Anda di halaman 1dari 176

ra sabraloa gavsili mTvare CanTqmuli gvelisa

2 mogiTxrobT vefxistyaosans
SoTa rusTavelis
vefxistyaosani

moTxrobili levan gvelesianis mier


Tanamedrove eniT komentarebiTa da SeniSvnebiT
UDK (uak) 821.353.1-13+821.353.1.09
C-554

avtoris TxovniT teqsti ibeWdeba ucvlelad

proeqtis xelmZRvaneli Savleg SaverdaSvili


redaqtori manana kartozia
damkabadonebeli maka comaia
stilist-koreqtori Tamuna RonRaZe
dizaineri giorgi boxua

gamomcemeli

2008 weli
ISBN 978-9941-0--0395-0
suraTebi `vefxistyaosnis~ Temaze
Sesrulebulia mamuka cecxlaZis mier
2006 wels
mTxrobelis sami SeniSvna:
Tu Tavidanve ver kiTxulobT `vefxistyaosans~,
jer es waikiTxeT da mere aucileblad waikiTxeT originali.

Tu originalma siamovneba ar moganiWaT, viziareb Tqvens


mwuxarebas, Tqven aRaraferi geSvelebaT.

Tu originali gaigeT da mainc fiqrobT, rom es poema


romelime nawarmoebs Camouvardeba msoflio literaturaSi,
eCveneT fsiqiatrs.

vuZRvni bebiaCemis, qarTuli enisa da


literaturis maswavleblis nino gorgoSiZis
xsovnas, romelmac zepirad icoda TiTqmis
mTeli poema da pataraobisas sasTumalTan
mimReroda rusTavelis striqonebs.

6 mogiTxrobT vefxistyaosans
mTxrobelis winasityva

kritika momelis, vici. jer rusTvelologebis im armiisagan, romelTac disert-


aciebi da akademikosobebi upyriaT. mere moyvarulTagan, romelnic `vefxistyao-
sans~ mkrexelobisgan icaven, gaxevebul ramed miiCneven da Tavs dahfofineben.
rusTvelologebis winaSe Cems garjas ase avxsni: rvaasze meti welia, rac es poema
arsebobs. man, sxva Cvens mondomebebTan erTad, Seqmna Cveni qarTveloba da er-
Tiani TviTgancda. axla, roca dasavluri civilizaciis uricxv morevSi gadaveS-
viT, rusTavels cota vinme Tu kiTxulobs. enis gamo, romelic sasaubrod aRar
ixmareba, axalgazrda qarTveli arc ki CauJindeba `vefxistyaosans~. skolaSi ki
swavloben, magram, xSirad, `vefxistyaosani~ efemeruli silamazea da ara yovel-
dRiurad saWiro, mosaxmarisi ram. Cemi martivi interpretaciiT minda axalgazr-
da qarTvelebs vuTxra, rom rusTavelis poema uaRresad Tanamedrovea, rom masSi
CamoCuqurTmebuli moZRvreba ekuTvnis ara meTormete, aramed yvela momdevno
saukunesac. Cvensasac. am Txrobis mizania, rom mkiTxvels stimuli mivce, raTa po-
ema originalSi waikiTxos, isiamovnos, iamayos da SoTa rusTavelis azrTa simdi-
dre yoveldRiur instruqciad gaixados.
amitomac, profesionalebs vTxov, saqmiani kritika gamoTqvan da Tavi Seu-
racxyofilad ar igrZnon; rusTaveli isevea Cemi, rogorc nebismieri qarTvelisa.
Tu vinme sityvas SemaSvelebs, madlobeli davrCebi da Tu Tavs damcirebulad ig-
rZnobs, gulaxdilad miTxras.
kidev ramdenime sityva rusTvelologTa Sesaxeb.
rusTvelologia, rogorc mecniereba, ZiriTadad sabWoTa xanaSi Camoyalibda,
Tu ar CavTvliT ramdenime mcdelobas oqtombris revoluciamdel periodSi (niko
mari, CubinaSvili da sxv.). amitomac, iseve, rogorc sxva nebismier `sabWoTa~ mec-
nierebas, masac proletaruli da klasobrivi daRi azis. TviT yvelaze kompeten-
turi da aRiarebuli mecnierebic ki, rogoric, vTqvaT pavle ingoroyva, korneli
kekeliZe, sargis kakabaZe an akaki SaniZea, isinic ki, cdiloben darCnen TavianTi
drois ideologiuri kliSeebis farglebSi. me maT ver davwameb, rom es gulwr-
felad surdaT; amas ufro maT konformizms davabralebdi. magaliTi mravalia da
aq mkiTxvels Tavs ar Sevawyen citatebiT.

mTxrobelis winasityva 7
garda amisa, me klasikur rusTvelologias vadanaSauleb, rom mas rusTaveli da
misi `vefxistyaosani~ `xelSi Semoakvda~. amiT vgulisxmob, rom, marTalia, sityviT
yvela qarTveli loialuria am poemisadmi da gulze mjiRiT mis genialurobas
qadagebs, skolebSiac aswavlian iZulebiT, magram cotas Tu aqvs poema marTlac
wakiTxuli. erTi poetisa ar iyos, `rusTaveli mkvdaria”. mkvdaria ara marto fizi-
kurad, aramed sulieradac. igi Zegladaa gadaqceuli. gaxevebuli da umoZraoa.
dgas piedestalze da naRvlobs, rom daiviwyes. martiv SekiTxvas davsvam: romeli
Cvengani iyenebs rusTavels Tavis yoveldRiurobaSi? pasuxi erTia: TiTqmis ara-
vin! am dros rusTaveli Cveni sulierebisa da sibrZnis iseTi uZiro saunjea, rom
cotaodeni sxva eri Tu daikvexnis misdagvariT. Cven am sibrZnis skivrs gverdiT
vusxedvarT akademiuri polemikis morevebSi CaZirulni da TviT saunjes ver veka-
rebiT. gana es saqmea?!
gadametebulma akademiurobam swored es Sedegi mogvca; aRaravin kiTxulobs
`vefxistyaosans~. aRaravin iyenebs mas da mis sibrZnes. rusTvelologebma, imis
magivrad, rom mkiTxvelisaTvis gaeadvilebinaT SoTa rusTavelis sakmaod rTuli
da, ase Tu ise, moZvelebuli eniT dawerili poemis aRqma, kidev ufro gaarTules
misi gageba farTo sazogadoebisaTvis. aq, TiTqmis mTel rusTvelologias vgu-
lisxmob, dawyebuli pavle ingoroyvas statiidan rusTavelis 750 wlis saiubileo
krebulSi, damTavrebuli viqtor nozaZisa da zviad gamsaxurdias `vefxistyaos-
nis~ mzismetyvelebiT anda saxismetyvelebiT.
kidev erTs vityvi da Cemi winaTqmis am brazian nawils amiT davasruleb. erTi-
ori rusTvelologi Semomedava, imis mcdeloba, rom `vefxistyaosani~ moeTxroT,
adrec iyo da ar dasrulda warmatebiT, Sen sul tyuilad irjebio. am arguments
ver miviReb martivi mizezis gamo: es igivea, rainhold mesnerisaTvis 1980 wlis
gazafxulze rom eTqvaT, aqamde everestis dapyroba uniRbod bevrma scada, magram
araferi gamouvidaTo. yvelas gecodinebaT, rom mesneri im wels pirveli avida
everestze uniRbod. me mesnerobaze Tavs ar vdeb, magram, is, rac erTs ar gamou-
vida, SeiZleba meores gamouvides. miT umetes, rom me, amJamad bevrad meti infor-
macia maqvs, vidre mTel qarTul mecnierebaTa akademias 50-60-70-ian wlebSi. Cemi
mizani ar aris rusTavelis poemis akademiurad gaSuqeba. dae, maT akeTon es, vinc
amisaTvis gasamrjelos iRebs. me mxolod is minda, rom qarTvelebma isev Seisisx-
lxorcon TavianTi ideologia; gaigon da iswavlon rusTaveli.
vTvli, rom dadga is dro, roca `vefxistyaosani~ marTlac yvelasi unda gaxdes,
rom yvela qarTvelma SeZlos moixmaros masSi Cadebuli sibrZne.
axla TviT Txrobaze.
Tavidan Cems kredoze vityvi oriod sityvas.
RmerTma marguna, rom inglisurad, germanulad da rusulad yvela mniSvnelo-
vani avtoris yvela mniSvnelovani nawarmoebi wamekiTxa. qadilad ar CamomarTvaT
da cota franguls, polonurs, espanursa da italiursac Sevwvdi. RmerTis winaSe
vficav, rom `vefxistyaosnis~ Sesadari ram versad aRmovaCine. Seqspiric gad-
asarevia, dantec, servantesic, goeTec da Cemi sayvareli puSkinic, magram is, rac
rusTavelma dawera 850 wlis win, _ Seudarebelia. dasanania, rom qarTuli, msof-

8 mogiTxrobT vefxistyaosans
lio ena ar aris. erTi Tanamedrove mwerlis perifrazirebas gavakeTeb da vityvi,
rom `vefxistyaosnis~ originalSi wakiTxvis siamovneba mxolod cotas gvergo.
ratom aris es nawarmoebi aseTi kargi?
pirveli da umniSvnelovanesi is aris, rom mTeli ambavi galeqsilia. rusTaveli,
Txrobis gamo, TiTqmis ar amaxinjebs qarTul enas, rogorc amas bevri gviandeli
poeti sCadis. mas arsad aklia marcvali, da Tu aklia, am cariel adgils ise avsebs,
rom veravin verafers igrZnobs. `vefxistyaosani~ aris qarTuli poetikis mwver-
vali. am mxriv, mxolod galaktions Tu SeuZlia odnav mainc miuaxlovdes mas.
meore elementic poeturia. es aris `vefxistyaosnis~ melodia. Teqvsmetmarcv-
liani leqsi, sadac strofebis ori riTmi cvlis erTmaneTs da yvela striqonis
bolo sami marcvali winasTan gariTmulia, unikalur musikalur garemos hqmnis.
samwuxarod, sparsuli da arabuli ar vici da ver vimsjeleb iqauri leqsis melo-
diurobaze, magram evropuli leqsi amgvar melodias ver flobs. rusTavelTan
qarTul enaSi, albaT, SeerTda aRmosavluri leqsis melodiuroba da dasavluri
leqsis sizuste. `vefxistyaosanis~ musika da mis melodiaSi azris Caqsova unika-
luria. aq ukve galaktionic ver miva.
mesame elementi TxrobiTia. `vefxistyaosani~ kacma SeiZleba, filmad gadaiRo.
mTeli siuJeti daZabuli da CaxlarTulia, rogorc holivudis an bolivudis sal-
aroTa mbrZanebeli filmebis fabula. araferi ar aris `vefxistyaosanSi~ brtyeli
da pirdapiri. yvela gmiri da am gmirTa yvela qmedeba, Txrobis TvalsazrisiT,
moulodneli da winaswar ganusazRvrelia. amave dros, rusTavelis arcerTi
gmiri ar aris yalbi, misi gmirebi, pirvel rigSi, adamianebi arian, yvela adamianuri
sisustiTa da RirsebiT. rusTaveli arcerT Tavis personaJs ar xatavs absolutur
idealad; tarieli _ mtirala, wuwuna da Smagia. nestan-darejani _ wamqezebeli da
pativmoyvare. avTandili _ mizanswrafuli, ar Takilobs sxva qalTan patara sasiy-
varulo Tavgadasavals, rom mizans miaRwios. fridoni, arjunasi ar iyos, Tavis bi-
ZaSvilebs ebrZvis. aseT `realur~ personaJebs iSviaTad Tu Sexvdebi kaci litera-
turaSi. rusTaveli ar aidealebs Tavis gmirebs, ar qmnis hiperbolur xasiaTebs.
romani `vefxistyaosani~ internacionaluria da, amave dros, metad naciona-
luri. rusTavels, aqa-iq (albaT ganzrax) gaepareba, rom gmirebi qarTvelebi arian,
Tumca, xan arabeTis, xan indoeTis da xanac CineTis mkvidrebad gvevlinebian. poe-
maSi maTi moqmedebis are maSindeli msoflioa. mTeli poema aRsavsea dramatizmiT,
vnebebiT, ndomiT. erTi striqonic ki ar aris nawarmoebSi, rom umniSvnelo iyos da
misi amogdeba SeiZlebodes. es aris uaRresad kompaqturi, siuJeturad Sekruli da
sruli nawarmoebi.
meoTxe elementi aris avtoris mier im droisaTvis arsebuli sibrZnis inkrust-
acia nawarmoebSi. diaxac, inkrustacia; udidesi socialuri, fsiqologiuri da
filosofiuri codnaa Caqsovili, inkrustirebulia gmirebis dialogebSi. garda
amisa, xandaxan avtori sakuTar Tavsac aCens, roca ama Tu im personaJis an situaci-
is analizisas, Tavisas gveubneba. me TxrobaSi momyavs amis magaliT-margalitebi.
poema warmoadgens rusTavelis epoqis elitaruli codnis enciklopedias. es cod-
na Cveni epoqisaTvisac aqtualuria. me kritikulad mivudgebodi ramdenime ele-

mTxrobelis winasityva 9
ments, magram, mTlianobaSi, gancvifrebas ver vmalav, rom am erTma kacma im dros
amdeni ram icoda. eWvi maqvs, rom aq mxolod miwier fenomenTan ara gvaqvs saqme.
aqedan gamosuli, barem mexuTe elementzec SevCerdebi. es aris rusTavelis re-
ligiuroba da RvTismosaoba. veravin metyvis, poemidan gamomdinare, Tu romeli
RmerTi swams avtors. qarTuli marTlmadidebloba ver daikvexnis, rom rusTaveli
SegnebiTa da rwmeniT marTlmadidebeli iyo. mas verc sxva religias mivakuTvneb.
rusTaveli ar aris islamuri; misi romanis banovnebi ise iqcevian, rom islamSi maT
karga xania Tavebs daaWridnen. arc budizm-induizmisa Cans raime mniSvnelovani
poemaSi. aris elementebi, romelic sazogadoa da yvela religiisaTvis misaRebi,
magram, uamravia mkrexelobac. da es mkrexeloba ara marto qristianuli, aramed
islamuric da budistur-hinduisturicaa. yvelaze axlos, rusTaveli sufist
mistikosebTan da mogvianebiT warmoqmnil qristianul misticizmTan dgas. igi
eZebs ara eklesias, aramed RmerTs. mkrexelad mec rom CamTvalon, mainc vityvi,
rom rusTaveli religiebze maRla dgas da zogadsakacobrio azrs amkvidrebs.
`vefxistyaosani~ msoflio mniSvnelobis nawarmoebia. igi RvTismosavisTvisa da
morwmunesaTvisac iseTive Sesargebia, rogorc aTeistisaTvis.
ramdenime sityvas am nawarmoebis ideaTa Tanamedroveobazec vityvi. TiTqmis
yvelaferi, rasac rusTaveli sociologiur aspeqtSi gvTavazobs, iseve aqtualu-
ria dRes, rogorc mis xanaSi. aris masTan ideebi, romelTa realizaciac mxolod
mogvianebiT, evropul renesansSi daiwyo da dResac ar damTavrebula. rad Rirs,
Tundac qalisa da kacis Tanasworobis deklaracia?! meTormete saukuneSi amis
ganmcxadebels seriozulad aravin miiRebda. anda, meore Tema, siyvarulisa da me-
gobrobis prioriteti aviRoT. aq, rusTaveli qvas qvaze ar tovebs momxveWeluri
da TavkerZa ideologiisagan. yvela misi striqoni gamsWvalulia maradi Rireb-
ulebebis, _ siyvarulis, megobrobis, Tanadgomis, urTierTgagebis suliskveTe-
biT. gacema da gaCuqeba rusTavelisaTvis ufro mniSvnelovania, vidre moxveWa da
dagroveba. netav, CvenSi, dRes gaixados zogierTma, es RaRadi, sakuTar devizad.
`vefxistyaosani~ absoluturad Tanamedrove nawarmoebia. veravin ityvis, rom
masSi adamianTa Soris imgvari urTierTobebis propaganda xdeba, romelic dRes
moZvelebulia. isic ki, rac rusTavelTan misi gmirebis uaryofiT saqcielad Sei-
Zleba Sefasdes (magaliTad nestanis mier tarielis waqezebas aviRebdi), esec ki
Tanamedroved JRers. rusTavelis gmirebi, xandaxan zedmetad rom ar tirodnen da
cremls ar Rvridnen, SegveZlo Cvens Tanamedroveebad migveCnia.
garda amisa, esec minda SevniSno, rom mTel nawarmoebSi dedebi TiTqmis ar Can-
an. erTi-orjer Tu gaielvebs nestan-darejanis deda, farsadanis meuRle, Torem
sxvamxriv, dedis is kulti, romelzec qarTvelebi Tavs vdebT, rusTavelTan ar
gvxvdeba. aq moqmedeben emociuri, Zlieri axalgazrda qalebi da mamakacebi, rom-
lebic sibrZniT, niWiT, cbierebiT, mondomebiT, sibejiTiT, erTgulebiT da Zal-
RoniT aRweven mizans.
amdeni qeba-didebiT mkiTxvels, albaT, interesic aReZra poemisadmi da modiT,
barem daviwyoT.

10 mogiTxrobT vefxistyaosans
tarielis xmlis vada, 35X25 sm, muyao, guaSi,
mxatvris ojaxis koleqcia

mTxrobelis winasityva 11
12 mogiTxrobT vefxistyaosans
avTandilis
pirveli Tavgadasavali

rostevani arabeTis xelmwife iyo. mravalwliani mefobis ganmavlo-


baSi saxelic kargi moexveWa da qonebac uxvad daegrovebina. yvela
aqebda da, savaraudoa, rom qveynis mcxovrebTa umetesobas igi uy-
varda kidec.

mas rusTaveli STambeWdavi epiTetebiT amkobs, Tumca arc ros-


tevans da arc poemis sxva gmirebs, arabulisa araferi scxiaT
(mixeil qvliviZisa ar iyos, „iyo arabeTs. . .“ arabeTs ara yo-
fila aravin. . . ). rusTavelis droisaTvis arabul saxelmwi-
foebSi ukve ramdenime aseuli welia, rac islams hqonda fexi
mokidebuli da wesiT, rostevansac da sxvebsac, rusTavelis
rostevanis portreti, 30X33 sm,
epoqaSi rom ecxovraT, dReSi xuTjer unda elocaT piriT me-
tilo, zeTi, daTo Sengelias koleqcia, qisaken da wveTi sasmeli ar unda daeliaT. poemaSi iSviaTad
Tbilisi
loculoben da sasmelsac bevrsa svamen. aris poemaSi bevri
sxva elementic, romelic am arabul fons afermkrTalebs.
ase rom, arabeTi mxolod pirobiTobaa. sinamdvileSi avtors
sakuTari samSoblo da aqauri movlenebi aqvs mxedvelobaSi.
rostevanis figuris prototipi, albaT, giorgi mefea, Tina-
Tinisa ki, rasakvirvelia, Tamari, daviT aRmaSenebelis Svilis
SviliSvili.

gakvriT SevniSnav, rom CvenSi mefe-qalebs ratomRac dedo-


fals uwodeben (magaliTad didi britaneTis elisabeds an ru-
rostevani da TinaTini, 29X22 sm, seTis ekaterines moviyvan), rac arasworia. dedofali mefis
muyao, guaSi, pasteli,
mxatvris ojaxis koleqcia meuRlea, xolo mefe mefea, gind qali iyos da gind mamakaci.

avTandilis pirveli Tavgadasavali 13


swori iqneboda elisabed mefe an mefe ekaterine, iseve, rogorc Tamars Cven-
Si mefes etyvian.

mokled, rostevani mZle da brZeni xelmwife iyo. mis daxasiaTebas rusTave-


li epiTet „maRliT“ iwyebs. sityva „maRali“ sanskrituli warmoSobisaa (`ma-
xa~ an `maha~, ise, rogorc `maha-iana~, `maha-raja~ an `maxa-bxarata~) da „dids,
diads“ niSnavs. rodesac rusTaveli rostevanis simaRleze saubrobs, misi
sidiade aqvs mxedvelobaSi.

es diadi mefe, romelic Tavmdabalic iyo qveSevrdomebisaTvis, samarTlianica da


guluxvic, moxucebulobis Jams, Tavisi qaliSvilis, TinaTinisaTvis taxtis daT-
mobas daapirebs. miuxedavad imisa, rom TinaTini jer axalgazrdaa, mefe miiCnevs,
rom qaliSvili mefobis rTul saqmes Tavs kargad gaarTmevs. rostevans unda, rom,
vidre cocxalia, man da TinaTinma erTad imefon. garda amisa, TinaTini Sesaxeda-
vadac mSvenieri qalia. brZeni rostevani am sakiTxis erTpirovnulad gadawyvetas
mainc ar iRebs sakuTar Tavze da vezirebs Sehkrebs saTaTbirod.

vezirebi jer gauZaliandebian mefes, roca Seityoben, rom mas asakis gamo unda
taxtis daTmoba, magram mere, roca mefis argumentebs moismenen, daTanxmdebian
axalgazrda qalis gamefebas.

swored am TaTbirze gamoTqvams erT-erTi veziri frazas, romelic Sua sau-


kuneebis ideologiisaTvis absoluturi mkrexelobaa, Tumca, TviT am fra-
zaSi Cadebuli azri qarTuli sulieri kulturis qvakuTxedad gvevlineba.
rusTaveli am azris formulirebas Semdegnairad gvTavazobs:

lek­vi­lo­mi­sa­swo­ria,­Zu­iyos,­Tun­da­xva­dia.­

me Sorsa var am frazis iseTi SezRuduli interpretaciisagan, TiTqos mxo-


lod lomis bokverebs, anu mefis memkvidreebs miiCnevs rusTaveli Tanabrad,
poetis diapazoni gvibiZgebs vifiqroT, aq swored imas gveubneba rusTaveli,
rom buneba mdedr da mamr arsebas tolad badebs da rom adamianTa Tanas-
woruflebianoba sazogadoebis mowyobis umniSvnelovanesi principia. da-
savlur azrovnebaSi am ideam mxolod ukanaskneli 200 wlis ganmavlobaSi
moikida fexi. bevr mowinave dasavlur qveyanaSi mxolod meoce saukuneSi
gatarda cxovrebaSi sqesTa Tanasworobis principi. arafers vityvi imave
arabeTze, sadac metwilad qali, aramcTu mefobaze, aramed saarCevno uf-
lebazec ver iocnebebs.

14 mogiTxrobT vefxistyaosans
kidev erTi ram aris aq aRsaniSnavi. rusTaveli qarTvelia da misi samyaro
qarTulenovani. am samyaroSi ar arsebobs gamoxatuli sqesi: qarTuli ena,
formalurad mainc, ar asxvavebs mdedrobiTia Tu mamrobiTi arseba da sa-
gani. amgvari ram, sxva enaSi ar Semxvedria da arc gamigonia. qarTvelma am
faqtiT unda iamayos. Tumca, isic saTqmelia, rom yvela enis struqturisa
da gramatikis codnas ver daviCemeb.

davubrundeT poemas. diskusiis Sedegad, saTaTbiro mefis winadadebas miiRebs da


gadawydeba saTanado inauguraciis mowyoba. am TaTbiris monawile vezirTa Soris
erTi axalgazrda didebulic eria: mTavarsardlis vaJi avTandili _ rostevan me-
fis aRzrdili da saxelmwifo kars gansakuTrebulad daaxloebuli piri. avTandi-
lic samxedro saqmiT iyo dakavebuli da spaspetis Cini hqonda, anu jaris ramdeni-
me aTaseuli ebara. garegnulad simpaTiuri iyo, yvela saqme xelewifeboda, rasac
Seudgeboda da, rac mTavaria, gagiJebamde uyvarda TinaTini. rasakvirvelia, igi am
siyvaruls malavda, radgan maSin modaSi ar iyo grZnobebis uceb gamJRavneba. roca
krebis gadawyvetileba moismina, gaixara _ Cems Seyvarebuls ufro xSirad vnaxavo.

poemaSi ar Cans rostevanis TaTbiri Tavis qaliSvilTan, man jer brZaneba gasca, rom
es siaxle mTeli arabeTisaTvis SeetyobinebinaT. moiwvia yvela, visac ki raime ekiT-
xeboda qveyanaSi da maT winaSe waradgina TinaTini. Tavisive xeliT daadga samefo
gvirgvini, gadauloca skiptra da moaxura samefo mosasxami. marTalia, TinaTini
cota daibna, magram araferi SeimCnia. jer mSvidad da RirsebiT miiRo milocvebi,
magram mogvianebiT, roca zeimi gaCaRda da dro ixelTa, atirda. mere rostevans
SesCivla, _ me mefobis Rirsi ar viyavio. rostevanma damSvideba dauwyo: _ axla ukve
arabeTis mefe xar da unda CemTan erTad imefo kideco. mTavaria, simSvide da saqmiani
midgomao. erTi icode, yvela adamiani Seni qveSevrdomia da mdidarsac da Raribsac
Sens yuradRebas nu moaklebo; mzec xom yvelas erTnairad unaTebso. Zunwi ar iyo da
uxvad gaeci, risi gacemac SegiZlia. Senaxva-dagrovebas azri ara aqvso.

am darigebisas rostevani erT umniSvnelovanes mosazrebas uziarebs qaliS-


vils, romelic rusTavelis filosofiuri da socialuri azrovnebis erT-
erT mwvervalad SegviZlia miviCnioT. ai, ras etyvis TinaTins mamamisi dari-
gebis dasasruls:

ra­sa­ca­gas­cem,­Se­nia,­rasc­ara,­_­da­kar­gu­lia!­

am genialur frazaSi ismis rogorc sokrateseuli azrovnebis, iseve sufiz-


mis gamoZaxili, rac rusTavelis uaRres erudiciasa da socialur gamocdi-
lebaze metyvelebs.

avTandilis pirveli Tavgadasavali 15


avTandili nadirobisas, 28X26 sm, muyao, guaSi,
pasteli, kerZo koleqcia, parizi

16 mogiTxrobT vefxistyaosans
axalgamefebulma qaliSvilma yuradRebiT moismina mamis rCeva-darigeba, roste-
vanma ki qeifi gaagrZela. mere TinaTinma gadawyvita mamis darigeba dauyovnebliv
aResrulebina, moixmo Tavisi gamzrdeli da ubrZana, gaeca xalxisaTvis mTeli
Zvirfaseuloba, rac TinaTins dagrovili hqonda wlebis manZilze. Semdeg amilax-
varis jeri movida, romelsac axalma mefe-qalma xazinidan naalafevisa da sajini-
bodan cxenebis, xolo saZovridan pirutyvis gacema-gaCuqeba daavala. xalxSi aman
didi kmayofileba da zar-zeimi gamoiwvia. yvela mxiarulobda. didebulebi alma-
cerad icqirebodnen, magram qeifobdnen.

lxinis meore dRes rostevanma ratomRac moiwyina. ijda TavisTvis sufrasTan da


pir-saxe Camostiroda. vezirTmTavarma sogratma da avTandilma es SeniSnes da ga-
dawyvites ekiTxaT rostevanisTvis daRonebis mizezi. Wiqebi Seavses, mefes mius-
xdnen. sogratma naxevrad xumrobiT uTxra: _ ras moiwyine mefev, is ganerviulebs,
rom qaliSvilma Seni wlobiT nagrovebi qoneba erT dReSi gaaniavao? rostevanma
iwyina naTqvami, magram gabrazeba ar SeimCnia _ eg ra salaparakoa, Cemi siZunwe
vis gaugoniao? me sul sxva ram madardebs da mawuxebso. qali mainc qalia da vinme
vaJkaci rom gamoCeniliyo Cems gverdiT, CemTvis mSvildosnobaSi, burTSi an sxva
kacur saqmeSi ejobna, bednieri viqnebodio. erTi, es, Cemi gamozrdili avTandili
meimedeba, sxva aravino. mokled, rostevan mefes wuwuni Seepara sityvaSi.

avTandili yvelafer amas RimiliT ismenda da mere rostevans miugo: _ Tu ar miw-


yen, erT raRacas getyvio, rostevanma _ miTxario. avTandilma isev gauRima: _ pi-
roba momeci, rom ar gewyinebao. amaze rostevanma upasuxa, _ rodis iyo, Sengan
rame mwyenodes, Tu ginda, TinaTins davificebo. mxolod ficis Semdeg gaando av-
Tandilma rostevans Tavisi saTqmeli: _ axla, rac qaliSvili gaamefe, meti Tavisu-
fali dro gaqvs da modi, niZlavi davdoT; Semejibre mSvildSiac da burTSiac da,
vinc Cven orSi waagos, iman sami dRe uqudod iaroso.

rostevanma niZlavi siamovnebiT miiRo da mowmed da TanaSemwed Tormeti karis-


kaci miiwvia. maTi ufrosoba Sermadins daevala. maT zustad unda aRericxaT, av-
Tandili mets moinadirebda, Tu rostevani. bolos, marekebi dagzavnes velad da
samxedro SenaerTebi gaayoles savele banakis mosamzadeblad. qeific daamTavres
da SejibrisaTvis mzadebas Seudgnen.

meore diliT eqvs saaTze avTandili rostevans eaxla. TeTr taiWze ijda, sanadiro
tansacmeli Caecva da uzarmazari xmali daekida. rostevanic mzad iyo. isic mxned
moaxta Tavis cxens, ise, rom aravin daxmarebia da gzas gauyvnen. win samefo dacvis
ori mxedari miuZRodaT zanzalakebiani cxenebiT, rom mgzavrisaTvis Seetyobi-

avTandilis pirveli Tavgadasavali 17


rostevani nadirobisas, 27X26 sm, muyao,
guaSi, pasteli, kerZo koleqcia, parizi

18 mogiTxrobT vefxistyaosans
nebinaT, mefis amala modiso. mere aTiode metris daSorebiT rostevans mohyavda
Tavisi cxeni CorTiT da avTandilic iqve iyo; cxenis erT kamaraze CamorCeboda
rostevans da, roca am ukanasknels raime saTqmeli hqonda, avTandili wamoeweoda
xolme yuris dasagdebad.

maT Sermadinis aseuli mohyveboda, yoveli maTgani brZolaSi gamobrZmedili da


mefisa da saxelmwifos erTguli meomari. amaT mosdevda samefo gvardiis aseuli.
kidev ufro ukan modioda aRali aTiode datvirTuli aqlemiTa da saxedriT. mere
modiodnen msaxurni da saWurisni. maTi umetesoba urmebze ijda, magram iyo ise-
Tic, visac qoneba SeeZina da sakuTari cxeniT misdevda amalas. Sermadini gzidan
gadadioda, xan win, xan ukan agelvebda cxens, rom amalaSi wesrigi daecvaT. ros-
tevani da avTandili mSvidad saubrobdnen.

marekebi da gamZRolebi, maZebari ZaRlebiT, ukve wina dRes iyvnen dagzavnilebi


da axla monadireebs elodnen. aRali samxris xans miadga tyes, meomrebma da msa-
xurebma tyis piras dasces banaki. centrSi rostevanis samefo karavi gaSales. mas
garSemo oTxi saguSago karavi miudges, odnav moSorebiT avTandili da Sermadini
dabanakdnen. gare wreze jariskacebs daudes bina. cxenebi daanayres, mdinaresTan
Caiyvanes dasarwyuleblad da saxeldaxelod mowyobil TavlaSi daabinaves.

rostevanma da avTandilma imave saRamos ixmes is Tormeti kaci, romelTac, Serma-


dinTan erTad, niZlavi unda gadaewyvitaT. instruqtaJi Cautares da davalebebi
misces. mopaeqreebs or-ori msaxuri unda xleboda isris misawodeblad. kidev or-
ors nanadirevi unda Seegrovebina da aRenusxa, Tu romlis mokluli iyo es cxove-
li da bolo wyvils fuWad nasroli isrebi unda egrovebina. Sermadins am Torme-
ti msaxuris zedamxedveloba ekisreboda, raTa saboloo Sedegebi gamoecxadebina.

im saRamos amiT daamTavres. RamiT rostevans qurcikebi da irmebi esizmreboda,


avTandils _ Tavisi Seyvarebuli, Sermadins _ aTasisTavoba, jariskacebs ki omi da
gamarjveba.

meore dilas, gariJraJze, roca mze jer kidev apirebda amowveras, rostevanma
avTandilis karavi Sexsna da ukve sapaeqrod momzadebuli ymawvili gamoixmo. mare-
kebs acnobes, rom nadiroba iwyeboda. mopaeqreni amxedrdnen da tyisken gaaWenes be-
daurebi. iseTi siswrafiT gahqusles, rom or-ori isris mimwodebeli Zlivs misdev-
da. gaCaRda nadiroba. erTic da meorec, xan erTmaneTs Sordeboda, xan uaxlovde-
boda. xan rostevani SeaWenebda tyeSi cxens da xan avTandili. Siga da Sig erTmaneTs
gasZaxebdnen xolme. isrebisa da nanadirevis SemgrovebelT qanci gaZvraT. Sermadini

avTandilis pirveli Tavgadasavali 19


xan aq iyo, xan iq. gamrekebiTa da ZaRlebiT damfrTxali cxoveli tyis aqeT pirs
moawyda. kurdRelsa da melas ar esrodnen, qurciki da iremi gaixades samizned. me
ar minda, rusTavels ekologiuri umecreba davwamo, magram, moismineT:

da­xo­ces­da­amow­yvi­des,­ca­Ta­Rmer­Ti­Sea­ris­xes.

rasakvirvelia, Serisxdeba RmerTi, roca ori snobi, sanaZleos gamo, aTaso-


biT cxovels gawyvets. arc avTandils, arc rostevans, am cxovelebis ganad-
gureba ar Wirdeba. erTic da meorec amas sakuTari vaJkacobis dasamtkiceb-
lad akeTebs. ar jobda, ubralod samizneSi esrolaT?

bolos, roca mTeli nadir-cxoveli gaJlites da mxolod cota maTganma Tu moas-


wro kldeebs Sefareboda, daRlili monadireni banaks daubrundnen. rostevani
mxolod Sermadins ar endo da yvela, Tormetive msaxuri moixmo, rom Seetyo na-
dirobis Sedegi. msaxurT bevrjer gadaTvales, vin ra moinadira da mxolod mas
Semdeg Sehbedes rostevans. aRmoCnda, rom orives erTad ori aTasi nadiri moekla.
aqedan, avTandils aTas aTi, xolo rostevans, ociT naklebi, anu cxraas oTxmoc-
daaTi. Tanac, isic aRiniSna, rom avTandils erTi isaric ar aucilebia miznisTvis.
rostevans ki ramdenime aecilebina.

rostevani rom TavkerZa da Zalauflebisagan gaampartavnebuli mmarTveli yofi-


liyo, es ambavi Seawuxebda da, SeiZleba, wyenoda kidec. amgvari qceva logikuric
iqneboda `ubralo” adamianTa Soris. es xom pativmoyvareobis Selaxvaa? magram
rusTaveli, didebuli rusTaveli, aq sul sxva suraTs gvixatavs. rostevani si-
xaruls ver malavs! ipova! kaci ipova, romelic samefoSi upirvelesi iqneba, jars
waruZRveba, nadirobasac SesZlebs, burTaobasac, sxva saqmesac da SeiZleba Tina-
Tinsac daudges gverdiT. Tanac, es kaci misi, rostevanis gazrdilia! rostevani
bednieria: man ipova, visac eZebda!

avTandilze aq arafers vityvi. masze bevri kargi maqvs qvemoT saTqmeli. es nadiro-
ba misTvis umniSvnelovanesi Tu ara, erT-erTi mniSvnelovani movlena iyo cxovre-
baSi. mas jer kidev bevri ram moelis da, rusTavelis msgavsad, nadirobis ambavi aq
davamTavroT. meti araferi momxdara. moxucma mefem ramdenime kaci axlo-maxlo
teritoriis dasazverad gaagzavna da bednierma Tavis karavs miaSura.

roca rostevanisa da avTandilis msaxurni teritorias zveravdnen, mdinaris pi-


ras, lodze mjdari axalgazrda damwuxrebuli kaci SeniSnes. miuaxlovdnen uc-
nobs xelSi msxvili maTraxi eWira, tanze vefxvis tyavi emosa da qudic vefxvis tya-

20 mogiTxrobT vefxistyaosans
ucxo moyme, 28X26 sm, muyao, guaSi,
kerZo koleqcia, parizi

avTandilis pirveli Tavgadasavali 21


visa exura, daRonebuli wyals Cascqeroda. Tav-piri Camostiroda,
Tumca sisustisa araferi etyoboda; mxarbeWiani iyo da navarjiSevi
kunTebi eburceboda mklavebze. iqve Savi bedauri balaxobda, zed
Zvirfasi qvebiT gawyobili unagiri edga da sadave Zirs mosTrevda.
iseT STabeWdilebas tovebdnen cxenic da kacic, TiTqos garSemo ve-
rafers amCnevdnen.

erT-erTi msaxuri vefxistyaosan axalgazrdas miuaxlovda da mas-


Tan gasaubrebas Seecada. ucnobs reaqcia ar hqonia, TiTqos msaxuri
verc SeniSnao, isev tiroda TavCaqindruli. msaxurma, SekiTxvebze
pasuxi rom ver miiRo, rostevanis avtoriteti moixmara da ucnobs
uTxra, mefe gibarebso. arc amaze gasca pasuxi vefxistyaosanma. msa-
xuri rostevanTan dabrunda da daiCivla, _ ise tiris da moTqvams
es ucnobi, rom arc vinmes danaxva unda da arc sxvasTan saubario.
rostevans es ar epitnava, gabrazda da Tormeti kaci gagzavna ucxos
Sesapyrobad.

amaT danaxvaze, mtirali axalgazrda wamoxta, Tavis Sav cxens moax-


ta, migzavnili msaxurebi mifant-mofanta, zogs maTraxi gadaawna da
Tavi gautexa, zogs muSti Cahkra da gaabrua, mere _ vah meo! _ daiZaxa
da cxeni banakis sapirispiro mimarTulebiT gaaWena. amis Semxedva-
re rostevanma ucnobs jari miadevna. vefxistyaosani arc maT Seepua;
vinc miuaxlovda, yvela Camoyara cxenidan. zogi daasisxliana, zogs
Tavi gadaufxriwa da zogic mokla. mere, mefes rom mohkra Tvali,
cxens maTraxi gadauWira da ise swrafad gauCinarda, veravin gaigo,
cam Caylapa Tu miwam. kvalic ki ver aRmoaCines. amis Semswre zogier-
Ti msaxuri, imasac fiqrobda, etyoba avi suli an deviao.

rostevani am ambavma Zalian SeaSfoTa. gabrazebulic iyo, nawyenica


da Seuracxyofilic. msgavsi araferi enaxa da arc gaegona. daiboRma.
laSqars ayra, daWrilebisa da daxocilebis movla ubrZana, msaxurni
gaiyolia, sasaxleSi dabrunda da krints ar iRebda. aq, avTandil-
Tan erTad, Tavis kabinetSi Caiketa; aRaravis danaxva ar undoda.

mamis dabruneba rom Seityo, TinaTinma sasaxlis molares dauZaxa da


hkiTxa, ra xasiaTzeao rostevani. iman upasuxa, isea nawyeni da Seu-
racxyofili, aravis ikarebs da ajobebs, Senc ar mixvide, TviTon
avTandili, 30X33 sm, tilo, zeTi,
dagiZaxebso. da marTlac, cota xnis Semdeg, rostevans qaliSvili mamuka doliZis koleqcia, Tbilisi

22 mogiTxrobT vefxistyaosans
23
TinaTini, 30X33 sm, tilo, zeTi, mamuka doliZis
koleqcia, Tbilisi

24 mogiTxrobT vefxistyaosans
gaaxsenda da TavisTan miixmo; egeb misma naxvam miSvelos da dardi gamiqarvoso.

eaxla TinaTin mefe nawyen mamas. gverdiT miujda, dauyvava, miefera da yvelaferi
gamohkiTxa. amanac dawvrilebiT uambo, rac SeemTxvaT. TinaTini dafiqrda da mamas
urCia, msaxurni daegzavna ucnobi mxedris sapovnad da ar enaRvla; Tu am ucnobs
ipovidnen, xom kargi, da Tu ver ipovidnen, namdvilad moCvenebad an av sulad unda
CaeTvalaT. marTlac, rostevans WkuaSi daujda TinaTinis rCeva da vefxistyaos-
nis saZebrad oTxiv mxares daagzavna msaxurni. aman daamSvida mefe. sasaxle Tavis
yoveldRiurobas daubrunda. TinaTini mefobda, rostevani mrCevlobda, avTandi-
li cdilobda, xSirad Sehyroda Tavis Seyvarebuls da sograti xelmZRvanelobis
axal stils, ormefianobas eCveoda.

vefxistyaosnis saZebnad dagzavnili xalxi erTi weli eZebda ucnobs da xelcarie-


li dabrunda _ verc asavali vnaxeT am vefxistyaosnis, verc _ dasavalio. axla mar-
Tla daijera rostevanma, rom im incidentSi avi suli eria. meti aRar unaRvlia,
gaerTo da daisvena. ase gadioda dro.

erT saRamos, am movlenebis mere, avTandili marto iyo Tavis saZinebel oTaxSi.
sawolze ijda, mxolod perangi ecva da Cangze raRac simReris awyobas cdilob-
da. am saqmeSi iyo, roca TinaTinis msaxuri daadga Tavs da mefe-qalTan miiwvia: _
saqme aqvs SenTano. avTandilsac meti xom araferi undoda, Cangi gverdze gadado,
wamoxta, gamoikazma da TinaTinis saZinebels miaSura.

aq erT Temas minda Sevexo, romelsac `vefxistyaosnis~ bevri mkvlevari gverds uv-
lis. laparakia poemis erotiul mxareze. marTalia, siyvaruli, rogorc aseTi,
ZiriTadi Temaa am nawarmoebisa, mis erotiul da seqsualur aspeqtze cota vinme
Tu amaxvilebs yuradRebas. am dros, siyvaruli, ara marto platonuri grZnoba,
aramed erosic aris. rodesac avTandili TinaTinTan Seva, mas aq saocari suraTi
daxvdeba. rusTaveli unda movixmo saSvelad. ai, rogor aris teqstSi:

gaZ­rcvil­sa­tan­sa­emos­nes­yar­yum­ni­usa­pi­ro­ni,­
ebur­nes­moS­liT­ri­de­ni,­fa­si­sa­Tqmad­sa­Wi­ro­ni,
hSve­no­des­Sav­ni­wam­wam­ni,­gu­li­sa­ga­sag­mi­ro­ni,
mas­TeT­rsa­yel­sa­ekid­nes­grZlad­Tma­ni­arux­Si­ro­ni.

es rom Tanamedrove enaze vTargmnoT, Semdegi suraTi warmogvidgeba: zis


TinaTini, moxuruli aqvs Caxsnili yaryumis bewvi da gadaxsnili Zvirfasi
Tavsafari, mouCans Savi wamwamebi da xSiri Savi Tma Camohyria moRerebul

avTandilis pirveli Tavgadasavali 25


TeTr kiserze. advili misaxvedria, rom avTandili amis danaxvam gaaogna. am
suraTs imxela erotiuli gamosxiveba aqvs, rom gasagebi xdeba, ratom wvavda
koconze eklesia rusTavelis ukvdav nawarmoebs. Tumca, erTi rusi mwerlis
naTqvams gavixseneb: xelnawerebi ar iwvian! ar damwvara `vefxistyaosanic~. aq
Cans poemis mravalsaxianoba, misi sakacobrio mniSvneloba. rusTaveli ada-
mianebze mogviTxrobs da ara `gmirebze”. mis personaJebs yvelaferi axasia-
TebT, rac adamianuria: siyvarulic, megobrobac, mtrobac, SuRlic, Suric,
Secdomaca da seqsualuri ndomac. rusTavels natamalic ki ara aqvs imisa,
rac CvenSi, rusulidan, rogorc `xanJa~ Semovida, sinamdvileSi ki Turquli
Ziridan modis da moCvenebiT RvTismosaobas niSnavs.

avTandils wnuli savarZeli moarTves da isic TinaTinis pirispir Camojda. mefe-qa-


li pirdapir saqmeze gadavida da avTandils gaaxsena vefxistyaosan ucnobTan Sexved-
ra. uTxra, _ im ucnobis ambavi dResac ar masvenebso. unda Sevityo, vin iyo da ra un-
dodao. mere, avTandilisaTvis ufro saintereso Temas Seexo. gavige giyvarvaro. mec
ara var gulgrili Sens mimarT da garda amisa, mefe var Senio. modi, Sen dagavaleb im
kacis povnas da ar mimtyunoo. me ki Cemi mxriv gpirdebi, rom sami weli dagelodebi,
sxva mamakacs zedac ar Sevxedav da ficiT viqnebi SenTan Sekrulio.

avTandili cas ewia sixaruliT: TinaTins Sehfica, _ rasac SevZleb, movimoqmedeb


da dagibrundebio. mere erTxans isaubres, iarSiyes, ilaRes, sityviT moeferen er-
TmaneTs da avTandili Tavis darbazebs daubrunda. ise iyo aRelvebuli, rom karga
xans ar dasZinebia. momxdars aanalizebda. xan sixaruliT tiroda, xanac aRtki-
nebiT wamoxteboda. Seyvarebulis sapasuxo grZnoba axarebda, magram ganSorebac
eZneleboda. mere daeZina da mTeli Rame isev TinaTini ezmaneboda.

diliT cxeni Seakazmvina da rostevans eaxla. jer msaxuris piriT SeuTvala, _


mefe TinaTinis davalebiT mivdivar mivlinebaSio. rostevanma TavisTan moixmo,
mousmina, Seaqo, moefera da gza dauloca. siyvaruliT daSordnen erTmaneTs,
ise, rogorc kargi aRmzrdelisa da saqebari aRzrdilis wesia. damSvidobebis Sem-
deg, avTandili Tavisi qalaqgare rezidenciisaken gaemgzavra. aq Sermadini da sxva
didebulebi moiwvia da Tavisi ambebi amcno. mis aryofnaSi, Sermadins gadaavala
moadgileoba da daariga, rom, Tu sami wlis ganmavlobaSi ar dabrundeboda, da-
Rupulad CaeTvalaT. Sermadins, jer avTandilTan erTad undoda vefxistyaosnis
saZebrad wasvla, magram bolos gatyda, saqmeebi gadaibara da erTguleba Sehfica
mimavals. avTandilma daamSvida, _ Tu sasikvdilo var, sulerTia, marto viqnebi,
Tu TanmxlebTan erTad, yvelaferi zecaSi wydebao. Tu ar davbrundi, Sen mouare
aqaurobas, Senze ukeTess vis gadavabareb adgil-mamulsa da saqmeso.

26 mogiTxrobT vefxistyaosans
SermadinTan saqmeebis garkvevis Semdeg, avTandili kabinetSi Caiketa, sawer magi-
das miujda, qaRaldi aiRo, samelnes Tavi moxada da Sig batis frTis TeTri kala-
mi Caawo. dafiqrda. ar icoda, rogor daewyo. mere gadawyvita, anderZis stilSi
miewera Tavisi megobrebis, msaxurebisa da ymebisaTvis. Tavidan, yvelas acnobebda,
rom mefis davalebiT seriozul mivlinebaSi midioda karga xniT. yvelas Txovda,
qveynisaTvis moevloT da saqme iseve waremarTaT, rogorc aqamde. bolos, Sermadi-
nisaTvis moadgileobis gadacemas acnobebda da dasZenda, iseve daemorCileT, ro-
gorc me mmorCilebdiTo. rasakvirvelia, ar dauklia arc SermadinisTvis da arc
sxvebisaTvis mofereba, qeba da xotba.

dasasrul, werils melani SeaSro da msaxurs gadasca SermadinisaTvis misatanad.


anderZis weraSi Tavze dasTeneboda. wamodga, mowesrigda, daibana. mere Raribu-
lad Seimosa da oqroebCakerebuli qamari Semoirtya, _ vin icis, raSi damWirde-
bao. aseuli daibara, _ Tan gamomyvneno. cxeni moayvanina, zed Semoaxta da ezoSi
Sekrebil samxedro nawilTan erTad qalaqgare velisaken gaswia. aq, laSqari sana-
dirod gauSva da TviTon sapirispiro mimarTulebiT daiZra. rodesac SesaRamov-
da, dacvam da jariskacebma moisaklises, Zebna dauwyes avTandils, magram versad
aRmoaCines. igi ukve Sors iyo.

Tavisi patronis uSedego Zebnis Semdeg laSqari xelcarieli dabrunda sasaxleSi.


aq, ukve Sermadinma Sekriba yvela, visac avTandilis wasvla exeboda da warudgina
maT misi werili. msaxurTa da meTaurTa umetesobam sinanuli gamoTqva avTandilis
moulodneli wasvlis gamo, magram bolos yvelam Sehfica Sermadins erTguleba
da miiRo igi, rogorc spaspetis nebis aRmsrulebeli.

avTandili oTx dReSi gascda arabeTis sazRvrebs. TiTqmis Seusvenebliv miaWenebda


taiWs; TviTonac moiqanca da cxenic daRala. gzadagza, gamvlel-gamomvlels vef-
xistyaosnis ambavs ekiTxeboda, magram veraferi Seityo. saRamoobiT, sadme tyis
piras an mdinaresTan dabanakdeboda da iq aTevda Rames. cota gauWirda martooba.
dReebs iTvlida. agondeboda Tavisi TinaTini, misi sinatife, misi saubari, sasax-
leSi cxovreba, garToba da qeifi. axla mixvda, Tu raodeni RvTis saCuqaria, roca
Zvirfasi adamianebi gaxvevia gars da sayvarel saqmes akeTeb. mTeli gza eWvi RrRni-
da, kargi vqeni Tu ara, ase rom wamovedio. bolos mainc grZnobam gadasZala _ Cems
Seyvarebuls ase surdao da Tavi daimSvida, _ rac mosaxdenia, moxdeba, me Cemsas
gavakeTebo.

ase ixetiala avTandilma TiTqmis sami weliwadi. sami TveRa iyo darCenili TinaTi-
nisTvis daTqmul vadamde da vefxistyaosnis kvali jer arsad Canda. avTandils, verc

avTandilis pirveli Tavgadasavali 27


didebulni xataeTidan, 25X19 sm, muyao,
guaSi, pasteli, kerZo koleqcia,
parizi

28 mogiTxrobT vefxistyaosans
mnaxveli da verc misi ambis gamgone epovna vinme. samSoblodan Sors iyo
da iseT adgilebSi uwevda siaruli, rom TveobiT veravis xvdeboda su-
liers. erTxelac, did mTagrexils miadga. uReltexilze avida da ze-
modan gadmoixeda. qvemoT, tafobze, uzarmazari, daaxloebiT Svidi
dRis savali veli iyo gadaWimuli. mTis Ziras wyali Camodioda. wyalze
xidi ar ido da orive napiri daburul tyes daefara.

Cavida, mdinare gadalaxa, CamoqveiTda da kidev erTxel awon-dawona


yvelaferi. marTalia, vefxistyaosani ver epovna, magram ukve ukan
dabrunebis dro dgeboda da ifiqra, Zebnis gagrZelebas azri ara
aqvso. rom ar davbrunde mkvdrad CamTvlian. Sermadinic ityvis, _
awi aRar dagvibrundebao. TinaTins da rostevansac moaxseneben, _
avTandili daiRupao. warmoidgina TinaTinis reaqcia: _ netav ro-
gor damitirebso? rostevansac Zalian ewyinebao _ gaifiqra. meore
mxriv, rogor davbrunde davalebis Seusruleblad, ras ityviano?
am fiqrebiT ikvlevda gzas mdinaris piras SambSi. saso warekveTa. ar
icoda, rogor moqceuliyo. bolos moSivda. inadira, cecxli daan-
To, cxeni dasarwyuleblad da saZovrad gauSva, koconis piras Ca-
mojda da muguzalze Samfuri daatriala.

uceb, cxenebis floqvis xma gaigona da gaukvirda, _ aq Zexorcieli ar


WaWanebs da netav vin ariano? yoveli SemTxvevisaTvis, xmali moamzada da
kaparWidan isari amoacura; _ albaT, mZarcvelebi iqnebian, wesier kacs am
midamoebSi ra undao. buCqidan gaxeda. eqvsi cxenosani modioda CorTiT
mdinaris napirisaken. etyoboda, sami didebuli iyo da samic maTi msaxu-
ri. am didebulTagan erTs, uwverulvaSos, Tavi hqonda gadaxeTqili da
sisxli sdioda, sacodavad kvnesoda. or ufros kacs es daWrili mohyavda
da maTac cremli CamosdiodaT wver-ulvaSze. avTandili samalavidan ga-
movida cxenosnebis Sesagebeblad. Seatyo, rom arc mekobreebi iyvnen da
arc mZarcvelebi, magram mainc hkiTxa, mekobreebi xom ara xarTo? orma,
romelTac daWrili mohyavdaT, TiTqmis erTxmad upasuxa: _ mekobreebi ki
ara, Svela gvWirdeba da Tu rame SegiZlia, dagvexmareo. avTandili mar-
Tlac moexmara maT, daWrilisTvis iara Seaxvevina, koconTan dasxa mom-
svlelni da ambavi gamokiTxa.

maTac mouTxres, rom sami Zma varTo, didebulni xataeTidan. SevityveT,


aqeT kargi sanadiro adgilebi yofila da wamovediTo. mTeli Tve vina-
direT amaliT. mere ver movrigdiT, Cvens Soris vin ukeTesad xmarobs

avTandilis pirveli Tavgadasavali 29


mSvild-isars, amalas nanadirevi avkideT, daviTxoveT da Cven sami meab- saRamo, 130X110 sm, tilo, zeTi, kerZo
koleqcia, parizi
jriT aqve davrCiT da niZlavze daviwyeT nadiroba. gavJliteT, rac Sev-
ZeliTo. am nadirobaSi, erTi viRac ucnobi Semogveyara, vefxvis tyavis
tanisamosiTa da Savze uSavesi cxeniTo. kargi vaJkaci ki Canda, magram
saxe Camostiroda da etyoboda, raRac dardi hqonda. davapireT, Segvep-
yro da es aRmoCnda Cveni sabediswero Secdoma; jer xma ar gagvca, mere
ki maTraxi dagvcxo, am Cven umcros Zmas Tavi gautexa da iseve mSvidad
gaagrZela Tavisi gza, rogorc modiodao.

es rom moismina, avTandili sixaruliT cas ewia. _ rogorc iqna vi-


pove, visac veZebdio. xataelebs mwvadic dautova da Tavisi sadgo-

30 mogiTxrobT vefxistyaosans
mic, mSvidoba da Tavgatexili Zmis gamojanmrTeleba usurva, naCqa-
revad moaxta cxens da im mimarTulebiT gaeSura, saidanac es eqvsi
mxedari movida. erTxans didi siswrafiT miagelvebda cxens da male,
Savi mxedari dalanda. Tavidan, undoda daweoda da gamocnaurebo-
da, magram mere dafiqrda. pirdapir rom gamovelaparako, SeiZleba
faTeraks gadavekido, iseTi Smagi Cans, an is momklavs, an me Semomak-
vdebao. adevneba gadawyvita. ori dRe da Rame mihyveboda SeumCnev-
lad mxedars da bolos erT uzarmazar kldes miadgnen. kldis Zi-
ras ru Camodioda da maRali xeebi idga. Savcxenianma mxedarma wyali
gadalaxa da kldeSi gamokveTil gamoqvabuls miaSura. avTandili
CamoqveiTda, cxeni daaba, xeebs moefara da vefxistyaosans dauwyo
asmaTi, 30X33 sm, tilo, zeTi, TvalTvali.
mxatvris ojaxis koleqcia

gamoqvabulidan Suaxnis Savkabiani qali gamoegeba vefxistyaosans.


kaci rom dalanda, tirilsa da vai-viSs mohyva, momsvlels gadaexvia
da masTan erTad mosTqvamda. marTalia, avTandils Zalian gaukvirda
amaTi qceva, magram xma ar amouRia da isev safaridan adevnebda Tvals
gamoqvabulTan gaTamaSebul scenas. bolos, qalma unagiri Camoxsna
cxens, saTanadod mouara da gamoqvabulSi Seiyvana. avTandili mTe-
li Rame darajobda wyvils, magram dilamde araferi momxdara. di-
liT, jer isev SavebSi Cacmuli qali gamovida gareT, cxeni Sekazma.
mere vefxistyaosanic gamoCnda, qalis miwodebuli abjriT Seimosa
da cxens moaxta. gamomSvidobebisas kvlav gadaexvivnen da xmamaRla
Sestires erTmaneTs. avTandilma Soridan mohkra yuri, rom kaci
qals asmaTs eZaxda.

Savcxeniani imave gzas Camouyva, romliTac wina saRamos movida,


avTandilis samalavs gverdiT Cauqrola da sul male gauCinarda.
avTandilma gegma daawyo: _ qals Sevipyrob da yvelafers mas vaT-
qmevinebo. Cems ambavsac vetyvi da, Tu mendo, egeb vefxistyaosanic
gamacnoso. samalavidan gamovida, cxens moajda da gamoqvabulisaken
auyva biliks. asmaTi jer arsad Canda, magram, etyoba, amomavali cxe-
nis floqvis xma gaigona da gareT gamovida. raki mxedari ver icno,
gaqceva daapira da miSveleTo, morTo kivili, magram avTandils sad
wauvidoda. avTandilma xeli staca da gakoWa, Tan exveweboda, ara-
fers gizam, oRond im Seni megobris ambavi miTxario. asmaTma, avTan-
dilis xvewna rom moismina, uTxra, _ Tu giJi ara xar, wadi, damexseni
da Tu gadareuli xar, _ azrze modio. arafris mTqmeli me SenTvis

avTandilis pirveli Tavgadasavali 31


ara var, rac ar unda mexvewoo. cota xans ase ikotriales mtverSi.
mere, avTandili wamodga, qals dauCoqa da Seevedra, nu gamiSveb ukan
vefxistyaosnis ambavis gaugebrado. qalma tuCi aibzua, arc amaze
dasTanxmda.

axla ukve yelSi amouvida avTandils amdeni xvewna-mudara, gawbile-


bulma asmaTs cali xeli TmebSi Caavlo, Tavi gadauzida da meore
xeliT yelze dana daado: axlac ar metyvio? qalma Seqmnili situa-
ciisaTvis Seuferebeli iumoriT upasuxa, _ Tavs rom momWri, mere
xom yvelafers mogiyvebio. Sen Tu ggonia, rom sikvdiliT SemaSineb,
Zalian cdebio. piriqiT, am tirilisgan da vai-viSisgan damixsnio.
sicocxle karga xania aRar minda da sikvdilis ar meSiniao. qalis
am sityvebze gafuWda vaJkaci. marTla xom ar moaWrida qals Tavs?
gauSva xeli, dana damala, Tokic Semoxsna, iqve Camojda da umweobi-
sagan atirda. qals bodiSi mouxada, ar unda movqceuliyavi aseo. as-
maTic wamodga, mtveri Semoibertya, kaba gaiswora da iqve Camoujda
gabrazebuli saxiT.

cota xans ase isxdnen zurgizurg da erTmaneTs uTvalTvalebdnen.


mere, avTandilma kidev erTxel mouyara muxli, patieba sTxova da
uTxra, _ Seyvarebuli var da cota goneba ameriao. meored aseT
rames ar vizam da raSic ginda mimsaxureo. qalma rom avTandilis
Seyvarebeloba gaigona, molba da cremli moeria. mere uTxra, _ eg
sul sxva saqmea da Tavidanve rom mcodnoda, mec sxvanairad mogeq-
ceodio. avTandilma dasZina: _ Seyvarebul kacs mteric ki indobs
da mapatieo. Cemma satrfom gamomgzavna vefxistyaosnis saZebnelad,
sami welia gzaze var da axla, Tu ginda, momkali da, Tu Semiwyaleb,
miSvele rameo. asmaTma, roca es moismina, kidev ufro gaexsna avTan-
dils, _ kargia, eg rom miTxari; Tavidan siZulvili gamiCnda Sens
mimarT, axla ki Semecode. Tu damijereb, dagexmarebio.

am sityvebze avTandils gaeRima da qals hkiTxa, _ is anekdoti Tu


ici, kaci rom ormoSi Cavardao? _ arao, uTxra asmaTma. avTandilma

32 mogiTxrobT vefxistyaosans
mouTxro: _ ori kaci midioda gzaze da pirveli did ormoSi Cavar-
da. meore Tavs waadga da CasZaxa, Tu aq momicdi, Toks movitan da
amogaTrevo. ormoSi Cavardnils gaecina, _ aba, aqedan saiT unda wa-
vide, Sen Tu ar miSvelio. Cemi saqmec asea, Sens iqiT gza ara maqvs da
Sen Tu ar momexmarebi, verafers vizamo. asmaTs moewona avTandilis
enamWevroba da uTxra, _ me asmaTi var da Sen rom kaci gainteresebs,
imas tarieli hqvia. dRe da Rame tye-RreSi daaWenebs cxens, mxolod
nanadirevs vWamT da yvelafers amqveyniurs mowyvetili varTo. imas
epatieba; iseTi ambebi aqvs gadatanili, ver daijerebo. me mets vera-
fers getyvi, ajobebs, TviTon mogiyves, roca dabrundebao.

mere asmaTma avTandilica da misi cxenic gamoqvabulSi damala da


orivem tariels dauwyo lodini. qali dapirda, _ Sevecdebi davam-
Svido da gagacnoo.

saRamos vefxistyaosanic gamoCnda. isev dardianad iyo. asmaTi gae-


geba da saWurveli CamoarTva. avTandili maT Sexvedras patara sar-
kmlidan uWvretda. tarieli gamoqvabulSi Sevida, vefxvis tyavis
noxze mokalaTda, asmaTis mier Semwvari nanadirevi cota mocicqna
da iqve miwva. ZilquSi jer ar daufleboda, rom isev raRac ezmana,
wamoxta da vai-uSvelebeli morTo. mkerdSi mjiRs icemda da gahkio-
da. etyoba, isev Tavisi sadardebeli moelanda. asmaTi awynarebda da
bolos SeekiTxa, _ ase adre rad dabrundio. tarielmac mouTxro: _
erT mefes gadaveyare, sanadirod iyo gamosuli laSqriTa da mareke-
biTo. xalxi roca davinaxe, kidev ufro dameufla dardi, imaT dave-
male da ukan Semovbrundi. aravis danaxva aRar mindao.

asmaTma hkiTxa: _ amdeni xania, marto daexetebi am tye-RreSi da erTi


Zmakaci rom gageCina, ra moxdebodao? visac gadaeyrebi, Tavs uxeTqav,
emalebi da garbixaro. amaze tarielma upasuxa, _ vin gamigebs Cems sa-
dardelso? kargi ki iqneba, vinme megobari myavdes, magram sad vipovno?
aravin meguleba, rom mxarSi amomidgeso. asmaTsac es undoda: _ erTi kar-
gi axalgazrda vaJkaci rom gagacno, damificeb, rom arafers avnebo?

avTandilis pirveli Tavgadasavali 33


tarieli gatyda. sad aris, moiyvane da Tu marTla iseTi kai kacia,
Sen rom ambob, Zmad miviReb da Seviyvarebo. navsi gatyda, tarieli
daTanxmda avTandilis gacnobas. avTandilmac Tavis mizans miaRwia
da, rusTaveli, marTalia, pirdapir amas ar ambobs, magram gvagrZno-
binebs, rom asmaTsac karga moyirWebuli hqonda gamoqvabulSi cxov-
reba, tirili da umarilo nanadirevis Wama.

asmaTma avTandili samalavidan gamoiyvana da tariels warudgina.


Tavidanve moewonaT erTmaneTi. misalmebis Semdeg gverdi-gverd Ca-
mosxdnen da, rogorc dardianTa wesia, morTes tirili, sanam asmaT-
ma ar SeaCera. _ nu moiklavT axla Tavs, xom SexvdiT erTmaneTso?

tarielma cremli moiwminda da gamohkiTxa avTandils, vin iyo da ra avTandilis xmlis vada, 21X18 sm, muyao,
guaSi, kerZo koleqcia, parizi
undoda. avTandilsac ar dauzogavs Tavisi mWevrmetyveleba, alalad
mouTxro axalgacnobil vefxistyaosans Tavisi ambavi. isic gaaxsena,
mdinaresTan rom Sexvdnen oTxi wlis win da tarielma rom msaxurebi
dauxoca. sasayvedurod ar uTqvams, ufro gasaxseneblad mouTxro.
es ambavi tarielmac moigona, _ ratom ar damanebeT Tavi, ras merCo-
diTo? kidev kargi, Tqvens mefes araferi davmarTeo.

didxans isaubres. avTandilma dawvrilebiT mouyva rostevanisa da


TinaTinis, arabeTis saxelmwifos, Tavisi xetialisa da vefxistyaos-
nis Zebnis istoria. Siga da Sig asmaTic CaurTavda xolme sityvas,
etyoboda, avTandili moewona da tarielTan Suamdgomlobda: es ra
kargi vaJkaci gagacanio. mokled, axali ambebisa da avTandilis Tav-
gadasavlis Setyoba orives eama.

RadarSi SeSis ukanaskneli napobi Caiferfla, roca stumari Tavisi


Tavgadasavlis moyolas morCa da axla tariels miubrunda, _ Sens
ambavsac momiyevio. tarielma asmaTs wylis motana sTxova, _ ise mim-
Zims mogoneba, SeiZleba Sua saubarSi goneba davkargo da, mere rom
ar irbinoT aqeT-iqeT, barem axlave moitane jamiT wyali da aqve da-
midgio. Tu metismeti emociiT movkvdi, aqve damasaflaveT da, Tu
ubralod guli wamivida, momabruneTo. asmaTma wyali moutana, iqve
daudga da mosasmenad gverdiT Camoujda or vaJkacs. tarielma sa-
marjvena gverdi
kinZe Seixsna, tyavze moxerxebulad moikalaTa, dafiqrda da daiwyo
vefxvi da lomi, 22X22 sm, qaRaldi,
Txroba. akvareli, kerZo koleqcia, parizi

34 mogiTxrobT vefxistyaosans
avTandilis pirveli Tavgadasavali 35
tarielis portreti, 30X33 sm, tilo, zeTi,
nataSa kobzoni_rapopoviCis koleqcia, moskovi

36 mogiTxrobT vefxistyaosans
tarielis istoria

indoeTis Svidi samTavros ambavi, albaT, Senc gsmenia, Cemo avTandil, _ daiwyo
tarielma Soridan. am Svididan, eqvsis xelmwifed farsadani ijda, didi meomari
da Cinebuli mmarTveli. Sesaxedavad lomiviT kaci iyo da qceviT _ uSiSari. arc
sxva sikeTe da simdidre aklda. indoeTis meSvide samTavroSi mamaCemi mefobda, _
saridani. isic _ saxelovani mebrZoli, kargi monadire, gamWriaxi da mamaci kaci.
mudmivad omi da brZola uwevda mtrebTan da erTxelac mobezrda es davidaraba.
gadawyvita, farsadanis eqvsi samTavrosaTvis Cveni samTavro mieerTebina da elCi
gaugzavna am sakiTxis mosagvareblad. roca farsadanma mamaCemis winadadeba mois-
mina, sixaruliT cas ewia; SemouTvala, Camodi, pativiT migiReb, saxlTuxucesad
dagniSnav da Tan mTeli indoeTis mTavarsardlobasac mogcemo. asec moxda. Cveni
samTavro indoeTis sxva eqvs samTavrosTan gaerTianda. mamaCemi sruliad indoe-
Tis amirspasalari da amirbari gaxda, xolo farsadani amayobda, Cemnairi mTavar-
sardali aravis hyavso.

mec, rasakvirvelia, samefo karze vizrdebodi. mefe-dedofals karga xans ar Ses-


ZeniaT Svili da Tavs mevlebodnen; sakuTari vaJiviT mzrdidnen. ai, asmaTic dame-
mowmeba, rom arc ra maklda da jer kidev biWi viyavi, ufrosebs rom tols ar vu-
debdi; nadirobac viswavle, cxenosnobac da sxva bevri sasikeTo saqmec. ukve eqvsi
wlisa vsruldebodi, roca dedofals qaliSvili gauCnda. Tavidanve mSvenieri
iyo. xalxi ucxoeTidanac ki Camodioda mis sanaxavad. mefec bednieri iyo.

mefis qalis xsenebaze tariels guli wauvida. asmaTma icoda misi wamali, wyali
apkura mkerdze da moabruna. mosulierebulma tarielma Txroba ganagrZo.

ta rie lis is to ria 37


qals nestan-darejani daarqves. izrdeboda da ufro da ufro mSven-
deboda. amasobaSi, me mamaCemTan davbrundi sasaxleSi; ukve brZo-
lebSi da jaris wvrTnaSi miwevda monawileobis miReba, Tavisufal
dros ki nadiroba-burTaobaSi vatarebdi. ise gaviwafe xeli, rom
lomebs katebiviT vxocavdi. mokled, raRa bevri gavagrZelo da
kargi vaJkaci davdeqi. ase vizrdebodi.

farsadanis qaliSvili nestan-darejani Svidisa rom Seiqmna, mefem


calke sasaxle auSena da Tavisi qvrivi da, davari, miuCina momvlel-
aRmzrdelad. es davari erT qajze iyo gaTxovili. mis garda, qals
asmaTi uvlida da ori monac emsaxureboda.

TxuTmetis rom gavxdi, mama gardamecvala. erTi weli viglove. bo-


los farsadanma SemomiTvala, nuRar glovob, mamaSeni Cvenc Zalian
dagvaklda da Camodi, Sen gadaibare amirbarobao. aRar damiyovne-
bia, Cavedi. didi pativiT mimiRes, momefernen, damamSvides, TavianT
gverdiT damsves, rogorc sakuTari Svili. miboZes amirbaroba.
iyo lxini da zeimi. mec bednieri viyavi. eh, maSin ra vicodi, win
ra meloda! asea wuTisofeli, crua da muxTali, avs advilad Segam-
Txvevs.

erTxel mefesTan erTad nadirobidan vbrundebodi. karg xasiaTze


viyaviT da ar vCqarobdiT. mefem SemomTavaza, _ modi, Cems qaliS-
vilTan SeviaroT, gzazeao. asec moviqeci sasaxlis galavanSi rom
SevaWeneT cxenebi, ulamazes baRSi amovyaviT Tavi. cadawvdenil
xeebsa da ayvavebul buCqebs Soris nairferi da tkbilxma mgalo-
beli frinveli ireoda. auzebSi Sadrevnebidan ifrqveoda vardis
wyali, karvebi uZvirfasesi fardagebiT iyo gawyobili. msaxurebi
da monebi saqmianad midi-modiodnen. mefem mibrZana, qaliSvilisaT-
vis ramdenime duraji mimerTmia nanadirevidan. saukeTesoebi amo-
vurCie. roca qalis karavs mivuaxlovdiT, farsadanma durajebi me
Sematova, TviTon fardagi gadaswia da nestan-darejanTan Sevida.
vicodi, ar undoda, qaliSvili vinmesaTvis enaxvebina. mere gavigo-
ne, mefem rom ubrZana asmaTs karvidan gamosvla da CemTvis nanadi-
revis CamorTmeva. asmaTma rom fardagi aswia, mefis qals Sevavle
wamierad Tvali da netav ar damenaxa! gavbruvdi da aRar maxsovs,
rogor gadaveci durajebi asmaTs. TiTqos laxvari damces da cec- farsadani, 34X25 sm, muyao, akvareli,
xli wamikideso. . . mxatvris ojaxis koleqcia

38 mogiTxrobT vefxistyaosans
ta rie lis is to ria 39
40 mogiTxrobT vefxistyaosans
tariels isev wauvida guli nestan-darejanis xseneba-gaxsenebaze.
isev eca asmaTi da isev apkura wyali. kacs cota xans cremli sdio-
da, mere gaagrZela.

maSin pirvelad wamivida guli. iqve, karavTan Cavikece. cnobiere-


ba roca damibrunda, garSemo xalxi mexvia. mefem Cemi gamobruneba
dainaxa da gadamexvia Tvalcremliani, _ madloba RmerTs, cocxali
xar, miTxari rameo! veraferi vupasuxe, erTi SevkrTi da isev wamivi-
da guli. sami dRe ver momiyvanes gonze. eqimic bevri daibares, mag-
ram Cemi dabnedvisa veraferi gaiges. venidan sisxlic damadines da
wamalic bevri masves. me ki, Turme, Siga da Sig giJurad wamovxte-
bodi, uazrod daviyvirebdi raRacas da mere isev vecemodi sawol-
ze. dedofali damtiroda, mefe gamwarebuli iyo da nacnob-ucnobi
gakvirvebuli, Cvens amirbars es ra damarTniao.

mesame dRes azrze movedi, sawolze wamovjeqi da RmerTs Sendoba


vTxove. msaxurma rom daminaxa, maSinve mefesTan misaxareblad gaiq-
ca, _ wamojda tarielio! im wamsve movardnen mefeca da dedofa-
lic. farsadani ise Cqarobda, qudis daxurvac daviwynoda. mecnen
aqeT-iqedan, momefernen, RmerTs madloba Seswires. gamomkiTxes, _
ra dagemarTao. me vuTxari, _ axla ukeT var da cxenze momenatra
Sejdoma, egeb aman ufro miSvelos meTqi. cota xans cxeniT viseir-
neT mefem da me. marTlac miSvela sufTa haerma da jiriTma. odnav
gamovmjobindi. mere isev davbrundi Cems darbazebSi. dardiani vi-
yavi, magram guli aRar wamsvlia.

saRamoxans moulodnelad asmaTis msaxuri moadga Cems saZinebels


da misgan saarSiyo werili gadmomca. gakvirvebuli davrCi, _ jer
Cemi Seyvareba rodis moaswro da mere Cemi Tanamdebobis kacs, amas
rogor mibedavs meTqi. pasuxis miuwerloba uzrdeloba iqneboda da
mec mivwere pasuxi.

meore dRes isev cudad gavxdi. nestan-darejani ar amomdioda go-


nidan. sul masze vfiqrobdi da SiSi mtanjavda, rom igi Cemi araso-
des gaxdeboda. ramdenime dRe marTla viavadmyofe. isev damesivnen
eqimebi, damiwyes mkurnaloba da sisxlis dadena venidan. erTxelac,
nestan-darejani, 22X19 sm, muyao,
roca dasustebuli da venagadaxsnili viweqi sawolSi, isev asmaTis
guaSi, oqro, parizi, kerZo koleqcia mona gamoCnda. axla ukve Sexvedras mTxovda qali. mec aRar gavaWia-

ta rie lis is to ria 41


nure da davTanxmdi. bolos da bolos, amirbari viyavi, mTel indoeTs vpatronob-
di da siyvarulis gamo ase ar unda dammarTnoda. am qals marTla Tu CemTan yofna
undoda, uars xom ar vetyodi?

meore dRes mefem damibara; _ Tu momjobindi, wamodi erTad vinadiroTo. me ise


sustad viyavi, rom mSvild-isriT nadirobis neba ar momca, magram SevardnebiT
vinadireT. nadirobis Semdeg jer nadimad sasaxleSi davsxediT, Semdeg CemTan wa-
viyvane megobrebi, dards vmalavdi da vcdilobdi smaSi da qeifSi avyolodi maT.
Sua lxinSi msaxuri damadga Tavs da yurSi CamCurCula, _ viRac qalia mosuli
da amirbars kiTxulobs, ganmartoebiT swadia Sexvedrao. davavale, Cems sawol
oTaxSi Seeyvana. mere sufris wevrebs movubodiSe, _ axlave davbrundebi meTqi da
mec Cems saZinebels mivaSure.

aq pirsaburveliani qali damxvda. rom daminaxa, mokrZalebiT mca Tayvani. gamik-


virda, _ Tu vuyvarvar, ase rad mesalmeba meTqi. taxtze miviwvie dasajdomad,
magram ar momyva. gaocebuli davrCi. mere miTxra, _ marTla me ki ar miyvarxar,
sxvam damavala SenTan Sexvedrao. Zalian mrcxvenia, ase rom mogatyue, magram ai,
es waikiTxe da yvelafers mixvdebio, _ gamomiwoda gragnili.

mokle werili iyo misgan, visi siyvaruliTac avad viyavi da visac Sevnatrodi.
nestan-darejani Tavisive xeliT mwerda: _ ra dagemarTa, ra guli migdis? me Seni
var da nu kvdebi da ibnidebi. ra ggonia, am gonebis dakargviTa da avadmyofobiT
rames miaRwev? ar jobia, sagmiro saqme Caidino, damimtkico, rom marTla giy-
varvaro? xataelebi Zlier mZuls, imaTac ar vuyvarvarT indoelebi. wadi, Seeb-
rZole xataelebs, daamarcxe, daimone da Seni gavxdebio. yvela Seni ambavi vici,
giTvalTvaleb, magram jer ver Segxvdio. nuRar Rvri cremls, wadi, ibrZole
da damimtkice siyvarulio. asmaTmac damidastura nestan-darejanis grZnoba da
survili. iseTi bednieri viyavi im wuTas, TiTqos zeca gamxsnoda. nestan-dare-
janis werili win davide da pasuxi mivwere: ase mgonia, sizmarSi xdeba meTqi es
yvelaferi. sxva qals ar vnatrobdi da RmerTma sxva qali arc manatros meTqi.
mivefere da mivealerse sityviT. mere asmaTsac davabare, _ mets verafers mivwer,
magram gadaeci, ukan araferze daixevs Seni gulisaTvis, Zalian enatrebi da isev
janmrTelad aris Tqo.

42 mogiTxrobT vefxistyaosans
asmaTma es moismina da miTxra, _ Senma Seyvarebulma damabara, jobs aravis gavum-
xiloT Cveni urTierToba, xalxi ras ityviso? ise moiqeci, TiTqos asmaTTan gqon-
des urTierTobao.

es azri mec damijda WkuaSi. mivxvdi, rom nestan-darejani, imis garda, rom mSve-
nieri iyo, gonierebiTa da gamWriaxobiTac gamoirCeoda. asmaTs Zvirfasi qvebi da
samkauli SevTavaze saCuqrad, magram mxolod erTi ubralo beWedi gamomarTva; _
Zvirfaseuloba me ar maklia da es beWedi niSnad gvqondeso.

roca asmaTi gavacile, me moqeifeebTan davbrundi da gaxarebulma, karga gvaria-


nad movilxine, Tumca, Cemi bednierebis mizezi aravisTvis gamimxelia.

meore dResve werilobiT SevuTvale xataelebs, mxlebodnen da dammorCilebod-


nen. Tu arada, _ davemuqre, rom cudi dRe daudgebodaT. vidre Cemi gagzavnili
kaci gzaSi iyo, me lxins da dros tarebas davubrundi; verTobodi, vmxiarulob-
di, ZmakacebSi vqeifobdi. karg xasiaTze viyavi; xataelebisa ar meSinoda, magram
xandaxan kaeSani meufleboda, Cems Seyvarebuls rom ver vxedavdi.

ase gadioda dReebi. sul nestan-darejanze vfiqrobdi da Ram-RamobiT, roca ruli


ar mekideboda, raime saintereso wigns vkiTxulobdi. erT aseT saRamos, roca ukve
wigni meWira xelSi da dawolas vapirebdi, msaxurma momaxsena, asmaTis mona iTxovs
SenTan Semosvlaso. vaxmobine. monam miTxra, asmaTma misvla gTxovao. mivxvdi, ra-
Sic iyo saqme, gadavicvi da monas gavyevi. sasaxlis galavanSi ukana karidan Semiyva-
nes. aq asmaTi gamomegeba, gamicina da nestan-darejanis saZineblisaken gamiZRva.

nestan-darejani Zvirfasad Semkul sawolze Camomjdariyo. alersiT da rcxveniT


Semomxeda. me gavxevdi, laparakis unari davkarge. videqi, vuyurebdi da gaognebu-
li viyavi. mere qalma asmaTi miixmo da iCurCules. me isev imave adgilze videqi da
qals aRtacebiT Sevcqerodi. asmaTi momiaxlovda da gareT gamixmo, _ axla mainc
verafers getyviso. mere, roca gareT gamovediT, amixsna, _ jer Seni rcxvenia,
ver gesaubreba da amis gulisaTvis Tavs nu moiklav, nel-nela SegeCvevao. amiT
damTavrda es pirveli paemani. damSvidobebisas asmaTs Sevexvewe, xSirad momwere
werili, rogor aris da ras akeTebs Cemi Seyvarebuli meTqi. asmaTmac damaimeda, _

ta rie lis is to ria 43


44 mogiTxrobT vefxistyaosans
ar dagimalav araferso da karamde mimacila. davbrundi Cems sasax-
leSi. veRar daviZine; mTeli Rame es mokle Sexvedra medga Tvalwin.
usazRvrod viyavi Seyvarebuli.

ramdenime dReSi xataeTSi gagzavnili elCebic dabrundnen. iqauri


mefisgan Zalian kadnieri werili Camoitanes. ramaz mefe mwerda, in-
doelebi vin migdixarT, arc SiSi maqvs Tqveni da arc ridio. iseTi
cixeebi da simagreebi gvaqvs, axlosac ver mogvekarebiTo. meored ar
momwero aseTi ramo. eg ki ara da, Cemi saxelic damaxinjebulad dae-
wera, _ tarierio, tarielis magivrad. me ki vicodi, rom xataelebi
„l“-s da „r“-s erTmaneTSi ureven, magram es ukve metismeti iyo.

vafrine qudze kaci da Sevkribe indoeTis mTeli laSqari. rezerv-


istebi da moxaliseebic movixme. mere Cveni Sav-wiTeli almebi aR-
vmarTe da sasaxlis win didi aRlumi miviRe. modiodnen abjarasxmu-
li cxenosnebi, kbilebamde SeiaraRebuli qveiTebi, sabrZolo spi-
loebi, satvirTo aqlemebi da saxedrebi. kaci Tvals ver gaawvdenda
jars. meTaurebs instruqtaJi Cavutare, viTareba avuxseni, meore
dResve salaSqrod gasvla vbrZane da dasasveneblad Cems darbazebSi
davbrundi.

dasveneba ar damcalda; asmaTis mona movida isev da werili momita-


na, _ vidre saomrad waxval, Seni Seyvarebuli gibarebso. daZineba
viRas axsovda, mona gaviZRvanie da isev ukana WiSkridan SevediT me-
fis qaliSvilis sasaxlis baRSi. asmaTi iqve damxvda, karg xasiaTze
iyo, icinoda. xumrobiT miTxra, _ moxvedi, lomo? Seni mTvare ukve
gelodeba, momyevio. gamiZRva da sasaxleSi Semiyvana.

nestan-darejans mwvane samosi ecva, gamWvirvale fardis ukan ba-


liSebze ijda, pirsaburavi ufaravda saxes, magram misi mSveniere-
ba iqidanac asxivebda. mxolod moelvare, melnis tbisfer Tvalebs
aCenda, roca mzeras momapyrobda. me ver mommarTa pirdapir da as-
maTs uTxra, _ amirbars SesTavaze, dabrZandeso, _ baliSi momiwia.
mec davujeqi gverdiT.

cota xans yoymanobda. me ki vuWvretdi da siame mavsebda. mere daiw-


xataeTis mefe, 50X34 sm, muyao, guaSi,
yo: _ vici, rom didxans galodine da ganerviule, magram, mrcxven-
mxatvris ojaxis koleqcia oda, amxela Tanamdebobis kaci xar da ver Semogbede Riad saubari.

ta rie lis is to ria 45


axla orivem viciT, rom erTmaneTi gviyvars da Semogficav, samuda-
mod Seni erTguli viqnebio. wadi, SeebrZole, daamarcxe xataelebi
da mudam gaxsovde. xolo, roca gamarjvebuli dabrundebi, samaris
karamde Seni viqnebio.

mere mec Sevfice nestan-darejans samudamo siyvaruli. erT xans vi-


saubreT da ... aq tarielma Tvali milula, Tavi ukan gadaxara da da-
fiqrda. mere gaagrZela: _ ... da cota, sul cota, saamo da saucxoo
xils gavusinjeT gemo. is Sexvedra amiT damTavrda. gamovemSvidobe
da Cems darbazebSi davbrundi.

diliT jars galaSqreba vubrZane. akeces karvebi, gaSales bairaRe-


bi, aiyarnen. hkres buksa da naRaras. daviZariT xataeTisaken. bevri
viareT Tu cota viareT, xataeTis sazRvars mivadeqiT. sazRvarze
ramaz mefis gamogzavnili elCoba meaxla, saCuqrebi momitana mefi-
sagan da misi Txovna momaxsena. ramazs Cveni SeSineboda, mowyalebas
da Sendobas mTxovda, morCilebas meficeboda. davsxediT me da Cemi
vezirebi da viTaTbireT. gadavwyviteT, ramazs ar mivndobodiT. me
masTan Sexvedraze unda wavsuliyavi da misgan kapitulacia unda mi-
meRo. Cveni laSqari axloSi da mzadyofnaSi unda yofiliyo, rom
Ralatis SemTxvevaSi, CemTvis eSvela.

ramazs SevuTvale, kapitulaciis aqtze xelmosawerad Semxvedroda


da davpirdi, rom armiis gareSe mividodi. ramazma mipasuxa, _ xval
diliT gzaze Segegebebio. daviwye mzadeba. mere, ramazis morTmeu-
li cxeniT Sexvedris adgilisaken daviZari da samasi narCevi kaci
gaviyole gvardiidan. gavafrTxile, _ axlos iyaviT meTqi. saRamos
tyis piras davbanakdiT.

ise, Cemo avTandil, erTi icode: kargi saqme ukvalod ar Caivlis; im


saRamos, erTi kaci movida CemTan da saidumlod miTxra, _ mamaSens
Cemze amagi aqvs da minda mis Svils gadavuxado; Ralats gipirebs
xataelTa mefe, unda mogklan da ar endo. jari hyavT iqve Sefare-
buli, kvamls gauSveben, Sen rom ver dainaxo da muxanaTurad dages-
xmian Tavs. imdeni arian, marto ver gaumklavdebi da verc Seni samasi
xataeTis didi omi, 150X175 sm, tilo,
gvardieli uzams rameso. zeTi, mxatvris ojaxis koleqcia

46 mogiTxrobT vefxistyaosans
47
48 mogiTxrobT vefxistyaosans
mstovars madloba vuTxari da jildos davpirdi. mere ukan gavgzav-
ne, rom aravis gaego es ambavi. vezirebisaTvisac araferi miTqvams,
mxolod SoriT darCenil jars vubrZane, saswrafod momyoloda da
iqve axlos Casafrebuliyo. diliT ramazis mociqulebs SevuTvale,
_ movdivar da naxevar dReSi mand viqnebi meTqi. marto wavedi. ar me-
Sinoda. kaci Tu sasikvdilo xar, mainc mokvdebi da aranairi dacva
ar giSvelis, gangebas versad daemalebi.

aq, cota xniT, tariels, asmaTsa da avTandils gamoqvabulSi


mivatoveb da isev CavurTav patara komentars; Zvel sufistur
anekdots movyvebi: erTma vaWarma qaravan-saraiSi ori jinis
saubars mohkra yuri da Seityo, rom erT-erTi maTgani, mis
mSobliur qalaqSi, missave mosaklavad apirebda Casvlas. va-
Warma, es rom gaigona, SeSinda da samaryandSi gaiqca, iq da-
vimalebio. is jini, romelsac es vaWari unda waeyvana, Cavida
vaWris mSobliur qalaqSi da mezobels hkiTxa, esa da es kaci
xom arsad SegxvedriaTo. mezobelma miugo, mag vaWars, aqve,
qaravan-saraiSi ipovnio. jins gaukvirda, me kidev, bedis wig-
nSi miweria, rom uaxloesi ori kviris manZilze samaryandSi
unda damxvdes da iqidan unda waviyvanoo.

WeSmaritad: sadac aris bedi Seni, iq migiyvans fexi Seni. rus-


Taveli amas ase aTqmevinebs tariels:

gan­ge­baa,­dRes­ca­mom­klavs,­qvem­ca­sa­da­da­vi­ma­le.

Tumca, davubrundeT tarielis monayols, man ganagrZo Txroba:


am suliskveTebiT gavemarTe xataelTa mefesTan Sesaxvedrad. qedi
gadaviare da vivakebdi, roca mtvris qarborbals movkar Tvali.
mivxvdi, rom es is `kvamli” iyo, mstovarma rom miTxra. meTaurebs
movuxme, vuTxari, raSic iyo saqme, davavale, yuradRebiT yofiliy-
vnen. momcro razmi gaviyolie da ramazis karavs mivaSure. rodesac

omis scenebi, 20X17 sm, muyao, guaSi,


levan kaWaravas koleqcia, parizi

ta rie lis is to ria 49


karavs mivuaxlovdiT, kaci gamogvegeba mefisgan da gviTxra, saom-
rad rad momzadebulxarT, Cven samSvidobod gelodiTo. maSin ki
sabolood mivxvdi Ralats da sabrZolvelad movemzadeT. davinaxe,
rom mowinaaRmdegemac gamoiyvana razmi da Cvensken daiZra.

win gaviWeri. mtris pirvel rigs grZeli SubiT vekveTe da Sevutie.


Subi maT abjrebze gadamityda. xmali davaZre da axla xmliT daverie.
SeeSindaT, _ giJia viRacao. davkar da davkar, gaverie mtris razmSi
da vkafe da vkafe marjvniv da marcxniv. saSineli dRe davayene; Cems
ukan daxocili xataelebi eyarnen gorebad, visac xeli mivawvdine, ar
gavaxare. zogi erTmaneTs Semovtyorcne, zogsac ise davusvi xmali,
rom sul bzrialiT ikeceboda. zogi iqiT movisrole da zogi aqeT.
pirveli ori rigi TiTqmis sul miwasTan gavaswore. sisxlis CanCqerebi
davadine. Cemebic SemomeSvelnen. visac davewieT, cocxali ar dagvi-
tovebia. vin saiT garboda, aravin uwyoda. mere, RamiT navali mTavari
laSqaric mogvexmara. ramaz mefe davinaxe am aliaqoTSi da imas Sever-
kine. ar momiklavs; mTavar vezirebTan erTad tyved aviyvaneT. amiT omi
damTavrda. Cemebi gaqceulebs gaekidnen da aqa-iq imaTac iWerdnen.

tarieli amas iseTi siamovnebiT yveba, rom ar iqneba, Cemi ko-


mentaric ar CavurTo. ar uyvars, ar uyvars rusTavels xa-
taelebi. tarieli maT sadac gamoiWers, an Tavebs uxeTqavs da
asisxlianebs, an, rogorc TviTon ambobs:

ka­ci­kac­sa­Se­mov­tyor­ce,­cxen-ka­ci­sa­dav­dgi­go­ri;

am scenebs rusTavelic didi kmayofilebiT aRwers. netav ra


dauSava CineTSi mcxovrebma am patara tomma did poets?

tarieli agrZelebs Txrobas:


bolos, karvebi gavSaleT da velze davbanakdiT. xelSi viyavi daW-
rili.

aqimma Turman-baSis malamo damado, Semixvia da dolbandiT kiserze


Camomkida daWrili xeli.

meTaurebi da didebulebi modiodnen da gamarjvebas milocavdnen, omis scenebi, 20X17 sm, muyao, guaSi,
zogi mexveoda, zogi mkocnida, zogic mlocavda. erTi-ors crem levan kaWaravas koleqcia, parizi

50 mogiTxrobT vefxistyaosans
51
lic gadmoscvivda sixaruliT. brZaneba gaveci, alafi SeegrovebinaT. daiares ax-
lo-maxlo rac dasaxlebebi iyo da gavsilni dabrundnen.

datyvevebul ramaz mefes vuTxari, rom misi Ralatis ambavi vicodi da axla, Tu
sakuTari Tavis reabilitacia undoda Cems winaSe, yvela qalaqi da cixe-simagre
CvenTvis unda Caebarebina Tavisi xeliT. ramazi damyabulda da erTi Tavisi dat-
yvevebuli didebuli momTxova am brZanebis aRsasruleblad. miveci didebuli da
Tan Cemi meomrebic gavayole, rom cixeebisa da qalaqebis gasaRebebi gadaebarebi-
naT. rodesac es saqme moviTave, xataeTis cixeTa da qalaqTa mTavarni movayvanine
Tayvanis sacemad. mxolod amis Semdeg SevediT dapyrobili qveynis qalaqebSi. aqac
uamravi alafi avkrifeT. maTgan yvelaze saukeTeso rac iyo, CemTan mohqondaT.
mefe farsadans aTasi dasapalnebuli jor-aqlemi gavugzavne ZRvnad. Tan moambe
gavayole, rom Cveni gamarjvebisa moeTxro. mere, qalis raRac mokle kaba, _ xa-
taurad ya-bax-Ca erqva da Zvirfasi pirsaburveli momitanes. ver gaigebdi, rogor
da ra masalisgan moeqsovaT; iseTi nazi, sifrifana da, amave dros, mtkice iyo. amas
Cems Seyvarebuls wavuReb meTqi, vifiqre da calke Sevanaxine.

diliT farsadan mefes dawvrilebiTi pataki movumzade. movaxsenebdi, rac moxda,


rom ramazs motyuebiT undoda Cemi mokvla, da rom Cvenc vimarjveT, mivuxvdiT,
mteri davamarcxeT, mefe da misi didebulebi davatyveveT, didi alafi aviReT da
qveyana davimorCileT. rodesac ukan davbrundiT, dedaqalaqi morTuli dagvxvda.
Cveni gamarjvebis ambavi ukve qveyanas mosdeboda, eri da beri win gvegebeboda. mec
Sevifere aseTi Sexvedra; patara saqme xom ar iyo; xataeTis xelmwife tyved momyavda,
didZali naalafevi momqonda da indoeTs axal teritoriebs vumorCilebdi. farsadan
mefe mTavar moedanze Semegeba, sadac ukve gaeSalaT sazeimo sufra. momexvia, momefe-
ra, Semaqo, gverdiT damisva da omis ambebi dawvrilebiT gamomkiTxa. mTeli Rame vi-
qeifeT; vsvamdiT gamarjvebis, mefis, indoeTis sadRegrZeloebs. yvela mxiarulobda.
meore dilas sasaxlesTan Seikriba laSqari. tyveebi moiyvanes. farsadanma ramazisTvis
borkili amayrevina, xeli mohkida, gverdiT daisva da gaesaubra. mere me mkiTxa, _ Tu
Seundob mterso?

erTi wamiT, tariel! ar dagaviwydes, ras yvebodi. mTxrobels unda isev ra-
Racis Tqma! roca rusTaveli am striqonebs wers, gareT meTormete saukune

52 mogiTxrobT vefxistyaosans
dgas, sastiki, pirsisxliani. . . mters ki ara, moyvares aravin indobs. da,
ras ambobs rusTaveli tarielis piriT?

me­vhkad­re:­“Rmer­Ti­vi­naT­gan­Seun­dobs­Se­co­de­bul­sa,
uya­viT­Tqven­ca­wya­lo­ba,­mas­Ro­ne-ga­cu­de­bul­sa.”

aba, movisminoT sxva didi nawarmoebic: maSin mivida masTan petre da uTxra:
“ufalo! ramdenjer unda mivutevo Cems Zmas, Cems winaaRmdeg rom Sesco-
dos? Svidjer?” uTxra mas iesom: “me ar geubnebi Svidjer meTqi, aramed sa-
mocdaaTgzis Svidjer.” (maTe, 18: 21, 22)
bodiSi, tariel, gaagrZele Seni sagmiro saqmeebis Txroba.

mefem ramazi Seiwyala, magram begara daakisra, _ wliurad aTi aTasi drahkani.
garda amisa, _ tarielma avTandils mimarTa, _ xatauri abreSumis xarisxi Senc ga-
gonili geqneba, Cemo avTandil, _ uamravi tansacmeli da atlasis qsovili hqonda
xataeTs yovelwliurad indoeTSi gamosagzavnad Sewerili. ramazi kmayofili ar
darCenila, magram mainc madlieri iyo, sicocxle SeunarCunes, ukan gagzavnes sa-
mefod da mxolod begara Seaweres.

gamarjvebis zeimi rom CamTavrda, mefem sanadirod mimiwvia, _ sami Tvea ar mi-
nadiria da wamo, wavideTo. megona, pirdapir wavidodiT sanaxebSi, magram jer
sasaxleSi momiwia misvla. mefe-dedofali taxtze isxdnen, erTmaneTs tkbilad
esaubrebodnen. dedofali me miWvretda aRtacebiT. mefem daubara, me da tarie-
li exla sanadirod wavalT da Sen rom marto ar darCe, nestan-darejani moisvi
gverdiT, ukve im asakSia, rom xalxma unda naxoso. Cven sanadirod wavediT. Sevar-
dniTac vinadireT, mwevaric bevri gvaxlda da marekic. male davbrundiT. qalaqSi
xalxis simravle iyo. me yvela pativiTa da mokrZalebiT miWvretda.

roca sasaxleSi mivediT, mefis qali dedoflis gverdiT ijda. amjerad narin-
jisferi tansacmeli ecva da kidev ufro ukeTesi gamxdariyo, mzesaviT anaTebda.
dedofali Semegeba da SviliviT momefera. mere iqve damsves, Cemi Seyvarebulis
pirispir. pirdapir cqeras ver vubedavdi da malviT vuWvretdi, magram miZnelde-
boda Tvalis mowyveta. ra saamoa, roca Sens mzes uWvret!

ta rie lis is to ria 53


gaiSala sufra. gvarTobdnen momRerlebi da mocekvaveebi, dioda sas-
meli, iyo Sairoba, sadRegrZeloebi da Semwvar-moxrakuli. bolos,
mefem gamomicxada, _ aseTi meomari xar da ar gekadreba Raribulad
Cacma-daxurva. ai, gamomarTvi sawyobis gasaRebebi da airCie, rac mo-
gewoneba. Tu araferi mogewona, rac gagixardeba, is Seakerineo. mere
isev lxins davubrundiT. dedofali da nestan-darejani dagveTxov-
nen, Cven sma-Wama gavagrZeleT. ise gavxdi, Wiqas veRar davlevdi. roca
saZinebelSi davbrundi, karga gvian iyo, mainc ar dameZina; sul Ce-
mi Seyvarebuli medga Tvalwin. msaxurma miTxra, _ erT pirsaburavian
qals unda Seni naxvao. me metis Tqma arc mindoda, mivxvdi, vin iyo da
SemovipatiJe. asmaTis naxva ise gamixarda, rom dasaviT gadavkocne, Se-
moviyvane da gverdiT movisvi; _ rogor aris Cemi Seyvarebuli meTqi?
_ ai, aq weria yvelaferio, _ miTxra asmaTma da werili gamomiwoda. musikosi, 48X38 sm, muyao, guaSi,
sasiyvarulo werili iyo. nestan-darejani meficeboda, uSenod aRar kerZo koleqcia, parizi
minda sicocxleo. iseTi mamakacuri iyavi am saRamos, rom kidev ufro
Semiyvardi, omgadaxdili da gamarjvebuli. Sen rom Tavsaburavi ge-
keTa, is momewona da maCuqe. samagierod, asmaTs SenTvis erTi samklave
gamovatane, Cemi siyvarulis niSnad is gekeTos. awi sul erTad unda
viyoTo.

ta riel ma Tvals mo reu li crem li moiw min da. me re av Tan dils sam-
kla ve aC ve na. _ ai, es Cem ma nes tan-da re jan ma rom ma Cu qa, dRem de
va ta reb. es Tqva da lo mi viT ka ci isev atir da, ga fiT rda da xe-
lax la wau vi da gu li. as ma Ti da fa cur da, ga Re Ril mker dze wyals
ap ku reb da. Tvi To nac ver ika veb da Tavs da isic cremls Rvri da.
av Tan di li SeeS ve la da Seam Cnia, rom ta riels mji Ris ce mi sa gan
mker di da lur je bo da. ro gorc iq na, moiy va nes gons. wa moj da.
jer ki dev sus tad iyo, et yo ba, Tav bru es xmo da. sa xe zec cu di fe-
ri edo. mi moi xe da, amoik vne sa da Txro ba ga nag rZo.

asmaTma samklave gadmomca da maSinve Sevibi. samagierod, xataeTidan


Camotanili Tavsaburi da yabaCa gavatane Cems SeyvarebulTan. Tan
mokle werilic gadaveci. vwerdi, rom bednieri viyavi da, rom misma
saCuqarma Zalian gamaxara, rom mis gareSe sicocxle aRar SemeZlo
da mze da mTvare masze amomdioda. isic mivwere, rom xataeTidan sa-
gangebod misTvis wamoRebul Tavsafarsa da kabas vugzavnidi. amis
mere asmaTi dameTxova, me ki mTeli Rame Tvali veRar movxuWe.

gariJraJze mefe-dedofalma gamomiZaxes. maSinve veaxeli. maT garda, musikosi, 48X38 sm, muyao, guaSi,
samiode veziri iyo darbazSi. etyoboda, eTaTbiraT. mec iqve dam- mxatvris ojaxis koleqcia

54 mogiTxrobT vefxistyaosans
55
56 mogiTxrobT vefxistyaosans
sves. mere miTxres, rom qaliSvilisaTvis saqmros eZebdnen da Cemi
rCeva WirdebodaT. _ RmerTma vaJi ar gvaRirsa da siZe mainc gvyavdes
kargi. am uzarmazar saxelmwifos Cvens merec xom Wirdeba patrono-
ba. marto qali veras gaxdeba, Zlieri mamakaci Wirdeba gverdiTo.

amis gam go ne, da vi be ni, mag ram vu pa su xe, _ Tqve ni qa li ise Ti mSve-
nie ria da sa me fo ki ise Ti Zlie ri, rom Tqven Tan Ca si Ze ba ne bis-
mier uf lis wuls Se Sur de ba. Tu ase ga da giw yve tiaT, gaaT xo veT
nes tan-da re ja ni meT qi. sad Rac, gu lis kun Wul Si ki mqon da ime di,
rom me Se mom Ta va zeb dnen si Zo bas, mag ram Sev cdi. ar Ce va ni xva raz-
mis uf lis wul ze Sea Ce res; _ kar gi vaJ ka cia da nes tan-da re ja nis-
Tvis swo red rom Se sa fe ri iq ne bao. amis ga go ne ba ze TiT qos mTels
sxeul Si cec xlma da mia ra. gu li sa gu li dan amom var da, mag ram me-
fe-de do fals xom ar ga vu Za lian de bo di? dav Tan xmdi...

maSinve afrines kaci xvarazmis xelmwifesTan SeTavazebiT. xvarazmi-


danac ar daayovna pasuxma; elCebi didZali saCuqriTa da mosakiTxiT
mocekvave kaci, 63X49 sm, qaRaldi,
akvareli, luka doliZis koleqcia,
dabrundnen. xvarazmis mefe sixaruliT cas swevia; _ es ra bedi mar-
Tbilisi guna RmerTma, TqvenTan damoyvrebaze ukeTess ras vinatrebdiTo?

mocekvave qali, 63X49 sm, qaRaldi, amaTac aRar gaweles saqme da axla sasiZos Camosayvanad gagzavnes
akvareli, kerZo koleqcia, berlini
delegacia. es ise swrafad moxda, rom gons mosvla ver movaswari.
ar vicodi, ra meqna da saiT wavsuliyavi. mTeli dRe davborialob-
di da Rame ar meZina; arc seirnoba miqarvebda sevdas da arc bur-
Taoba.

di liT isev as maTma Se momiTva la, saswrafod mo di, nestan-da reja-


ni gi barebso. Cveuli ukana karidan Se ve di galavan Si. koSkis Se sas-
vlel Tan asmaTi Semo megeba. ugune bod iyo da nam tirale vi Can da.
samklauri, 15X14 sm, muyao, guaSi, nes tan-dare janis saZi ne belSi Se miZRva. me fis qals Ce mi na Cuqa ri
kerZo koleqcia, parizi
Tav saburavi moe xu ra, isev mwvane kaba ec va, taxtze ij da da tiro-
da. cremliani Tvalebi momapyro. gamwyrali da gan ris xebu li Can-
da. asmaTma mis piris pir, odnav moSorebu lad SemomTavaza Ca moj-
do ma. Camov jeqi da nestan-dare jans mivacqerdi. qal ma gabra ze biT
miTxra, _ Cveni fici rad gaste xe, ratom gamwireo?

me ar vicodi, ra mepasuxna da SekiTxviTve mivmarTe, _ ra davaSave aseTi


meTqi? _ rogor Tu ra daaSave, Sen ar iyavi, mefe-dedofals Cems gaT-
xovebaze kveri rom daukari? Sen ar SesTavaze xvarazmis ufliswulze

ta rie lis is to ria 57


Cemi gaTxovebao? es ar aris ficis gatexvao? Sen ar iyavi, Cemi siyva-
ruliT rom kvdebodi, guli migdioda da vai-viSobdi? eqimebi Zlivs
rom gabrunebdneno? Tavidan, erTguleba Semomfice da axla sxvisTvis
gamimeteo? mec gagimeteb, sanam cocxali viqnebi da indoeTSi vimefeb,
aq Sen aRar dagedgomebao!

warsulis mogonebaze tariels isev cremli waskda, magram ganagr-


Zo Txroba.amis gagonebaze, imedi momeca. wamovdeqi, nestan-dare-
jans mivuaxlovdi da vuTxari: _ radgan amdeni mkadre, mec maTqme-
vine oriod sityva meTqi. neba damrTo da movuyevi, rogor dami-
Zaxes darbazSi da rogor momaxsenes TavianTi gadawyvetileba ukve
vezirebTan TaTbirisa da maTi Tanxmobis mere. mefe-dedoflisa da
vezirebis nebis winaaRmdeg ki Tavi uZlurad CavTvale, arc vinme da-
migdebda yurs da umecrebasac damwamebdnen. gaCumeba da Tanxmobis
micema varCie winaaRmdegobis gawevas. nestan-darejans isic vuTxa-
ri, _ dardiT guli miskdeboda da suls gavyiddi Seni gulisaTvis,
magram me arc mefe var da arc ufliswuli. amitomac ver vqeni meTqi
veraferi.

am sityvebze qals sibrazem gadauara. miTxra, _ axla mivxvdi raSia


saqme. mec ar mjeroda Seni Ralatis, magram zustad rom ar vico-
di, darbazSi ra moxda, eWvi Semepara Sens erTgulebaSi, mec Zalian
vinerviuleo. exla, sxva gza ar dagvrCenia, ise unda moviqceT, rom
me da Sen gavmefdeT indoeTSi; Cven saukeTeso wyvili viqnebiT indoe-
Tis samefo taxtzeo.

gverdiT damisva, molba, damitkba. _ modi, mSvidad movilaparakoT,


rogor moviqceTo. Sen rom axla sasiZo indoeTSi ar SemouSva, far-
sadans ewyineba da gadagekideba. es marto Sen ki ara, mTel indoeTs
avnebso. meore mxriv, sasiZo Tu Camovida da dagvaqorwines, Tavis
sparselebs Camoiyvans da Sen mogiSorebso. Tanac, mere xom veRar ga-
veyrebi? naqmarevi qali Senc arafrad gindao. amis gagonebaze, gam-

58 mogiTxrobT vefxistyaosans
warebulma movuge, _ sasiZo rom Camova, masac movklav da amalasac
amovJlet meTqi.

amaze mipasuxa: _ ara, amdeni adamianis sisxls codvad ver dagadebo.


ajobebs, sasiZos sadme gzad Seeyaro da marto is mohkla, mis amalas
nuras erCio. miparviT mohkali, jars Tan nu waiyvano. farsadani
roca amas gaigebs da Sewuxdeba, SeuTvale, indoeTis mefoba me minda
da imitom mogikali sasiZo Tqo. Cems saxels nu axseneb, ufro dagi-
jereben. mefe TviTon Segexveweba, gamefdi da Tu gsurs, Cems qaliS-
vilsac mogcem coladao.

es rCeva momewona da davpirdi, rom ise moviqceodi, rogorc miTxra.


wamodgoma rom davapire, Tavi Zlivs Sevikave, rom ar movxveodi da
movferebodi. cota xans visaubreT da mere gamovemSvidobe. asmaTma
gamomacila. fexebi ukan mrCeboda, magram vicodi, rom win seriozu-
li saqme meloda da unda wavsuliyavi.

xvarazms gagzavnili elCebi dabrundnen da mogvaxares, sasiZo modi-


so. ra icodnen, gulSi ra cecxli menTo da sasiZos ras vupirebdi.
mefem mimixmo da mibrZana, rom qorwilis samzadiss Sevdgomodi.
miTxra, _ nurafers daiSureb, ar ifiqron, indoeTis mefe Zunwob-
so. mec Sevudeqi sazeimo samzadiss. gaveci gankarguleba, rom xora-
gi moemzadebinaT, mowyaleba uxvad gaeRoT da xvarazmeli sasiZos
Sesaxvedrad gvardiis mowinave razmebi gavgzavne. mefem qalaqis ga-
lavniswina moedani sazeimod moarTvevina da karavis gaSla brZana,
sasiZo rom Camova, aq moisvenoso. me ar gamiSva Sesagebeblad, _ aqac
bevri saqme gaqvs, sxvebs gavgzavnio. mayrionic male gamoCnda. gavSa-
leT wiTeli atlasis karavi. movidnen Cveni da stumarTa didebul-
ni. daiwyo misvla-mosvla, gacnoba da saqorwino samzadisi. Cveni da
maTi jari erTmaneTSi airia, iyo daZmobileba da sazeimo ganwyoba.

im dRes Zalian daviRale. ganmkargulebeli viyavi da mTeli dRe


aqeT-iqeT miwevda Weneba, cxenidan ar Camovsulvar. ase gailia is

ta rie lis is to ria 59


dRe. ukve Zili mereoda, roca asmaTis mona meaxla da nestan-dare-
janTan damiZaxa.

asmaTi isev SesasvlelTan Semegeba Tvalcremliani. _ ra moxda meT-


qi? _ rogor Tu ra moxda, ramdenjer unda gamarTlo nestan-dare-
janis winaSe, Sens veqilad gadaviqecio! meti araferi uTqvams. dar-
bazSi roca SevediT, mefis qalma maSinve sayveduri Semageba: _ isev
miRalateo?!

am sityvebma gamacofa. araferi mipasuxia. Semovbrundi da wamove-


di. gamosvlisas mivaZaxe mxolod, _ me qalisagan omi da brZola ar
meswavleba, male naxavT, rasac Caviden meTqi.

saswrafod davbrundi sasaxleSi da dacvis aseuls mzadyofna vub-


rZane, Tan gaviyolie da sasiZos banaks mivuaxlovdi. winaaRmdegoba
ar Segvxvedria. xvarazmis ufliswulis karvis kari xmliT CavWeri
da Sig Sevuvardi. safrTxe aravis ugrZvnia. iaraRi arc mixmaria,
taxtze wamowolil sasiZos fexebSi vstace xeli, moviqnie da Ta-
viT karvis dedaboZs SevaTxliSe. xvarazmis mefiswulma iqve gaaf-
rTxo suli. sanam mayrioni azrze movidoda, wivil-kivils astexda
da mdevars momadevnebda, cxens movaxti da gamovqusle. gzaze mde-
varic davxoce, qalaqis galavanSi Cavikete da laSqari movixme; vinc
Cemi erTgulia, mxarSi amomidges meTqi.

jarma Cemi mxare daiWira da mdevars daeria. dilamde vibrZoleT.


gariJraJze mefis gamogzavnili sami didebuli mewvia. SemoeTvala,
_ RmerTma icis, SviliviT gzrdidi da es ra dammarTe? geTqva, Tu
Cemi qali gindoda colad, am ucxo xalxis sisxli rad damde cod-
vad? ratom gamimware sibereo?

me SevuTvale, _ qali ra SuaSia, indoeTis mefoba mindoda da imi-


tom movkali Cemi konkurenti meTqi. _ ase viyavi nestan-darejanTan
garigebuli. _ Tqven, qalis meti memkvidre ar gagaCniaT da taxts
Cemze ukeTesad veravin upatronebs. imas ver avitan, aq xvarazmeli
ufliswuli mefobdes da me xmali mertyas meTqi. mokled, Cemo av-
Tandil, bevri rom ar gavagrZelo, bolos davemuqre kidec, _ qali,
Sen visac gsurs, imas miaTxove, indoeTSi ki me unda vimefo, vinc Se- tarieli, 50X34 sm, muyao, guaSi,
mecileba, cudi dRe daudgeba meTqi. kerZo koleqcia, parizi

60 mogiTxrobT vefxistyaosans
ta rie lis is to ria 61
mefis gamogzavnili xalxi ukan rom gavuSvi, cxens movaxti, guSagebs
davalebebi miveci da nestan-darejanis sasaxles mivaSure. sasaxlemde
armisuls ori qveiTi Semomeyara. roca mivuaxlovdi, davinaxe, rom
erT-erTi maTgani asmaTi iyo. msaxurs mohyavda. qals saxe aRar hqonda,
tiroda, pirs ixokavda. me guls Semomeyara, gumaniT mivxvdi, rom ra-
Rac saSineleba moxda da SevZaxe, _ ra ambavia, ra moxda meTqi!?

asmaTma qviTiniT miambo: roca mefes xvarazmis princis mkvleloba


Seutyvia, me movukiTxivar. me rom ver mipovnes, yvelafers mimxvda-
ra. _ etyoba, tariels Cemi qaliSvili Seuyvarda da ver mibedavda
Tqmaso. brZen farsadans eWvi Sehparvia, rom am mkvlelobaSi misi
dis, qajebis rZlis, davaris xeli eria: _ iman da misma qajebma au-
ries goneba Cems qals da tarielso. saswrafod ubrZanebia davaris
Sepyroba. eg ki ara da _ movklavo, _ uTqvams. viRacas davarisTvis
Seutyobinebia, _ mefe geZebs mosaklavad, eg iseTi kacia, sityvas
ukan aRar waiRebs da daimaleo.

davars, Tur me maSin ve nes tan-da reja nis Tvis utacnia xe li, amis
mowyo bili iqneba sa siZos mkvle loba, eg waa qezebda tarielso.
sul bozo da ros kipoo uZax nia qa lis Tvis, _ saqmro ratom moak-
vlevine, misi sisxli codvad me rad dama deo? bo los, Tavi ve Rar
Seuka vebia da magrad gau laxavs. Turme, sul TmebiT uTre via da
cemiT daulur jebia. mere, qa jeTi dan Ca moyva nili ori zan gisaT-
vis mouxmia, didi skiv ri mou ta ni ne bia da qali Sig Cauke tavs. am monis portreti1, 30X27 sm, qaRaldi,
msa xurTaT vis dauvalebia, _ waiy vaneT da zRvaSi CaagdeT, ise, rom akvareli, kerZo koleqcia, parizi
arsad gamoi riyo so. monebs, si xa ru li Ta da sul `hi pia-hipio~-s Za- monis portreti 2, 30X27 sm, qaRaldi,
xiliT aRus rule biaT da varis ne ba. wauy vaniaT da wylis Tvis miu- akvareli, kerZo koleqcia, parizi

ciaT sabralo nes tan-da reja ni. da vars, ro ca sib raze ga das vlia,
mimxvdara, rom metis meti mouvi da, SeSi ne bia, amis Camdens mainc
momkla veno da TviTonve mouk lavs Tavi.

asmaTi amas miyveboda, qviTinebda da meubneboda, _ amis Semdeg, ro-


gor vicocxloo. am Semzaravma ambavma mec Tavzari damca, magram
mivxvdi, rom, Tu kidev mindoda situaciis gamosworeba, saswrafo
moqmedeba iyo saWiro da vai-viSi aras margebda. as samoci saukeTeso
mxedari gaviyolie, gemze avedi da Tormeti Tve vseravdi talRebs.
nestan-darejanis verc asavali gavige da verc dasavali. misi ambavi davari, 50X34 sm, muyao, guaSi,
aravin icoda da misi mnaxveli arsad Semxvedria. am Znel mgzavro- zaira bereliZis koleqcia. Tbilisi

62 mogiTxrobT vefxistyaosans
63
64 mogiTxrobT vefxistyaosans
nestan-darejani kidobanSi, 150X100 baSi yvela dameRupa. mxolod asmaTi da ori msaxuriRa SemomrCa.
sm., tilo, zeTi, qeTi cecxlaZis
koleqcia, Tbilisi xmeleTze roca gavedi, aRarc mamulebi damxvda da aRarc jari. yve-
laferi damekarga, jaric dafantuliyo. mxolod es sami adamiani
SemrCenoda.

aRar vicodi, ra meqna. uazrod daviwye xetiali. ramdenime dRe da-


dardianebuli zRvis pirs mivyvebodi. erTxel, saRamo xans, siaxlove-
Si qalaqi gamoCnda. zRvamde gatotili mTagrexilis Ziras gaSlili-
yo. mogvianebiT gavige, rom am qalaqs mulRazanzari erqva, im saRamos
aravis naxva ar mindoda da qalaqSi aRar Sevsulvar. sanam Semogarenis
baRebi daiwyeboda, erTi xe vipovne da iqve gaviSale Ramis sayudeli.
msaxurebi vavaxSme da miviZine. Zili dardma gamikrTo; iqve axloSi da-
viwye boriali. mTeli Rame ase davdiodi, vidre gariJraJze yvirili
ar momesma. gavixede. zRvis pirs mxedari mosdevda, hkioda, viRacas
aginebda da etyoboda daWrili iyo; sisxli sdioda. Sav cxenze ij-
da, ai imaze, axla me rom myavs. jer msaxuri gavgzavne, _ SeekiTxe, ra
daemarTa meTqi. mxedars msaxurisaTvis zedac ar Seuxedavs da isev vi-
wylis da cis Sesayari RamiT, 20X18 sm,
Racis lanZRva-ginebiT gaagrZela Tavisi gza. aman cota gamakvirva da
muyao, guaSi, kerZo koleqcia, parizi damainteresa. win Cavuxti, gza gadavuWeri. SemaTvaliera da Sedga. ga-

ta rie lis is to ria 65


vesaubreT erTmaneTs. aRmoCnda, rom Ralatis msxverpli gamxdariyo;
mtrebs gamoeWiraT nadirobisas da misi mokvla ganuzraxavT, Zlivs
gamoqceoda daWrili. erT Cems msaxurs aqimobisac gaegeboda; Wrilo-
baSi CarCenili isris piri amovaRebine, iara Sevaxvevine da ucnobs Ta-
visi ambavi movayole.

Savcxenian mxedars nur-ad-din fridoni rqmevia saxelad. me rom


qalaqi davlande siaxloveSi, misi samflobelo yofila. roca pa-
pamiss ori vaJisaTvis teritoriebi gaunawilebia, mulRazanzaris
garda fridonis mamas, zRvaSi, Soriaxlos erTi kunZulic rgebia.
am kunZulze pretenzias Turme biZaca da biZaSvilebic acxadebdnen,
magram fridons pirdapir verafers ubedavdnen. im dRes sanadirod
wasuliyo am kunZulze dacvis gareSe da iq dasxmodnen Tavs. amas me-
nuradin fridoni, 28X22 sm, muyao,
naveebi miSvelebian gaqcevaSi. mteri zRvazec Segebebia. brZolaSi
guaSi, oqro, mxatvris ojaxis
isaric Semoleoda da xmalic gatydomoda. Zlivs gamoqcevia mdev- koleqcia
rebs. ise iyo gacecxlebuli, rom imuqreboda, _ dRes Ramed gada-
vuqcev, magaTi mZorebiT sul yvav-yorans davaZRebo.

me gavamxneve da davamSvide; _ am saqmeSi siCqare ar gvmarTebs meTqi.


davpirdi, rom davexmarebodi da Cems asaval-dasavals mogvianebiT,
simSvideSi movuyvebodi. cota rom dawynarda, misi samflobelo-
saken gavwieT. kmayofili da bednieri iyo CemTan SexvedriT. roca
mulRazanzarSi SevediT, didebulebi da msaxurebi gamogvegebnen.
uxarodaT, rom fridoni gadarCa. mec Sesaferisi pativi momago am
umSvenieresi qalaqis mosaxleobam.

fridoni male momjobinda. saomari gegma davawyveT, jars movuxmeT,


katarRebi da navebi gavmarTeT. bairaRebi avafrialeT da gavilaS-
qreT. gaCaRda omi. me erT-erTi katarRiT Sevcure zRvaSi. rva naviT
Semomities sxvadasxva mxridan. mec es mindoda; zogs wixli vkari da
navi gadavubrune, zogs xeliTa da xmliT Sevutie. vinc gadamirCa,
xmeleTisken mousva bayayuriT. visac mivewieT, _ CavZireT. mere na-
pirze gavediT da fexosnebsa da cxenosnebs daverieT. fridonma orive
biZaSvili daamarcxa xmalSi, magram ar mouklavs, _ Seipyro. mtris
jari daifanta; aravin uwyoda, vin saiT garboda. Cven qalaqSi Seve-
diT. mosaxleoba ridiTa da pativiT Segvegeba. alafic uxvad aviReT.
nuradin fridoni cxenze zRvis
gamarjveba ki mixaroda, magram Cemi sadardebeli mawva gulze da da- piras, 21X18 sm, muyao, guaSi, kerZo
na pirs ar mixsnida. isev daRonebuli da Sefiqrianebuli viyavi. koleqcia, parizi

66 mogiTxrobT vefxistyaosans
67
68 mogiTxrobT vefxistyaosans
qalaqi, rogorc ukve giTxari, zRvamde miwvdenili qedis piras iyo
gaSenebuli. me fridonTan davrCi da Zalian davmegobrdiT. xandaxan
iqve mTebSi davdiodiT sanadirod. erTxelac, morigi aseTi nadi-
robisas, _ ukve qeds viyaviT gadacdenili, fridonma sakvirveli da
CemTvis metad mniSvnelovani ambavi momiTxro.

amas winaT am adgilebSi yofila sanadirod da zRvaze ucnauri sagni-


saTvis moukravs Tvali. Tavidan frinveli Tu zRvis cxoveli hgonebia
da napirisken gauWenebia cxeni. roca miaxloebia, daunaxavs, rom gada-
xuruli navi iyo, da am navSi ulamazesi qali mjdara. ori zangi menave
xlebia Tan. fridons qali ise moswonebia, rom daweva ucdia, magram
veRar miuswria. qalsa da menaveebs isev SeucuravT siRrmeSi da Tvals
mihfarebian.

warmoidgine, Cemo avTandil, ra momividoda, fridonisagan am am-


bis gagonebaze! gadavirie, gavgiJdi, cxenze Tavs veRar vikavebdi da
ise avtirdi, rom Cems maspinZels SeeSinda, rame ar daemarToso. da-
mamSvida, damiyvava da gamomkiTxa Cemi vaebis mizezi. mec yvelaferi
vuambe. fridoni gaocda, rogor, indoeTis didi mefe myavs stumrad
da es ar vicodio?!

aq isev unda Se vawyve tino tariels Ta visi emo ciuri Txro ba


da fri donis naTqvamze minda gavamax vilo yurad Re ba. ise ve,
rogorc yve la sxva stro fi am diad na warmoebSi, esec rus-
Tave lis umaRles erudi ciasa da udides poetur niWs us vams
xazs. naxeT, ra sityve biT amSvi debs tariels nur-ad-di ni
(sxva Ta Soris, es sa xe li ara bu lad rwmenis sxivs niS navs. rus-
Tavel Tan mas swored es mniSvne loba aqvs: mul Razan za re li
xel mwife tariels axal imeds STabe ravs):

kvla­ca­miT­xra:­vi­sac­Rmer­Ti­sa­ros­mor­Csa­ta­nad­uxebs,
mas­lax­var­sa­moa­Sor­vebs,­Tu­ca­pir­vel­gul­sa­uxebs,
igi­mog­vcems­wya­lo­ba­sa­mis­sa,­ze­ciT­mog­vi­qu­xebs,
Wir­sa­lxi­nad­Seg­vic­va­lebs,­ara­oden­Seg­va­wu­xebs.

faqtobrivad, fridoni uxsnis tariels, rom yvelaferi Rv-


Tis xelSia da is Zala, romelmac Tavidan SeiZleba gawamos
nuradin fridoni, 30X33 sm,
eka jafariZis koleqcia, Tbilisi da dagsajos, igive Zala gixsniso sabolood. me am Segonebas

ta rie lis is to ria 69


mulRazanzari, 100X80 sm, muyao,
guaSi, paskal Justis koleqcia, parizi

70 mogiTxrobT vefxistyaosans
da imas, Tu ra rols asrulebs dRevandeli qarTvelis cxov-
rebaSi es `RvTisadmi mindobis” ideologia, mogvianebiT da-
vubrundebi da Sevecdebi vaCveno, rom CvenTvis, qarTvelebi-
saTvis, rusTavelis es sentencia erT-erTi umniSvnelovanesi
ideologiuri burjia. rac rusTavelis poetur niWs Seexeba,
unda vTqva, rom araferi, absoluturad araferi, rac am poe-
maSia Cadebuli, ukeTesad ar iTqmis. Cemi Txrobac ukidegano
gamartivebaa imisa, rasac rusTaveli gviyveba.

tarielma Txroba gaagrZela. avTandili dadumebuli usmen-


da. asmaTma es istoria kargad icoda, Tumca, mainc ugdebda
yurs da xandaxan wylis mosatanad Tu wamodgeboda.

kidev cota xans visaubreT. mec ase Tu ise davmSviddi. ar vicodi,


ra meRona, magram fridonma TviTon SemomTavaza Cveni samoqmedo
strategia. miTxra, mulRazanzari iseTi didi navsadguria, rom na-
vi da gemi ar curavs zRvaze, aq rom ar Semodiodeso. modi, agentebs
davagzavni da gamohkiTxon naosnebs Seni Seyvarebulis asaval-dasa-
valio.

asec moviqeciT; gavgzavneT navsadgurSi agentebi. zogi sxva qala-


qebSiac gavuSviT, rom nestan-darejanis ambavi SeetyoT. sanam am
saqmeSi viyaviT, nur-ad-dinma gverdiT damisva da indoeTis mefis sa-
kadris pativSi vyavdi. erT xans velodeT informacias, magram Cveni
gagzavnili xalxi TandaTan brundeboda da cudi ambebi mohqonda:
arc nestan-darejanis asaval-dasavali icoda vinmem da arc misi or-
zangiani navisa. mets veRar gavuZeli da fridons vTxove, gaveSvi.
mindoda Cemi Seyvarebulis Zebna gamegrZelebina, qveyanas movdebo-
di, meara da menaRvla. vTxove, damxmareboda, samgzavro sabuTebi
gaemzadebina, gzaze rom aravis Seveyovnebine.

didi tiriliTa da zar-zeimiT gamomaciles. fridons Cemi gamoS-


veba ar undoda, magram gavjiutdi da Cemi gavitane. isev davadeqi
gzas. ver daijereb, Cemo avTandil, ra adgilebi vnaxe da romel
qveynebSi viare. es, calkea mosayoli. ar damitovebia kuTxe da kun-
Wuli, rom ar damedga da iqaurebisaTvis nestan-darejanis ambavi
ar gamomekiTxa. bolos aq CamovediT, am gamoqvabulSi. Zalian viya-
viT gadaRlilebi mec, asmaTic, Cemi ori msaxurica da droebiT am

ta rie lis is to ria 71


gamoqvabulSi gadavwyviteT darCena. Cven ki gadavwyviteT, magram es
gamoqvabuli devebs hqonodaT binad arCeuli da axla imaTTan momiwia
Cxubma da brZolam. me ki yvela devi gavwyvite, _ ukve aRarc magonde-
ba, ramdenni iyvnen, magram maT ori msaxuri momikles am SetakebaSi. ase
davrCiT me da asmaTi orni.

yoveldRe gavdivar da nestan-darejanis kvals veZeb. asmaTi Sin aris da


aqaurobas uvlis. nanadirevs vWamT, wyaros wyals vsvamT da gamudmebiT
vtiriT. es vefxvis tyavis samosic sul asmaTis Sekerilia. vefxvis tya-
vi imitom avirCie, rom _ Tu gagondeba, giyvebodi, _ nestan-darejans
pirvelad rom Sevxvdi, taxtze iyo wamowolili da maSin igi mSvenier
vefxvs Sevadare: iseTive plastikuri da natifi iyo, iseTive amayi da
Zlieri, iseTive momxibvleli da undobi, rogorc is aris. axla, tyeSi
vefxvs rom Sevxvdebi, sul Cemi Seyvarebuli maxsendeba da Tavidan va-
koco minda, magram mere SemebrZolebian xolme da maTi mokvla miwevs.

tarielma amiT daamTavra Tavisi Txroba. isev cremli sdioda da etyo-


boda, rom mogonebebma gadasZala; veRar mSviddeboda. asmaTic acrem-
lda. mxolod avTandili azrovnebda civad da Tavic sakadrisad eWira.
mere tariels hkiTxa: _ aba, Tu ici, eqimi roca avad gaxdeba, ra unda
hqnaso? tarielma dabneviT Sexeda avTandils. avTandilma aRar daayov-
na: _ ra unda hqnas da sxva eqims unda eCvenoso! me viqnebi Seni eqimio!
axla yuradRebiT momismine, rasac getyvi da kmara es tirili da saso-
warkveTao. tarielma avTandils miapyro yuri.

man SesTavaza, _ modi, erTmaneTs sisxliT SevficoT Zmoba. mere me


waval, Cems Seyvarebuls vnaxav da daveTxovebi. axla rom ar Cavide,
mkvdrad mimiCneven da es arc me mWirdeba, arc Sen. maleve davbrundebi
da erTad veZeboT Seni nestan-darejanio.

tarielma cota ki gaikvirva, _ es axalgacnobili kaci ase ratom aris


aRtyinebuli CemTviso, magram Tanxmoba misca, Zmoba da erTguleba
Sehfica. mTeli Rame saubrobdnen. diliT avTandili gzad daiZra, ta-
rielsa da asmaTs gamoemSvidoba da dapirda, maqsimum or TveSi dav-
brundebio. TinaTinis samSoblo, 50X40 sm, tilo,
zeTi, kerZo koleqcia, berlini

72 mogiTxrobT vefxistyaosans
ta rie lis is to ria 73
avTandilis
meore Tavgadasavali

avTandilma Tavis qveyanas miaSura. gzaze aTasgvar rames fiqrobda; jer ar ico-
da, rogor dasTxoveboda TinaTinsa da rostevans, ar daegegma, rogor moxmare-
boda tariels. am fiqrisa da sadardebelis miuxedavad, SeuCerebliv miaWenebda
cxens da ramdenime kviraSi Tavis sasaxlesac miaRwia. Sermadinma mobrunebuli
batoni rom dainaxa, cas ewia sixaruliT. gadaexvia, gadakocna, ambavi gamohkiTxa.
avTandilis dabruneba rom gaxmaurda, TiTqmis mTeli qalaqi movida mis sanaxa-
vad. sami welia, rac wasuli iyo da yvelas ainteresebda, rogor gamoiyureboda
da ras iqmoda. sufrac gaiSala. avTandilma mokled mouTxro Tavisianebs am sami
wlis xetialisa da axalgacnobili Zmobilis ambavi. bolos bodiSi mouxada, _
saqeifod veRar davrCebi, gamiSviT, rostevans da TinaTins unda Sevxvdeo. aravin
gasZalianebia, Tumca, misi naxva yvelas gauxarda, didebulebi monatrebuli iy-
vnen masTan dros tarebas.

av Tandili diliT ad re ki daiZ ra, mag ram Ser madins dro exel Ta da Ra me ve wasu-
liyo, ros teva nisa da Ti naTi ni saT vis av Tandi lis dabru nebis Sesatyobi neblad.
cxens ise miaWenebda, aTi dRis sa va li, sam dRe Si gaiara. roca ros te vans da Ti-
naTins av Tandilis dab ru neba axa ra, ori vem ise gaixara, aRar icodnen ra eqnaT.
TinaTin ma xa la Tic ki uboZa Ser ma dins ase Ti sasi xarulo ambis mota nisTvis.

ros te van ma esec ar ik ma ra da av Tan dils gae ge ba. qa la qis mi sad go meb Tan Sex-
vda, mie sal ma, ga daex via, ga da koc na, Svi li viT moe fe ra. wa mo vid nen sa sax le Si
da isev gai Sa la suf ra. wya lo bac ux vad gai ca da sas me lic bev ri Seis va. am dros
ta re ba Si av Tan dili Ta vi s Tav ga da sa va ls moh yva. uam bo, ro gor eZeb da vef xis-
tyao sans, ro gor Sex vda ta riels. imasac moh yva, ra ga sa Wir Si iyo mi si axa li
me go ba ri. jer iyo da, di de bu lebs uaR re sad moe wo naT av Tan di lis qce va, Sea-

74 mogiTxrobT vefxistyaosans
qes da am xne veb dnen. me re, rac mTa va ria, Ti na Ti ni iyo kma yo fi li; mis ma Sey va-
re bul ma da va le bas war ma te biT gaar Tva Ta vi, uc xos vi nao bac gai go da dauZ-
mo bil da ki dec. me re Ti na Tin ma av Tan di li cal ke gaix mo, yve la fe ri xe lax la
moaT xro bi na da sul ga na bu li us men da. av Tan dil sac ra un do da me ti; isev moh-
yva Ta vis am bavs da bo los uT xra, es saq me jer ar dam Tav re bu la da al baT, Sen
Tu dam rTav ne bas, am saw yal ta riels un da da vex ma roo. Ti na Tin ma hkiT xa, _ riT
uS ve li, ra gin da moi moq me doo?

aq, axla avTandils movubodiSeb da isev Caverevi TxrobaSi. es taepi erT-er-


Ti uZlieresia `vefxistyaosanSi~. ai, ras aTqmevinebs rusTaveli avTandils
da unda vigulisxmoT, rom es is ideologiacaa, rac rusTavelma qarTve-
lebs dagvitova saukunod:

xams­moy­va­re­moy­vri­saT­vis­Ta­vi­Wir­sa­ar­dam­ri­dad,
gu­li­mis­ces­gu­li­saT­vis,­siy­va­ru­li­gzad­da­xi­dad;
kvla­mij­nur­sa­mij­nu­ri­sa­Wi­ri­uC­ndes­Wi­rad­di­dad,
aha,­maq­vsmca­umi­so­sa­lxi­ni­ar­mad,­Ta­vi­fli­dad!

vi sac hgo nia, rom es ideo lo gia moZ ve le bu lia, vu pa su xeb jon le no nis
fra ziT: all you need is love! (erTaderTi, rac gWirdeba, siyvarulia!)
rus Ta ve li TiT qmis igi ve azrs ga moT qvams 850 wliT ad re da gan sa kuT re-
biT amax vi lebs yu rad Re bas me gob ro ba ze. rus Ta ve li ab so lu tu rad Ta-
na med ro vea!

av Tan di lis meo re Tav ga da sa va li 75


amas rom kaci getyvis, ar SeiZleba mis mimarT pativiscemis grZnoba ar gagiCndes.
TinaTini dadna. avTandili Seaqo kacuri qcevisaTvis da SeekiTxa, _ Sen rom axla
kidev damSorde, me ra vqna? xom ici, rom uSenod gamiWirdebao. avTandilma daar-
wmuna TinaTini, rom gaeSva tarielis saSvelad, magram Txova, _ niSnad gamatane
raime, rom sul Senze vifiqroo.

aq vefxis tyaosanSi mou lod ne li `lafsu si” gvxvde ba. avTandili, TiTqos
ara buli ar ico deso, qar Tu lad iwyebs TinaTinTan saubars da qals es ar
ak virvebs. is ki ara da mar galit sac ki aCuqebs sa maxsov rod. ai teqsti:

xma­tkbi­li­da­tkbil-qar­Tu­li,­si­ke­Ti­sa­xe­lis­mxde­li,
mzes­ca­ase­eub­ne­bis,­viT­gaz­rdil­sa­amo­mzrde­li;
qal­man­mis­ca­mar­ga­li­ti,­srul­qmna­mi­si­sa­wa­de­li,
Rmer­Tma­qmnas­da­gaus­rul­des­lxi­ni­ese­awin­de­li.

esec Tqveni arabeTi!

mere cota xans isaubres, moesiyvarulnen erTmaneTs da avTandili wavida. rasak-


virvelia, dardi hqonda, rodis vnaxav xelaxla Cems satrfoso, magram megobris
winaSe valis grZnoba amoZravebda; _ tariels unda vuSveloo. TinaTinmac iqvi-
Tina erTxans.

avTandili Tavis saZinebelSi dabrunda da Seecada daeZina, magram ruli ver gai-
kara. fiqrobda, yvelafers wonida, naRvlobda. rusTavelic uyurebs avTandils
im saRamos da misi fiqrebi esmis. esmis, rom avTandili yoymanobs. erTi mxriv,
keTildReoba, sayvareli qali, dros tareba da kariera. meore mxriv, naxevrad
SeSlili megobari, gaWirvebuli, uqoneli, magram TviT avTandiliviT Seyvare-
buli. Znelia, Zalian Zneli gadawyvetilebis miReba. rusTavelic fiqrobs amaze
da gveubneba:

gu­li­kru­lia­ka­ci­sa,­xar­bi­da­gauZ­Ro­me­li,
gu­li­Jam-Ja­mad­yo­vel­Ta­Wir­Ta­mTmo,­lxin­Ta­mdo­me­li;
gu­li­brma,­ur­Ci­xed­vi­sa,­TviT­ve­ras­ver­gam­zo­me­li,
ver­ca­hpat­ro­nobs­sik­vdi­li,­verc­pat­ro­nia­ro­me­li!

ver warmomidgenia, rom dedamiwis zurgze, romelime adamianma, Tundac


brZenma poetma, am oTx striqonSi Caatios amdeni ram. kidev sakiTxavia, vin
gveubneba yvelafer amas rusTavelis piriT.

76 mogiTxrobT vefxistyaosans
avTandili mTeli Rame TinaTinis naCuqar margalits efereboda. diliT, roca is is
iyo CasTvlima, rostevanis msaxurma daufrTxo Zili da sanadirod miiwvia. sasax-
lesTan monadireTa mTeli dasi iyo Sekrebili. rostevanic ukve gamzadebuliyo. me-
sayvireni da medoleebi marekebs uxmobdnen. iyo gniasi, ZaRlebis yefa da aliaqoTi.

warmatebiT inadires. mere musikosebiT iqeifes da kargi droc gaatares. avTandi-


li rostevans ar moSorebia gverdidan. saubrobdnen, erTmaneTs ambebs uyvebod-
nen. avTandils am sami wlis ganmavlobaSi imdeni ram enaxa, rom mosaTxrobi ar
eleoda. iyo tarielis xsenebac. bolos avTandili rostevans gamoemSvidoba da
dasaZineblad wavida, magram isev Tavis dilemaze fiqrobda. didxans ver daeZina.
suli exliCeboda tarielisaTvis dadebul ficsa da TinaTinis siyvaruls Soris.
bolos daaskvna, rom, Tu raimes ginda miaRwio cxovrebaSi, daTmobac unda SegeZ-
loso. ase msjelobda:

kvla­gul­sa­et­yvis:­daT­mo­ba­hgvan­des­sib­rZni­sa­wya­ro­Ta.
ar­dav­TmoT,­ra­vqmnaT,­sev­da­sa,­miT­xar,­ra­mo­vug­va­ro­Ta?
Tu­lxi­ni­gvin­da­RmrTi­sa­gan,­Wir­ni­ca­Se­viw­yna­ro­Ta.­

aq marto avTandili ar laparakobs; isev rusTaveli Semogvatyuebs did sib-


rZnes, ubralod da martivad Tavisi poemis erT-erTi gmiris piriT.

meore diliT avTandilma gadawyvita rostevanisTvis ecnobebina Tavisi gegma. pi-


radad Tqmas ver ubedavda: _ ar gamiwyreso. miadga audienciaze mTavar vezirs. es
ukanaskneli avTandilis moulodnelma vizitma gaaxara. stumars Seegeba, sakad-
risi pativi miago da darbazSi SeipatiJa. dasxdnen, moikiTxes erTmaneTi da ro-
ca martoni darCnen, avTandilma Tavisi xvaSiadi gaando. mouyva tarielze, Tavis
axal megobarze, asmaTze, romelic dasaviT Sehyvareboda, megobrobaze, siyvarul-
ze, erTgulebasa da urTierTsamsaxurze. bolos gamoutyda, fici maqvs micemuli
da unda wavide, tariels vuSveloo. fics ver gavtex da minda, rostevanma gamigos
da mapatioso. sTxova, rostevanTan miSuamdgomle da asi aTas lars mogcemo.

qrTamis SeTavazebaze vezirs sicili autyda: _ roca mag ambavs rostevans Sevat-
yobineb, Tavs momaWris da eg Seni oqroebi oxrad damrCebao. mere, kidev, mefem
romc gagiSvas, laSqari ar gagiSvebso. saerTod, ram gadagria, sad midixaro?
uSenod aq mtrebi agvikleben da gavubedurdebiTo.

amaze avTandili atirda: _ me ki vici, rom ar viqcevi ise, rogorc Cemgan moelian,
magram aucileblad unda wavide, megobari melodeba. fici miveci da ver vuRala-

av Tan di lis meo re Tav ga da sa va li 77


teb. Tu rostevani ar gamiSvebs, gaparva momiwevso. mokled, Seecada
daerwmunebina veziri, rom rostevanisaTvis avTandilis gamgzavre-
bis nebarTva gamoeTxova.

didi yoymanis miuxedavad, vezirma bolos mainc ikisra rostevanTan


Sesvla da avTandilis Suamdgomloba. mefe Tavis darbazSi iyo da
gadatanil omebs ixsenebda. vezirma jer veraferi Sehbeda da iqve
dadga daRonebuli; ar undoda mefisaTvis xasiaTis waxdena. roste-
vanma Sexeda da daRonebis mizezi gamohkiTxa. amanac moaxsena avTan-
dilis danabarebi. mefe gagulisda, ganrisxda da vezirs Seuyvira,
etyoba gagiJebulxar, magas rom macnobeb! Cemi sikvdili Tu ginda,
pirdapir miTxario. mogxsni vezirobidan, Tavs mogkveT Se umeca-
roo! es rogor miTxari, avTandili midiso! bevri iboboqra, mere
staca skams xeli da esrola vezirs. skami kedels miexeTqa da daim-
tvra. arsadac ar vuSveb, ase gadaecio! bewvze gadarCenili veziri
darbazidan gaiZurwa da gzaze fiqrobda, kaci Tavisi sisuleliT
sakuTar Tavs rom damarTebs, imisTanas mteri ver uzamso; es ram ga-
mabriyva da ratom davTanxmdi avTandilso.

ase anerviulebuli da ferdakarguli miadga Tavis darbazs. avTan-


dili iqve elodeboda. gawbilebulma vezirma mas mefis reaqcia
aRuwera da uTxra: weRan rom qrTams dampirdi, momeci, axla dam-
Wirdebao, Tanac mxardaWera iTxova.

aq kvlav SevCerdebi da rusTavelis erT striqons moviyvan,


romelic qarTvelisaTvis metad saxasiaToa, Tumca, arc sxva
erebisaTvis aris ucxo. rusTaveli Seqmnil situacias Semdeg
komentars ukeTebs:

vin­ar­mis­cems­qa­de­bul­sa,­mou­rav­sa­moim­dur­vebs,
Tqmu­la­"qrTa­mi­sau­rav­sa­jo­jo­xeT­sca­daiur­vebs”

am andazis Tanamedrove variantia: `qrTami jojoxeTs ana-


Tebso”. is, rac amJamad Cven gvWirs, arc rusTavelis epoqaSi
yofila uCveulo. xandaxan mikvirs, ratom vebrZviT meqrTa-
meobas, romelic ase damkvidrebulia CvenSi da cxovrebis or-
ganul Semadgenlad gvevlineba sul cota am ukanaskneli 800 arabeTSi dabruneba, 20X17 sm, muyao,
wlis ganmavlobaSi. guaSi, kerZo koleqcia, parizi

78 mogiTxrobT vefxistyaosans
79
mokled, veziri-kaci waxda, tiroda, TavSi xels icemda, _ es ra mivqare, xom vi-
codi, rostevans ewyinebodao. mere avTandilma daamSvida, _ axla Sen rac ar un-
da inerviulo, me mainc waval da modi, jobia, mSvidad puri vWamoT, Sen Sens asi
aTass mogcem da davSordeT erTmaneTso. me rom tarielTan ar davbrunde, ewyi-
neba. veRarc aq gavZleb, roca mecodineba, rom Cemi megobari gasaWirSia, me ki
gancxromiT vcxovrob, rostevanma romc ar gamiSvas, mainc gaviparebio. erTxans
isaubres, isadiles, avTandilma im asi aTass kidev sxva saCuqrebic miayola da ve-
zirs daemSvidoba.

aqedan spaspeti isev Tavis sasaxleSi dabrunda da Sermadins gamouZaxa. imas SesCiv-
la, _ rostevani ar miSvebs, magram mainc mivdivaro. auxsna situacia. eubneboda,
Tu im sawyal kacs ar davexmare, Zalian gauWirdeba, me ki aq ase ver gavCerdebio.
cota filosofiur-socialuri codnac moixmara da sakuTari saqcieli dausabu-
Ta: _ megobrobas sami aspeqti aqvs. jer erTi, megobari unda genatrebodes da mis
siaxloves unda eswrafvode. meore is aris, rom araferi unda dagenanos megobri-
saTvis misacemad da sasaCuqrod. da kidev, mzad unda iyo, emsaxuro da daexmaroo.
mokled, Cemi megobris dasaxmareblad viparebi da veravin SemaCerebs, gadawyve-
tileba miRebuli maqvso. Sen mogiwevs isev aqauri saqmeebis gaZRola da mec ar
dagrCebi valSio.

amaze Sermadinma morTo vai da viSi: _ mec wamogyvebi, dagexmarebi da mxarSi da-
gidgebi, aq uSenod Zalian gamiWirdebao. avTandilma daaSoSmina, _ Sens erTgu-
lebaSi da vaJkacobaSi eWvi ar mepareba, magram Sen aq ufro saWiro xar, vidre
iqo. sxvas veravis mivandob Cems saqmeebsa da saxl-kars. mTavaria, mteri ar gaaxa-
ro, yvelafers iseve mouaro, rogorc uvlidi da Cemi erTguleba gqondeso. me
rom miyureb, me is kaci ara var, siberes rom elodeba, mirCevnia, rac am qveyanaze
gasakeTebeli maqvs, vidre Zala Semwevs, manam gavakeTo. arc sikvdilisa meSinia
da Tu daviRupe, Tavs nu moiklav, kacurad damitireo. rostevanisaTvis werils
dagitoveb da me roca waval, gadaeci, avTandilis anderZi aris Tqo. amaze SeTan-
xmdnen.

vefxistyaosnis momdevno oci strofi skolaSi zepirad maswavles. maSin


ver vxvdebodi, Tu ra saWiro iyo am rTuli, Teqvsmetmarcvliani leqsiT
dawerili teqstis dazepireba. Semdegi ormoci wlis ganmavlobaSi aRmova-
Cine, rom es Tavi marTlac dasazepirebelia da igi, yvelam, uklebliv yve-
la qarTvelma, zepirad Tu ara, TxrobiT mainc unda icodes da sakuTari
cxovrebis direqtivad gaixados. es imitom, rom gavbedav da vityvi: qarTul
literaturaSi am striqonebis Sesadari araferi Seqmnila. avTandilis an-

80 mogiTxrobT vefxistyaosans
derZis Rirseba ara marto misi poeturi mxarea, romelic rusTavelTan Ta-
nabrad Zlieria mTels poemaSi, aramed arsobrivi. is, rac iTqmeba am ociod
strofSi, daamSvenebda msoflios nebismier literaturas. me, poemis am mo-
nakveTze sasiamovno da metad saocari gza melis: TiTqos mdinare unda ga-
davlaxo da fexi ar davisvelo, _ qvidan qvaze unda gadavabijo, magram aq,
Cveulebrivi fonisagan gansxvavebiT, erTi literaturuli Zvirfasi qva-
margalitidan meoreze unda gadavxte da ase gavikvalo gza.

mivyveT Txrobas.
rostevanTan daTxovnisa da Sermadinis instruqtaJis Semdgom, roca avTandil-
ma anderZis dasawerad moicala, qaRaldi moatanina, kalami samelneSi Caawo da
dafiqrda. mere wera daiwyo. rostevans swerda, magram albaT TinaTinsac gulis-
xmobda. jer Sendobas iTxovda gaparvisaTvis, mere dalocvas da gagebas. mere ram-
denime filosofiur mosazrebas gamoTqvamda, rom sakuTari saqcieli, ase Tu ise,
gaemarTlebina. ai, ra azrebs gvawvdis avTandili Tavis werilSi, romelic, faq-
tobrivad, misi anderZia.

Tavidan, TiTqos mecnieruli naSromebis wess misdevso, klasikas moixmobs mow-


med da wers, rom did platons naTqvami aqvs, sicrue da orpiroba jer xorcs
vnebs, mere ki sulso. es sentencia, platonTan, am saxiT versad aRmovaCine, mag-
ram mas platonis damowmeba sulac ar sWirdeba: igi imdenad kargi, marTali da
lamazia, rom me mis avtorobas rusTavels ufro vargunebdi, vidre did berZens.
rasakvirvelia, rusTavelma platonis ideebi zedmiwevniT icoda, magram, mgoni,
aq mxolod mis avtoritets iyenebs, rom sakuTari sibrZne gamoTqvas. amis mere av-
Tandili gadadis religiur dasabuTebaze; mociqulebs imowmebs da askvnis, rom
maTi cnobiT, siyvaruli agvamaRlebso. RmerTi rom siyvarulia, imTaviTvea cno-
bili, magram aq aRtacebas iwvevs rusTavelis mier am Segonebis organuli integ-
racia poemis teqstSi. viTomc araferiao, avTandili, uaRresad rTul, marTlac
rom filosofiurad daxlarTul Temas exeba da mis ubralo, sayofacxovrebo in-
strumentalizacias axdens. es jer araferi, mTavari winaa.

Semdegi teqsti avTandilis mier RvTis gageba da RvTiuri Zalis interpretaciaa.


lamis yoveli sityvaa calke analizis Rirsi. amas me ver viTaveb da Sevecdebi mxo-
lod is movyve, rac, ramdenadme axlobelia CemTvis. pirveli da umniSvnelovane-
sia avTandilis Semdegi gamonaTqvami:

vin­dam­ba­da,­SeZ­le­ba­ca­man­ve­mom­ca­Zle­vad­mter­Tad,­...

av Tan di lis meo re Tav ga da sa va li 81


amas verafers daumateb: RmerTi aCens adamians da imis Zalasac aZlevs, rom aRas-
rulos Tavis misia, mere:

ra­ca­Rmer­Tsa­ara­swad­des,­ara­saq­me­ar­iq­ne­bis,­...

amas agvirgvinebs kidev erTi Segoneba:

aras­gar­gebs­sim­Zi­mi­li,­usar­geb­lo­crem­lTa­de­na;
ar­gar­da­va­gar­du­va­lad­mo­ma­va­li­saq­me­ze­na;­.­.­.

fuWiao tirili da vaeba, rac mosaxdenia, moxdeba, Tu zenaarss surso.


mere kidev ufro Wkvianuri azrebi modis, romlebic moralur kredos hqmnis.

we­si­aris­ma­ma­ci­sa,­Se­Wir­ve­ba,­Wir­Ta­Tme­na,
ar­vis­Za­luc­xor­ciel­sa­gan­ge­bi­sa­gar­dav­le­na.

fatalizmi, ukidegano fatalizmi. RvTis rwmena. sakuTari daniSnulebis gageba


kosmosuri aucileblobidan gamomdinare. bednierni viqnebodiT, rom RvTisa nam-
dvilad gvwamdes. avTandili kidev ramdenime mniSvnelovan msoflmxedvelobriv
frazas ambobs, mere ki Tavis kredos ayalibebs:

ar­da­viw­ye­ba­moy­vri­sa­aro­des­gvi­zams­zian­sa;
vhgmob­kac­sa­au­gian­sa,­cru­sa­da­Ra­la­tian­sa!

maCveneT erTi adamiani mainc, am sityvebs rom ar daeTanxmos. ara marto saqarTve-
loSi, aramed msoflioSic. ai, aq Cans rusTavelis zogadsakacobrio mniSvneloba.

gadavxti Semdeg margalitze.


es aris moraluri Segoneba, romelic qarTvelebma, samwuxarod, ver ganaxorcie-
les. Tu mamtyunebT da Cemi ar gjeraT? gadiT gareT da mimoixedeT.

ka­ci,­ja­ba­ni­ri­Ta­sjobs­diac­sa,­qsli­sa­mbeW­vel­sa?
sjobs­sa­xe­li­sa­mox­ve­Wa­yo­vel­sa­mo­sax­ve­Wel­sa!­

yvelaferi midis da modis, qoneba SeiZineba da ikargeba, fuli, Tanamdeboba, sim-


didre... adre Tu gvian yvela movkvdebiT. erTi ram rCeba, saxeli da avtoriteti.

82 mogiTxrobT vefxistyaosans
amis Semdeg anderZis avtori kidev ufro gadasarev azrs uziarebs roste-
vans. me ukve veWvob, rom avTandili TviT avtoris prototipia; aseTi da-
debiTi pirovneba Znelia iyo. Tumca, Cven viciT, rom rusTaveli xSirad
gvesauberba Tavisi personaJebis piriT. ai, Tundac ase:

ver­dai­Wi­ravs­sik­vdil­sa­gza­viw­ro,­ver­ca­kldo­va­ni;
mis­gan­yo­ve­li­gas­wor­des,­sus­ti­da­Zal-gu­lo­va­ni;
bo­lod­Se­yar­nes­mi­wa­man­er­Tgan­moy­me­da­mxco­va­ni.
sjobs­si­coc­xle­sa­naz­rax­sa­sik­vdi­li­sa­xe­lo­va­ni!

ar vici, avxsna Tu ara, ratom aris es taepi SedevrTa Sedevri. Tu vinmem igi
ver gaigo, verasodes gaigebs da vinc gaigo, uTuod bednieri iqneba. cotas
mainc vityvi. Tavidan isev is ideologiaa, zemoT rom vaxsene: fataluria
qveyana. mere es gadadis sruliad axal rakursSi, saidanac avtori gveub-
neba, rom dasasruli yvela adamianisaTvis erTia, sxeulebriv yvela miwaSi
movxvdebiT da aqedan erTaderT swor daskvnas akeTebs: saxelovani sikvdili
sjobs uazro, uqm da Seginebul cxovrebaso.

mere modis rusTavelis memento mori:

cTe­bis­da­cTe­bis,­sik­vdil­sa­vin­ar­moe­lis­wa­mi­sad;
mo­va­Sem­yre­li­yo­vel­Ta­er­Tgan­dRi­sa­da­Ra­mi­sad,­.­.­.­

amis mere avTandili Sewyalebas sTxovs mefes da anderZad ubarebs, rom, Tu-
ki TviTon aRar dabrunda, misi qoneba Raribsa da obols daurigon, xolo
misi mona-msaxurni ki gaaTavisuflon. Tu vinme am frazis gamo, _

miec­gla­xak­Ta­sa­Wur­Wle,­aTa­vi­suf­le­mo­ne­bi,

– avTandilis miRebas apirebs kompartiis wevrad, Zalian cdeba: avTandili


msxvili mebatonea, qonebac bevri aqvs da ymebic sakmaod hyavs. igi aq ander-
Zad ibarebs, rom qoneba gascen da ymebi gaaTavisuflon, raTa maT, daRupu-
li avTandilisadmi madlierebis grZnoba aReZraT:

miR­vwian,­mo­mi­go­ne­ben,­dam­loc­ven,­mo­ve­go­ne­bi.­

garda amisa, igi anderZSi qveynisaTvis mzrunvelobasac gviCvenebs da rostevans


Txovs, naanderZevi qonebis nawili uSurvelad moaxmaros sastumroebisa da xide-
bis mSeneblobas.

av Tan di lis meo re Tav ga da sa va li 83


Tavisi anderZi avTandilma imiT daamTavra, rom mefes Sermadinisadmi lmobieri
mopyroba sTxova, kidev erTxel daamSvida da moubodiSa.

bolos qaRalds melani SeaSro, Sermadins gamouZaxa da daavala anderZi ros-


tevanisaTvis mierTmia. vidre daSordebodnen, ZmebiviT gadaexvivnen erTmaneTs.
mere iloca. RmerTs SesTxovda, rom Sesweoda im rTul saqmeSi, romelic dasa-
xuli hqonda da Zala mieca, daeTmo sakuTari ndoma-survili, raTa aResrulebi-
na mizani. mere evedreboda, rom misTvisa da TinaTinisaTvis SeenarCunebina maTi
siyvaruli am ganSorebis Jams. avTandilis locvaSi kidev erTxel Cans RvTisadmi
misi damokidebuleba. misi sityvebiT es RmerTi ganagebs xmeleTsa da zecas, aris
uTqmeli da ucnauri. aris mowyale, mZlavri, icis yoveli gulisTqma da ganuyo-
feli batonia samyarosi. mas esmis locva-vedrebisa da iRebs Sewirul msxverpls.
igi adamians xan wyalobs da xan _ ara. albaT, es is RmerTia, romlisac swams TviT
romanis avtorsac. locvas roca morCa, cxeni Seakazmvina, Tvalcremlian Serma-
dins gamoemSvidoba da gzas daadga tarielis qvabulisken.

axla, modiT, rusTavelTan erTad vnaxoT, rasa iqms rostevan mefe. wina saRamos
gabrazebuls aRar eqeifa da dilasac ugunebod iyo, Tumca veRar ixsenebda, ram
gaabraza. veziri moayvanina. guSindelis mere es ukanaskneli damfrTxali iyo;
ridiTa da mowiwebiT mieaxla mefes. rostevanma uTxra, _ aRar maxsovs, guSin
risTvis gangirisxdi da Semaxseneo. vezirma isev mouTxro avTandilis danabarebi
mefes. rostevani kvlav gacofda; _ ras roSav, eg saidan moitane? Sen Tu amis mere
normaluri xar, me maSin arabTa mefe ki ara, ebraelTa kanonmdebeli levi unda
viyo! mets nurafers metyvi, wadi, momiZebne avTandilio. veziri gaiZurwa da av-
Tandilis sa Zebnelad gae marTa. ver sad ipovna. bolos msa xurebma Seatyo bines, _
ga parulao. ama ze, ve zi ri ki dev ufro Se Sinda, visac gin daT, iman moaxseneT ros-
tevans es amba vi; me Cemi me yofao da me fes Tan aRar Sebru nebula.

roca veziri karga xans ar mobrunda, mefem sxvebi gauSva saZebnelad, magram isi-
nic aRar mosulan ukan; yvelas eSinoda rostevanis risxvisa. bolos mixvda ros-
tevani, rom avTandili marTlac gaparuliyo da kidev ufro Sewuxda. isev moay-
vanina veziri, mousmina mis monayols da cremli moeria. avTandils mistiroda,
Tan xmamaRla natrulobda masTan erTad gatarebul dros, nadimebs, nadirobas,
saubrebs; _ rodis gnaxav isevo?

aq, rusTaveli, rostevanis piriT kidev erT sibrZnes gvetyvis:

Tu­Ta­vi­Se­ni­Sen­gax­lavs,­Ra­ri­bad­ar­ix­se­ne­bi.

84 mogiTxrobT vefxistyaosans
martivad, mokled, lamazad. amiT rostevani avTandils mistiris; _ Sen ar gagiWir-
deba, me ra vqna? SimSili ver mogklavs, ise kargad flob iaraRs da arc Seni sxvagzis
daRupvis meSinia, yoCaRi xar, magram, me rom movkvde, vin unda damitiros, Sen, Cemi
gamozrdili, aq Tu ar iqenio. mokled, gamoiglova gaparuli avTandili.

mere daibara didebulebi da maT acnoba es ambavi. spaspeti maTac Zalian uyvar-
daT. atyda vai-viSi da glova; _ ra vawyenineT, ase rom migvatovao? mefem, roca
odnav damSvidda, brZana, gamirkvieT, marto wavida Tu vinme gaiyoliao? warud-
gines SiSiT mocaxcaxe Sermadini rostevans. imanac gadasca avTandilis dawerili
anderZi mefes. rostevani gaecno anderZs, kidev ufro aRelda da qveyanaSi sayo-
velTao glova gamoacxada.

avTandili ukve gzas adga. marto miaWenebda cxens. axla ukve icoda, sad eZebna
vefxistyaosani da imdeni dro aRar daWirvebia, rogorc wina Sexvedrisas. mgzav-
robisas sul TinaTini edga Tvalwin. xan fiqrebSi esaubreboda Tavis satrfos,
xanac xmamaRla. dRisiT ar Cerdeboda. saRamoobiT sadme qurciks moinadirebda,
danayrdeboda da cdilobda daeZina. mTvare iyo misi mesaidumle, iseve rogorc
nebismieri Seyvarebulisa. mas avedrebda Tavis siyvaruls da caze varskvlavebis
gamoCena uxaroda, _ Cemi TinaTiniviT mSvenierni ariano. dRisiT mzes, rogorc
RvTis xats, SesTxovda, daefara da SeenarCunebina maTi siyvaruli xelaxla Sey-
ramde. mdinares Tu miadgeboda, kaeSani ereoda, _ me da Cemi satrfo am nakadiviT
vRvriT cremlso.

cota iara Tu bevri iara, tarielis gamoqvabuls miadga. gaxarebuli asmaTi ga-
moegeba. erTmaneTs da-ZmasaviT gadaexvivnen da avTandilma tarieli moikiTxa. qa-
li atirda, _ Sen rom gaemgzavre, isic male wavida da mis Semdeg aRar gamoCeni-
lao. avTandili ganawyenda, _ es ra kaci yofila eg tarieli?! fici xom miveciT
erTmaneTs da rad ar momicada? magas ra hgonia, me saqme araferi mqonda saxlSi?
gasarTobad xom ar movsulvar, aki davufice, rom davexmarebio!

asmaTs cota ewyina misi patronis amgvari gakritikeba da Tavis pasuxSi moulod-
nelad iseTi Rrma socialur-fsiqologiuri codna da mWevrmetyveleba gamoam-
JRavna, rom avTandili pasuxiT, cota ar iyos, daibna kidec. ai, ra uTxra asmaTma
avTandils tarielis gasamarTleblad: adamianis fsiqikis sami nawili, _ emociu-
ri, cnobieri da gansjiTi _ erTmaneTTan _ myarad aris dakavSirebuli, Tumca, ga-
dawyvetilebis miRebisas emociuri nawili dominirebs. vinc emociurad Clungia,
mas sociumi uaryofs. Senc xom ici, es Cveni tarieli ra emociuri vinmea da ratom
gwyins; xom gaigone, rasac mogiyva da amgvari ambebis gadamtani saerTod rogor

av Tan di lis meo re Tav ga da sa va li 85


aris cocxali? bolos da bolos, Sen TviTon ar waxvedi pirvelio? Tumca ras gix-
sni, sxva sxvis omSi brZeniao. . . roca midioda, vkiTxe, avTandili rom movides,
ra vuTxra meTqi da mipasuxa, aqve axlo-maxlo davrCebi da an mkvdari mipovnos an
cocxalio. ase rom, Cemo avTandil, erTi rusTveluri Cinuri andazisa ar iyos, _

vin­moy­va­re­sa­ar­eZebs,­igi­Ta­vi­sa­mte­ria.

ho da, wadi axla, moZebne Seni moyvare tarieli, aqve iqneba sadme siaxloveSio.

axla avTandili moyva Tavis marTlebas: _ Sen xom ar ici, aqeT rogor moviswrafo-
di? Sinac uamravi saqme mqonda, sayvareli xalxi mivatove da imden vinmes vawyeni-
ne, rom ar vici, ukan ra piriT davbrundebio. mokled, cota iwuwuna da bolos
mainc daTanxmda asmaTs: _ kargi, etyoba RmerTs ase unda, waval movZebni, iqneb
sadme vipovnoo.

wavida avTandili, magram gulSi sibrazis cecxli didxans enTo. es ra WirSi Cav-
vardio, _ fiqrobda. RmerTo, aseTi ra dagiSave, rom sayvarel adamianebs, axlob-
lebs gamyare da am bedSi Camagde? amxela msxverpli gaviRe, rom fici ar gametexa
da es kidev sadRac wasulao. bevri ivaglaxa da bolos isev daaskvna, _ TavSi xelis
cema da daboRmva arafers momcems, iqneb marTla sadme vipovno tarielio.

sami dRe eZeba. uZaxda, uyviroda, aqeT Sambnari gadaCxrika, iqeT velebi moiara,
tyeSic iyo da xevSic, magram tariels versad miagno. bolos daiRala da sasowar-
kveTilma, isev usayvedura RmerTs: _ aseTi ra davaSave, am beds rom Semyare, Tu
Cemi sikvdili ginda, aqve momkali, ar meSiniao!

ase, CiviliT gadaiara qedi da farTo velze gavida. moSorebiT, Sambnaris piras,
raRac Sav laqas mohkra Tvali da miuaxlovda. Savi bedauri aRmoCnda, lagamgada-
kidebuli Zovda. _ es xom tarielis cxeniao, _ uceb gahkra gulSi. _ vefxistyao-
sanic aqve iqneba sadmeo.

gaxarebuli CamoqveiTda da tarielic ipova. vefxistyaosans Tavi gadaxleCili


hqonda, xalaTis sayelo _ gadaxeuli da saxeze feri aRar edo. gacecxlebuli
ijda moklul Zu lomsa da vefxvs Soris, raRacas gahkioda da cremlsa Rvrida.
iqve, jer kidev sisxliani xmali egdo. eca avTandili da Seecada azrze moeyva-
na, magram tariels ara esmoda ra. SeanjRria, SeuZaxa, moefera, dauyvava, magram
Tavidan verafers miaRwia. bolos, rogorc iqna, gamoixeda tarielma, icno av-
Tandili da SehRaRada, _ ar gamitexavs Cveni fici, gelodi da axla, xom xedav,

86 mogiTxrobT vefxistyaosans
sikvdilis piras vdgavar da erTsa gTxov, adamianurad damasaflave, velSi mxe-
cebis saZiZgnad nu gadamaqcevo.

avTandili am sityvebma Zalze gaaRiziana, _ Se kai kaco, ra Tavs iklav, Seyva-


rebuli vin ar yofila da Sen ra dagemarTa?! Tavis mokvla ras giSvelis, Wirs,
piriqiT, qviTkiris kedeliviT unda gaumagrde da daZlio! ra aris, am mxecebs
rom dasdev mindorSi, amiT ras miaRwev? Seni sikvdiliT vis ra moemateba, es
janmrTeli kaci, ratom iavadmyofeb Tavs? Senc xom ici, rom Zneli saqme mar-
tivad ar keTdeba, Sen rom qali ginda, imis mosapoveblad siZnelis gadalaxvac
unda SeZlo, aba, vardi ueklod vis moukrefia? advili mosapovebeli qali
Senc ar ginda, xom gaxsovs, vardma rom Tqva, ekali imitom masxia, rom Znelad
momipovon, turfa Tu gaiafda, Cirad ar Rirso! kargi axla, damSviddi, da-
mijere, wamomyevi da yvelaferze movilaparakoT, rogor gadavwyvitoT Seni
problemao.

am SegonebiTma saubarma tarielze ver imoqmeda. ise iyo gonebaareuli, rom


avTandils kvlav dauwyo xvewna, _ Tu Zma xar, Tavi damanebe, me male unda mov-
kvde da, albaT, odesme im qveynad Seveyrebi Cems Seyvarebulso.

avTandilma gadawyvita eSmakoba exmara, radgan mixvda, rom ase saubriT da Se-
gonebebiT tariels ver daarwmunebda. _ kargi, egre iyos, Tu sikvdili gin-
da, mokvdio, _ uTxra. aRar dagiwyeb xvewnas, magram vidre wavidode, Zmurad
gTxov, erTi survili amisruleo. aqeT rom wamovedi, mefec davimdure da sxva
didebulebic; ar undodaT Cemi gamoSveba. axla, amxela gza gamoviare, amden
faTeraks avcdi da nu gamiSveb ukan gulmokluls, Seni jiriTis unaxavs; er-
Txel Sejeqi cxenze, kargad Semogxedo da ase dagimaxsovroo. tarieli er-
Txans yoymanobda, magram bolos uTxra, _ kargi, momiyvane cxenio. avTandili
miexmara cxenze SejdomaSi da mere orive CorTiT gahyva vels.

cota xanSi, avTandilma Seatyo, rom tariels cxenze jdoma mouxda; dalagebu-
lad daiwyo laparaki da ferzec movida. ase saubriT midiodnen, xan ras igoneb-
dnen, xan ras. avTandili SeekiTxa, _ eg samxre, Senma Seyvarebulma rom gaCuqa,
giyvarso? – miyvars ki ara, Tu suli midgas, amis gamoa, _ upasuxa tarielma. es
samxre dedamiwis zurgze yvelafers mirCevniao. avTandilsac es undoda moes-
mina; _ Tu marTla asea, maSin asmaTi raRaSi gWirdeba, eg samxre geyofao! da Tu
es ase ar aris, asmaTs Tu marTla pativs scem da da-Zmoba gaqvs Seficuli, ra-
tom ar uwev angariSs, gamoqvabulSi marto rom miatove da dRe da Rame Seni
dardiT tiriso? Sen rom Tavi moikla, iman ra unda qnaso? tarieli Secba; _

av Tan di lis meo re Tav ga da sa va li 87


88 mogiTxrobT vefxistyaosans
marTali xar, mivideT, asmaTs davxedoT, codoao. me jer bolomde
ver movsulvar gons, magram mivxvdi, rac miTxario.

rusTaveli siyvaruliT Sescqeris or mxedars, dinjad rom miaWeneben


cxenebs gamoqvabulisken da aRtacebulia avTandilis enamWevrobiT.
igi aqebs spaspets da askvnis:

gvel­sa­xvre­liT­amoiy­vans­ena­tkbi­lad­mou­ba­ri.

wesiT, es fraza deil karnegis qarTul gamocemas unda wavum-


ZRvaroT da zog Cvens politikoss zepirad vaswavloT.

gzaze saubari gaagrZeles. avTandili isev cdilobda aexsna tarie-


lisaTvis misi saqcielis uazroba. eubneboda, _ gangebis gareSe ada-
miani ar kvdeba da arafers gargebs es gancdebi da gadarevao. amaze
tarieli jiutobda da isev Tavisas amtkicebda: _ ki, marTali xar,
sworad maswavli, magram maswavlebeli goniers uyvars, ugunurs ki
_ ara. me ise var gagiJebuli, iseTi ambebi maqvs gadatanili, rom eg
darigeba veRarafers miSveliso.

am baasSi tarieli avTandils mis mier boloJams gadatanil ambebs


mouyva: _ Sen rom gaemgzavre, erTxans gamoqvabulSi gelodi, magram
veRar gavZeli, cxenze Sejdoma momenatra da ai, is qedi da es ve-
li gadmoviare, Sambs mivadeqi, iq ki saocari suraTis mowme gavxdi.
lomi da vefxvi esiyvarulebodnen erTmaneTs, magram moulodnelad
brZola daiwyes. jer TiTqos TamaSobdnen, magram mere gacxardnen
da seriozulad gadavidnen kbena-datorvaze. maTi alersis Semyu-
res Cemi dardi momagonda da satrfo damidga Tvalwin. mere, roca
lomi vefxvs gaekida, gavbrazdi; xmalamoRebiT miveWeri da movkali.
ase xom ar SeiZleba, Seni Seyvarebuli sasikvdilod gaimeto, eg ra
vaJkacoba da lomis saqcielia?!

lomi rom movkali, mere vefxvs veci da, ise mqonda goneba areuli,
rom misi gadakocna davapire, _ Cems satrfos mivamsgavse. rasakvir-
velia, vefxvi ver mimixvda, Rrena damiwyo da brWyali damisva. ve-
rafriT davamSvide, iZulebuli gavxdi, isic momekla. iseTi gancda
vefxvi, 18X15 sm, qaRaldi, akvareli, mqonda, TiTqos nestan-darejans davkari xmali. Sen kidev gikvirs,
kerZo koleqcia, parizi ase gonebaareuli rom var da sikvdili minda.

av Tan di lis meo re Tav ga da sa va li 89


90 mogiTxrobT vefxistyaosans
tarieli da vefxvi, 22X26 sm, muyao, avTandilma isev daariga megobari: _ RmerTis neba rom ar yofili-
guaSi, mxatvris ojaxis koleqcia
yo, Sen da Seni satrfo erTmaneTs saerTod ar SexvdebodiT, etyoba,
asea saWiro. cotac gaiWirve da isev RvTis nebiT, Sensas miaRwev, Sey-
varebulTan es daSoreba da wvaleba etyoba imisaTvis garguna Rmer-
Tma, rom raRac gamocdileba miiRo da dabrZendeo.

bolos miaRwies gamoqvabuls. aq, maT, asmaTi gamoegeba tiriliTa da


locviT; RmerTs madlobas swiravda tarielis gadarCena-dabrunebi-
saTvis. miesalmnen da gadaexvivnen erTmaneTs. tarielma Tbilad moi-
kiTxa asmaTi da isev Seswuwuna; _ cud dReSi varo. amis Semxedvare avTan-
dilsac moagonda Tavisi Seyvarebuli da axla aman gadmoRvara cremli
da daiCivla. Tumca, bolos orive vaJkacma gadawyvita, tirili da vaeba
marcxena gverdi
tarieli da vefxvi, 63X49 sm, qaRaldi,
arafers gvargebs, moviTminoT da medgrad viyoTo da samive gamoqva-
akvareli, kerZo koleqcia, parizi bulSi Sevida.

av Tan di lis meo re Tav ga da sa va li 91


asmaTma kacebs vefxvis tyavebi gauSala. dasxdnen, mwvadi Sewves da
saubari gaagrZeles. tarieli isev uimedod da umadod iyo, cotas
mocicqnida da danarCens agdebda. avTandilma ki isev gamoamJRavna
fsiqologiis Rrma codna; alaparaka tarieli Tavis problemebze
da yuradRebiT usmenda. SigadaSig Tu CaurTavda sityvas, raTa Tvi-
Tonac moeTxro Tavisi gasaWiri.

aq, rusTaveli fsiqoTerapiis dafuZnebamde SvidasormocdaaTi


wliT adre ambobs:

di­di­lxi­nia­Wir­Ta­Tqma,­Tu­kac­sa­moux­de­bo­des.

gansxvaveba isaa, rom Cven, es ukve mecnierulad viciT, didma


SoTa rusTavelma ki, albaT, gamocdilebiT SeiZina.

megobrebi gvian Ramemde saubrobdnen da iqve daiZines. roca gaTen- tarieli da vefxvi, 50X100 sm, tilo,
da, gaagrZeles baasi da dadebuli ficic gaixsenes. tarielma av- zeTi, mxatvris ojaxis koleqcia
Tandils uTxra: _ Sen rac CemTvis gaakeTe, vidre cocxali viqnebi,
ar damaviwydeba, vaJkacurad Seasrule dadebuli fici da CemTan
dabrundi. axla, Sen Seni Seyvarebuli gelodeba da me mainc mets
veRarafers miSveli, amitom wadi, dabrundi SenianebTan. me Tu ga-
dasarCeni var, gadavrCebi, Tu ara da maRali RmerTi, rac unda, imas
dammarTebso.

tarielis am sityvebma avTandili, cota ar iyos, gaabraza. _ magas ro-


gor meubnebi? guSin mTeli dRe imas gixsnidi, rom, marTalia, yvela-
feri RvTis nebaa, magram Senc unda gaanZrio xeli da Seni Seyvarebuli
moipovo. me aq marto Sens sanaxavad ki ara, Sens saSvelad Camovedi,
rom satrfo mogaZebnino. roca movdiodi, Cems Seyvarebuls davpir-
di, rom dagexmarebodi da axla ase davbrunde ukan? ra unda movyve
Casulma, _ rom gnaxe, puri vWameT da ukan gavbrundi? ara, Zmao, ese
araferi gamogviva da axla kargad momismine. me xval diliT daviZre-
bi Seni saqmis mosagvareblad. jer ar vici, ras movimoqmedeb, magram
eWvi ar gqondes, rom Zalian movindomeb. erTi wlis mere SevxvdeT er-
TmaneTs aq, am gamoqvabulSi. am drois ganmavlobaSi ginda ixetiale,
ginda Tavi gaigiJe, ginda itire da ginda ifiqre; mTavaria, cocxali
damxvdi, roca davbrundebi. Tu erT weliwads gadavacile, maSin, dav-
Rupulvar da aRar gqondes Cemi imedi. mec ar vici, zeca ras dammar-
tarieli da vefxvi, 60X100 sm, tilo,
Tebs, yvelani RvTis Svilebi varTo. zeTi, mxatvris ojaxis koleqcia

92 mogiTxrobT vefxistyaosans
93
tarielma yuradRebiT mousmina avTandils da upasuxa: _ me mainc
ver vagvareb am Cems problemas da mniSvneloba ara aqvs, davicdi Tu
ar davicdi am erT weliwads. magram, radgan ase meubnebi, zustad
ise moviqcevi, rogorc marigeb. ise, CvenSi darCes da, Zalian mewyi-
neba, Sen rom rame dagemarTos da ver dabrundeo.

amaze SeTanxmdnen. mere inadires, mwvadi Sewves da gamosamSvido-


beblad ipurmariles, iseve, rogorc wina saRamos. diliT asmaTs
gamoemSvidobnen da gzas gauyvnen. tariels undoda cota xans mih-
yoloda da gaecilebina avTandili Sor gzaze. saRamoJams zRvis
pirs miadgnen. iqve dabanakdnen, gareuli Txa moinadires, gemrieli
SiSxina mwvadi Sewves da isev gvian Ramemde msjelobdnen. bolos,
avTandilma uTxra: _ Sens Zmadnafic fridons minda mivakiTxo da
Tu gaxsovs, saiTken unda viaroo? tarielma miaswavla: _ zRvis pirs
gahyevi aRmosavleTisken da, roca fridons Sexvdebi, Cemgan didi
mokiTxva gadaecio. im Rames iqve xis Ziras miiZina orivem. diliT ga-
moemSvidobnen erTmaneTs da erTi zRvis pirs gahyva aRmosavleTis-
ken, meorem ki Tavisi gamoqvabulisken gaaWena Savi bedauri.

avTandilis da tarielis nadiroba, 25X19 sm,


muyao, guaSi, oqro, zezva arCemaSvilis da
benediqt ruJes koleqcia

94 mogiTxrobT vefxistyaosans
av Tan di lis meo re Tav ga da sa va li 95
avTandilis mogzauroba

poemis am nawils rusTaveli Tavisi erT-erTi saukeTeso SegonebiT iwyebs:

va,­so­fe­lo,­ras­Si­gan­xar,­ras­gvab­run­veb,­ra­zne­gWir­sa!
yov­li­Se­ni­mon­do­bi­li­nia­dag­mca­Ce­mebr­tir­sa!
sad­waiy­van­sa­daur­sa,­sad­aRuf­xvri­sa­diT­Zir­sa!
mag­ra­Rmer­Ti­ar­gas­wi­ravs­kac­sa,­Sen­gan­ga­na­wir­sa.

Cemi azriT, es yvelaze `qarTuli“ strofia mTel romanSi, Tumca, masSi


Cadebuli azri Cevn odnav gadaWarbebulad gavigeT da samoqmedo lozun-
gad gavixadeT. es azri daaxloebiT ase JRers: `cxovreba Znelia da xSirad
usamarTlo, magram RmerTi yovelTvis gviSvelis, roca arafers vakeTebT,
vzarmacobT, anda sulac danaSauls CavdivarT. amitom varT am `sofelSi“
gulxeldakrefili, vqeifobT, vnarkomanobT da xan amerikis wyalobas ve-
lodebiT da xan RvTisas. Cven, xom, maSinac ki, roca RmerTi miwebs arigeb-
da, maSinac ki vqeifobdiT da mainc gadavrCiT. Tumca, davubrundeT avTan-
dils, romelic amis sapirispirod saqmisa da moqmedebis kacia. igi zRvis
pirs mihyveba, TinaTins igonebs da Tan, gzadagza, Tavis astronomiul cod-
nas iRrmavebs da antikur RmerTebTan urTierTobas srulhyofs.

mze TinaTins hgavs, anaTebs da aTbobs qveyanas. Tu moSordebi, Segcivdeba da gai-


ToSebi. magram mze xom RvTis xaticaa. avTandili evedreba mzes, _ nu gamyrio Cems
SeyvarebulTan. saturns SesTxovs, rom bneleTis gzebi gaataros, siZneleebi ga-
daalaxvinos da daindos. aq saubari mxolod cTomilTan ki ara, aramed antikur
RmerTTanac midis, romelsac garkveuli Zala miewereba adamianis bed-iRbalSi.
iupiters SesTxovs, rom mis mimarT samarTliani iyos. aqac ZvelberZnuli zevsia

96 mogiTxrobT vefxistyaosans
nagulisxmevi. marss evedreba, rom Tavisi laxvariT daseros da, rogorc TviTon
marsia wiTeli, ise gaawiTlos sisxliT. omis RmerTs gana sxva ra SeuZlia? mSve-
nier veneras epatiJeba da gagebas sTxovs, radganac venera-aspirozi silamazisa
da siyvarulis simboloa. merkuri, anu otaridi qurdTa da vaWarTa RmerTia da
amave dros, mas RvTiur kurieradac iyeneben. avTandili mas sTxovs, rom weri-
li wauRos, albaT, satrfosTan, albaT sasiyvarulo, gaJRenTili grZnobiTa da
cremliT. mTvare, mTvare... SeyvarebulTa mesaidumle. umzeod mTvarec ileva,
rogorc Seyvarebulis unaxavi Seyvarebuli. roca mas mze srulad asxivebs, isic
ibadreba. rodesac dedamiwa Crdilavs, isic ileva. avTandili mTvares evedreba,
uambos TinaTins, Tu rogor itanjeba uimisod misi gulisswori. rogorc iqna,
gaagona avTandilma planetebs Tavisi gasaWiri.

am romantikul-astronomiul sja-baasSi gahyavda dro avTandils. marto iyo da xan-


daxan waumRerebda kidec. guls ikeTebda, _ tirili da glova arafers miSveliso da
ufro optimistur xasiaTze dadga. mis simRerasac rixi da hangi Seemata; rusTaveli
odnav ametebs da ambobs, misi simReris gagonebaze ara marto cxovel-frinveli, qve-
bic ki gamogordnen mosasmenado. etyoba, avTandili marTla Zalian kargad mReroda.

tarielma ki urCia, zRvis pirs gahyevi da miagneb fridonis samflobeloso, mag-


ram ase advili ar gamodga mgzavroba; avTandili TiTqmis orTvenaxevari iyo gza-
Si. bolos, viRac menaveebs gadaeyara da gamohkiTxa, Tu romel qveyanaSi imyofe-
boda da am teritoriaze vin mefobda. amaT upsauxes, _ eh, Cven iseTi mefe gvyavs,
ukeTess ver inatreb, saxelad nur-ad-din fridoni hqvia, Sesaxedavadac simpaTiu-
ri kacia, xolo Wkua-gonebiTa da vaJkacobiT xom saerTod ganTqmuli, qalaqs ki,
saidanac Cven varT, mulRazanzari ewodeba;

av Tan di lis mog zau ro ba 97


koRo icis bevri da venecieli vaWrebi mas xumrobiT `multozanzares“, anu
koRomravalsac eZaxian. Torem ise, _ mSvenieri qalaqia, Zalian mogewonebao.

– auh, swored Tqvens mefes veZeb, masTan maqvs saqme da mimaswavleT, sad Sevxvdeo, _
gaixara avTandilma. _ am gzas gahyevi da aucileblad Sexvdebio, _ miuTiTes menaveeb-
ma da isic ar daumales, _ rom ar mogvwonebodi, SeiZleba, arc gveswavlebina gzao.
avTandilma madloba gadauxada menaveebs daxmarebisaTvis da mgzavroba gaagrZela.
gzadagza sxva xalxic xvdeboda da yvela siamovnebiT exmareboda orientirebaSi.

mulRazanzarSi roca Cavida, pirveli, rac TvalSi moxvda, samxedro SenaerTebi iyo.
etyoboda, sanadirod axldnen viRac maRal Tanamdebobis pirs da tyisaTvis Semoer-
tyaT alya; nadirs ufrTxobdnen monadireebs. avTandili marekebs gamoelaparaka.
uTxres, _ fridon mefea gamosuli sanadirod da mas vaxlavarTo. am saubarSi, erTi
orbi wamofrinda Sambidan. avTandilma ar daayovna, ostaturad SemarTa mSvildi,
gaisrola isari da frinveli Camoagdo. Seiyara xalxi, _ es ra magari moisari yofi-
la, netav vin ariso? airia marekebis alya. iqve axloSi myof fridons gahkvirvebo-
da, _ sad daifantnen marekebio da ambis gasagebad msaxuri gamoegzavna. am msaxurma
avTandili rom dainaxa, ise moewona, rom cota Secba, magram spaspetma daaswro da
fridons misi piriT SeuTvala, _ Sens mefes gadaeci, tarielis Zmadnafici var da mis
sanaxavad Camovedio.

msaxuri dabrunda nur-ad-dinTan da danabarebi gadasca. Tavisgan daumata, _ stu-


mari marTlac kargi vinmea, mefeo, da rom Sexvdebi, Senc mogewonebao. fridonma
rom tarielis saxeli gaigona, gaixara, maSinve gaeSura avTandilisaken, Seegeba.
miuxedavad imisa, rom ar icnobda, ZmasaviT gadaexvia, magram acala, vidre avTan-
dili TviTon mouyveboda, Tu ratom Camovida. rasakvirvelia, nadiroba Sewyda da
orive sasaxlisaken gaeSura dacvisa da samxedro SenaerTebis TanxlebiT.

gzaze avTandilma mouTxro fridons Tavisi Tavgadasavali. es ambavi Cven


ukve mosmenili gvaqvs da aRar movyvebi, Tumca, poemis avtori mas aq depeSis
simokliT kvlav imeorebs. am adgilas kidev erTxel xdeba naTeli, rom rus-
Taveli leqsTa wyobis miuRweveli didostatia. is, rac wina 992 strofSi
vrclad aris moTxrobili, aq, 13 strofSi ikvreba ise, rom yvela ZiriTadi
movlena gaTvaliswinebulia. bravo, rusTavelo!

fridons, avTandilis naambobze, rasakvirvelia, cremli moeria. erTad atirdnen,


vaJkacurad. jari da dacvac maT ahyva da morTo yvelam qviTini. am tiril-vai-vag-
laxiT miaRwies qalaqs. sasaxles miadgnen. aq nur-ad-dinma didebulebi da Tavisi

98 mogiTxrobT vefxistyaosans
jalaboba moixmo, sufra gaaSlevina, stumari gverdiT moisva. Seiqmna didebuli
qeifi da dros tareba.

meore dilas da Semdgom dReebSic, avTandils isev pativiT ekidebodnen; ganba-


nes, atlasis xalaTiT Semoses, oqromkediT nakeri qamari Semoartyes. miipatiJ-
moipatiJes, daasvenes, did pativiscemaSi hyavdaT. fridonma Tavis axal Zmakacs
marTlac rom saukeTeso kulturul-dasasvenebli programa moumzada. ramdenime
dRe ase gaatara avTandilma; nadirobaSi, gancxromaSi, TamaSobebSi, magram bo-
los Tavisi mizani gaixsena da fridons uTxra: _ Zalian ki miWirs Seni mitove-
ba, magram Senc ici, Tu ra saqmeze var wamosuli da gza unda gavagrZelo. erTi
Txovna maqvs mxolod, egeb is adgili maCveno, sadac nestan-darejanis kidobans
mohkari Tvalio. nur-ad-dinma ar dauSala da piriqiT, daxmareba SesTavaza: oTxi
msaxuri, erTi sasapalne jori, erTi cxeni, eqvsi aTasi lari, abjari da sxva aR-
Wurviloba gaatana. Tan gzaze ase daloca:

wa­di,­Rmer­Ti­gi­wi­nam­ZRvrebs,­Se­ni­mte­ri­daem­xo­bis,­.­.­.

mikvirs, ase ratom ar vlocavT xolme, rodesac stumari sufras tovebs, an


vinme Cveniani miemgzavreba.

fridonma avTandili zRvis piramde miacila. am dReebSi damegobrdnen da orives


gauWirda ganSoreba. bevri ram aRmoaCndaT saerTo; orive simpaTiuri mamakaci
iyo, nadirobaca da omic zedmiwevniT xelewifebodaT, asakiTac daaxloebiT to-
lebi iyvnen da, rac mTavaria, saerTo Zmadnafici hyavdaT, _ tarieli.

fridonma auxsna avTandils, Tu sad dainaxa navi kidobniT da saiT gascura am


navma. mere Zmurad gadaexvivnen erTmaneTs da avTandilma gza gaagrZela, xolo
fridoni sasaxles daubrunda.

axla avTandils fridonisgan gamoyolebuli oTxi msaxuri mihyveboda Tan. miuxe-


davad amisa, safiqreli dro bevri hqonda, da razec ar unda daewyo fiqri, bolos
mainc Tavisi TinaTini axsendeboda. gzadagza xalxi xvdebodaT da avTandili yvelas
ekiTxeboda nestan-darejanis asaval-dasavals, Tumca, veraferi Seityo. erT dRe-
sac, roca Semdgomi qedi gadaiares, qaravans SeefeTnen. zRvis piras karvebi daecaT
da dabanakebuliyvnen. avTandili vaWrebs gamoelaparaka da warmomavloba hkiTxa.

usamam, qaravnis winamZRolma, mxcovanma da, rogorc etyoboda, brZenma didva-


Warma, avTandili karavSi SeipatiJa da mouTxro: mahmadianebi varT, baRdadidan,

av Tan di lis mog zau ro ba 99


alkohols ar vekarebiT da zRvaTa mefis samflobeloSi mivdivarT saqonliT
datvirTulebi. aq imitom davbanakdiT, rom gzas veRar vagrZelebT, _ gveSiniao.
amas winaT, aq, zRvis piras, erTi gulwasuli kaci vipovneT, movasuliereT da ga-
movkiTxeT, Tu ra sWirda. mogviyva, _ mec vaWari var, zRvaze viyavi, saqonliT sav-
se gemiT egviptisaken gvqonda gezi aRebuli da mekobreebi dagvesxnen Tavs. yvela
gawyvites, me ki Zlivs gadavurCio. usamam sawylad SesCivla avTandils: _ Cven omi
da brZola ar ZalgviZs da aq vicdiT, zRvaze ver gavdivarTo.

avTandili karga xania aravis Serkineboda da, vaWarTa situacias rom gaecno,
cota gauxarda kidec. usamas dapirda, _ me SegeSvelebiT xmliTo. meqaravneebs
gauxardaT da maSinve gamarTes xomaldi zRvaSi Sesacurad. avTandili badragad
gahyva. Tavidan mSvidad icures, magram sul male, _ xmeleTi jer kidev mosCanda,
_ mekobreebis navma amoyo Tavi. kiCoze gemis bortis Sesangrevi saxnisiani Zeli
emagraT da grZeltariani Savi droSa aefrialebinaT. mravlad iyvnen. sabrZolo
yiJiniT Seuties meqaravneTa xomalds. vaWrebi SiSiT akankaldnen da avTandils
Semoexvivnen. spaspetma daamSvida, _ amaT seirs axlave gayurebinebT, sisxls dava-
den, yvelas davxocav, nu geSiniaTo. Tqven ki ar iciT, magram yvelaferi gangebisaa
da ara mgonia, aq gamwiroso. vaWrebi mSiSrebi xarT, brZola ar SegiZliaT. ami-
tom, kaiutebSi CaiketeT da gareT Tavi ar gamoyoT, emand isari ar mogxvdeTo.

TviTon, fridonis naCuqari abjari aisxa, xelSi rkinis keti daiWira da gembanze ga-
vida mekobreTa dasaxvedrad. mekobreebi didi yivil-SeZaxiliT wamovidnen taranze;
undodaT ZeliT SeeglijaT xomaldi. avTandilma am Zels Tavisi rkinis keti dah-
kra, Zeli gadatyda. es roca mekobreebma dainaxes, SeSindnen da gaqceva daapires.
avTandili navSi gadauxta da dascxo mekobreebs rkinis keti. zogs Tavi gadaugli-
ja, zogs Zvlebi daumsxvria, zogi erTmaneTs Semortyocna, zogi zRvaSi gadaayuda;
erTic ar gauSvia cocxali. ramdenime mekobre gvamebs Soris cdilobda damalvas,
magram avTandilma arc isini daindo. bolos, erTi-ori sikvdils gadarCenili me-
kobre Seevedra, nu dagvxocavo. maT mimarT gulmowyaleba gamoiCina.

aq kidev unda gadavuxvio Txrobas da or metad mniSvnelovan sentencias Seve-


xo, romelTac rusTaveli Cveuli simartiviT gvTavazobs. pirveli maTgani

100 mogiTxrobT vefxistyaosans


CemTvis dRemde gaugebaria da ai ratom. roca avTandili ramdenime mekob-
res daindobs da daimonebs, rusTaveli ambobs:

mar­Tlad­it­yvis­mo­ci­qu­li:­`Si­Si­Seiqms­siy­va­rul­sa“.

me ar vici, ra aZlevs rusTavels amis Tqmis safuZvels; monas, xom sinamdvi-


leSi ar uyvars batoni, aramed misi Zalisa eSinia. am romanSi, sadac siyva-
ruli da megobroba laitmotivia, gasakviria imis gagoneba, rom siyvaruls
SiSi aCens. siyvaruls mxolod siyvaruli `Seiqms” da ara SiSi. SiSi, mo-
ridebas, mowiwebas, Tu gnebavT, pativiscemasac badebs, magram siyvaruls?
siyvaruls SiSi ver badebs. rusTaveli, am frazas, ratomRac mociquls
miawers. me amgvari ram mociqulebTan ar Semxvedria. qristes moZRvreba
ar emyareba SiSs. amitom, mokled vityvi, rom es Segoneba ar gamogvadgeba
saxelmZRvanelod. yvelam icodes, rom siyvaruli udidesi Zalaa da mas ar
ganapirobebs arc SiSi, arc pativiscema, arc sxva ram. igi TavisTavadia da
unikaluri.

axla meore mniSvnelovani momenti:

ka­co,­Zal­sa­nu­iqa­di,­nu­ca­moh­kvex­vi­Ta­mTvra­li!
aras­gar­gebs­Zlie­re­ba,­Tu­ar­Seg­wevs­RmrTi­sa­Za­li!
did­Ta­xe­Ta­moe­re­vis,­mci­re­das­wvavs­na­ber­wka­li,
Rmer­Ti­gfa­ravs,­swo­rad­gah­kveTs,­Se­Sa­vis­hkra,­Tun­da­xrma­li.

bednieri var, rom am striqonebs originalSi vkiTxulob da mesmis Tu ras


ambobs avtori. ai, qarTuli ena, ai misi gamomxatvelobiTi Zala! me ar vici,
Tu ra SeiZleba daematos am strofs an rogor SeiZleba misi sxvagvarad, _
ukeTesad rom ar SeiZleba, naTelia, _ interpretacia. aqac gaismis is uki-
degano ndoba RvTisadmi, rasac rusTaveli mTels poemaSi aqsovs. Cven rom
kerpTayvanismcemlobaze ar gadavsuliyaviT da RmerTi marTlac gvewama,
bevrad ufro ukeTesad viqnebodiT. gaxsovT, ras ambobs macxovari? . . . `ra-
tom xarT ase mxdalni? ratom ara gaqvT rwmena?” (markozi 4:40)

av Tan di lis mog zau ro ba 101


avTandilma esec ar akmara mekobreebs da mTeli maTi naalafevi, rac ki navze aR-
moaCina, vaWrebs gadasca. daesivnen vaWrebi avTandils, dauwyes xvevna-kocna da
mofereba. usazRvro iyo maTi madlierebis grZnoba spaspetisadmi. aqebdnen, adi-
debdnen, emadlierebodnen. avTandilma mTlianobaSi Seifera es xotba, magram
mainc gaiZaxoda, RmerTma gamimarTa xeli da imisi damsaxurebaa es gamarjveba; me
mcire wili mimiZRviso. mokled, Zalian mokrZalebulad iqceoda. vaWrebma avTan-
dils usamas piriT gamoucxades, _ principSi, mTeli es qoneba Senia da, Tu raimes
Cvenc gviboZeb, imas dagyabuldebiTo. amaze avTandilma upasuxa, _ qoneba imdeni
mqonda, ar vicodi, sad wameRo da araferi minda. me Cemi cxeni da aRWurvilo-
ba savsebiT makmayofilebs, es nadavli da Tqveni saqoneli sul Tqven dagrCeTo.
Tqven me ki ar gadamirCenixarT, RmerTma gadagarCinaT. Tu ase pativs mcemT da
giyvarvarT, mxolod erTsa gTxovTo: mec vaWrulad gadamacviT da Tqvens Soris
gamrieT, roca daniSnulebis adgilas CavalT, aravis gaumxiloT vina var, mec
TqvenTan erTad mavaWreTo. amis gamgone vaWrebi mTlad dadnnen: _ rasakvirvelia,
yvelafers agisrulebTo.

zurgis qarma daubera da xomaldma male miaRwia daniSnulebis adgils. gzaze


avTandili vaWrebs did pativSi hyavdaT; saCuqrebs Cuqnidnen, eferebodnen, Seh-
fofinebdnen.

qalaqi gulanSaro zRvis piras aris ganfenili, mSvid yureSi. igi cnobi-
lia Tavisi mSvenieri baRebiT, romelTa ukeTess kaci verafers inatrebs. aq
uamravi iseTi yvavili xarobs, romelTa msgavssac sxvagan Znelad Tu ipovis
vinme. farTo, sufTa gamzirebi, quCebi da quCabandebi sanapirodan bor-
cvebs miuyvebian. Tumca, dRes es qalaqi iseTi mSvenieri aRar aris, rogorc
rusTavelis dros iyo. didi dro gavida da bevri ram Seicvala. swored gu-
lanSaros navsadgurSi Camoxda `vaWari” avTandili Tavisi meqaravneebiT.

iqve, nav sadguris siax love Si, baRis pi ras gadmot virTes sa qoneli. avTandilma
me baRe moixelTa da am qa la qis ambe bi ga mohkiTxa. maSin deli gulanSaro raRac
sa Sualo iyo las-ve gas sa da roterdams So ris; erTi mxriv ficxe li vaWroba da
gacvla-gamoc vla mimdi na reob da, sa qonliT datvir Tuli xomalde bi gadi-Se mo-
dioda, meo re mxriv ki bevri sa mori ne, du qani, saros kipo, restorani da sxva
ga sarTo bi dawesebu leba moq medeb da qalaq Si. iyo misvla-mosvla, aReb-mice ma,
sma-Wa ma, Tama Si da dros tareba. mefed meliq sur xavi hyavdaT. brZe ni da mxco-
va ni xelmwife. av Tandil ma valu tis kursi da sakredi to procen ti gaarkvia. aR-
moCnda, rom gac vla-ga mocvli sa da kre di tirebis pi ro bebi sak maod kargi iyo.
radganac mebaRe vaWar use nis baRs pat ro nobda da av Tandi li swored am baR Tan

102 mogiTxrobT vefxistyaosans


avTandili zRvis piras, 15X14 sm, qaRaldi,
akvareli, mxatvris ojaxis koleqcia

av Tan di lis mog zau ro ba 103


gaeSala farduli, axa li saqone li jer usens un da enaxa, wesi iyo
aseTi. meba Rem aux sna, _ Tu rai me moe wona, maSinve gadagix dis, fas-
zec ar ga lapara kebso. ax la Tvi Ton sax lSi ar iq ne ba, magram misi
coli fatma ni Rirseu lad migi Rebs, Tu wa momyvebi war sadge nado.

avTan dili daTan xmda da me baRe fat manTan gaagzav na, _ mec axlave
veax lebio. fat manma, axa li vaWre bis Ca mos vla Seityo, Zalian gai-
xa ra da gulis fancqaliT elo da av Tandils. gankarguleba gasca,
axali vaWre bisaTvis sad gomi moem za debi naT da msaxu re bi gaageba
momsvlels. TviTonac karTan dax vda, miesal ma da Seipati Ja stuma-
ri. amasoba Si qalaqSic dair xa axali vaW re bis Camos vlis xma. Tan-
daTan ikribe bod nen myid vele bi. avTandi lic yvelas ainte re sebda,
radganac me baRe mi siT aRta cebuli iyo.

fatmani axalgazrda aRar iyo, magram sakmaod simpaTiuri qali gax-


ldaT. odnav Caputkunebuli, Savgvremani, sma-Wamis, Cacma-daxurvisa
da garTobis moyvaruli arafers iklebda. kargi maspinZlobac ico-
da. im saRamos man umas pinZla av Tandils; ivax Smes, co ta dalies,
isaubres. avTandi li gvian Ra miT dab runda Tavis me qa ravneebTan,

gulanSaroSi Sesvla, 280X200 sm,


tilo, zeTi, kerZo koleqcia, parizi

104 mogiTxrobT vefxistyaosans


av Tan di lis mog zau ro ba 105
davaleba gasca, rom fatmanisaTvis eCvenebinaT Camotanili saqo-
neli, magram ar gaemJRavnebinaT, Tu vin iyo avTandili. momdevno
dReebma vaWrobaSi gaiara. fatmani, xandaxan avTandils miixmobda da
ama Tu im sakiTxze esaubreboda. etyoboda, rom moewona spaspeti,
masTan siaxloves eltvoda. marTalia, ar icoda, vin iyo, magram qa-
lis gumaniT xvdeboda, rom es kaci, mxolod vaWari ar iqneboda.

am urTierTobaSi fatmans Seuyvarda avTandili.

rusTaveli, aq qalis xasiaTze msjelobs da es msjeloba, er-


Ti mxriv mkacri da Semfasebluria, xolo meore mxriv, metad
Semwynarebluricaa am konkretuli qalbatonis mimarT.

aRenTo avTandilis ndomiT fatmani da am cecxlis Caqroba mxolod


avTandils SeuZlia. mxolod is aris mkurnali. magram rogor Seit-
yobs amas avTandili?

rusTaveli ambobs:

mas­mkur­nal­man­rag­var­hkur­nos,­Tu­ar­uT­xras,­ra­ca­sWir­des!

fatmanma veRar gauZlo grZnobas da avTandils werili miswera. uT-


vlida, momwonxar Zaliano. mikvirs, rom SenisTana simpaTiur kacs,
qalebi ar gexveviano.

kidev erTxel movusminoT enawylian da mWevrmetyvel rusTa-


vels:

Sen­gtrfia­lo­ben­mWvre­tel­ni,­Sen­Tvis­sab­ra­lod­bnde­bian,
var­di­xar,­mik­virs,­bul­bul­ni­rad­ar­Sen­ze­da­krfe­bian!
Se­ni­Sve­ne­ba­yva­vil­Ta­aW­nobs,­Cem­ni­ca­Wne­bian,
fatmani, 30X33 sm, tilo, zeTi, kerZo
sru­lad­dam­wvar­var,­Tu­mzi­sa­Suq­ni­ar­mo­mes­wre­bian. koleqcia, parizi

106 mogiTxrobT vefxistyaosans


107
avTandils bulbulebi jer ar asxdebian, magram qali rom amas
getyvis, Zalian daibnevi kaci.

mere fatmani werda, guli gamiskdeba, Sen rom paemanze uari miT-
xrao. pasuxs velodebi da nu momklavo.

avTandilma, roca fatmanis sasiyvarulo werili miiRo, jer ifiq-


ra, _ es qali gagiJebula, es ra mouCmaxavs, ra mouweria. magan rom
icodes, me vin miyvars, amas ver gamibedavda. etyoba, Zalian Wirdeba
mamakacio.

mere dafiqrda da mainc sxva gadawyvetileba miiRo. _ axla amas rom


uari vuTxra, SeiZleba saerTod veRaraferi Sevityo, qalia mainc, aTas-
gvar xalxTan aqvs kavSiri da es misi kontaqtebi Tu ar gamoviyene, vera-
fers Sevityobo. misi daskvna aseTia:

kvla­it­yvis,­ "ver­vin­ver­sa­iqms,­Tu­et­li­ar­mos­Tmin­de­bis;
fatmanis gardasaxvani, 29X16 sm, muyao,
miT­ra­ca­min­da,­ara­maqvs,­ra­ca­maqvs,­ar­mo­min­de­bis; guaSi, oqro, kerZo koleqcia, parizi

108 mogiTxrobT vefxistyaosans


bin­dis­gva­ria­so­fe­li,­ese­Tur­amad­bin­dde­bis,
ko­ka­sa­Si­gan­ra­ca­dgas,­igi­ve­war­mo­din­de­bis!“

erTi SeniSvna: etli, aq zeciur gangebas, zodiaqur iRbals


niSnavs. isev gangeba, isev RvTis neba! RvTisa da gangebis gareSe
araferi xdeba. samagaliTo morwmunea rusTavelis avTandi-
li.

mok led, Tavi si qce va gan gebas gadaabrala da ga daw yvita dahyolo-
da fatmanis vne bas. pasu xad mis we ra, _ Sen rom ar dageswro, me va pi-
reb di Sen Tvis analogiuri we rilis mowe ras, mec Seni siy varulis
cecxli mwvavs da Sen Tan Sexvedras veltvio. amis Set yobiT, fat-
manma uaRre sad gaixa ra da maSin ve upasu xa, amaRam dage lode bio.

saRamos, roca avTandili fatmanis saZinebels miuaxlovda, win qa-


lis msaxuri gamoegeba da gadasca, _ fatmanma gTxova, Sexvedra ga-
davdoT, amaRam ar SeuZlia Seni miRebao. avTandils ewyina da am
gafrTxilebis miuxedavad, mainc Seabija fatmanis darbazebSi.

av Tan di lis mog zau ro ba 109


110 mogiTxrobT vefxistyaosans
fatmani adgilze daxvda. marto iyo da saxeze wyena etyoboda. av-
Tandils veRar SeewinaaRmdega da SeipatiJa. sufra gauSala, gae-
saubra. is-is iyo, saqmeze gadavidnen da erTmaneTis alerss Seud-
gnen, rom erTi mdidrulad Cacmuli kaci waadgaT Tavs, romelsac
Tan SeiaraRebuli msaxuri axlda. Semosuli avTandilis danaxvaze
Secba, gakvirvebiT miacqerda moalerse wyvils da fatmans SeuZaxa
gacecxlebulma, _ mag saqciels gananebo! Se bozo, es rogor ma-
kadre, amgvari ram! xvalve mogizRav sakadriss, qmar-Svils dagixo-
cavo.

mere Semosuli mamakaci gatrialda, gareT gavida da monac Tan gai-


yolia. atexa fatmanma tirili da TavSi xelis cema; _ daviRupe, qma-
ri da Svilebi gavwire, Casaqoli da mosaklavi var! es ra Cavidine,
yvelaferi davkargeo!

avTandili gaognebuli Sescqeroda qalis mometebulad mZafr reaq-


cias. Seecada fatmanis dawynarebas, _ amixseni, vin iyo es kaci da
Sengan ra undao. fatmanma upasuxa, _ axla verafers mogiyvebi, mag-
ram Tu Cemi gadarCena gwadia, unda waxvide da is kaci mohkla. roca
dabrundebi, mere yvelafers agixsnio. Tu ase ar moiqcevi, maSin mTe-
li Seni saqoneli akrife, saxedrebze datvirTe da aqaurobas gaeca-
le, Senc araferi SegamTxviono.

avTandili aRar dayovnebula; laxts staca xeli, fatmans uTxra,


_ vinme gamatane gzis saswavleblad, eg tipi iseTi ar Cans, me rom
momerioso da wasasvlelad moemzada. wasvlamde fatmanma sTxova, _
im kacs xelze Cemi naCuqari beWedi ukeTia da Tu mohklav, waaZre da
momitaneo. ra Tqma unda, msaxuric gaayola gzis saswavleblad.

msaxurma avTandils TiTqmis mTeli qalaqi gaatara. gareubanSi, wi-


Teli da mwvane aguris maRal Senobas miadgnen. gamcilebelma avTan-
dils saxlze miuTiTa, _ is kaci aq cxovrobs, an banze unda eZinos,
an qveda sarTulze isvenebdeso. saxlis sadarbazosTan or darajs
CasZineboda. avTandili uCumrad miepara, orives yelze staca xeli,
krinti rom ar daeZraT da erTmaneTs TavebiT Seaxala. darajebma
gaRviZebac ver moaswres, ise gaafrTxes suli.

saxlis patroni qveda sarTulze did oTaxSi sawolze wamowoli-


fatmanis cekva, 15X12 sm, mxatvris
ojaxis koleqcia liyo da daboRmili fiqrobda raRacaze. xeldasisxlianebuli av-

av Tan di lis mog zau ro ba 111


112 mogiTxrobT vefxistyaosans
fatmani da avTandili, 30X22 sm, muyao,
guaSi, oqro, kerZo koleqcia, israeli av Tan di lis mog zau ro ba 113
Tandili Tavs waadga, wamodgoma ar acala, Zirs gadmoaTria da da-
niT gangmira. mere imave daniT beWdiani TiTi mohkveTa, xolo gvami
fanjridan gadisrola zRvaSi.

ukan imave gziT dabrunda, romliTac movidnen da fatmans eaxla.


moaxsena, _ is kaci movkali, sabuTad ki moWrili TiTi da sisxliani
dana wamogiReo. Tan, Seni msaxuric damemowmeba, yvelaferi naxao.
axla momiyevi, vin iyo is kaci da, saerTod, ra xdebao.

fatmanma, TiTqos didi tvirTi moxsneso mxrebidan, SvebiT amoisun-


Tqa, avTandils dauCoqa da madlobis niSnad fexebze Semoexvia. da-
pirda, yvelafers giambob, yuri damigdeo.

fatmanma guldadinjebiT uambo avTandils: CvenTan, gulanSaroSi,


navruzze yovelgvari vaWroba wydeba. am dRes didi zeimi ewyoba,
rogorc es axali wlis dadgomas Seefereba: vikazmebiT, vseirnobT,
xolo me da Cemi qmari didvaWarTaTvis darbazobas vmarTavT. kacebs
Cemi meuRle useni hpatronobs, qalebs ki me. moaqvT saCuqrebi, didi
amaliT Camoivlian quCebs, mere sufra iSleba. mokled, am dRes di-
di dros tareba da zar-zeimia qalaqSi.

im wels, navruzze vaWrebis colebs kargi dro gavatarebine, vaqei-


fe, gavarTe, vamxiarule. bolos, rogorc iqna, yvela gavistumre da
daRlili, baRSi rom patara saxli gvidgas da zRvas gadahyurebs, iq
mivedi. sarkmeli gamovaRe da zRvas gadavxede. SoriT raRac dav-
lande. jer frinveli megona, mere zRvis cxoveli, rom momiaxlov-
da, navi aRmoCnda. xmeleTisken mocuravda.

na pirs rom moad ga, na vi dan ori, Sa veb Si Cac mu li zan gi gad mox ta.
mi da mo daz ve res da, rad gan ve ra vin Se niS nes, na vi na pir ze, Cve-
ni ba Ris ki des Tan amoaT ries. me co ta gak vir ve bu li dav rCi ma Ti
qce viT da mal viT vak vir de bo di sar kme li dan. da vi na xe, rom nav ze
da de bul did ki do bans moh xa des sar qve li da iqe dan axal gaz rda
qa li gad moiy va nes. qals Sa vi Tav sa fa ri Se moex via da mwva ne tan-
sac me li emo sa.

mSvenieri tan-fexi hqonda, sa xes rom mov ka ri Tva li, mis ma si la-
ma zem ga mao ca; mSve nie ri ram iyo, sa Ra mos bin dSi TiT qos ana Teb-

114 mogiTxrobT vefxistyaosans


da ki dec. gaog ne bu li mov Sor di sar kmels, msa xu rebs movux me da
nav Tan Ca vag zav ne, rom am sa meu lis asa val-da sa va li Seet yoT. da-
va va le, zan ge bis gan ga moes yi daT tur fa qa li. isic dav Zi ne, Tu
ga yid vas ar da Tan xmde bod nen, zan ge bi dae xo caT da qa li Cem Tvis
moeg va raT.

msaxurebi daevaWrnen zangebs, magram maT iuares qalis gayidva. es


roca davinaxe, erTi gadavZaxe fanjridan, _ daxoceT meTqi. msaxu-
rebi menaveebs advilad moerivnen, Tavebi daaWres da gvamebs zRvaSi
gadauZaxes, qali ki CemTan wamoiyvanes. gulma ver momiTmina da Ca-
vegebe. axla ukve kargad SevaTvaliere ucxo qalbatoni. aseTi mSve-
nieri axalgazrda qali jer ar menaxa; pir-saxec lamazi hqonda, tan-
fexic, Tval-warb-wamwamica da mixra-moxrac natif-narnari.

wamoviyvane, davuyvave, mivualerse, mivefere da ambavi gamovkiTxe.


qali atirda, madloba gadamixada daxsnisaTvis, dedasaviT mimiRo,
magram ar indoma Tavisi ambis gamJRavneba. vifiqre, _ etyoba mZi-
me dRe aqvs gadatanili da axla amis Sesaxeb laparaki uWirs. Tavi
davanebe, egeb daisvenos da mere movayoleb, Tu ra SeemTxva meTqi.
gulamoskvnili tiroda. tansacmeli gamovacvlevine, ise Sevmose,
rom veravis daenaxa misi saxe. davabinave, erTi zangi msaxuri da-
vuniSne da ZaliT vaWame cota ram. roca odnav moiTqva suli, isev
vTxove moeTxro Tavisi ambavi, magram isev veraferi vaTqmevine. kv-
lav atirda.

ubralo qali ar Canda; iseTi yabaCa ecva da iseTi ride hqonda mo-
xuruli, rom etyoboda, didgvarovani warmoSobisa iyo. erTic da
meorec mtkiced naqsovi, magram abreSumiviT rbili iyo.

mokled, raRa bevri gavagrZelo da qali ver gavtexe; ijda da tiro-


da. ase gagrZelda ramdenime dRe. Tavidan, Cems qmars ar vumxeldi
am ambavs, magram mere Sevcdi da vuambe. wamomyva, naxa ucxo stumari
da gancvifrda. arc mas enaxa aseTi mSvenieri qali. orivem vecadeT,
magram ucnobisagan mainc veraferi SevityveT. erTs vxvdebodiT,
rom didi tragedia hqonda gadatanili. usens davafice, es ambavi
aravis uTxra meTqi, magram amaod, ramdenime dReSi mefesTan darba-
zoba ewyoboda. usenic miwveuli iyo da Tan uamravi saCuqari wauRo
meliq suxravs. wasvlisas kidev gavafrTxile, rom ar damTvraliyo

av Tan di lis mog zau ro ba 115


116 mogiTxrobT vefxistyaosans
da qalis Sesaxeb ar daewyo layboba. eh, xom ityvian yvavs vardi rad
unda da virs rqebio; ar Wirdeboda Cems qmars am saidumlos cod-
na, ar unda gamendo misTvis mSvenieri ucnobi qalis ambavi. gatexa
fici: nadimze daTvra da mefes uTxra, _ SenTvis ulamazesi sarZlo
myavs da modi Sens vaJs gavurigoTo. mefem maSinve veziri gamogzav-
na amaliT qalis wasayvanad. jer viuare, magram bolos iZulebuli
gavxdi gametanebina mSvenieri qalbatoni. qals movubodiSe, rom ase
moxda, magram mas ar gahkvirvebia es situacia. is ki ara da aqeT da-
mamSvida: ubedurebas da siaves SeCveuli varo. isic dasZina, –

kar­gi­ram­mWir­des,­gik­vir­des,­avi­ra­sak­vir­ve­lia!­-o.

mokled, gavayole vezirsa da mis samockacian amalas mSvenieri uc-


xo qali. Tan cota oqros fuli da ramdenime Zvirfasi qva gavatane,
_ SeiZleba gamogadges meTqi.

sasaxleSi TviT mefe Seegeba ucnobs. Sexeda da gancvifrebulma mxo-


lod erTis Tqma moaxerxa: _ aq ram mogiyvana, mzeo? SeipatiJes dar-
bazSi. Seiyara xalxi. yvelas swadda ucnobisaTvis Tvalis Sevleba.
mnaxvelebi gaocebuli da aRtacebuli iyvnen qalis silamaziT. mere
meliq mefem ucnobi gverdiT moisva da gamohkiTxa, Tu vin iyo, sai-
dan Camosuliyo da ra gadaxdenoda Tavs. qali arc mas gamoutyda.

bolos mefem daaskvna, _ an gagiJebamdea Seyvarebuli da depresia


aqvs, an Zalian Wkviania da Cven ar gvkadrulobs. namdvilad unda
gavurigo Cems vaJso. mefiswuli ar brZandeboda sasaxleSi; laSqro-
baSi iyo imxanad da mefem gankarguleba gasca, qali moemzadebinaT
vaJTan SesauRleblad. es mefiswulic ar iyo ugvano; Sesaxedaobi-
Tac da qceviTac tols aravis udebda, kargi aRzrdili vaJkaci gax-
ldaT da SeiZleba, kargi wyvilic yofiliyvnen is da ucnobi qal-
batoni.

qali oqroTi morTul taxtze wamoaskupes, mcvelebi da msaxurebi


miuCines, xolo mefem, stumrebTan erTad qeifi gaagrZela. usenic
uxvad daasaCuqres qalis miyvanisaTvis.

nestan-darejani tyveobaSi, 22X16 sm,


amasobaSi, ucxo qali, etyoba TavisTvis msjelobda, Tu rogor
muyao, guaSi, kerZo koleqcia, parizi daeZvrina Tavi Seqmnili mdgomareobidan. gadawyvita gasZalianebo-

av Tan di lis mog zau ro ba 117


da am arasasurvel SeuRlebas da mcvelebi moesyida, rom gaeparebi-
naT.
aq kvlav unda davurTo Txrobas mcire komentari. mkiTxve-
li, rasakvirvelia, mixvdeboda, rom es ucxo qali nestan-da-
rejania. romanis wina Tavebidan Cven viciT, rom igi martivi
pirovneba ar aris; roca Wirdeba, eSmakobasac mimarTavs da
sakmaod gabedul gadawyvetilebebsac iRebs.
ai, nawyveti misi msjelobidan gulanSaros mefis sasaxleSi:

ve­ca­do­ras,­nu­Tu­Rmer­Tman­mo­ma­rios­Cem­sa­mter­sa!
sik­vdi­lam­dis­vis­mouk­lavs­Ta­vi­kac­sa­mec­nier­sa?
ra­mis­Wir­des,­ma­Sin­un­dan­go­ne­ba­ni­go­nier­sa!

amgvari azrebi srul kontrastSia nestan-darejanis qcevasTan;


erTi mxriv, qali tiris, nerviulobs da kacs umanko, susti, da-
Cagruli arseba gegoneba. meore mxriv, es „susti arseba“ civad da
mizanmimarTulad gegmavs Tavis saqciels.

msaxurT uTxra, _ ar gavyvebi me Tqvens ufliswuls da, Tu ar ga-


miSvebT, aqve moviklav Tavs. mefe rom amas Seityobs, cud dRes da-
gayriT da jobia saswrafod gamaparoT aqedano. amasTan, _ dasZina
fatmanma, _ qrTamad Cemi micemuli oqro da Zvirfasi qvebi SeuTa-
vazebia. monaTa sixarbe Senc mogexseneba; oqro rom dainaxes, mefis
SiSi daaviwydaT da gadawyvites qalis gapareba.

isev rusTavelis taepi minda moviyvano. masze ukeTesad mainc


ver vityvi da am striqonebSi yofis imxela socialuri cod-
naa Cadebuli, rom ar SeiZleba maTi waukiTxaoba. gansakuTre-
biT maTTvis, vinc miiCnevs, rom bedniereba qonebas moaqvs:

na­xe,­Tu­oq­ro­ra­sa­iqms,­kver­Txi­eS­mak­Ta­Zi­ri­sa!
va,­oq­ro­mis­Ta­moy­vas­Ta­aro­des­mis­cems­lxe­na­sa,
dRed­sik­vdi­lam­dis­si­xar­be­Seaq­mnevs­kbil­Ta­RrWe­na­sa:
Ses­dis­da­gas­dis,­ak­lia,­em­dur­vis­et­lTa­rbe­na­sa,
kvla­aqa­sul­sa­dau­bams,­dauS­lis­aR­maf­re­na­sa.

mkiTxvels Sevaxseneb, rom etli aqac, rogorc win, gangebas,


planetaTa ganwyobas niSnavs.

fatmanma Txroba gaagrZela.

118 mogiTxrobT vefxistyaosans


mokled, qrTamiT daaba ucxo qalma monebi. erTma Tavisi tansacme-
li misca, sxvebi gasasvlelSi dadgnen, rom misTvis aravis moekra
Tvali. ase gamoipara ucxo qali mefis sasaxlidan. modaraje moneb-
mac aiRes qrTami da isinic gadaikargnen.

saxlSi viyavi damwuxrebuli, roca karze darekes da gavigone, rom


ezodan viRac meZaxda. gamoparuli qali aRmoCnda. sasaxlidan pir-
dapir CemTan mosuliyo. gavegebe, gadavexvie da SevipatiJe. ar Se-
momyva. miTxra, _ Seni naCuqari oqroTi da Tval-margalitiT gamo-
visyide msaxurebisgan Tavi da axla, Tu SegiZlia, egeb cxenic momce,
rom saswrafod vuSvelo Tavs, vidre mefe mdevars damadevnebso. bev-
ri ar mifiqria; sajinibodan saukeTeso bedauri gamovuyvane, Sevu-
kazme, zed Sevsvi da gamovemSvidobe. isic saswrafod daadga gzas.
mdevrebma bevri eZebes, magram versad ipovnes. CemTanac iyvnen. me
viuare, _ ar minaxavs meTqi. Zalian ki damwuxrdnen, magram ras izam-
dnen. ase mivexmare mSvenier ucnobs.

axla imas mogiyvebi, Tu ra saqme hqonda am yvelaferTan im kacs, Sen


rom mohkali. es kaci mefis WaSnagiri iyo da qalebi uyvarda metis-
metad. me da imas romani gvqonda erTxans. erTxelac, paemanisas ga-
movutydi, rom ucnobi qali me gavapare. vin meqaCeboda enaze?! axla
Zalian vnanob, magram maSin, gulubryvilobiT yvelaferi Cavukak-
le. erTi ram icode: kacs uguloba Rupavs, qals ki bozoba. ur-
TierTobis gawyveta rom davapire, damemuqra, mefesTan gagTqvam da
Senc daiRupebi da mTeli Seni ojaxico. wina saRamos rom SemogiT-
vale, paemani gadavdoT meTqi, swored misi mosvlis meSinoda. axla,
roca is kaci mkvdaria, veRaravin gamTqvams da TiTqos, didi tvir-
Tisgan gavTavisufldio.

avTandili mTel am monaTxrobs yuradRebiT usmenda da bolos daas-


kvna, axla nuRar SiSob, aRaravin gagTqvams, Tumca,

moy­va­re­mte­ri­yov­li­sa­mtri­sa­gan­uf­ro­mte­ria;­-o.­

mere gaqceuli nestan-darejanis ambiT dainteresda da fatmans


SeekiTxa: _ xom ar ici, saiT wavida da ra qmna im qalmao? fatman-
ma amoioxra da Txrobis gagrZeleba daapira, magram aq rusTaveli
CaerTo isev wuTisoflis samduraviT:

av Tan di lis mog zau ro ba 119


va,­sa­wuT­roo,­sic­ru­viT­Ta­vi­sa­ta­nas­ada­re!

da a.S. da aS. rusTavels, da es mTel poemas exeba, Zalian ar


moswons es sawuTro, Tu wuTisofeli, romelic marTlac wu-
Tisaa da wuTieria. ra aris Cveni cxovreba kosmosis miriadeb-
Tan SedarebiT? ra aris Cveni facifuci da saqmianoba am sam-
yaroSi? araferi! mxolod mtveri, mxolod amaoebaTa amaoeba!
magram, sabolood mainc erTaderTi RmerTia yvelafris pat-
roni da ganmsjeli. am ganwyobiT agrZelebs fatmani nestan-
darejanis ambavs.

qali rom wavida, Zalian davnaRvliandi; aravis naxva ar mindoda,


arc qmris da arc Svilebis. usens veCxube da gavebute. vtirodi,
vnerviulobdi.

erT saRamos, roca jer kidev vnaRvlobdi ucxo qalis bed-iRbals,


saxlis karTan videqi da gamvlel-gamomvlels vakvirdebodi. erTi
kaci davinaxe, Raribulad Cacmuli. kidev ori imnairive axlda Tan.
qalaqSi sasmel-saWmeli eSovnaT da baRis winve gaeSalaT sufra.
iqve damsxdariyvnen, Taviseburad nadimobdnen da mxiarulobdnen.
roca SeTvrnen, gadawyvites, erTmaneTisaTvis moeTxroT sakuTari
Tavgadasavali. etyoba, gulanSaroSi gaecnoT erTmaneTi.

ai, ra moyva im Raribulad Cacmulma kacma: _ msaxuri var qajTa me-


fis. am cota xnis win CvenSi ukurnebeli seni gavrcelda da bevri
adamiani, maT Soris, Cemi xelmwifec gadaiyola. darCa samefo tax-
tze dularduxti, mefis da, qali ki aris, magram bevr vaJkacs job-
nis. ori mcirewlovani ZmisSvili hyavs, saxelad rosani da rodia,
magram TviTon mefobs. imave periodSi SevityveT, rom dulardux-
tis deidas Tavi moekla ucxoobaSi. yvela dagvanaRvliana am ambav-
ma. erTi veziri iyo CvenTan, saxelad roSaqi. iman gadawyvita, am
senianobasaTan dakavSirebiT, zRvaSi gasuliyo da mekobreoba daew-
yo, rom fuli eSovna. asi kaci agvarCia da gagviyolia Tan. daviwyeT
mekobreoba. vleweT da vanadgureT xomaldebi, alafic bevri viSo-
veT da oqroc.

erTxelac, xmeleTze viyaviT gasulebi da iq vyaCaRobdiT. saRamo-


Jams viRac mgzavri Semogvxvda. iseTi simpaTiuri Canda, rom gegone-
molodini, 20X18 sm, muyao, guaSi,
bodaT RameSi anaTebso. gulanSaros elCi var da qajeTSi mivdiva- kerZo koleqcia, parizi

120 mogiTxrobT vefxistyaosans


av Tan di lis mog zau ro ba 121
qajebis mgzavroba, 40X28 sm, qaRaldi,
guaSi, kerZo koleqcia. parizi

122 mogiTxrobT vefxistyaosans


ro, _ gviTxra. kidev gamovesaubreT da mivxvdiT, rom gadacmuli qali iyo. aRar
gavuSviT. dakiTxva movuwyveT, magram veraferi davacdenineT. bolos roSaqma
Tqva, _ modi, SevipyroT, Cvens mefes mivgvaroT, gaexardebao. SemovbrundiT qa-
jeTisaken. qalisaTvis xeli ar dagvikarebia; cimcim migvyavda. imis magivrad, rom
gaexara, qali mTeli gza tiroda. radganac gulanSarosTan axlos viyaviT, ro-
Saqs daveTxove, patara saqme maqvs qalaqSi da dageweviT meTqi. imanac gamomiSva.
TviTon ki gza gaagrZeles. ai, ase movxvdi aq.

fatmani Seyovnda. mere isev gaagrZela Txroba. es rom movismine, mivxvdi, visze
iyo saubari. ucxo kaci movixme da kvlav movayole mSvenier qalTan Sexvedris am-
bavi. cota davmSviddi. ori msaxuri myavs, romelTac jadosnoba SeuZliaT. ise
midi-modian, rom veravin amCnevs. es ori gavgzavne ambis gasagebad qajeTSi. sami
dRis mere dabrundnen da momaxsenes, _ qali miuval cixeSia datyvevebuli da uf-
liswulis, rosanis sacoled amzadebeno. dularduxti jer kidev glovobda da
qorwilisaTvis ar ecala. Tanac laSqroba wamoewyo da im dros qalaqSi ar iyo.
es qalaqi ki ise yofila gamagrebuli, rom masSi, unebarTvod veravin SeaRwevda.
simagre maRal kldezea agebuli da mxolod viwro gvirabiT Tu aaRwevdi iq kaci.
am gvirabs ki Turme aseulebi icaven.

av Tan dil ma, am am be bis ga ge biT Za lian gai xa ra. aR ta ce bas ver ma lav da. me re
fat mans hkiT xa, _ ki mag ram, qa ji uxor co ar se baa da ese ni ro gor arian xor-
ciel nio? fat man ma saq mis cod niT upa su xa: _ qa ji hqviaT, To rem ise, ada mia ne bi
arian, ro mel Tac ja doq ro ba da grZneu li saq me aqvT Ses wav li li. er Ti ram
aqvT saer To, rom sxvas av non, zia ni mia ye non. uam rav sak vir ve le bas sCa dian;
qars amoag de ben, zRvas aS ro ben, dRes ab ne le ben da uCin rad moZ rao ben. imi to-
mac eZa xian qa jeb so. avTandils kidev ufro gaexarda da RmerTs madloba gadau-
xada. ai ase:

gu­li­Ta­Rmer­Tsa­adi­debs­av­Tan­dil­crem­lTa­mde­ne­li;
Tqva:­"Rmer­To,­gmad­lob,­ro­me­li­xar­Wir­Ta­mo­mal­xe­ne­li;
yo­fi­li,­myo­fi,­uT­qme­li,­yur­Ta­gan­mous­me­ne­li,
wya­lo­ba­Tqve­ni­iC­qi­Tad­ars­Cve­ni­gar-mom­fe­ne­li!“

av Tan di lis mog zau ro ba 123


mere qajeTis cixeSi qalis datyvevebisa da amasTan dakavSirebuli sakiTxebis kidev ram-
denime detals Seexnen. avTandili ise iyo mTeli am informaciiT gaxarebuli da aRtki-
nebuli, rom Tavi veRar Seikava da `mas­Ra­me­fat­man­ia­ma­av­Tan­dil­Ta­na­wo­li­Ta;­.­.­.

Tumca, rusTaveli veqilad udgeba avTandils da ambobs, fatmans ki exveoda


da ealerseboda, magram sul TinaTini edga Tvalwino. avTandilic hkilavs
sakuTar qcevas, _ me, bulbuli, yvaviviT nexvze vzivaro. sxva gza ara gvaqvs,
Cvenc unda SevundoT es Secodeba avTandils, miT umetes, rom avtoric am
azrisaa. fatmans ki arc Cveni Sendoba Wirdeba da arc avTandilis Sida su-
lieri konfliqti anaRvlebs:

fat­man­mas­ze­da­ixa­rebs,­marT­vi­Ta­ia­do­nia.
Tu­yva­vi­var­dsa­iSov­nis,­Ta­vi­bul­bu­li­hgo­nia.

me rom aq raime davamato, gasalaxi viqnebi.

diliT fatmanma uamravi ram aCuqa Tavis imRamindel sayvarels. avTandilma vaW-
ris samosi gaiZro da saraindo Caicva. mere erTad isauzmes. fatmani gakvirve-
buli da aRtacebuli iyo imiT, Tu rogor mouxda axali samoseli avTandils.
bolos avTandili TavisTan wavida da daiZina.

saRamos fatmanma SemouTvala, modi, marto varo. avTandilic mivida. fatmans


baliSebi da noxebi ukve gaeSala, abazana mieRo da elodeboda. avTandils aRar
undoda fatmanTan romanis gagrZeleba da gadawyvita gamotydomoda qals. jer
gaafrTxila: _ ar gagikvirdes da ar SeSinde imis gamo, rasac getyvio. mere Tavisi
ambavi mouTxro. uTxra, vinc iyo, saidan modioda da ra mizani hqonda. tariel-
zec mouyva, nestan-darejanzec, vefxvis tyavebzeca da ride-yabaCazec.

bolos daxmareba sTxova: _ modi, egeb, is grZneuli monebi kvlav gavgzavnoT qa-
jeTis cixeSi da nestan-darejans Cveni ambavi SevatyobinoT, iman ki Tavisi ambebi
gvacnoboso. fatmans ar uyoymania; am did da seriozul saqmeSi monawileoba mis-
Tvisac saintereso iyo. msaxurs dauZaxa da davaleba misca.

124 mogiTxrobT vefxistyaosans


qajebis mgzavroba mTaze, 40X28 sm,
qaRaldi, guaSi, kerZo koleqcia,
parizi

av Tan di lis mog zau ro ba 125


nestan-darejanis
daxsna tyveobidan

fatmanma werili miswera nestan-darejans.

marTalia, Sen CemTvis ar Segityobinebia, sad xar da ras akeTeb, magram sxva gze-
biT aRmogaCine. axla, Seni Seyvarebulis, tarielis Zmadnaficia CemTan Camosuli
da Seni ambavi ainteresebs dawvrilebiTo. Cems gamogzavnil msaxurs Seni werili
gamoatane da barem isic gagvagebine, qajeTis cixes ramdeni meomari icavs, rogor
aris gamagrebuli, meTaurni vin ariano. mokled, samxedro-sadazvervo informa-
cias Txovda. bolos isic miswera, Seni SeyvarebulisaTvis raime niSani gamomig-
zavneo, Tan amSvidebda, Seni ubedoba male damTavrdebao.

fatmanma werili Tavis grZneul msaxurs gadasca nestan-darejanTan misatanad.


imanac ar daayovna, jadosnuri mosasxami moisxa da gauCinarda. qajeTis cixes rom
miaRwia, ukve saRamovdeboda. nestan-darejanis mcvelTa ricxvi kidev ufro gae-
zardaT, magram grZneul msaxurs ar gasWirvebia qalTan SeRweva. nestan-dareja-
ni Tavidan Zalian SeSinda, roca oTaxSi moulodnelad gaCenili mosasxamiani da
grZelTmiani zangi dainaxa, magram rogorc ki moulodnelma stumarma mosvlis
mizezi acnoba, qali damSvidda, msaxurs werili gamoarTva da kiTxvas Seudga.

jer ver daijera, rac werilSi ewera; Zalian moulodneli iyo yvelaferi. erTi-
ori wautira da fatmanis msaxurs Txova moeyola dawvrilebiT, vin iyo es tarie-
lis Zmadnafici. imanac mouTxro, Tu vin iyo avTandili, ra mizniT iyo Camosuli
gulanSaroSi da TviTon risTvis gamogzavnes nestan-darejanTan. isic dasZina, _
amas winaTac viyavi aq, magram maSin Sen ver SemamCnieo.

axla ki daijera qalma, rom yvelaferi simarTles hgavda. mixvda, rom fatmani
mis Tavgadasavals veravisgan Seityobda, Tu ara kacisagan, romelic marTla ta-

126 mogiTxrobT vefxistyaosans


rielis gamogzavnili iyo. stumars sTxova dalodeboda da pasuxis dasawerad ma-
gidasTan Camojda.

miswera fatmans gaxarebulma, magram danaRvlianebulma, _ xom xedav, ra dReSi


Cavvardio? Seni werilis wakiTxva da ambis gageba Zalian gamixarda; Sen xom deda-
saviT momeqeci da orjer damixseni moZaladeTagan. axla vzivar qajeTis cixeSi
gamoketili da aTasobiT guSagi mdarajobs, mefis dabrunebas elodebian; jer ar
Camosula laSqrobidano.

es cixe isea gamagrebuli da mas imdeni meomari icavs, rom misi aReba warmoudgenlad
meCveneba. tarielis Zmadnafics gadaeci, arc ecadon Setevas, daiRupebiano. me ukve
erTi sikvdili gavaTave da axla Cemi Seyvarebuli rom mkvdari vnaxo, namdvilad mo-
viklav Tavso. marTalia, me SenTvis araferi miambia, magram, axla, etyoba, Seityve
Cemi da tarielis siyvarulis ambavi, amitom, gTxov SeuTvalo, rom saomrad wamos-
vla ar gabedos da Tavi ar gaswiros, mec nu gamaubedurebs, Cemi meyofao. niSnad
misive naCuqari Tavsafaris naWers gigzavni, gadaeci, gamixsenos xolmeo.

mere, gadawyvita tarielisaTvisac miewera oriode sityva.

am wlebis emociurma daZabulobam ucbad amoxeTqa da qaRaldze datanil fraze-


bad moCuqurTmda.

albaT cotaa literaturaSi aseTi emociuri striqonebi. rusTavels yve-


laferi ZaluZs; igi, aq, axalgazrda Seyvarebuli qalis emociebsa da xa-
siaTs srulad isigrZeganebs da umSvenieresad awyobs leqss. waikiTxeT, gai-
xareT da iamayeT, rom Cveni ena amgvari gamomxatvelobis saSualebas iZleva

nes tan-da re ja nis dax sna tyveo bi dan 127


da arsebobda xorcieli, adamiani, _ SoTa rusTaveli, romel-
mac SeZlo amis srulad gamoyeneba!

ai, Tundac es rad Rirs:

he­Ce­mo,­ese­us­ta­ri­ars­Cem­gan­mo­naR­va­we­bi,
ta­ni­kal­mad­maqvs,­ka­la­mi­_­naR­vel­sa­amo­na­we­bi,
me­gu­li­Se­ni­qa­Ral­dad­gul­sa­ve­Cem­sa­va­we­bi,
gu­lo,­Sav-gu­lo,­dab­mul­xar,­nu­aex­sne­bi,­aw­ebi!

naxeT, ra ritmia, ra riTma, ra qarTuli, ramxela emocia! ase-


Ti margaliti am werilSi imdenia, rom yvelas ver CamovTvli.
waikiTxeT, qarTvelebo, rusTaveli!

nestan-darejani agrZelebs.

gulaxdilad getyvi, rom aRar megone cocxali. axla gavige, rom


cocxali xar, isev giyvarvar da meZeb, amitomac, usasrulod bednie-
ri var, RmerTs madlobas vwirav. me imedad mxolod is meyofa, rom
vicode, amqveynad xar da gagondebio. danarCeni ra mogiTxro, qaje-
Tis cixeSi vzivar, aTaseulebi mdarajoben da fatmanma, _ RmerTma
uSvelos am qals, _ grZneuli msaxuri gamomigzavna, rom CemTvis am
ramdenime striqonis moweris SesaZlebloba moeca.

rac Tqvens mier am cixis aRebas Seexeba, unda gacnobo, rom eseni ub-
ralo meomrebi kia ara, grZneuli qajebi arian. Sen rom adre laS-
qrebs Zlevdi, ise amaT ver moerevi. ajobebs, arc SeeWido, mogkla-
ven da mec gavubedurdebi; Tavi meqneba mosaklavi da albaT, kldeze
gadaviCexebi an danas Cavirtyam gulSi.

aq, nestan-darejani uaRresad ezoTerikul frazas ambobs.


movusminoT:

Rmer­Tsa­Sem­ved­re,­nu­Tu­kvla­dam­xsnas­sof­li­sa­Sro­ma­sa,
cec­xlsa,­wyal­sa­da­mi­wa­sa,­haer­Ta­Ta­na­Zro­ma­sa;
mom­cnes­frTe­bi­da­aR­vfrin­de,­miv­hxvde­mas­Cem­sa­ndo­ma­sa,
dRi­Ta­da­Ra­miT­vxed­vi­de­mzi­sa­el­va­Ta­krTo­ma­sa.
dularduxti, 22X18 sm, muyao, guaSi,
oqro, kerZo koleqcia, parizi

128 mogiTxrobT vefxistyaosans


129
qajeTis mefis gardacvlili deida,
30X33 sm, tilo, zeTi, mxatvris
ojaxis koleqcia

130 mogiTxrobT vefxistyaosans


zedmiwevniT icis rusTavelma, jer platonis moZRvreba sulis ganSorebis
Sesaxeb, mere moZRvreba elementebze, mere is, rom imqveynad survilebi
sruldeba da RmerTi mudmiv Suqad evlineba sulebs. Staineristebs vTxov-
di, nu daiCemeben rusTavelis anTroposofosobas, Tumca, CemTvis sakamaTo
ar aris, rom SoTa rusTaveli umaRles mistikaSia gandobili.

nestan-darejani, es winaaRmdegobrivi pirovneba, axalgazrda qali, romelic Ta-


visi siyvarulisaTvis mzad aris, yvelaferi daTmos da amave dros, cdilobs ra-
cionaluri da gaazrebuli daskvnebi gamoitanos Seqmnili mdgomareobidan, wers
Tavis satrfos: nuRar melodebi, indoeTSi dabrundi da qveyanas Seewie, iq ufro
saWiro xaro. momigone xolme da amis niSnad, Sens naCuqar rides erT kuTxes vaWri
da gigzavni, rom samaxsovrod gqondeso.

ride roca moixsna kuTxis mosaWrelad, Tma gamouCnda da monam, romelic am sce-
nas eswreboda, gakvirvebisagan piri daafCina, _ iseTi mSvenieri iyo es qali. ta-
riels misi mnaxveli nebismieri kaci gaugebs.

werili da naWeri fatmanis msaxurs gadasca da ukan gamouSva.

fatmanmac da avTandilmac Zalian gaixares, roca werilebi da niSani miiRes. av-


Tandilma maSinve fridonis ori msaxuri daibara da ase daavala: _ nur-ad-din-
Tan dabrundiT, moaxseneT, rac naxeT da uTxariT, ar ewyinos, rom me piradad ar
vbrundebi masTan, tariels unda Sevxvdeo. am msaxurebs gaatana mTeli naalafevi,
rac mekobreebisaTvis hqonda warTmeuli.

rasakvirvelia, iqve werilic miswera:

Zvirfaso fridon,

dido mefev, lomo, gulado mebrZolo da kargo kaco. werils gwers Seni um-
crosi Zma avTandili da giTvlis guliTad salams Soreuli gulanSarodan. bevri
Wiri da usiamovneba gamoviare, magram, bolos da bolos, movZebne Cveni saerTo
Zmobilis, tarielis, mSvenieri Seyvarebuli.

nestan-darejani qajeTis cixeSia patimrad da uamravi meomari darajobs, Tumca


qajebi amJamad ar arian adgilze. kargi iqneba, Sen da Seni Zmadnafici tarieli
myavdeT gverdiT; kldeebs davangrevdiT Cven sami. ifiqre, rom, Tu SeZleb, Semog-
vierTde.

nes tan-da re ja nis dax sna tyveo bi dan 131


132 mogiTxrobT vefxistyaosans
brZolis Semdeg, 20X17 sm, muyao,
guaSi, kerZo koleqcia, parizi nes tan-da re ja nis dax sna tyveo bi dan 133
Seminde, rom piradad ver SevZeli Camosvla, _ tariels unda vaxaro es ambavi da
grZeli gza midevs win. Tu rameSi dagvexmarebi, kargs izam. am ori msaxurisaTvi-
sac did madlobas giTvli; kargad memsaxurnen, Tumca, ar mikvirs; Seni gamozrdi-
lebi arian da sxvagvar damokidebulebas arc movelodi.
giTvli salams,
siyvaruliTa da pativiscemiT,
Seni avTandili.

werili daluqa, fridonis msaxurebs gadasca, zepiradac mokiTxva daabara pat-


ronTan da orive gauSva. mere xomaldi gaimzada wasasvlelad. avTandils fatman-
Tan erTad misi qmaric cremliT emSvidobeboda. avTandili tarielTan miiltvo-
da, rom male ecnobebina es sasixarulo ambavi. zRvaze ar mouwia didxans yofnam,
ramdenime dReSi miadga napirs. zafxuli dgeboda, TiTqmis mTeli weli gavida mas
Semdeg, rac avTandili Zmadnafics daSorda. velebze da borcvebze vardi ukve
gaSliliyo, mze Tbilad elamuneboda mTa-vels. Cqarobda avTandili. eWvi hqonda
gulSi, _ am Cemma isteriulma Zmadnaficma kidev araferi ivnoso.

sul male tarielis gamoqvabuli gamoCnda SoriT. avTandilma gaifiqra, _ eg ga-


moqvabulSi ar damicdida, aqve iqneba sadme SambnarSio. arc Semcdara; cota xnis
Zebnis Semdeg, tarieli buCqebTan aRmoaCina: xmalamoRebuli idga da axalmok-
lul loms dascqeroda. misi cxeni arsad Canda. avTandilma Soridan SeuyiJina,
davbrundio!

avTandilis xma rom moesma, tarielma xmali moisrola da isic yiJiniT gaiqca
megobris Sesaxvedrad. Zmurad gadaexvivnen da moikiTxes erTmaneTi. gaixares Sex-
vedriT. tarielma isev tirili morTo. erTi is, rom avTandilis dabruneba gau-
xarda da meore ki, isev Tavisma sevdam daria xeli. avTandili, tarielis Semxedva-
re, eSmakurad icinoda; icoda, rom momzadebuli siurprizi am mdgomareobidan
gamoiyvanda tariels.

aRar gauwelia da hkiTxa tariels: _ ginda, erTi sasixarulo ambavi gacnoboo?


tarielma amoioxra: _ eh, Seni naxva ukve Zalian gamixarda da amaze mets riTi ga-

134 mogiTxrobT vefxistyaosans


maxarebo? _ da gaagrZela tirili. avTandilma rom dainaxa, tarieli ar mSvid-
deboda, meti aRar dauyovnebia, ridis kide da nestan-darejanis werili dauZro
megobars. tarielma Seyvarebulis xelnaweric icno da ridis kuTxec. avTandils,
orive xelidan gamostaca, bageebiT daekona da, mere, metismeti aRelvebisagan,
rogorc sCveoda, grZnoba dakarga. avTandili eca gondakargul Zmakacs, xan ase
uZaxa, xan ise, xan gaulawuna, xan SeanjRria, magram ver moabruna. Cajda TviTo-
nac iqve da nanobda, _ unda Semeparebina, ase pirdapir Tqma ar iyo saWiro, xom
vicodi, ra Smagic iyo es Cemi megobari, movkali kaci! ar jobda, nel-nela Cameye-
nebina saqmis kursSio, xom ityvian: _ siCqares xSirad sidinje sjobso.

wyaros saZebrad gaiqca, egeb wyali vapkuro da ase movasulieroo. wyali versad
ipova, magram axalmokluli lomis sisxli Seagrova jamSi da is asxura gulwa-
suls. tarielma Tavi wamoswia. jer kidev Tavbru exveoda da axalamosul mTvare-
sac ki lurjad xedavda. mere daiwyo azrze mosvla.

mkiTxvels kvlav SevTavazeb mcire gadaxvevas. romanSi, am adgilas imdenad


lamazi striqonebi modis, rom isev rusTavels unda davuTmo sityva:

zam­Ta­ri­var­dTa­gaax­mobs,­fur­cel­ni­STa­mos­cvi­vian,
zaf­xu­lis­mzi­sa­siaxle­das­wvavs,­gval­va­sa­Ci­vian,
mag­ra­mas­ze­da­bul­bul­ni­tur­fa­sa­xma­sa­yi­vian,­-
sic­xe­swvavs,­yin­va­daaz­robs,­wylul­ni­or­jer­ve­stki­vian.

ag­re­ve­gu­li­ka­ci­sa­mo­sag­va­reb­lad­Zne­lia,
Wir­sa­da­lxin­sa­or­sa­ve­ze­da­marT­vi­Ta­xe­lia,
miw­yiv­wylul­de­bis,­sa­wuT­ro­mi­si­aro­des­mrTe­lia.
igi­mien­dos­so­fel­sa,­vin­ca­Ta­vi­sa­mte­ria!

me ar gamsvlia gaoceba, romelic albaT, yvela adamians uCndeba rusTave-


lis poemis wakiTxvisas. saidan icoda am kacma amdeni? ra gonebidan SeiZleba
gaCndes Cveni emociurobis aseTi koxta, uzado da zusti poeturi Canaxati?
da kidev erTi: saidan modis es imedgacrueba soflis, sawuTros anu wuTi-
soflisagan?

nes tan-da re ja nis dax sna tyveo bi dan 135


mokled, mosulierda tarieli, magram werilis wakiTxva mainc ver SeZlo: mo-
wolili cremli uSlida xels. avTandils Txova, Sen wamikiTxeo. avTandilmac
waukiTxa da isic daumata, rac werilSi ar ewera. bolos uTxra, _ morCi axla
tirils, magisi dro ara gvaqvs, saswrafod unda gavemarToT da sanam qajeTis mefe
da mTavari jari cixesimagreSi ar mibrunebula, nestan-darejani manam unda da-
vixsnaTo. am saubarma, marTlac sabolood gamoafxizla tarieli. upirvelesad
avTandils Seswira madloba da umweod daaskvna, Sen rac sikeTe gamikeTe, imas me
ver gadagixdi, RmerTi mogizRavso! mere fexze wamoxta, mowesrigda da orivem
gamoqvabulisaken gaswia.

asmaTi gamoqvabulis SesasvlelTan ijda da tariels eloda. ori mxiarulad mo-


mavali megobari rom dainaxa, jer Secba da iseve, rogorc iyo, _ mxolod perangis
amara, iseve gaegeba kacebs. amaTac aRar gaawvales qali da sasiamovno ambavi acno-
bes. avTandilma dasaviT gadakocna asmaTi da nestan-darejanis werili miawoda.
Tan daamSvida:

av­Tan­dil­uT­xra:­"nu­ge­Sis,­ege­am­ba­vi­mrTe­lia;
lxi­ni­mog­ve­ca,­mog­vSor­da­yo­ve­li­Wi­ri­Zne­lia,
mze­mog­veax­la,­uku­ni­Cven­Tvis­aRa­ra­bne­lia,
bo­rot­sa­sZlia­ke­Til­man,­ar­se­ba­mi­si­grZe­lia!“

jer qali ar gamouxsniaT da avTandili ukve filosofosobas iwyebs, TiT-


qos yvelaferi moeTavebinos.

waikiTxa asmaTma Tavisi axalgazrda qalbatonis xeliT naweri. didad gaixara da


mere, samivem RmerTs madloba Seswira saqmis ase SemobrunebisaTvis. bolos ga-
moqvabulSi Sevidnen. kacebi sapurmarilod dasxdnen, asmaTs ukve evaxSma da amaT
maspinZlobda.

cota rom isaubres da danayrdnen, tariels gaaxsenda, rom gamoqvabulis siRrme-


Si devebis simdidre, aRWurviloba, iaraRi da nalafevi eguleboda. egeb axla Sev-
texoT karebi da vnaxoT ra aris, aucileblad vipovniT rames, rac gamogvadgebao.
_ uTxra tariels. asec moiqcnen: ormoci karis Selewva dasWirdaT da ormocive
oTaxSi auwereli simdidre da iaraRi aRmoaCines. Tval-margalitic bevri iyo,
oqros monetebi da samkaulic, iaraRi da abjari ki wniliviT mijriT iyo Cala-
gebuli, _ rogorc amas rusTaveli gadmogvcems. erTgan didi dabeWdili skivri
ipovnes. am skivrs warwera hqonda: _ skivris SigTavsi.
qajebis winaaRmdeg gamosayenebeli sabrZolo aRWurviloba:
abjari _ 3 kompleqti;

136 mogiTxrobT vefxistyaosans


jaWv-muzaradi _ 3 kompleqti;
xmali, Zalian basri, galesili _ 3 cali.
daniSnulebis gareSe gamoyeneba sastikad akrZalulia!

amoalages, moizomes, xmlebi gasinjes. aRWurviloba uJangavi foladisa, naw-


rTobi da xmalSeuvali aRmoCnda, xolo xmlebi rkinasac ki bambasaviT kveTda. Za-
lian gaixares da es napovni RvTis niSnad miiRes; _ etyoba, RmerTi Cvens mxarezea,
radgan aseTi ZRveni gviwyalobao. mere erTxans irgebdnen axal javSan-muzarads,
xmlebs yvelas fxa gausinjes da erTi piri aRWurviloba fridonisaTvis wasaRe-
bad Sekres. oqroc da Tvalmargalitic sakmarisad gamozides; _ vin icis, gzaSi
rogor dagvWirdeso. simdidris nawili iqve datoves da karebi xelaxla dabeWdes.
mere gamoqvabulidan gareT gamovidnen, Rames gaxedes da gadawyvites meore di-
liT adrianad gasdgomodnen gzas. gamoqvabulis win, mTvaris Suqze mdgari ori
Sekazmuli vaJkaci marTlac ulamazesi sacqeri iyo.

samwuxaroa, rom arc mxatvari iyo im wuTas maT gverdiT da jer arc fo-
tografireba gamoegona kacobriobas, rom es ori gmiri am istoriul Rame-
Si samudamod aRebeWda.

diliT adre miaSures mulRazanzars; fridonTan undodaT SeevloT da qajebTan


saomrad waeyvanaT Tan. asmaTic cxenze Semoisves da waiyvanes. mulRazanzaris mi-
sadgomebTan mejogeebs gadaeyaren. tarielma gadawyvita Sexumreboda fridons
da avTandils SesTavaza, _ modi, jogs SevesioT, viTom walalva gvindao. nur-ad-
dini gaigebs, gamogvixteba da Cven rom gvicnobs, gaocdebao. marTlac ase moiq-
cnen. Seuvardnen jogs da viTom gadena undodaT, mifant-mofantes. mejogeebi
ayvirdnen, magram am orTan ras gaxdebodnen?

afrines nur-ad-dinTan moambe, _ Tavs dagvesxneno. isic maSinve gamovida Seiara-


Rebuli razmis TanxlebiT `yaCaRebTan~ gasamklaveblad. rodesac fridoni ta-
riels da avTandils miuaxlovda, amaT muzaradebi moixsnes da Seegeben, _ ra iyo,
ra dagiSaveT, amxela razmiT saomrad rom mogvdevo? fridonma rom Zmobilebi
icno, cxenidan Camoxta, siyvaruliT miesalma, Tayvani sca. samives gaexarda es Sex-
vedra. iyo erTmaneTis gadaxveva, gadakocna da mxarze xelis braguni.

Sexvedris sixarulma rom Caiara, fridonma uTxra, _ werili miviRe da aqamdec


gelodiT; rasakvirvelia, mzada var TqvenTan erTad saomrad wamosasvlelado.
esec Zalian gaexardaT stumrebs. mere samive sasaxlisken gaemarTa. aq fridons
qajebTan sabrZolo aRWurviloba gadasces, bodiSi mouxades, rom amjerad sxva
ZRveni araferi CamoutaniaT da saqeifod dasxdnen. im Rames magrad moulxines;

nes tan-da re ja nis dax sna tyveo bi dan 137


sves, Wames, abanoSi dailbiles Zval-xorci, ilaRobes, ise, rogorc
sam didgvarovan vaJkacs SeSvenis.

meore dilas maspinZelma TviTon wamoiwyo: _ qeifi da dros tare-


ba ki kargia da Tqvenze ukeTes stumars sad vnaxav, magram, me mgoni,
salaSqrod varT wasasvleli da modiT, nuRar davayovnebT, jaris
dabrunebamde vcadoT qalis gamoxsnao. esec dasZina: _ didi jariT
iqeT wasvlas azri ara aqvs, jobs cota gaviyolioT, magram, mar-
Tlac narCevi meomrebi. me qajeTSi erTxel namyofi var da vici,
Riad ver mivudgebiT, iseT kldeze udgaT cixesimagre, rom imas pir-
dapiri ieriSiT veravin daipyrobs, raime xriki unda vixmaroTo.

tarielsa da avTandils fridonisagan waqezeba ar dasWirvebiaT,


meomari 1, 12X9 sm, muyao, guaSi,
TviTonac alesilebi iyvnen da saomrad borgavdnen. asmaTi frido- mxatvris ojaxis koleqcia
nis sasaxleSi datoves, gaiyolies samasi narCevi meomari da zRviT
gaudgnen qajeTis gzas. fridonma es gzebi icoda da roca qajeTis
midamoebs miuaxlovdnen, megobrebs SesTavaza, _ axla RamiT unda
viaroT, rom qajebma ar gvigumanono.

roca mosaRamovda, miadgnen qajeTis kldes. mofarebul adgilas


dabanakdnen da cdilobdnen siCume daecvaT. maRla, qalaqis Tavs
simagre mosCanda. misi qongurebi zRvas gadmohyurebda kuStad.
qalaqs maRali galavani ertya, romelsac sami karibWe hqonda, sa-
mive darazuli. qalaqs cixesTan erTaderTi gvirabi akavSirebda,
romelic kldeSi iyo gamokveTili da mas aseulebi icavdnen. amo-
mavali mTvaris Suqze yvelafers idumalebis elferi dahkravda.
gadawyvites eTaTbiraT. daaskvnes, rom am aTasebis moreva mxolod
sibrZniT, swori strategiiTa da gaazrebuli taqtikiT iyo SesaZ-
lebeli.

jer fridonma daiwyo: _ am samasi kaciT amxela jars, pirispir, aTa-


si welic rom veomoT, ver gavumklavdebiT. amitom, romelime Cven-
gani cixis SigniT unda moxvdes, rom sxvebs karibWe auxsnaso. Tavis
droze, bavSvobaSi bagirze siaruli maqvs naswavli. yvelas ajo-
bebs, cixis erT-erT burjze grZeli sabeli avtyorcnoT, davWimoT
da am sabeliT gadavZvrebi qongurze da mere cixis SigniTac Seval. meomari 2, 12X9 sm, muyao, guaSi,
iq dacvas gavwyvet, kars gagiRebT da Tqvenc jariT SemoiWrebiTo. mxatvris ojaxis koleqcia

138 mogiTxrobT vefxistyaosans


139
140 mogiTxrobT vefxistyaosans
mere avTandilma aiRo sityva. _ yvelaferi eg kargi, Cemo fridon;
arc Sens vaJkacobaSi epareba vinmes eWvi da arc Sens moxerxebulo-
baSi, magram, gesmis, aq rogor ismis guSagebis xma? Sen rom amxela
abjriT da SeiaraRebiT bagirze gaxval, isini xom gaigoneben amaso?
gadaWrian Toks da kargad meyole, _ Camogagdebeno. magas ajobebs,
me Seviparo cixeSi. vaWris tanisamoss gadavicvam, romelime aRalSi
gaverevi, am abjars jors avkideb, cixeSi SevaRwev, mcvelebs davxo-
cav da Riad dagigdebT karibWeso.

bolos tarielma gamoTqva Tavisi mosazreba. biWebo, orive vaJka-


cebi xarT, vici da, rac TqviT, imas izamT kidec, magram, bolos da
bolos, aq Cemi Seyvarebulis dasaxsnelad varT mosuli, Tqvenis xom
ara? Tqven rom galavanSi oms atexavT, Cemi qali aurzaurs gaigo-
naomari qajeTis cixe, 20X15 sm, muyao,
guaSi, kerZo koleqcia, parizi
nebs, gadmodgeba fanjridan da rom ver daminaxavs, ras ityvis? xom
ifiqrebs, rom SemeSinda, xom aiyris Cemze gulso? amitom, modiT
ase vqnaT: _ as-asi kaci waviyvanoT da sami mxridan SevutioT dilis
riJraJze. guSagebi jer im mxares wavlen, saidanac pirveli Tavdas-
xma ganxorcieldeba da gvirabs moSordebian, meore da mesame razmi
amiT isargeblebs da ukve uSualod gvirabs Seutevso.

fridons moewona tarielis gegma da xumrobiT uTxra, _ eh, rom


mcodnoda, qajeTis cixis dasalaSqrad movdiodi, mag cxens ar ga-
Cuqebdi, iseTi swrafia, pirveli miWendeba gvirabis SesasvlelTano.
samivem gaicina am xumrobaze. mere kidev cota xans isaubres, de-
talebi gaarCies da dilis Setevis samzadiss Seudgnen. sami aseuli
gainawiles, cxenebi gaamzades, mimarTulebebi daazustes da cota
daisvenes.

gariJraJze wamoiwyes Seteva. pirveli aseulis meomrebma jer fa-


rebi gadaifares, rom aRWurviloba ar gamoeCinaT da neli svliT
galavnis erT-erT karibWes miuaxlovdnen. dacvas araferi ueWvia, _
bind-bundSi mgzavrebis simSvidiT midiodnen meomrebi. mere, mou-
lodnelad farebi Camoswies, muzaradebi Camoifxates, cxenebs maT-
raxi gadahkres da elvisebur Setevaze gadavidnen. pirvelive aseul-
ma daZlia karibWis dacva da qalaqSi SeiWra. mas danarCeni ori karib-
Widan meore da mesame aseuli mihyva. sul male qalaqSi sami mxridan
qajeTis cixis aReba, 140X130 sm, SeiWra jari. galavnis SigniT gaCaRda qajTa xocva-Jleta, wamovida
tilo,zeTi, mxatvris ojaxis koleqcia sisxlis mdinare, daxvavda gvamebi. etyoba, cis Zalebi gauwyrnen ma-

nes tan-da re ja nis dax sna tyveo bi dan 141


Sin qajeTs: dadga codvis tirili, qalaqSi quCebi da galavniswina
mindori ver itevda gangmirulebs, iyo kvnesa da godeba. avTandi-
li da fridoni medgrad miuZRodnen meomrebs da hkafavdnen qajebs.
tarieli ise uyiJinebda mters, rom ukve Tavisi xmiT agdebda Zirs,
zogierTisaTvis xmlis gahkvra arc daWirvebia. sxvebic energiulad
ebrZodnen qajebs. mzes jer zenitisTvis ar mieRwia, rom qalaqi dae-
ca. cixis dacvasac aRar gauwevia didi winaaRmdegoba.

rodesac omis yiJina da oromtriali odnav miwynarda, galavans


SigniT avTandili da fridoni Seiyarnen. gaixares, rom cocxali da
dauSavebeli naxes erTmaneTi. tarieli moikiTxes. versad mohkres
Tvali da gadawyvites iq eZebnaT, sadac yvelaze meti daxocili qa-
ji eyara. tariels, marTlac sisxliani kvali daetovebina: mterTa
abjari, muzaradi, iaraRi da gvami erTmaneTSi iyo aRreuli. am sis-
xlian kvals daadgnen, mixvdnen, rom es tarielis saqme iqneboda. musikosi fleitisti, 17X19 sm, muyao,
gvirabis Sesasvlels miadgnen da koSkisaken auyvnen. aqac igive su- akvareli, mxatvris ojaxis koleqcia
raTis Semswre gaxdnen: vefxistyaosans cocxali aravin gaeSva: gza
gvamebs daefara.

roca koSkSi SeaRwies, saocar da mSvenier scenas Seeswrnen: tariels


muzaradi moexada, nestan-darejans gadaxveoda. vaJi da qali erTma-
neTs nazad ealersebodnen da tuCze hkocnidnen. nestan-darejanma
avTandili da fridoni rom dainaxa, tariels xelidan gamousxlta
da maTac, amjerad ukve dasaviT, gadaexvia da orive gadakocna. kace-
bi zrdilad miesalmnen qals, xolo tariels gamarjveba miuloces.
iseve, rogorc es orni, arc tarieli iyo daSavebuli an daWrili, na-
kawric ar hqonia.

mere Seudgnen gadarCenilTa Zebnas da alafis Segroveba daavales


mebrZolebs. samasidan asormoci kaci daekargaT. msxverpli ki didi
iyo, magram qajeTis cixis aReba amad Rirda. samiaTasi jori da aq-
lemi Segrovda Tval-margalitiT, oqro-vercxliTa da sxva alafiT
srulad dasapalnebuli.

nestan-darejani taxtrevanSi moaTavses, samoci kaci cixis mcvelad


datoves da gzas daadgnen. gezi gulanSarosaken aiRes, oTxives ewa- ambori, 30X50 sm, muyao, guaSi, kerZo
koleqcia, vaSingtoni
da fatmanTan Sexvedra.

142 mogiTxrobT vefxistyaosans


nes tan-da re ja nis dax sna tyveo bi dan 143
meliq-suxravi, 16X20 sm, qaRaldi,
guaSi, kerZo koleqcia, parizi

144 mogiTxrobT vefxistyaosans


qorwilebi

tarielma gulanSaros mefes meliq-surxavs gzidan maxarobeli gaugzavna.


uTvlida, _ ramdenime dReSi Sens teritoriaze gavivliT, magram gveCqa-
reba da qalaqSi ver CamogakiTxavT. Tu ar dagvzardebi, gzaze Segvegebe
da Tan fatmani wamoiyole, misi naxva yvelas gvenatreba, imdeni madli aqvs
Cvenze, Cvenc gvinda madloba gadavuxadoTo. qajeTis cixidan daxsnili
Cemi gulissworic Tan maxlavs; xolo TviT cixe davipyariT da Sen minda
Cagabaro. samxedro nawilebi gagzavne da gaamagreo.

rodesac tarielis cnobas mousmina, zRvaTa mefem RmerTs madloba aRuv-


lina. ar dauyovnebia, qaravani daatvirTvina sanovagiTa da saCuqrebiT da
qajeTis cixidan momaval gamarjvebulTa Sesaxvedrad gaemarTa. rasakvir-
velia, fatmanic Tan gaiyola, rogorc sTxoves. aTi dRe moundnen gzas,
radganac aRali gadatvirTuli iyo; gulanSaros mbrZanebeli tarielisa
da nestan-darejanis qorwilis gamarTvas apirebda da imdeni ram wamoeRo
Tan, rom sam qorwils eyofoda.

amasobaSi, tarieli da misi amalac Sevida gulanSaros teritoriaze. meo-


re mxridan mefec moaxlovda Tavisi amaliT da qaravniT. Seegeben erTma-
neTs, axalgazrda vaJkacebma saTanado pativi miages mxcovan zRvaTa mefes,
imanac siyvaruliT miiRo samive. fatmani sixaruliT adgils ver poulob-
da, dakocna nestan-darejani, miefera, miualersa. RmerTs madloba Ses-
wira da daijera, rom borots marTlac keTili sZlevs adre Tu gvian.
nestan-darejanic uaRresad bednieri iyo fatmanTan SexvedriT.

gulanSaros mefem qorwili gadaixada. Svidi dRe aqeifa stumrebi. qajeTis


cixis saCuqrad miRebac gansakuTrebiT aRniSna. fantastikuri saCuqrebi
dauriga yvelas.

qor wi le bi 145
rusTaveli dawvrilebiT CamoTvlis am saCuqrebs. marTalia, es sia homero-
sis gemTa CamonaTvalTan ver miva, magram, informaciisaTvis, mainc moviyvan,
Tu mTavari gmirebidan vis ra ZRveni ergo.

tariels:
gvir­gvi­ni,­ver­da­na­de­bi­fa­si­sa,­
ia­gun­di­sa­mrTe­li­sa,­yviT­li­sa,­me­tad­xa­si­sa,­
kvla­er­Ti­tax­ti­oq­ro­sa,­wiT­li­sa­marT­xa­la­si­sa.­.­.­

nestan-darejans:
ya­ba­Ca.­.­.­Sem­ku­li­Tva­li­Ta,­
ia­gun­di­Ta­wiT­li­Ta,­ba­dax­Si­Ta­da­la­li­Ta.­.­.

avTandils da fridons:
usa­zo­mod­di­di­ZRve­ni,­
Zvir­fa­si­sa­una­gi­ri,­uke­Te­si­Tvi­To­cxe­ni,­
Ti­To­ka­ba­Tva­lia­ni,­uc­xo­fer­Ta­Suq­Ta­mfe­ni.­.­.­
rasakvirvelia, dasaCuqrebulebma kmayofilebiT miiRes ZRveni da mefes madloba
moaxsenes. tarielma qajeTidan wamoRebuli mTeli naalafevi fatmans gadasca.
samive gmiri SviliviT moefera mefes da bolos, _ erTi xomaldi mogveci saxlSi
dasabruneblado, _ esRa sTxoves.

mefem, rasakvirvelia, xomaldi saTanadod gaamzadebina, gaamarTvina, dautvirTa,


Tumca isic dasZina, _ kargi iqneboda, cota xans kidev darCeniliyaviT CemTano.

gmirebi gulanSaros mefes, fatmans, sxva maspinZlebs Tbilad gamoemSvidobnen da


mxiarulad daiZrnen mulRazanzarisken. zRva ramdenime dReSi gadalaxes da xme-
leTze gavidnen. aqedanac maxarobeli gagzavnes, amjerad asmaTTan, _ movdivarT
da qali mogvyavso. zRvis napirs mihyvebodnen da sul male nur-ad-dinis qveyanas
miadgnen. rasakvirvelia, fridons mTeli sasaxlis kari da didebuloba gamoege-
ba. asmaTic gamosuliyo. Seiqmna isev sixaruli, xvevna-kocna da bednierebis Rvar-
Rvala cremlebis frqveva.

am zar-zeimSi, fridonma, rogorc es gonier xelmwifes ekadreba, asormoci da-


Rupuli meomris mosaxseniebeli samgloviaro ceremonia Caatara. miusamZimra

146 mogiTxrobT vefxistyaosans


brZolis velze daxocilTa ojaxebs da avTandilisganac da tarielisganac miiRo
samZimari.

gmirebma mulRazanzarSi triumfaluri svla moawyves; xumrobaa, mefe indoeTi-


sa, momavali mefe arabeTisa da mefe TviT mulRazanzarisa gamarjvebuli dabrun-
dnen! iyo sazeimo msvlelobebi, ismoda dafdafebis, bukisa da naRaris xma, iyo
cekva-TamaSi, garToba da mxiaruloba. saCuqaric uxvad darigda.

fridoni xom aseT stumrebs ubralod ar gauSvebda; imave dRes gadauxada qor-
wili nestan-darejansa da tariels. didi, TeTri da Zowisferi, wiTel-yviTeli
Zvirfasi qvebiT morTuli uZvirfasesi taxti daudga SeuRlebulebs. aq daabrZa-
na, maT win uzarmazari sufra gaaSlevina da TviTon saCuqrebis asarCevad daeTxo-
va. maspinZeli maleve dabrunda ukan. tarielsa da mis cols batis kvercxisxela
cxra margaliti, bevri sxva Zvirfasi qva Tu samkauli aCuqa. avTandilsac erTi
sini moarTva, margalitebiT savse.

qorwili rva dRes gagrZelda. iyo Wama-sma, cekva-TamaSi, axaldaqorwinebulTaT-


vis saCuqrebis Cuqeba da milocvebi. merve dRes tarielma fridons uTxra, _ Senc
xom ici, avTandilma ramdeni keTili saqme gamikeTa da masTan valSi var. axla Cemi
jeri dadga, rom mivexmaro, raRac Zalian daRvremili Cans, egeb mixvide, gamoe-
laparako da gaigo, rogor SemiZlia mxarSi davudge. Tu TviTon arafers getyvis,
maSin ase uTxari, tarieli gTavazobs, arabeTs mivideT, mefes qaliSvilis xeli
vTxovoT, sadac eniT ver gavWriT, xmliT gavWraT da barem es saqmec moviTavoT
Tqo. esec gadaeci, sanam Sen cols ar mogayvaninebs, tarieli Tavis cols qmrobas
ar gauwevs Tqo!

avTandilma rom tarielis danabarebi moismina, gaecina, _ rad minda Tqveni dax-
mareba, mec qajebis cixidan ki ara myavs qali gamosaxsneli; Tavisive sasaxleSi me-
fobs janmrTeli da movlilio. fridons uTxra, _ tariels gadaeci, mas Cemi ara-
viTari vali ar darCenia da piriqiT, masTan yofna da mis gverdiT dgoma, CemTvis
saamayoa. amitomac, Tu Cemi survili ainteresebs, vetyodi, rom me misi gamefeba
gamixardeboda indoeTSi. mxolod amis mere davbrundebi arabeTSio.

qor wi le bi 147
tarielma avTandilis azri rom moismina, qva aagdo da Tavi SeuSvira: _ ar damiw-
yoT axla gadarwmuneba, indoeTSi wadio. jer aucileblad arabeTSi unda Cavide,
iqaur mefes veaxlo da bodiSi movuxado im msaxurTa daxocvisTvis, mdinaris pi-
ras rom Semomakvdnen. garda amisa, arabeTis mefes qali unda vTxovo avTandili-
saTvis, me xom ver metyvis uarso.

amis gagebaze avTandili anerviulda da Cauvarda fexebSi tariels, mefem rom


qalis gamotanebaze uari giTxras, unda SeebrZolo da nu amawevineb xmals Cems
gamzrdelze, isedac kmara, rac vakadre. rostevans rom davupirispirdeT, maSin
TinaTinsac ewyineba da SemiZulebso.

axla ukve tarieli gamxiarulda: saCxubrad ki ara, samoyvrod da samayrod miv-


divarT, mefes Sevexvewebi qali mogces, rom erTmaneTi daamSvenoTo. Sen imdeni
sikeTe miyavi da ise gamabedniere, rom veRar giyureb danaRvlebuls, Senc unda
mogapovebino Seni Seyvarebuli, egeb maSin gaixaro. mokled, arafris gagoneba ar
minda, xval me arabeTisken unda daviZra da vinc wamomyvebiT, momyeviTo.

avTandilma, roca dainaxa tarieli Tavisas ar iSlida, CaTrevas Cayola amjobina


da gzisTvis mzadebas Seudga. fridonmac gadawyvita gahyoloda gmirebs da ama-
lisaTvis saukeTeso meomrebis erTi aseuli SearCia.

aq rusTaveli, ratomRac fsevdo-dionise areopagelis, _ meeqvse saukunis


cnobili Teologis _ avtoritets moixmobs da amtkicebs, rom RmerTi mxo-
lod sikeTes moavlens da ara borotso. amasTan, mxolod RmerTia uzado
da srulyofilio.

axalSeuRlebulebi, fridoni da avTandili gzas daadgnen. Tan mozrdili amala


gaiyolies. nestan-darejani taxtrevaniT mihyavdaT. kacebi cxenebze isxdnen. gza-
dagza nadirobiT erTobodnen, laRobdnen, Semxvedrsa da gamvlel-gamovlels
Tbilad esalmebodnen. vinc egebeboda, yvela pativs miagebda da xotbas asxamda
gmirebs. gezi jer tarielis gamoqvabulisken eWiraT da ramdenime dReSi miadgnen
kidec am adgilebs; kldesa da kldis Ziras moCuxCuxe rus.

aq ukve tarielma gamoido Tavi da megobrebs SesTavaza, _ barem radgan aqeT Semo-
viareT, axla asmaTma gvimaspinZlos, naxeT, sad vcxovrobdi, ras vWamdi da vsvamdi
wlebis ganmavlobaSio. avidnen rus Tavze gamoqvabulSi. aqac gaiSala sufra. ir-
mis xorci miirTves, imxiarules, ilaRes. mere tarielma dabeWdili karebi axsna
da devebis ganZi gamoazidvina, romelic man da avTandilma gadainaxes. tariel-

148 mogiTxrobT vefxistyaosans


ma am simdidris didi nawili fridonis amalas gaunawila, ise, rom
aravin gamorCenia dausaCuqrebeli. rac darCa, _ da es darCenilic
ar gaxldaT mcire, _ sul fridons gadasca madlobisa da pativis-
cemis niSnad. fridonma saCuqari ki miiRo, magram tariels sTxova,
ukan nu gamiSveb, kidev erT xans damitove Sens gverdiT; TqvenTan
yofna mixariao. tarielic daTanxmda. nur-ad-dinma kaci gaagzavna
TavisTan, rom aqlemebi moeyvanaT da es mTeli avladideba mulRa-
zanzarSi waeRoT.

amis Semdeg samive gmiri pirdapir arabeTisaken daiZra. rodesac


qveynis sazRvari gadalaxes, tarielma kaci afrina rostevanTan, _
male geaxlebi, me, indoeTis mefe, patiebis saTxovnelad movdivar,
am ramdenime wlis winaT msaxurebi rom dagixoce da Senc Zalian
gawyenineo. ZRveni ver momaqvs, magram Tqveni sayvareli avTandili
musikosebi sayvirebiT, 16X20 sm, muyao,
akvareli, kerZo koleqcia, berlini momyavs Tan da mefe fridon mulRazanzarelic maxlavs amaliTo.

rostevanica da TinaTinic am cnobam uzomod gaaxara. moxuc mefes


TiTqos jani Seematao da TinaTinic kidev ufro mSvenieri Seiqmna.
maSinve gaica gankarguleba daewyoT samzadisi. iqve gaemzadnen stu-
marTa Sesagebeblad didi amaliT. amalas TviT rostevani gauZRva.
yvela gaxarebuli iyo maRali stumris molodiniTa da avTandilis
dabrunebiT.

rodesac maspinZelTa amalis mier gzaze ayril mtvers mohkra Tva-


li, avTandili tariels miubrunda da sTxova: _ age, Cemi aRmzrde-
li da arabeTis mefe modis Cvens Sesagebeblad, magram mrcxvenia da
merideba pirispir Sevxvde, nawyeni iqneba Cemze da egeb jer Sen da
fridoni daelaparakoT, ra xasiaTzeao. tarielma upasuxa, _ kar-
gia, Sen Sens mefes ase rom ekrZalebi, momwons amgvari damokide-
buleba. axla, modi Sen gverdze gadeqi da masTan Seni Serigeba me
momande. yvelafers movuyvebi da, wesiT, unda Segindos gaparvao.
asec moiqcnen; avTandili iqve darCa karavSi. nestan-darejanic da-
toves da mxolod tarieli da fridoni gaemarTnen arabeTis mefis
Sesagebeblad.

rodesac tarieli da fridoni maspinZelTa amalas miuaxlovdnen,


rostevani cxenidan Camoxda da stumrebs piradad Seegeba. stumar-
maspinZeli zrdilad da pativiscemiT miesalma erTmaneTs, mefeebma

qor wi le bi 149
moikiTxes erTmaneTi da gadaexvivnen. rostevani aRtacebuli dar-
Ca tarielis tanadoba-SesaxedaobiT. Seaqo, moefera. aseve Tbilad
Seegeba fridonsac, Tumca, vis naxvasac yvelaze metad natrobda,
mas ver mohkra Tvali. undoda ekiTxa, avTandili sad ariso, magram
tarielma daaswro: _ vici, avTandilis naxva ginda, mefeo, magram
erTi sakiTxi maqvs jer SenTan gasarkvevi da Tu mokle xniT aqve Ca-
movjdebiT, yvelafers agixsnio.

rostevani cota ki gaocda, magram stumris nebas dahyva. iqve das-


xdnen. tarielma auxsna, _ avTandili pirispir Sexvedras ver gibe-
davs da me getyvio. Senma aRzrdilma piradad me iseTi pativi damdo
da imdeni sikeTe gamikeTa, rom axla minda gadavuxado da amitomac,
mis gulisnadebs me gadmogcem. mas Seni qali hyvarebia, Sens qals ki
avTandili da gTxov, rom daqorwinebis neba misceo. am sityvebze
tarieli wamodga, rogorc indoTa wesia, yelze morCilebis niS-
dResaswaulis monawileebi, 17X20 sm,
nad mandili moixvia da rostevans dauCoqa. rostevanma maSinve wa- muyao, guaSi, kerZo koleqcia, Tbilisi
moayena indoT mefe da aRelvebulma uTxra: _ Sens Txovnas rogor
ar Sevasruleb, rac ginda, is mibrZane; rasac axla mTxov, saerTod,
saTxovnelic ki ar iyo, ise gavixareo. Cemi qaliSvilic bednierebiT
cas eweva, amas rom gaigebs da me kidev, ukeTes siZes verc vinatrebo.
avTandili rom miyvars, imitom menatreba da meCqareba masTan Sex-
vedra. rasakvirvelia, Tanaxma varo.
dResaswaulis monawileebi, 17X20 sm,
muyao, guaSi, kerZo koleqcia, Tbilisi;
fridoni, amis gagonebaze cxens Semoaxta da gaaWena avTandilis kar-
visaken, rom misTvis exarebina. tarielma madloba gadauxada ros-
tevans, TviTonac cxens moajda da maspinZelTa amalas dinjad wauZ-
Rva Tavisi banakisaken.

avTandilis da rostevanis Sexvedra luka maxaroblis mier gadmo-


cemul istorias mogagonebdaT dakargul Svilze. avTandili jer
muxlebze daeca da fexebze Semoexvia rostevans, mere rostevanma
mswrafl wamoayena, _ nu marcxven, sabodiSo araferi gaqvs, didi
da keTili saqmeebi Cagideniao. mere mamaSvilurad gadaexvivnen er-
TmaneTs.

bolos rostevanma pirdapir miaxala qals gatano. amis Semdeg ros-


tevans nestan-darejani warudgines. mefe aRtacebuli darCa qalis
silamaziT da yvelani miiwvia sasaxleSi saqeifoda da salaRobod.

150 mogiTxrobT vefxistyaosans


qor wi le bi 151
152 mogiTxrobT vefxistyaosans
orive amala gaerTianda da dedaqalaqisaken daiZra. male sasaxles
miaRwies. aq ukve TinaTini SemoegebaT. tarielica da nestan-dare-
janic didi pativiTa da sixaruliT Sexvdnen mefe qals. tarielma
dro aRar dakarga, sakuTari xeliT mihgvara TinaTins avTandili da
samefo taxtze gverdiT miusva. TinaTini gumaniT ki mixvda, raSic
iyo saqme, magram mainc Secba, Tumca, imave wams rostevanic SeeSve-
la tariels da mefurad daloca siZe-qaliSvili:

aw,­Svi­lo,­Rmer­Tman­Tqven­mog­ces­aTas­wel­dRe­Ta­grZe­lo­ba,
sve-svia­no­ba,­di­do­ba,­kvla­Wir­Ta­gar­dux­de­lo­ba,
cam­ca­nu­Seg­cvlis,­mog­xvde­bis­TviT­mi­sebr­Seuc­vle­lo­ba,
Tqve­nis­xe­li­Ta­me­Rir­sos­mi­wa­Ta­Se­mom­yre­lo­ba!

mSvenieri sadRegrZeloa!

rostevanma avTandili maSinve gaamefa kidec, rogorc misi erTa-


derTi qaliSvilis meuRle. didebulebs rac Seexeba, avTandili,
maT isedac uyvardaT da mis kacur Tvisebebs Zalze afasebdnen. ami-
tomac, yvelam siamovnebiT miiRo axalgamomcxvari mefe TinaTinis
gverdiT. miT umetes, rom mayrad indoeTisa da mulRazanzaris me-
feebi eswrebodnen qorwils.

tarielma pirvelma miuloca TinaTinsa da avTandils SeuRleba, xo-


lo TinaTins Txova, _ me da avTandili xom Zmebi varT da minda mo-
mavalSi me da Senc da-Zmuri urTierToba gvqondeso. aba vin etyoda
indoT mefes am SeTavazebaze uars?

sasaxleSi iseTi qeifi gaCaRda, romlis msgavsic aqamde aravis ena-


xa. samefo wyvili taxtze daabrZanes. gverdiT xelismomkide mayari
tarieli da misi meuRle dausves. uzarmazari sufra gaSales. more-
kes uamravi Zroxa da cxvari, aTuxTuxda qvabebi, cxveboda puri da
nazuqi, iyo iagundisa da brolis jam-WurWelis triali, simRera,
cekva-TamaSi, saCuqrisa da ZRvenis gacema. mosCqefda da modioda
Rvino da SarbaTi. gulnakluli da mSieri aravin darCenila.

sami dRe iqeifes gadabmulad. meoTxe dRes tarielsa da nestan-da-


zeimis monawile,
18X14 sm, muyao guaSi, ojaxis koleqcia rejans axali taxti daudges SemaRlebul alagas, rogorc indoe-

qor wi le bi 153
154 mogiTxrobT vefxistyaosans
Tis mefes ekadreboda, xolo nefe-dedofali iqve, odnav moSore-
biT daabrZanes saqorwino taxtze. fridonic Soriaxlos dausves
megobrebs. tariels, nestan-darejansa da fridons uamravi saCuqa-
ri Sexvda. rostevans araferi dananebia stumrebisaTvis: yvelas gu-
liT asaCuqrebda da aRar icoda, rogor esiamovnebina siZisa da misi
ZmadnaficebisaTvis.

am qeifsa da dros tarebaSi gavida mTeli Tve. erT dResac, tariel-


ma rostevans sTxova, _ axla ukve dro dadga, rom Cems qveyanas miva-
Suro. gavige, mtrebi dahpatronebian indoTa teritoriebs da ga-
miSvio. rostevani maSinve dasTanxmda da SesTavaza, avTandilic gai-
yole, mogexmarebao. tarielma Tavidan iuara, axalSerTul cols
rogor movwyvito qmario, magram mere, avTandilmac rom uTxra, _
unda wamogyve, Torem, mere salaparako gaxdeba, coli ise uyvars,
rom Zmakaci gaswirao, _ dayabulda.

avTandilma qveyanaSi samxedro mobilizacia gamoacxada da sul male


saukeTeso xvarazmuli abjriT aRWurvili da kbilebamde SeiaraRebu-
li oTxmoci aTasi cxenosani Sekriba. kacebi salaSqrod gaemzadnen.
qalebi gamoemSvidobnen erTmaneTs. am erT TveSi nestan-darejani da
TinaTini erTurTs debiviT dauaxlovdnen da orives uWirda ganSo-
reba. gadawyvites regularuli mimowera hqonodaT da SeZlebisdag-
varad stumrebodnen erTmaneTs. rostevanic nerviulobda da wuxda
Zvirfas adamianebTan ganSorebas, magram ra eqna, axalgazrdebs didi
saqme hqondaT mosagvarebeli.

tarielma samxedro aRlumi Caibara, mere armias Caudga TavSi, gver-


diT avTandili da fridoni amoiyena, bairaRebi aRmarTa da daiZra
indoeTs salaSqrod.

rodesac indoeTisa da arabeTis gamyofi mTagrexili gadalaxes, win


grZeli qaravani SemoxvdaT. saintereso is iyo, rom vaWrebi SaviT
iyvnen Semosilni, saxe Savad SeeRebaT da etyobodaT, rom raRaciT
Sewuxebuli iyvnen. tarielma jars dabanakeba ubrZana da vaWarTa
warmomadgenlebi TavisTan miiwvia. ar gaumxelia Tavad vin iyo,
arabulad esaubreboda. gamokiTxa, vin iyvnen, saidan modiodnen da
indoeli qalebi, 17X20 sm, muyao,
guaSi, kerZo koleqcia, parizi ratom hqondaT saxe Savad SeRebili.

qor wi le bi 155
vaWarTa uxucesma aseTi ambavi uambo tariels: vaWrebi varT egviptidan da savaW-
rod indoeTSi CamovediT. indoTa mefe farsadans qaliSvili hyavda erTi da malu-
lad amirbari Sehyvareboda. am amirbarma sasiZo moukla farsadans, xolo qali,
romelsac mefis da zrdida, am mamidam gadahkarga da TviTonac Tavi moiklao. am
ambis gagebaze amirbaric dakarguli qalis saZebnelad wavida da isic ugzo-uk-
vlod gadaikargao. farsadan mefe ki amaTze naRvelma gadaiyola. ase mouTxro
tariels indoeTis ambebi vaWarTuxucesma.

am Sexvedras nestan-darejanic eswreboda da, roca mamis gardacvaleba Seityo,


leCaqi moixada da aqviTinda. tarielic atirda; masac didad amwuxrebda farsa-
danis sikvdili. karvis erT kuTxeSi qali mamas glovobda da meoreSi ki tarieli
Tavis sayvarel gamzrdels.

rodesac odnav damSviddnen, indoeTis sxva ambebic gamohkiTxes vaWrebs. ar iyo es


ambebi saxarbielo: xataelTa laSqari Semoseoda dasustebul qveyanas, bevri cixe
aeRoT da axla, ramaz mefis xelmZRvanelobiT alya SemoertyaT dedaqalaqisaT-
vis. vaWrebma dasZines, _ dedofali ki uwevs winaaRmdegobas mcire armiiT, magram,
kidev ramden xans gauZlebs, ar viciTo. Cven Savebi CavicviT, Savad SeviRebeT sa-
xe-kani da xataelebs Tavi egviptelebad movaCveneT, amitomac, ramaz mefem alya-
Si gamogvatara; egviptis mefesTan cdilobs zavis dadebas, situaciis gamwvavebas
erideba da aRar davukavebivarTo.

tariels aRar dauyovnebia. vaWrebi daiTxova, droSebi aRmarTa da jari ayara.


sami dRis savali erT dReSi gaiares da dedaqalaqs miuaxlovdnen.

borcvidan dablobze TeTri qalaqi mosCanda. galavanis yvela karibWe Carazu-


li iyo. qongurebze yarauli midi-modioda. maRlidanve Canda qalaqis garSemo
dabanakebuli xataelTa jari. tarielma Tavisi samxedro SenaerTebis meTaurebs
gamouZaxa da mokle TaTbiri Cautara. Seaxsena, _ xataelebi erTxel ukve myavs
damarcxebuli, nurafris SegeSindebaT; pirdapir Tavs unda devesxaT da gavanad-
guroT mterio. avTandilmac mxari auba, _ magaT vuCvenebT seirso!

daiZrnen. laSqari uCumrad eSveboda qalaqisaken. ZiriTad birTvs mowyvetilma


mowinave razmma mtris guSagebi daatyveva da tariels dasakiTxad mohgvara Sebo-
Wilni. manac gamokiTxa guSagebs, vin iyvnen da vis ebrZodnen. tyveebma aRiares,
_ ramaz mefis jarSi varT da indoeTis dedaqalaqis aRebas vapirebTo. tarielma
guSagebs kidev gamokiTxa ramdenime detali, mere Sekruli xel-fexi gaaxsnevina,
gaaTavisufla da ramaz mefesTan gagzavna. daabara: _ regvenno, wadiT, Tqvens me-

156 mogiTxrobT vefxistyaosans


nestan-darejani da tarieli, 40X50 sm, muyao,
guaSi, kerZo koleqcia, berlini

qor wi le bi 157
fes gadaeciT, tarieli modis didZali jariT da damxvdeso. uTxariT, ar undoda
muxTlad mogparvoda da momzadebis saSualebas gaZlevs, Se pirbozo Tqo. danar-
Ceni, aq rac naxeT, isic mouyeviTo, _ daabara. bolos uTxra, _ icodeT:

Si­Si­ver­gix­snis­sik­vdil­sa,­cud­ni­Ra­daR­re­ja­nia!

Cven, rus Ta ve lis am fra zas od nav gan sxva ve bul kon teq stSi vi ye nebT.
vgu lis xmobT, rom Si Si ver dag vix snis mo sa lod ne li sik vdi li sa gan da ar
un da Seg ve Sin des imi sa, rac RmerTs Cven Tvis dau we se bia. sik vdi li gar-
dau va lia da Seg ve Sin de ba Cven mi si Tu ara, es ara fers cvlis. ami to mac
ar ekad re ba ada mians „daR re ja ni“ _ Si Si da ner viu lo ba sik vdi lis wi na-
Se. bo los da bo los, er Txel vcxov robT da ar Rirs am cxov re ba Si sik-
vdi li sa gve Si no des.

tarielma ukan gauSva guSagebi ramazTan. amaT ise mousves, rom sul erTmaneTs
aswrebdnen daRmarTze. moaxsenes ramazs tarielis gamocxadeba, misi jaris siZ-
liere da, rasakvirvelia, danabarebic, _ sityvasityviT.

amasobaSi tarielma gaagrZela mtrisaken marSi. win TviTon, avTandili da fri-


doni miuZRvebodnen molaSqreebs indoeTisa da arabeTis Setyupebuli almebiT.
maT ukan ki ramdenime aTeuli aTasi narCevi arabi cxenosani mohyveboda. jer gzis
mesamedic ar hqondaT gavlili, rom qalaqis mxridan Sesaxvedrad momavali xu-
Tasamde cxenosani dalandes. arabTa mowinave SenaerTs maSinve undoda Setevaze
gadasvla, magram tarielma SeaCera; _ eseni ar gvanan Tavdamsxmelebs, uabjrod
modiano. da marTlac, rodesac cxenosnebi moaxlovdnen, aRmoCnda, rom es ta-
rielTan patiebis saTxovnad wamosuli ramaz mefis amala iyo da mas arc iaraRi
esxa da arc abjari.

ramazi CamoqveiTda, tarielis cxens Seuvarda fexebSi da muxlmoyrili Seexvewa


indoT mefes, mapatieo. aTi weli iyavi dakarguli, Seni araferi ismoda da daRu-
puli gvegone. mec goneba ameria, indoeTis dapyroba gadavwyvite da gamovilaS-
qre. axla vxvdebi, rom sabediwero Secdoma davuSvi da amis mere ukve Sen gadaw-
yvite, momklav Tu damarCeno. ai, Cemi xuTasi saukeTeso mxedaric Tan gamoviyole,
Tu gsurs, yvelas dagvaWeri Tavebio.

tarieli yoymanobda. ar icoda, rogor moqceuliyo. mis win miwaze mosisxle


moRalate iyo garTxmuli, romelsac jer kidev ramdenime saaTis win misi samSob-
los dapyroba surda da axla ki daTrgunuli da damdablebuli patiebas sTxovda.

158 mogiTxrobT vefxistyaosans


qorwili, 16X20 sm, muyao, guaSi,
oqro, kerZo koleqcia, parizi

qor wi le bi 159
nestan-darejani, 30X33 sm, tilo, zeTi,
baia wiqoriZis koleqcia, Tbilisi

160 mogiTxrobT vefxistyaosans


aq, tarieli, marTlac iseTi dilemis winaSe dgas, rom Tu rusTaveli ar waexmara,
TviTon, SeiZleba Zalze gaewelos fiqri.

ai, ras urCevs tariels rusTaveli:


brZen­Ta­vin­me­mos­wav­le­man­sa­kiT­xa­vi­ese­vpov­ne:
~eseao­ma­ma­ci­sa­me­tis-me­ti­si­gu­lov­ne:
odes­mter­sa­moe­rio,­nu­Rar­moh­klav,­dai­yov­ne;
gin­des­sru­li­ma­ma­co­ba,­ese­sit­yva­daix­sov­ne~.

amgvar qcevas yvela gamarjvebuls vurCevdi.


tarielma, rasakvirvelia, gaigona rusTavelis mier misTvis waCurCulebu-
li Segoneba da molba.

– jandaba Sens Tavs, ar mogklav da es saqcieli mipatiebiao! ramazsa da mis meom-


rebs uzomod gaexardaT tarielis aseTi gadawyvetileba. mowiwebiT moxares Ta-
vi, Caumuxles, uamravi madloba gadauxades da gaecalnen. ZiriTad laSqarSic
afrines Sikriki ambis misatanad: _ tarielma dagvindoo! aqac didi sixaruli ga-
moiwvia am informaciam. xataelTa jari aSlas Seudga.

tariels damorCilebuli mtris ukuqcevis Semdeg aRar dauyovnebia, TviTonac


aiyara laSqriT da qalaqs miuaxlovda. xataelTa aqa-iq gabneuli da wasvlis sam-
zadisSi myofi meomrebi mowiwebiT uxridnen Tavs indoT mefes da xotbas asxam-
dnen vaJkacuri saqcielisaTvis.

miuxedavad imisa, rom tarieli da misi mxedrebi galavans miadgnen, qalaqis mcxov-
rebni kars mainc ar aRebdnen. es imitom, rom tarielis mosvlas, miT umetes, aseT
triumfalurs, _ aravin eloda, qalaqelebi fiqrobdnen, _ es induri da arabuli
droSebi xrikia da ramaz mefe maxes gvigebso. magram rodesac tarieli galavans
zed miadga da SeuZaxa, _ me movel, Tqveni mefe, Tan nestan-darejani momyavs da
kari gamiReTo, _ ai, maSin dafacurdnen. icnes tarieli, daxsnes galavnis karebi,
sixarulis samadlobeli aRuvlines RmerTs.

tarieli da nestan-darejani galavnis farTod gaRebul karTan SeCerdnen. maT Sesax-


vedrad uamravi adamiani gamovida: didebulic da mdabioc, axalgazrdac da moxucic,
qalic da kacic. gamoCndnen tarielisa da nestan-darejanis naTesavebi, nacnobi nazir-
vezirebi, msaxurebi, aRmzrdel-ZiZebi, pirisfareSebi, megobrebi. rasakvirvelia, de-
dofalmac moirbina. iyo didi xvevna-kocna, cremlis Rvra da qviTini. iyo samZimaric
farsadanis gardacvalebis gamo. nestan-darejans mamis gaxsenebaze erT momentSi feri
daekarga da kinaRam guli wauvida. tarielsac ar daviwyeboda kargi vaJkacuri crem-

qor wi le bi 161
162 mogiTxrobT vefxistyaosans
qorwili indoeTSi RamiT, 60X80 sm, Savi
qaRaldi, guaSi, mxatvris ojaxis koleqcia qor wi le bi 163
lisRvra da isic gulianad tiroda. bolos, isev dedofalma SeuZaxa, _ xalxo raRas
tiriT, imxiaruleT, aseTi bednieri dRe gagviTendao. kidev erTxel gadaexvia tariels
da Tavis qaliSvils. nestan-darejanma dedas SesCivla, _ eh, me ra mSobeli davkarge, Sen
ra meuRle da qveyanam ki ra mefeo!

dedofalma siZe-qaliSvili samefo taxtze daabrZana da didi lxini gamarTa. ta-


rielmaca da nestan-darejanmac Seiferes samefo taxti. bolo aTi weli sul am
momentze ocnebobdnen da axla uaRresad bednierni iyvnen. xumroba xom ar aris,
Svidi samefos xelmwifeoba? sacqerladac mSvenierni brZandebodnen; orive axal-
gazrda, kaci _ tanadi, qali _ narnari, erTica da meorec lamazi pirsaxisa da
tkbili mosaubre.

rostevanTan, xom amas winaT zRapruli lxini gadaixades, magram aqaurma, imasac
ki gadaaWarba; qeifsa da dros tarebas monatrebuli indoelni axal mefe-dedo-
fals sakadrisad daxvdnen. jer mefed kurTxevis ceremoniali moawyves. mere iqve,
samefo taxtis Soriaxlos avTandilsa da fridons daudges savarZlebi. mere ki
Seiqmna sma,­pu­ro­ba,­ga­xa­re­ba.­.­.­

iyo cekva da simRera, sxvadasxva instrumentze dakvra, zma-Sairis Tqma da TamaSi.

rasakvirvelia, arc Rarib-Ratakni da qvriv-obolni daviwyebiaT; gaxsnes xazina


da Seudgnen avladidebis gasaCuqrebas. yvela bednieri da kmayofili iyo. am aur-
zaursa da misvla-mosvlaSi tarielma dedofals Seapara, _ egeb ramaz mefes Senc
Seundo, Secda kaci da mis mtrobas gulSi nu Caidebo. dedofali ise iyo gaxare-
buli, rom manac daiviwya ramazisa da misi jaris mier moyenebuli usiamovnebani
da ara marto apatia, aramed TavisTan ixmo xataelTa mefe, raTa isic SeerTeboda
saintronizacio-saqorwino lxins.

mere tarieli stumrebis dasaCuqrebas Seudga. imiT daiwyo, rom TiTo 500-iani
mersedesi. . . bodiSi, TvalmargalitiT srulad dasapalnebuli jori aCuqa av-
Tandilsa da fridons. es ar akmara da sxva ZRvenic bevri misca Tavis Zmadnafi-
cebs. mere ramaz mefes gamouZaxa, isic daasaCuqra da xarkis gadaxda mosTxova.
xataeli Zalian kmayofili iyo, rom ase, SedarebiT martivad, gadaurCa indoTa
mefes da welSi moxrili, ukusvliT gaecala taxts.

amis Semdeg tarielma asmaTi ixmo: _ Sen rac CemTvisa da Cemi colisaTvis gaqvs Ca-
denili, ar vici, imas riT gadagixdi da amitom, modi amas gTavazob: romel kacsac

164 mogiTxrobT vefxistyaosans


xels daadeb, imas mogcem qmrad, indoeTis Svidi samefodan erT-erTs Cagabareb da
iyavi SenTvis tkbilado. asmaTi Tavidan gaipranWa, _ aq mirCevnia, Tqvens gverdiT
darCenao, magram tarielma Tavisi winadadeba ufro daJinebiT gaumeora da qalic
damorCilda. iqve SeurCies Sesaferisi, ukve Wkuadamjdari, magram jer kidev sim-
paTiuri, saqmro da Caabares asmaTs.

avTandili da fridoni sami dRe darCnen tarielTan stumrad. iqeifes, moilxi-


nes, imxiarules, saCuqrebi miiRes. mesame dRes avTandils Seetyo danaRvlianeba
da tariels daeTxova, fridonsac mounda ukan dabruneba da tariels dapirda,
_ ise momenatrebi, rogorc irems wyaros wyalio. tarieli orives Zmurad ga-
moemSvidoba. avTandils Zvirfasi tanisamosi da unikaluri jam-WurWeli gaatana
rostevanTan saCuqrad. nestan-darejanmac daabara avTandils didi mokiTxva Ti-
naTinTan da imanac saCuqrebi, _ ucxouri kaba, Tavsaburi da erTi msxvili Zvir-
fasi Tvali gaugzavna. ase gamoemSvidobnen erTmaneTs.

fridonsa da avTandils ramdenime dRe erTad mouwiaT mgzavroba. arabeTis saz-


RvarTan maTi gzebi gaiyara: fridonma mulRazanzarisaken gadauxvia, avTandili
ki samSobloSi dabrunda. aq, rasakvirvelia, mas udidesi sixaruliT daxvdnen.

gmirobis dReni male Secvala mefurma yoveldRiurobam; samive vaJkaci taxtze ij-
da da brZnulad uZRveboda Tavis qveyanas. megobrobdnen, hqondaT stumroba, mi-
mosvla da miwer-mowera. samive Rrma moxucebulobamde mefobda. gonivruli gare
da Sida strategiiT sakuTari saxelmwifoebi gaaZlieres, teritoriebi Seimates,
xolo swori ekonomikuri politikiT mosaxleobis cxovrebis done aamaRles.

amas rusTavelic gvidasturebs:


yov­lTa­swo­rad­wya­lo­ba­sa­vi­Ta­Tov­lsa­moa­Tov­des,
obol-qvriv­ni­daam­did­rnes­da­gla­xak­ni­ar­iT­xov­des,
avis­mqmnel­ni­daa­Sin­nes,­krav­ni­krav­Ta­ver­uwov­des,
Si­gan­maT­Ta­sab­rZa­nis­Ta­Txa­da­mge­li­er­Tgan­sZov­des.

ase dasrulda es sagmiro ambavi.

SoTa rusTaveli, romelic Tavis bolosityvaSi ambobs, rom man mxolod ga-
leqsa ukve arsebuli istoria, cotas eSmakobs. yvela darwmunebulia, rom
es ambavi TviT SoTa rusTavelis SeTxzuli da galeqsilia.

qor wi le bi 165
mxatvris bolosityva

`vefxistyaosnis~ kiTxvisas yvela adamians individualuri, piradi damokidebuleba


uCndeba am genialuri nawarmoebis mimarT. amas emateba msoflios TiTqmis yvela enaze
Targmnili, gagebuli da warmodgenili, scenebi, personaJebi, kostumebi. moqmedebebis
geografia xom mTel aRmosavleTs moicavs. es yvelaferi udides fantazias aRZravs ada-
mianSi, gansakuTrebiT, mxatvarSi.
mxatvrisaTvis Zalian sainteresoa am mdidari vizualuri masalis gadatana furcelze,
tiloze saRebaviT an grafikulad. ar vici, ramdenad emTxveva mkiTxvelis warmodgenebs,
magram SoTa rusTavelis portretidan dawyebuli, qajeTis cixiT damTavrebuli, mxat-
vrebi mravali saukunea sTavazoben mkiTxvels TavianT versiebs anu danaxuls, dasanaxs.
pirveli ilustraciebi mamuka TavaqalaSvilma Seasrula meTvramete saukuneSi, spar-
suli miniaturis stilSi da bizantiur-qarTuli kedlis mxatvrobis faqturiT. mas mere
bevrma mxatvarma daasuraTa `vefxistyaosani~. yvela maTgani uaRresad sainteresoa, calke
mxatvruli RirebulebiT da calke imitomac, rom es ukvdavi qmnilebis ilustraciaa.
mixai ziCi warmogvidgens personaJebs aWaruli, megruli, imeruli kostiumebiT,
uamravi eTnografiuli detaliT, sadac avstro-ungreTis imperiis kostiumebic Sein-
iSneba. misi mxatvroba esadageba istoriul JanrSi kargad gakeTebul holivudis kinos.
mxatvroba vizualuri mxarea, Semdeg modis musika, xmebi, moZraoba, `vefxistyaosani~
Zalian moZravia; aris bevri gadaadgileba, bevri kostiumi, saxeebi, masobrivi scenebi,
cxenebi. asociaciurad Cndeba spiloebi, aqlemebi, isini moZraoben, xmauroben, aris mt-
veric da simdidrec. me `vefxistyaosans~ kinoSi vxedav, albaT, amitomac Cemi namuSevrebi
ufro am Temaze Sesrulebuli suraTebia, vidre ilustracia. Cemi warmodgeniT, filmi
`vefxistyaosani~ unda iyos Zalian feradi, moZravi, musikiT da xmauriT, siCumiT mdidari
filmi, induri kinosTvis damaxasiaTebeli masobrivi scenebiT, qarTuli klasikuri ki-
nos tradiciebis: `giorgi saakaZe~, `mameluqi~, `baSi-aCuki~, amerikuli filmebis: `gladi-
atori~, `troa~, elementebis gaTvaliswinebiT gadaRebuli. mas yvelafers daerTvis ge-
nialuri teqsti. mokled rom vTqvaT, es iqneba sanaxaobrivad, vizualurad ulamazesi
filmi, romelic mTel msoflios kidev erTxel daanaxebs qarTul genias da humanizms.
aseve, udavod aRsaniSnavia sergo qobulaZis genialuri ilustraciebi, Sua saukunee-
bis italiuri renesansis mxatvrobis siyvaruliT Sesrulebuli. aq gvxvdeba leonardo da

166 mogiTxrobT vefxistyaosans


vinCis da tiepolos rakursebi. sergo qobulaZis ilustraciebi veneciis bienaleze gran-
priT aris dajildoebuli. sayuradReboa lokaluri wiTeli da lurji ferebi, romelic
suraTebs fonad gasdevs, es namuSevrebi didi energiiT aris aRsavse.
aseve mniSvnelovania uCa jafariZis naxatebi. nestan-darejani werilis werisas; 60-
iani wlebis stili, moZraoba, soliko virsalaZis mier qarTuli cekvis akademiuri ansam-
blisTvis Seqmnili kostiumebis gamoyenebiT. nestan-darejanis saxe _ im periodisTvis
damaxasiaTebeli silamaze.
irakli ToiZe... dauviwyari stili, saxe-xati tarielis da vefxvis brZola, kocna,
xelSi atacebuli vefxvi, es suraTi 60-iani wlebis kultad iqca.
me, rogorc mxatvari da mkiTxveli, aRfrTovanebuli var yvela gamocemiT, yvela mxatvris
mier Sesrulebuli ilustraciebi momwons, radgan isini epoqisa da mxatvris Svilebi arian.
`vefxistyaosnis~ Tema wlebis manZilze miforiaqebda mxatvrul warmodgenebs. uSu-
alo Sesrulebamde erTi weli vmuSaobdi teqstze, wavikiTxe viqtor nozaZis naSromebi.
am tomebis saTaurebis CamoTvlac ki erTbaSad naTels xdis, Tu ra mdidar da amouwurav
masalasTan gvaqvs saqme. aseve didi yuradRebiT wavikiTxe pavle ingoroyvas naSromi.
es ori avtori damexmara, rom zustad aRmeqva dro, viTareba, kosmosi, siyvaruli...
`vefxistyaosani~.
2005-2007 wlebSi Sevasrule 110 namuSevari `vefxistyaosnis~ Temaze. patara zomis
ilustraciebidan dawyebuli, didi ferweruli tiloebiT damTavrebuli. es imdenad
didi da fantaziebis amSleli Temaa, rom SeuZlebelia bolomde miiyvano. imdenad gami-
taca muSaobam, rom bolos iseT scenebsac vxatavdi, romelic poemaSi aRwerili ar aris,
magaliTad, qajeTis mefis dis dakrZalva da sxva.Sevasrule rogorc bataluri, aseve Jan-
ruli scenebi, portretebi, sasiyvarulo scenebi, iseTi momentebi, romlebzec aqamde
mxatvrebs yuradReba ar miuqceviaT. nestan-darejani kidobanSi, cremli, TeTri logini
rogorc kavkasionis daTovlili mTebi, cxeli haeri vefxvis xaxidan gamosuli, fatmanisa
da avTandilis sasiyvarulo scenebi, fatmanis gardasaxvani da sxva.
wignSi zogierTi personaJis ramdenime saxe SemogTavazeT,rac TqvenSi met fantazias
gamoiwvevs. mkiTxvelo da mnaxvelo, arc Tqven xarT erTi saxis.

mxatvris bolosityvaoba 167


katalogi
gv.2 gv.12

yda gv.5 gv.13

gv.1 gv.11 gv.16

Sexvedra tarielisa da vefxvis, SoTa rusTaveli liriT, rostevani da TinaTini,


120X140 sm, 20X17 sm, 29X22 sm,
tilo, zeTi, muyao, guaSi. muyao, guaSi, pasteli,
kerZo koleqcia, parizi; moparulia parizSi gamofenis dros; giorgi leJavas koleqcia;

gveli da mze, nadiroba, rostevanis portreti,


21X9 sm, 63X49 sm, 30X33 sm,
muyao, guaSi, pasteli, qaRaldi, akvareli, tilo, zeTi,
mxatvris ojaxis koleqcia; boris gamrekelis koleqcia; daTo Sengelias koleqcia, Tbilisi;

tarielis xmlis vada, avTandili nadirobisas,


35X25 sm, 28X26 sm,
muyao, guaSi, muyao, guaSi, pasteli,
gia togoniZis koleqcia; kerZo koleqcia, parizi;

168 mogiTxrobT vefxistyaosans


gv.18 gv.24 gv.31

gv.21 gv.28 gv.34

gv.23 gv.30 gv.35

rostevani nadirobisas, TinaTini, asmaTi,


27X26 sm, 30X33 sm, 30X33 sm,
muyao, guaSi, pasteli, tilo, zeTi, tilo, zeTi,
kerZo koleqcia, parizi; mamuka doliZis koleqcia, Tbilisi; mxatvris ojaxis koleqcia;

ucxo moyme, didebulni xataeTidan, avTandilis xmlis vada,


28X26 sm, 25X19 sm, 21X18 sm,
muyao, guaSi, muyao, guaSi, pasteli, muyao, guaSi,
kerZo koleqcia, parizi; kerZo koleqcia, parizi; manana kartozias koleqcia;

avTandili, saRamo, vefxvi da lomi,


30X33 sm, 130X110 sm, 22X22 sm,
tilo, zeTi, tilo, zeTi, qaRaldi, akvareli,
mamuka doliZis koleqcia, Tbilisi; kerZo koleqcia, parizi; kerZo koleqcia, parizi;

169
gv.36 gv.44 gv.51

gv.39 gv.47 gv.54

gv.40 gv.48 gv.55

tarielis portreti, xataeTis mefe, omis scenebi,


30X33 sm, 50X34 sm, 20X17 sm,
tilo, zeTi, muyao, guaSi, muyao, guaSi,
nataSa kobzoni-rapopoviCis koleqcia, mxatvris ojaxis koleqcia; levan kaWaravas koleqcia, parizi;
moskovi;
xataeTis didi omi, musikosi,
farsadani, 150X175 sm, 48X38 sm,
34X25 sm, tilo, zeTi, muyao, guaSi,
muyao, akvareli, mxatvris ojaxis koleqcia; kerZo koleqcia, parizi;
mxatvris ojaxis koleqcia;
omis scenebi, musikosi,
nestan-darejani, 20X17 sm, 48X38 sm,
22X19 sm, muyao, guaSi, muyao, guaSi,
muyao, guaSi, oqro, parizi, levan kaWaravas koleqcia, parizi; mxatvris ojaxis koleqcia;
kerZo koleqcia;

170 mogiTxrobT vefxistyaosans


gv.56 gv.61 gv.63

gv.57 gv.62 gv.64

gv.57 gv.62 gv.65

mocekvave, tarieli, davari,


63X49 sm, 50X34 sm, 50X34 sm,
qaRaldi, akvareli, muyao, guaSi, muyao, guaSi,
kerZo koleqcia, berlini; kerZo koleqcia, parizi; zaira bereliZis koleqcia. Tbilisi;

mocekvave, monis portreti 1, wylis da cis Sesayari RamiT,


63X49 sm, 30X27 sm, 20X18 sm,
qaRaldi, akvareli, qaRaldi, akvareli, muyao, guaSi,
luka doliZis koleqcia, Tbilisi; kerZo koleqcia, parizi; kerZo koleqcia, parizi;

samklauri, monis portreti 2, nestan-darejani kidobanSi,


15X14 sm, 30X27 sm, 150X100 sm,
muyao, guaSi, qaRaldi, akvareli, tilo, zeTi,
manana kartozias koleqcia; kerZo koleqcia, parizi; qeTi cecxlaZis koleqcia, Tbilisi;

171
gv.66 gv.70 gv.88

gv.67 gv.7 gv.90

gv.68 gv.79 gv.91

nuradin fridoni, mulRazanzari, vefxvi,


28X22 sm, 100X80 sm, 18X15 sm,
muyao, guaSi, oqro, muyao, guaSi, qaRaldi, akvareli,
mxatvris ojaxis koleqcia; paskal Justis koleqcia, parizi; kerZo koleqcia, parizi;

nuradin fridoni cxenze zRvis piras, TinaTinis samSoblo, tarieli da vefxvi,


21X18 sm, 50X40 sm, 63X49 sm,
muyao, guaSi, tilo, zeTi, qaRaldi, akvareli,
kerZo koleqcia, parizi; kerZo koleqcia, berlini; kerZo koleqcia, parizi

nuradin fridoni, arabeTSi dabruneba, tarieli da vefxvi,


30X33 sm, 20X17 sm, 22X26 sm,
tilo,zeTi muyao, guaSi, muyao, guaSi,
eka jafariZis koleqcia, Tbilisi; kerZo koleqcia, parizi; mxatvris ojaxis koleqcia

172 mogiTxrobT vefxistyaosans


gv.92 gv.103 gv.108/109

gv.93 gv.105 gv.110

gv.95 gv.107 gv.112/113

tarieli da vefxvi, avTandili zRvis piras, fatmanis gardasaxvani,


50X100 sm, 15X14 sm, 29X16 sm,
tilo, zeTi, qaRaldi, akvareli, muyao, guaSi, oqro,
mxatvris ojaxis koleqcia; mxatvris ojaxis koleqcia; kerZo koleqcia, parizi;

tarieli da vefxvi, gulanSaroSi Sesvla, fatmanis cekva,


60X100 sm, 280X200 sm, 15X12 sm,
tilo, zeTi, tilo, zeTi, guaSi, muyao
mxatvris ojaxis koleqcia kerZo koleqcia, parizi; mxatvris ojaxis koleqcia;

avTandilis da tarielis nadiroba, fatmani, fatmani da avTandili,


25X19 sm, 30X33 sm, 30X22 sm,
muyao, guaSi, oqro, tilo, zeTi, muyao, guaSi, oqro,
zezva arCemaSvilis da benediqt ruJes kerZo koleqcia, parizi; kerZo koleqcia, israeli;
koleqcia;

173
gv.116 gv.125 gv.133

gv.121 gv.129 gv.138

gv.122 gv.130 gv.139

nestan-darejani tyveobaSi, qajebis mgzavroba mTaze, brZolis Semdeg,


22X16 sm, 40X28 sm, 20X17 sm,
muyao, guaSi, qaRaldi, guaSi, muyao, guaSi,
kerZo koleqcia, parizi; kerZo koleqcia, parizi; kerZo koleqcia, parizi;

molodini, dularduxti, meomari 1,


20X18 sm, 22X18 sm, 12X9 sm,
muyao, guaSi, muyao, guaSi, oqro, muyao, guaSi,
kerZo koleqcia, parizi; kerZo koleqcia, parizi; mxatvris ojaxis koleqcia;

qajebis mgzavroba, qajeTis mefis gardacvlili deida, meomari 2,


40X28 sm, 30X33 sm, 12X9 sm,
qaRaldi, guaSi, tilo, zeTi, muyao, guaSi,
kerZo koleqcia. parizi; mxatvris ojaxis koleqcia; mxatvris ojaxis koleqcia;

174 mogiTxrobT vefxistyaosans


gv.140 gv.143 gv.150

gv.141 gv.144 gv.151

gv.142 gv.149 gv.152

qajeTis cixis aReba, ambori, dResaswaulis monawileebi,


140X130 sm, 30X50 sm, 17X20 sm,
tilo,zeTi, muyao, guaSi, muyao, guaSi,
mxatvris ojaxis koleqcia; kerZo koleqcia, vaSingtoni; kerZo koleqcia, Tbilisi;

naomari qajeTis cixe, meliq-suxravi, dResaswaulis monawileebi,


20X15 sm, 16X20 sm, 17X20 sm,
muyao, guaSi, qaRaldi, guaSi, muyao, guaSi,
kerZo koleqcia, parizi kerZo koleqcia, parizi; kerZo koleqcia, Tbilisi;

musikosi fleitisti, musikosebi sayvirebiT, zeimis monawile,


17X19 sm, 16X20 sm, 18X14 sm,
muyao, akvareli, muyao, akvareli, muyao guaSi,
mxatvris ojaxis koleqcia; kerZo koleqcia, berlini; mxatvris ojaxis koleqcia;

175
indoeli qalebi,
17X20 sm,
muyao, guaSi,
kerZo koleqcia, parizi;

gv.154

nestan-darejani da tarieli,
40X50 sm,
muyao, guaSi,
kerZo koleqcia, berlini;

gv.157

qorwili,
16X20 sm,
muyao, guaSi, oqro,
kerZo koleqcia, parizi;

gv.159

nestan-darejani,
30X33 sm,
tilo, zeTi,
baia wiqoriZis koleqcia, Tbilisi;

gv.160

qorwili indoeTSi RamiT,


60X80 sm,
Savi qaRaldi, guaSi,
nika goderZiSvilis koleqcia.

gv.162

namuSevrebi Sesrulebulia `kaparolis~ (nerhaus) profesiuli


zeTis, guaSis, akvarelis saRebavebiT.
namuSeverebis eleqtronuli versia: guram wibaxaSvili.

Anda mungkin juga menyukai