT sxvani ganze mivwioT. viTarmed
aporiis gadawyveta [WeSmaritebis] povnas niSnavs.
pirvel yovlisa ganvixiloT aporia imis Sesaxeb, TavSeuka-
vebeli codniT moqmedebs Tu ucodnelad da vincobaa codniT,
raa es codna? Semdgom, raSi vlindebian TavSeukavebeli da
TavSekavebuli, mxedvelobaSi maqvs, vinZlo gaaCnia ram damokide-
buleba TavSeukaveblobasa da TavdaWerilobas yoveli rjulis
siamovnebasTan da tanjvasTan an iqneb romelime garkveulTan?
da mere, momTmeni da Tavgasuli - erTi da igivea? zustad ase
yvela sxva obieqtze, romelnic Cven kvlevas dauaxlovdebian.
dakvirveba amiT daviwyoT, ganirCevian ukeTu ar ganirCev-
V
rac Seexeba arguments, TiTqos TavSeukavebels aqvs mxolod
marTali azri da ara codna, Cveni msjelobisaTvis es didad
mniSvnelovani ar aris, vinaTgan zog - zogebi, romelTac mx-
olod azri abadiaT, masSi sulac ar eparebaT eWvi da miiCneven,
esden yvelaferi zustad ician. amisTvis mosazrebas, TiTqos
[keTildReobaze] Tvisiv azris sisustis gamo TavSeukavebeli
Tavisi warmodgenis sapirispirod moqmedebs, Cven vpasuxobT:
am SemTxvevaSi azrsa da codnas Soris sxvaoba araa. marTlac,
VI
Semdeg, ganvixiloT arseboben Tu ara ubralod, yvelasagan
damoukideblad TavSeukavebelni an iqneb didian - patarianad Tav-
Seukavebelia, garna, Tu gaxlavan, ris mimarT brZandebian aseTni?
TavSekavebulni da TavdaWerilni, agreTve TavSeukavebelni
da susti xasiaTisani sasiamovnosa da usiamovnosadmi maTi
damokidebulebiT ganirCevian. imaTgan, rac mogvwons da gvsia-
movnebs, erTi aucilebelia, meore ki TavisTavad mimzidvelia,
amis Sedegad Cven SegviZlia gavazviadoT. usaTuoa gvamismieri
siamovnebani, mxedvelobaSi maqvs kveba da sxeulebrivi siaxlo-
veni da msgavsni maTni, rasTan dakavSirebiTac TavSeukavebloba
da umwikvloeba ganvsazRvreT. sxvani ki aucilebelni ar arian,
mainc, igini imitom airCevian, rom marTlac iseTni gaxlavan,
- vigulisxme gamarjveba, saxelmoxveWiloba, simdidre da da-
narCeni sikeTeni romelnic gvsiamovnebs. amrigad, Tu vinme am
CamoTvlil keTildReobebs gadaametebs, imxanad Cven amgvarebs
Cveulebriv `TavSeukaveblebs~ ar vuwodebT, ki, davurTavT -
`fulisTvis~, `gamorCenisTvis~, `saxelisTvis~ an `mrisxanebi-
sas~ - da ar vambobT esden isini ubralod `TavdauWerelni~
brZandebian, Tund ukanasknelTagan gansxvavdebian mainc xom
emsgavsebian. (asea olimpiur TamaSebSi warmatebuli adamiani1,
rogorc calke kaci, sul cotaTi [saxeliT] gamoirCeva saerTo
gansazRvrebis `Zexorcielisagan~, miuxedavad amisa aqac maT
Soris didi sxvaobaa.) es imiT mtkicdeba, TavSeukavebloba ise
ar ikicxeba ranairadac Secdena, msgavsad sruli an nawilobriv
biwierebisa, dabolos aravis [maT Soris imaT, vinac raimeSi
TavSeukavebelia] uzneobisaTvis ar Zraxaven.
VII
maS ase, cxadi unda iyos, TavSekaveba da TavSeukavebloba
kerZod imasTan arian dakavSirebulni, risganac aRviraxsniloba
da umankoeba gamowveulan da agreTve, Tu isini raime sxvazec
mimarTulan, mas Semdeg es sulwasulobis ucxo saxeoba iqneba,
romelsac, ranairadac TavSeukaveblobas metaforulad moixse-
nieben da ara pirdapiri mniSvnelobiT.
axla ganvixiloT momdevno sakiTxi _ TavSeukavebloba mrisx-
anebis dros nakleb saTakiloa vidre gulisTqmis mizeziT warmoSobili
aulagmavoba. ragvar warmogvidgenia, Tumca wyroma gonebas ayuradebs,
aki misi cudad eyureba, darad sulwasul msaxurebisa, romelnic gareT
gamorbian, bolomde ar moismines da brZanebas arasworad asruleben,
an [karebTan] dadarajebul ZaRlebis msgavsad, romelTa yursac bgera
miswvdeba ra, imav wams yefas iwyeben, ar daunaxavT Sinauria Tu [ga-
reulia]. asevea boboqrobac Tavisi ficxi an Cqari bunebis mizeziT.
moismina, mainc gankarguleba ver gaigona, iswrafvis Suri iZios:
daskvna an STabeWdileba aSkarad uCvenebs mas, saxeze Tavxedoba an
damcirebaa da is rogorRac Tavad askvnis, sakadrisi pasuxi gasces,
VIII
rac Seexeba sasiamovnosa da usiamovnos, aseve SexebasTan
Serwymul da gemoTi SesagrZnob survilebsa da saZaglobebs,
(romlebTan dakavSirebiTac TavaSvebuleba da ubiwoeba ganvixi-
leT), SesaZloa maT mimarT asec ganvewyoT, imasac ki SevelioT,
rasac umravlesoba mSvidobianad Tavs arTmevs, umetesobis
mier daTmobili ki gadavlaxoT, - pirvel SemTxvevaSi, vincobaa
siamovnebebs vgulisxmobT, Cven kacxorciels TavSeukavebels
vuwodebT, garna meore ambavSi - TavSekavebuls, dabolos Tu
romelime tanjvebze gvelaparakebian, im dros pirveli - gasaT-
uTebuli, meore ki - stoikosi iqneba. ZexorcielTa umetesobis
sulieri wyoba amaT Soris arsebulis gankargulebaSia, TumcaRa
- ki umravlesoba mainc ufrore uaresisaken ixreba.
viTarmed siamovnebaTa erTi nawili aucilebelia, sxvani ki
araviTar SemTxvevaSi da mxolod garkveul zRvramde dasaSvebni,
xolo gadameteba da naklovaneba [imaTic da sxvaTac]1 erTob
saWironi gaxlavan, - survilebisa da tanjvebis saqmec zustad
da susts ver daarqmev, Tumca satanjvelisagan ukan daixia.~ (436, 33 - 437, 6).
1. qsenofante – aleqsandre makedonelis karis musikosi (wyaro – seneka.
mrisxanebis Sesaxeb, 2, 2).
2. herodote (`istoria~ I, 105). gadmogvcems, rom skviTebs, romelTac zeciuri
afrodites da askalones taZrebi gaZarcves, `qaluri daavadeba~ SeeyaraT,
romelic maT memkvidreebsac gadaecemoda. hipokrate Tavis TxzulebebSi `haer-
ebis, wylebis da niadagebis~ Sesaxeb, Tavi 22, aRwers diacur simptomebs, erTob
gavrcelebuli rom iyo mdidar da cnobil skviTTa Soris, mizezad asaxelebs,
rom isini Zalze did dros cxenze amxedrebulebi atarebdneno.
IX
ragvar ukve iTqva, aRviraxsnils ara aqvs monaniebis unari
(viTarmed Tavis gulzraxvis erTguli rCeba), Tumca, monanieba
yvela TavSeukavebels SeuZlia. zedmiwevniT amis mizeziT saqmis
viTareba ise ar gaxlavs, rarig es Cven aporiebis CamoTvli-
sas vuCveneT1, mainc piiqiTaa: pirveli ganukurnebelia, meore
SeiZleba ganikurnos. viT vxedavT, uzneuroba avadmyofobaTa
imgvar ricxvs miekuTvneba, rogorc vTqvaT wyalmanki anda Wleqi,
dabolos TavSeukavebloba epileptikur Setevebs hgavs: pirveli
qronikuli mankia, meore - ara. mTlianobaSi TavSeukavebloba sxva
gvars ganekuTvneba, nuTu zadia, viTarmed biwiereba SeumCnevelia,
xolo TavSeukavebloba ver gausaCinovdeba2.
yvelaze TavSeukavebelTagan umjobesi rogorRac `Wkuaze
SeSlilia~3, vidre is, vinac TumcaRa gonieria, uWkuod iqceva, -
im mizeziT esden ukanaskneli sust vnebas nebdeba da pirvelisgan
gansxvavebiT winaswari gadawyvetilebis miuReblad ar moqmedebs.
TavSeukavebeli im adamis Svils emsgavseba, romelsac dasaTro-
bad cota Rvino hyofnis, vire umravlesobis mier Cveulebriv
zomadaa miCneuli.
is, rom TavSeukavebloba mankad ar CaiTvleba, aSkaraa,
X
maS ase, vin aris TavSekavebuli? igi, vinc Tundac raime azrs
da romelic ar unda iyos gadawyvetilebas eWideba, Tu is, xels
urioSo TaTbirs rom avlebs? vinaa TavSeukavebeli, - nuTu igi,
vinc araviTar daskvnas ar ebRauWeba da aranair msjelobas
xels ar avlebs, Tu is, gulis sityvas da sakiTxis sworad
gadaWras rom ar misdia? (es aporiebi adre ukve aRvniSneT1.)
iqneb iq Zevs pasuxi, raTa laparaki SesaZlebelia romelzec
gnebavT imgvar TaTbirsa da ganCinebaze, magram meorexarisxonvad,
WeSmarit gansjasa da uzado arCevanze ki - viTar TavisTavadze,
romelTac erTi eWideba da sxva - ara. xolo, radResac vinme
irCevs da iswrafvis ai am [A] sken ai am [B] s meSveobiT, maSin
A-s igi rasakvirvelia aupiratesebs da misken iltvis, im dros
rodesac B - s meorexarisxovnad miiCnevs. ra drosac vambobT
XI
Tumca, gvxvdebian imgvarnic, visac sxeuliT tkboba zomaze
naklebaT ainteresebs da mizezi gana is aris, rom isini romeliRac
gonivrul daskvnebs eWidebian. ese igi TavSekavebuli namdvilad
Suanaa amgvarebsa da TavSeukaveblebs Soris. rakiRa, TavdauWere-
li Tavis azrze `umetesis~ wyalobiT ar rCeba, amnairi igi - `umci-
resis~ meSveobiTaa1. TavSekavebuli Tavis msjelobas ebRauWeba da
masze raime sxva mizezebiT uars ar ambobs. Tu rom TavdaWeriloba
raRac znekeTilobaa, im dros misi sapirispironi sulis uzneo
mdgomareobani iqnebian, ranic gaxlavan kidec. oRond, imis gamo,
esden erT sapirispiroTaganze dakvirveba SeiZleba magram zogierT
ZexorcielTan da isic iSviaTad, mogveCveneba, TiTqos ubiwoeba
marto aRviraxsnilobas (agreTve TavSekavebuleba - martoden
TavSeukaveblobas) upirispirdeba.
vinaTgan saxelwodebebi xSirad msgavsebis ZaliT gveZleva,
ase gamovida, rom ubiwoebas TavSekavebasac miaweren - [am Tvise-
bebis] mgvanebis gamoisobiT. TavdaWerili TiTqos sxeulebriv
siamovnebaTa gavlenis wyalobiT gonebis sapirispirod ar moq-
medebs, agreTve ubiwoc, mainc pirvels meorisagan gansxvavebiT
midrekilebani arasakeTilo aqvs, [qalwuli] ki aseTia, agremc
amebas gonebis sawinaaRmdegod ar ganicdis, [TavSekavebuls]
ZaluZs msgavsi tkbobani gamoscados, oRond igi maT uarobs.
aris gansazRvruli msgavseba agreTve TavSeukavebelsa da aRvi-
raxsnils Soris, Tumc isini gansxvavdebian: oriveni sxeuliT
1. aspasia: `rodesac igi ambobs, rom TavSeukavebeli Tavis azrze `didis Sede-
gad~ (διἁ τὸ μᾶλλον) ar rCeba, xolo, meore `pataras mizeziT~ (διὰ τὸ ήττον), es ki
niSnavs, rom TavdauWereli ar dgeba Tavis azrze didis gamoisobiT, vidre saWiroa
siamovnebebis miyola, meore ki – mciris Sedegad, vire aucilebelia, (140, 8 - 10).
o, megobaro, gagendobi,
vinZlo mraval dro-Jamis mere gasrulqmnildeba,
XII
siamovnebis da tanjvis Teoriuli ganxilva im filosofosis
saqmea, romelic politikaze msjelobs, viTarmed isaa Semqmneli
maRali miznisa, romlis Semxedvarenic `keTildReobas~ an
`borotebas~ ragvar TavisTavadad aseTebs2 yovelTvis vaxsenebT.
mainc amas gverds verc Cven avuvliT: xom vamtkicebdiT, zneobrivi
saTnoeba da biwiereba siamovnebis da tanjvis SegrZnebasTan
arian dakavSirebulni da bednierebac umravlesobis mofiqrebiT
XIII
mainc, yoveli CamoTvlilidan rodi Cans rom molxena keTil-
dReoba ar aris da amasTan - umaRlesi, es ki cxadia qvemoT,
SemdgomiT.
pirvel rigSi, raki `keTildReobas~ ori mniSvneloba aqvs,
(`TavisTavad keTildReoba~ da `dRekeTiloba viRacisTvis~),
imxanad bunebebze da mdgomareobebzedac1 Sesabamisad iTqmeba,
agreTve moZraobasa da Camoyalibebaze. erTni im siamovnebaTaganni,
romelnic uvargisad iTvlebian, uciloblad ukeTurni
gaxlavan, mainc gana, viRacisTvis arc Tu iseTad uxeironi,
aramed sasurvelnic ki2. imgvarnic brZandebian, vinmes mier
yovelTvis rom ar airCevian, xolo - xandaxan, mokle droiT.
amasTan zogierTi [SegrZnebani] sasiamovnoni sulac ar arian,
oRond aseTad gveCvenebian, - tanjvebTan dakavSirebulni da
[moTmenilni] raTa ganikurnon, magaliTad, amas igini SeigrZnoben,
XIV
ai, imas ki, rom tanjva borotebaa, romelsac dedian-budi-
anad ekrZalebian, yvela eTanxmeba. marTlac da, is an upirobo
azriT borotebaa, anda im mizeziT, garna [romelime moqmedebas]
winaaRudgeba. oRond, sapirispiro imisa, rasac gaurbian da
1. `isini sulelurni ara imitom brZandebian~ - imitom rodi, rom isini janmr-
Telobani da siamovnebania, aramed meorexarisxovnad.
2. `moqmedebisaTvis ar aris~ - siamovneba ki moRvaweobaa.
3. `ukve iTqva~ - ix. zemoT: 4 Tavi.
1. anonimi 2 ganmartavs: nebsiT - `anu mcodne imisa rom aseTi kaci ubeduria
da WeSmaritebas malavs~, xolo uneblie - `anu ar icis Tu vin aris WeSmaritad
(κυρίως) bednieri~ (454. 12 - 15).
2. anonimi 2 (454. 21) ganmartavs, rom metismeti warmatebebis ricxvs warmoma-
vloba da simdidrec SesaZlebelia mivakuTvnoT, samarTlian cxovrebas xels
rom uSlian.
3. anonimi 2: `Tuki mas mivyavarT bednierebisaken da sasargebloa, maSin iwodeba
iRblad da sanaqeboc iqneba, vincobaa ar migvamTxvevs bednierebas, imxanad
gadameteba yofila, bednierebas ver uwodeb da arc saqeburi brZanebula~
(454. 28 - 30) .
4.anonimis Tanaxmad: (454. 31 - 37), aristoteles aqvs naTqvami `cxovelebi da
bavSvebio~ da aristoteles polemikuri sityva imaT winaaRmdegaa mimarTuli,
romelnic miiCneven, rom kmayofileba ver iqneba keTildReoba, radgan misken
miiweven bavSvebi da cxovelebi. aristotele amtkicebs, rom raki siamovnebi-
saken yvela miiltvis, (πάντα ἐφίεται), swored amitomacaa igi keTildReoba.
5. hesiode. samuSaoebi da dReebi, gv 763 leqss asrulebs fraza: `da locva
xom qalRmerTia~ (sxva sityvebiT: xalxis xma – RmerTis xma).
XV
rameTu aucilebelia ara mxolod WeSmaritebis dadgena,
agreTve Secdomis mizezisac (xom es Tavdajerebulebas gvani-
Webs: ukeTu rarig saWiroa ise avxsniT, Tu ratom gvelandeba
uzakvelad, raic ar aris simarTle da aq WeSmaritebisadmi ndoba
izrdeba), - im dros saWiroa imazec vTqvaT, rad gveCveneba, sxe-
ulebrivi tkbobani asarCevad ufrosRa uprianiao.
pirvel yovlisa mitom, rom isini vaebebs anadgureben; am
mizeziT usazomo daWirvebaTa dros kacxorcielni savsebiT
zomagadasul sxeulebriv gancxromebs ranairadac wamals ise
eZeben. siamovnebani yvelaze mZlavr wamlebad gvevlinebian,
tyuilubralod rodi devnian maT: gana iqve, axlos, Tavis sapir-
ispirosTan laRoba gansakuTrebiT SesaniSni araa? (dalxineba
raimed vargisad ar miiCneva ukve dasaxelebul ori mizeziT: erT-
ni gancxromani cudi bunebis dedaarsni gaxlavan, arasakeTilo
an dabadebidan, viT cxovelebTan, an CveviT, rogorebicaa biwier
ZexorcielTa siamovnebani, - gareSe Tnevani ki medicinis Tavi
da boloa, odes [aucilebelze]1 uflebas gvispoben. miuxedavad
amisa, yovel SemTxvevaSi iyo ufrore ukveTesia, vidre gaxde. es
[amebani] Sevsebis procesis Tanmxlebni ar arian, amis gamo isini
kargi SemTxveviT2 brZandebian).
I
megobrobis Sesaxeb, kerZod, ra aris megobroba, rogori
megobrebi arseboben, vin aris megobari1, erTmniSvnelovnad
laparakoben megobrobaze Tu mravalmniSvnelovnad, da Tu mra-
valmetyvelad, maSin ra niSnadobiT, amasTan, rarig unda move-
pyraT megobars da raa megobrobaSi samarTlianoba, - es yovelive
yuradRebiT ganxilvas imsaxurebs. nuTu sakiTxi ase dgas, ra
moipoveba zneobis dargsa da aremareSi mSvenieri da samjobina-
rio. megobruli kavSirebi pirvel yovlisa saxelmwifos amocanaa
da viT zogierTni gvimtkiceben, zneobrioba zustad am mizniTaa
gamarTlebulio: radgan samarTlianobas erTmaneTSi arc meti
arc naklebi isini arRveven, vinac erTimeores Soris megobrobiT
Sekrulni2 ar brZandebian da saerTod, samarTlianze da usamarT-
209
aristotele evdemosis eTika
mgeli _ mgels. 1
anda
mgvani-mgvans mtrobs;
II
maS ase, saWiroa iseTi gansazRvreba SevadginoT, romelic
sakiTxs yvelaze ufro cxadyofs, amis garda garTulebebs da
winaaRmdegobebs gadawyvets. es moxdeba, Tu rom SekamaTebul
msjelobebSi saRi azri gamoaSkaravdeba, viTarmed movlenebs
metnaklebad mxolod da mxolod amgvari ganmarteba Seefereba.
amnair gamijvnisas sapirispiro mtkicebulebaTa Senaxva gvixdeba,
vai Tu maTSi raime WeSmaritebas Sesabameba, da raRac ara.
garTulebebi am mizeziTac arsebobs, siamovneba Zevs ukeTu
keTildReoba megobrul kavSiris safanlad. vincobaa amfsoni-
saken Cven Jini migvdreks, mxolodRa survilTagan uZlieresi
- siyvarulia, (radgan arsad
1. ix, herodote. istoria II.. 68. Sdr. aristotele, cxovelebis istoria IX, 45.
2. ix. esqile. mijaWvuli promeTe. 488 _ 492. nodar SaniZis Targmani.. mokauWe-
bul Wangis mqone mtacebel frinvelT me ganvumarte: vinaa qveynad bednieri,
vin ubeduri. me maTi TiTqmis yvela wesi: ras miirTmeven, rogor uyvarT anda
gundebad rogor mravldebian _ gamovikvlie.
(l209b36).
III
amnairad, arsebobs zemoT aRwerili sami megobroba: TiToeul
maTganSi megobroba erTgvar Tanasworobad moiazreba. amasTan
zneobriobis niSniT Semegobrebulebs raRac Tanabari siqvele
gaaCniaT, raic orives megobrobisaTvis agulianebs. maT Soris
sxvaoba upiratesobaa, sityvaze, RmerTis saTnoeba Zexorcieli-
sadmi. rameTu es ukve sul sxva saxeobaa megobrobisa da kerZod
nebismier xelmZRvanelisa xelqveiTisadmi da samarTlianobac
aq sul sxvaa, viTarmed mdgomareobs TanasworobaSi msgavsebis-
nairad da ara ricxvis mixedviT. megobrobis es gvari mama Svils
erTmaneTSi konavs, keTilismyofels da keTilissamyofels.
aqac mxareebs Soris gansxvavebaa: mamas da Svils aki sxvagvari
megobroba aqvT da - cols da qmars kidev sxvafrivi; pirvel
SemTxvevaSi ufrosi da xelqveiTia, meore ambavSi ki mwyalobeli
da nawyalobevia. am megobrul kavSirebSi an saerTod ar aris
adgili urTierTgrZnobisaTvis, anda moyvanil grZnobebs Soris
Tanasworoba ar arsebobs. diaRac sasaciloa RmerTis gakicxva,
raki igi siyvaruliTve ise ar gpasuxobs, ragvar ufrosi an say-
vareli, rac xelqveiTis siyvaruls ver Seedreba. radgan xvedri
xelmZRvanelisa - megobruli ganwyobis niSnebis miRebaa da ara
maTi ganiaveba, dia ukeTu megobrul siTbos vuCvenebT, maSin es
sxva saSualebiT moxdeba. aseve amebani erTmaneTisagan sulac ar
gansxvavdebian, is miwis Svilis mier misTvis savsebiT sakmarisis
SeZeniT gamowveuli siamovneba iqneba, an es gancda bavSvisTvis
saWiroebis dakmayofilebiT ganpirobebuli darCeba, rawamsac is
isTvlis imas rac sWirdeba. aseve megobrebTanac, isini an sarge-
belis gamo megobroben an datkbobis miRebis mizeziT. yoveli
imav gziT xdeba: erTni Tanabrobas icaven, meoreebTan siWarbe
mbrZaneblobs. amitomacaa Tanasworobis momxreebi ukmayofile-
bas gamoTqvamen, ros urTierTisaTvis sasargeblo xalxi sik-
eTes jerovani madliT ver pasuxobs da saWiroeba siamovnebis
IV
mere, rogorc ukve iTqva, megobrobis sami saxeoba arsebobs:
zneobrivi, siamovno da saxeiro da TiToeuli maTgani, Tavis
mxriv, orad iyofa: isini, romelnic Tanasworobazea dafuZnebuli
da igini, romelSic gabatonebulobaa miRebuli. megobrobis
Sesaxeb orTav SemTxvevaSi vilaparakebT, xolo, amxanagebze mxo-
lod iq, sadac Tanasworuflebianobaa daculi; aki uadgiloa
sityva `megobari~ sad xanmoTeul kacs patara bavSvi megobrulad
uyvars an piriqiT. sxva SemTxvevebSi upiratesobis samarTlianad
mqonebeli siyvaruliT sargeblobs, oRond is masze begobruli
keTilganwyobilebiT miuzRavs, gakicxvasac isakadrisebs, vai Tu
misi grZnoba srulad marTebuli ver iqneba. radganac sazomad
wesiereba da erTgvari Tanasworoba gvemsaxureba. amadac asako-
brivad did sxvaobis SemTxvevaSi orive mxridan erTnairi gune-
baganwyobileba uwesobaa, es diaRac zneobriobas ganekuTvneba,
warmomavlobas da nebismier msgavss yovelTvis igi umTavresobs,
vinac raime uaRresobis mqonea, marTebulebis farglebSi an
saerTod ar pasuxobs megobrul grZnobas, anda naklebad, de,
sargebelic igulisxmebodes, gnebavT siamovneba da gindaT saT-
noeba. magram, ra drosac didi warCinebuloba veraa, gasagebia,
V
imazec saubrobdnen, zog - zogebi megobrobas ise ganixilaven,
rarig Cven es dasawyisSive gamovaaSkaraveT, zedapirulad, erTob
zogadad, (erTni fiqroben, megobruli - mgvaniao, meoreni - piri-
qiT); axla droa ukve ganxilul megobrobis nairsaxeobebTan
dakavSirebiT amazec vilaparakoT.
rac Seexeba msgavss, is sasiamovnos da keTildReobis xarisx-
Si ahyavT. dRekeTiloba ubraloa, sisulele ki mravalsaxovania;
Tuki viRac saTnoa, is yovelTvis Tavisi Tavis mgvania da nirs ar
Seicvlis, uxeiro da ukeTilgono miwis Svili dilidan saRamom-
de Tavs ar hgavs. amitomaa, Tu rom ugvani mokvdavni erTdroulad
1. ix. 31 SeniSvna.
2. `simboloebis msgavsad isini erTmaneTisaken imisaTvis miidrikebian~ - `sim-
boloebis~ Sesaxeb. Suaze gayofili megobruli stumarTmoyvareobis niSani,
VI
SeuZlia momakvdavs Tavisi Tavis megobari iyos Tu ara - es
kiTxva bevr eWvs badebs. kvlav ase, bevrad bevri miiCnevs, yoveli
adamiani pirvelyovlisa da umTavresad Tavisi Tavis megobar-
iao, sxva danarCen megobrebze zedmiwevniT am wesiT msjeloben;
amgvari gansjis mixedviT, iqedan, raic maTi azriT megobrebSi
arsebobs, raRac sapirispiroa da romeliRac arsebiTad sadars
warmoadgens. sinadvileSi aseTi megobroba - TiTqos megobro-
VII
garda amisa, am ganxilvisas droulia yuradReba azrTa Tanx-
mobas da keTilganwyobilebas davuTmoT. zogierTTa msjelobiT
es erTi da igivea, garna sxvaTa fiqriT, erTi meoris gareSe
ar arsebobs. siamtkbiloba sxva ram sulac araa, - megobrobaa,
ramenairad arc igivea. vinZlo megobroba sam saxeobad iyofa,
mas Semdeg keTilismyofloba arca sargebelTan axlos mdgomia,
arcaRa siamovnebis siaxlovesaa. aki, visganac sargebels elian,
dRekeTilobas zustad imas usurveben, ara misTvis, magram uwi-
naresad sakuTari TavisaTvis, im dros, ros erTsulovnebas [da
megobrobas] mizanSi keTilismyofeli rodi hyavs, aramed is, vis
mimarTacaa keTilganwyobili; mxolodRa, megobrobaSi keTil-
ismyofloba siamovnebisaTvis rom iyos, imxanad SesaZlebeli
iqneboda usulo sagnebisadmi keTilganwyobilebaze gvelaparaka.
amitom cxadia, keTilganwyobileba eTikur megobrobas ganekuT-
vneba. Tumca erTsulovneba oden survils ganizraxavs, oRond,
megobroba imgvar moqmedebasac moiwadinebs, romelic gulis
Tqmas pasuxobs. keTilganwyobileba - TviT megobrobis dasawy-
isia, rakiRa yvela megobari mSvidobiania, mainc xom ara yoveli
mosiamtkbile gaxlavs ukve megobari. is, vinc mxolod erTsu-
lovania, damwyebs emsgavseba, raki keTilismyofloba megobrobis
dasawyisia, mxolodRa megobroba jer kidev ar aris.
miiCneva, megobrebs azrTa Tanxmoba axasiaTebso, Tanamoaz-
reebi megobrebi brZandebiano. TumcaRa, megobrebTan yvelaferSi
momxreoba ki ar aris aucilebeli, xolo iq, sadac saerTo azris
mqoneni saWiroa eTrToblivad moqmedebdnen an Tanacxovrebas
erTnairad epyrobodnen; sayovelTao azrTa qona ara marto fiqrs
moicavs, oRond gulis wadilsac, fiqri vnebis sapirispiroa, - si-
VIII
erTazrovnebis da erTsulovnebis Sesaxeb amiT vikmaroT; amis
axlos sirTulec arsebobs: rad uyvarT keTilismyoflebs uaR-
resad isini, visac maT keTiluyves, nuTu mwyaloblobaa - TavianTi
nakeTilismyofalTa. TiTqos samarTlianoba iTxovs yvelaferi
piriqiT iyos. SeiZleboda gvevarauda, es sasargeblos da sam-
saxuris gawevis damTxvevaao: wesiT, vinac dagvexmara, gvevaleba
sikeTiT mas gadavuxadoT. es bunebrivia. aki moqmedeba ufrosad
samjobinaria, risame keTebas da saqmes erTi da igive gansazRvreba
aqvs, garna igi, visac keTili uyves, TiTqos Tavis keTilismyofe-
lis saqmed iqceva. sulieri arsebani TavianT Svilebze amitom zru-
naven, raTa Sobon isini da Seinaxon. gvmarTebs SevniSnoT, marTalia
mamebs uyvarT sakuTari Svilebi, mainc, (dedebi naSobebs - mamebze
IX
samarTlianad raRac toloba da TanabarTa megobroba
miiCneva, Tuki tyuilad ar amboben, megobroba Tanasworobaao.
yvela saxelmwifo piruTvnelobis erTgvari saxeobaa, vinaTgan
igini gaerTianebis dedaarsni gaxlavan da yoveli erTianoba
samarTlianobis safuZvelze ewyoba; Sesabamisad, megobrobis
ramdeni saxeobcaa, samarTlianobis imdeni saxesxvaoba da imdenive
- sazogadoebaa da isini erTimeores Soris momijnaved arseboben
da erTmaneTisagan Zlivs SesamCnevad gansxvavdebian. suli
isea sxeulis mimarT, rogorc ostati - iaraRisadmi, batoni -
monisadmi da maT ara aqvT gaerTianeba. aq ori ar igulveba, erTi
namdviladaa, meore mas ekuTvnis. am SemTxvevaSi aucilebeli
arc isaa keTildReoba erTisTvis da dRekeTiloba meoresTvis
ganvasxvavoT: aseT dros erTi keTildReobaa da is oridan
erTisaTvis ganmwesdeba da moipoveba svesvianoba orivesaTvis.
sxeulic Tandayolili iaraRia, monac erTgvari nawilia batonisa
da misi ganuyreli danadgaria, maSinRa, odes yvela xelsawyo aris
erTgvari usulo mona1.
X
gveubnebian, megobroba naTesauric arsebobs, heterulic da
sazogadoebrivic, egreT wodebuli politikurio. moyvruli
megobroba mravalsaxovania: erTi - rogoradac Zmebs Seefereba,
meore - viTa mamebsa da Svilebs SeSvenis (amis garda erTi - ma-
mobrivi damokidebulebisamebr, meore ki raodenobiT, Zmuris ms-
gavsad; oRond igi TiTqmis heterulis igiveobrivia, iq xom pati-
vis ganawilebasTan daqvemdebarebulni brZandebian); politikuri
megobroba upiroboT sargebelzea aSenebuli. viTarmed miiCneva,
ra drosac adamis Svilebi TanacxovrebisTvis Tavs moiyrian, amis
mizezi TiTqos TviTmkmarobis uqonlobaa. mxolod politikuri
megobroba da misi damaxinjebuli saxeobebi ara marToden arsnia
megobrobisa, megobarTa Soris gaerTianebacaa, raJams sxva saxe-
obebSi upiratesoba gvaqvs. aki meti samarTlianoba megobrobis
im nairsaxeobaSia, romelic sargebelzea dafuZnebuli, amis
Sedegadaa, is, raic politikuria - samarTliania. sazogadoebis
sxva saxesxvaobani vaWrobaa da xelosnobaa, is ar aris raime
saerTosTvis (saxeldobr sxeulis romelime nawilisTvis an
sulisTvis), mainc xom imisTvis, riTac sargebloben. SemTxveviT
iaraRic SeiZleba iqces miznad romelime saqmianobisa, rasac
qmnileba samarTlianad flobs, is amisaTvisac arsebobs, imJamad,
rawams burRs gaorebuli yofiereba aqvs, misi umTavresi moq-
medeba - burRvaa. am gvars ganekuTvneba sxeuli da mona, viTar
iTqva uwin.
dResaviT naTelia kvleva, vinZlo rogor viurTierToT
megobarTan, niSnavs gamoZiebas imisa - raa samarTlianoba. avad
Tu kargad, yovelgvari marTebuloba megobars ekuTvnis. diaRac
kanoniereba aris raime vinmesTvis da axloblebisTvis; dastur
megobaric axlobelia, ojaxSi an cxovrebaSi. radgan kacis Svili -
ara marto politikuri coxali arsebaa, saxlTaRmSenebelicaa da
Tu rom cxovelebisTvis sulerTia visTan Sewyvildebian, dedali
1. ix. 19 SeniSvna.
2. `xelixel~ - moaruli gamoTqma, niSnavs pirdapir gacvlas yovelgvari damatebi-
Ti valdebulebebis gareSe. (`gayide, iyide da naxvamdis~) Sdr. Е.Но Х, 1162b 27.
1. hesiode, samuSaoni da dReni, 368 (370). srulad leqsi ase ikiTxeba: `mego-
brisTvis kontraqtiani samsaxuri yovelTvis garantirebuli iqneba~
SenTvis qalRmerTia,
es iolia, CemTvis ki umniSvnelo ambavi rodia.1
da ara Tavad mas rad daujda; sxva ki, piriqiT, angariSs sakuTar
danaxarjs gauwevs da aramc da aramc imas, Tu razom margebeli
iyo imisTvis, visac moemsaxurnen. xdeba asec, TviT is, romelsac
daexmarnen bralmdeblad gvevlineba. ase, erTi ukmayofiloa
vinaTgan mas cota Sexvda, meore gviTiTebs _ meti mekuTvnodao;
vTqvaT, vinZlo valis amRebma SeZlo da gamdidrda da nasesxis
dabrunebisas erTni drtvinaven, TiTqos yvelafris dakargvis
safrTxe emuqrebodaT, meoreni beds uCivian _ xarji ganuzomeli
mqondao. amgvar viTarebebSi iWvneuloba da urTierTsawinaaR-
mdegoni yovelTvisaa: ase, erTi iTxovs imas, raic iyo maSin,
meore _ amas, romelic iqedan gamomdinareobs axla, vincobaa,
maT windawin ar moilaparakes.
maS ase, politikuri megobroba SeTanxmebis pirobebs
asdevnebia da saqmes umiznebs, zneobiTi megobroba _ SerCeviT
siyvaruls. Sesabamisad es umetesad samarTliania da
samarTlianoba megobrobisagan ganuyofelia. Sexla-Semoxlani
imisTvis warmoiSveba, esden TumcaRa zneobiTi megobroba
SedarebiT mSvenieria, mainc aranakleb aucilebelia is, romelic
sargebelzea damyarebuli. ase, zogierTni iwyeben viTomc saTno
megobrebi, zneobriobis mixedviT da vinZlo maT pirad saqmeebSi
rame ise ar warimarTa, irkveva, Turme yoveli sul sxvagvarad
iyo. saucxoos SeZlebul kacTa umetesoba survobs, imav mizeziT
Seudgebian isini ufrore mSvenierTan megobrobis Zebnas, aqedan
cxadia, es ranairad unda ganvixiloT. amrigad, zneobriv megob-
rebs hmarTebT yuradReba TavianT arCevans miaqcion, daculia Tu
ara Tanasworoba da erTimeorisagan maT meti araferi sWirdebaT;
gamorCenis da politikis mizeziT Semegobrebulebs evalebaT
gaarkvion, rogori xelSekruleba dades maT mogebis SemTxvevaSi,
amasTan Tu rom erTi laparakobs `ase~, meore ki _ << ise >>, da
maT Soris arcerTi ar aris marTali, aucilebelia mivaRwioT,
erTic da meorec karg pirobebze SeTanxmdnen da maTgan erTi mxare
ar miviRoT. ukeTu uTanxmoeba ar iqneba, xolo molaparakeba
wigni meSvide 245
aristotele evdemosis eTika
XI
zneobrivi kacs da saTno megobars rac Seexeba, gvmarTebs
ganvixiloT, sWirdeba vinZlo ara mas emsaxuro, xeli gaumarTo
da mxari dauWiro, Tu imas, visac xelSewyobisaTvis samagieros
gadaxda SeuZlia. es igive sakiTxia, rogoric is, romlis mixed-
viTac gvevaleba uaRresi keTildReoba megobars mivagoT vinZlo
karg Zexorcielso. Tuki igi megobaria da rigiani adamiania, didi
XII
amasTanave, saWiroa ganvixiloT, rogori Tanafardobaa
TviTmkmarobasa da megobrobas Soris da agreTve Tu rarigaa
Sefardebuli erTmaneTTan maTi SesaZleblobebi. pirvelyov-
lisa aseTi siZnele warmoiSveba: rodesac kacxorcieli yvela
urTierTdamokidebulebisas TviTmkmaria, eyoleba Tu ara mas
megobrebi, vincobaa megobars raime saWiroebisaTvis eZeben, an
ara? zneobiTi miwis Svili nuTu umaRlesi xarisxiT TviTuz-
runvelyofili ar brZandeba? vinZlo vinme Tavisi saTnoebiT
gancxromilia, raSi sWirdeba mas megobari? TviTmyofad momak-
vdavs gana arc sargebelisTvis dasWirvebia vinme, arca sixaru-
lisTvis da arcTu TanacxovrebisaTvis, raxan mas Tavis TavTan
yofnac esakmariseba. yvelaze damajerebeli magaliTi - RmerTia.
rakiRa aSkaraa, mas araferi esaWiroeba, arc megobari dasWirdeba
da saerTod, imisTvis aravin ar iqneba arasodes aucilebeli.
Cans, met - naklebad netari Zexorcieli megobars yvelaze na-
kleb saWiroebs, imdenad, ramdenadac gardauvalia romgorme
damoukidebeli iyos. amis Sedegad imas, vinac ase an ise zneobriv
cxovrebas eweva, megobari usaTuod metismetad ukiduresad cota
eyoleba, da ufro da ufro SeuTxeldeba megobrebis rigi da is
ar unda ecados megobrebis SeZenas, aramed piriqiT, misTvis niS-
neulia ugulebelyofa ara marto sargebelis mizniT kavSirebisa,
agreTve TanacxovrebisaTvis megobrebis SerCevisac. gegoneba,
es kidev erTxel mowmobs, arcara sargebelisTvisaa megobari
da arcaRa gamorCenisaTviso. garna, megobari mxolod zneobiTi
rodi arsebobs. vinaTgan, romc araferi gvesaWiroebodes, maSinac
ki saqmeebSi Tanamonawileebs davZebnidiT da uwinaresad iseTebs,
romelTac Cven keTils vuyofdiT, vidre imgvarebs, romelTaganac
imedi gveqneboda wyalobis miRebisa. Tanac, rameTu TviTmkmarni
viqnebiT, Cven ukveTesad msjelobas SevZlebT im megobrebis
Rirsebaze, TanacxovrebisaTvis rom virCevT, an saWiroebisaTvis,
rawamsac Cven isini yvelaze Zalian dagvWirdebian.
1
sxvadasxva sirTulis mizeziT aseTi kiTxvac warmoiSveba:
SesaZlebelia Tu ara ragindara raimeTi [pirdpiri] daniSnule-
biT sargebloba, an rogorme sxvagvarad anda sulac meorex-
arisxovnad. vTqvaT, Tvali [gamoiyeneba rom] vxedavdeT da kidev
- vibRviroT, ase rom, ganuyofeli sagani ordeba. orive ambavSi
Tvali [moixmareba] rogorc samzeri, xolo, xdeba xolme, sx-
vagvaradac moimarjveba, magaliTad, roca gascemen da orgulo-
ben. msgavsad amisa, ra drosac saqme codnas Seexeba: miT SeiZleba
an sworad visargeblod anda arasworad. ase sityvaze, Tu wer-
ilSi Secdomebs ganzrax uSveben, maSin [codniT] sargebloben ise
rogorc arcodniT, TiTqos xeli gaimrudeso, aseve mocekvave
qali, zogjer fexs xeliviT xmarobs, oRond xels - fexiviT.
Sesabamisad, Tu yvela saTnoeba codnis dedaarsia, im dros
SesaZlebeli iqneba samarTlianoba usamarTlobad gamoviyenoT
da imxanad umarTlod igi moiqceva, vinac [samarTlianobis]
grZnobis mqonebelia, ukanono saqmes gaakeTebs, msgavsad im
mencarisa1 romelic umecariviT iqceva. vincobaa es gardauvalia,
258
evdemosis eTika aristotele
II
keTildReoba1 ara mxolod windaxedulebas da zneobas
eboZeba, dRekeTilebs me da Sen iRblian bedkeTilebsac veZa-
xiT, gvgonia, svebednierobasTan yismaTian xvedrs mivyavarT da
TviT imavesTan, sadac codna migviyvans. saWiroa amis mixedviT
ganvixiloT, svian bedkeTilad an uiRblod rogori adamiani
gvevlineba da raSia aq saqme. Cven vxedavT arseboben yismaTiane-
bi, Ster adamisSvilebs bediswera erTob swyalobT iq, romel
adgilasac SemTxveviToba mefobs, mxolod zogierTs iqac, sadac
ostatobaa saWiro, mainc faTerakiTac bevria gamowveuli, si-
tyvaze, mxedarTmTavrobis da xomaldis marTvis dros. maS ase,
[ismis kiTxva, damokidebulia Tu ara maTi iRblianoba] romelime
yaidaze, Tuki isini TavianTi piradi TvisebiT bedisnebieroben?
axla [miRebulia] fiqri, TiTqos aseTni bunebiT arian. [kacis
Svilebs] garkveuli TvisobriobaTa mqoneebad buneba qmnis, da
ukve dabadebidan [kacxorcielni] erTnairebi ar gaxlavan da
msgavsad imisa, rom zogni qerani moipovebian da zognic Savgvri-
manni, raki SehferiT zustad amnairni [da ara imnairni] iyvnen
isini TavianTi bunebis ZaliT, - namdvilad ase, erTni qudbediani
brZandebian da meoreni - uiRbloni.
savsebiT cxadia, warmateba maT gonebadamjdarobiT ar mi-
udiT. windaxeduleba angariSugebeli rodia da SeiZleba sabuTi
warmoadginos, vinZlo ratom iqceva ase, imxanad, raJams [iR-
bliani bedkeTilebi] ver axsnian, yismaTi ris gamo swyalobT,
sxvagvarad es ostatobad darCeboda. gana maTi ugunureba
sulac gareSe rameebSi ar vlindeba, raSic ucnauri araferi
ar iqneboda, rakiRa [sakmarisia gavixsenoT] hipokrate - geome-
III
maszed, rac TiToeul saTnoebas cal - calke Seexeba,
Cven ukve vTqviT. axla, roca maTTvis kerZod niSandobliv
SesaZleblobebSi gaverkvieT, gvevaleba safuZvlianad maTgan
[warmoSobili] saTnoebac ganvmartoT. aki igi - `uTvalRebo
mSvenierebad~ movnaTleT. am saxeliT saxeldebulebas saCinoa
kerZo saTnoebaTa mflobeli imsaxurebs. kidevac yvela sxva
SemTxvevaSi saqme asec unda iyos da ara sxvagvarad: sruliad
janmrTeli Zexorcieli ar arsebobs, mas [sxeulis] romelime
nawili sneuli aqvs; ara, - mTlad an umetesoba nawilebisa da
yvelaze mTavarni - aucileblad imgvarad iqnebian, viT mTliania.
`zneobrivad mSvenieri~ brZandebode - es igive rodia, `kargi
iyo~ da aq sxvaoba sityvebiT ar gamoxatula, garna arsebiTad.
yvela keTildReobas aqvs amorCevis TavisTavad Rirsi mizani.
faqizad uzado svesvianobani - isinia, romelnic rasakvirvelia
qebis Rirsia, TviT da maTi moqmedebanic. samarTlianoba da misi
zegavlena [Sesamkobelia], agreTve keTilgoniereba, rameTu gon-
ebagaxsnilobac saqeburia. ai, janmrTeloba ki piriqiT, camde
1. `Cven wina TxzulebebSi~ - ix. e. e. II, 1220b28; 1222a6 - 10; 1222b8; Ш, 1229al
- 11; 1231b33; m.m. 11, 1208а5 - 20.
2. 49 b 10: umaRles sawyisad sulia nagulisxmevi, daqvemdebarebulad _ tani.
w iinn a s it
i tyva
y va o b a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
w iigg n i pir vel
ve lii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
w iigg n i meor
meo r e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
w iigg n i mes a me . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 6
w iigg n i meoTxe
meo Txe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9 4
w iigg n i mexuTe
mexu Te . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 5
w iigg n i meeq
mee q vs
vsee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 5
w iigg n i meSvi
meS vid
dee . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
20 9
w iigg n i mer ve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 8