TEMBANG KINANTHI
83 Mangka kanthining tumuwuh, Padahal bekal hidup,
Salami mung awas eling, selamanya waspada dan ingat,
Eling lukitaning alam, Ingat akan pertanda yang ada
Dadi wiryaning dumadi, di alam ini,
Supadi nir ing sangsaya, Menjadi kekuatannya asal-usul, supaya
Yeku pangreksaning urip. lepas dari sengsara.
Begitulah memelihara hidup.
84 Marma den taberi kulup, Maka rajinlah anak-anakku,
Anglung lantiping ati, Belajar menajamkan hati,
Rina wengi den anedya, Siang malam berusaha,
Pandak panduking pambudi, merasuk ke dalam sanubari,
Bengkas kahardaning driya, melenyapkan nafsu pribadi,
Supaya dadya utami.` Agar menjadi (manusia) utama.
85 Pangasahe sepi samun, Mengasahnya di alam sepi (semedi),
Aywa esah ing salami, Jangan berhenti selamanya,
Samangsa wis kawistara, Apabila sudah kelihatan,
Lalandhepe mingis mingis, tajamnya luar biasa,
Pasah wukir reksamuka, mampu mengiris gunung penghalang,
Kekes srabedaning budi. Lenyap semua penghalang budi.
86 Dene awas tegesipun, Awas itu artinya,
Weruh warananing urip, tahu penghalang kehidupan,
Miwah wisesaning tunggal, serta kekuasaan yang tunggal,
Kang atunggil rina wengi, yang bersatu siang malam,
Kang mukitan ing sakarsa, Yang mengabulkan segala kehendak,
Gumelar ngalam sakalir. terhampar alam semesta.
87 Aywa sembrana ing kalbu, Hati jangan lengah,
Wawasen wuwus sireki, Waspadailah kata-katamu,
Ing kono yekti karasa, Di situ tentu terasa,
Dudu ucape pribadi, bukan ucapan pribadi,
Marma den sembadeng sedya, Maka tanggungjawablah, perhatikan
Wewesen praptaning uwis. semuanya sampai tuntas.
88 Sirnakna semanging kalbu, Sirnakan keraguan hati,
Den waspada ing pangeksi, waspadalah terhadap pandanganmu,
Yeku dalaning kasidan, Itulah caranya berhasil,
Sinuda saka sethithik, Kurangilah sedikit demi sedikit godaan
Pamothahing nafsu hawa, hawa nafsu,
Linalantih mamrih titih. Latihlah agar terlatih.
89 Aywa mematuh nalutuh, Jangan terbiasa berbuat aib,
Tanpa tuwas tanpa kasil, Tiada guna tiada hasil,
Kasalibuk ing srabeda, terjerat oleh aral,
Marma dipun ngati-ati, Maka berhati-hatilah,
Urip keh rencananira, Hidup ini banyak rintangan,
Sambekala den kaliling. Godaan harus dicermati.
90 Umpamane wong lumaku, Seumpama orang berjalan,
Marga gawat den liwati, Jalan berbahaya dilalui,
Lamun kurang ing pangarah, Apabila kurang perhitungan,
Sayekti karendhet ing ri. Tentulah tertusuk duri,
Apese kasandhung padhas, celakanya terantuk batu,
Babak bundhas anemahi. Akhirnya penuh luka.
91 Lumrah bae yen kadyeku, Lumrahnya jika seperti itu,
Atetamba yen wus bucik, Berobat setelah terluka,
Duweya kawruh sabodhag, Biarpun punya ilmu segudang,
Yen tan nartani ing kapti, bila tak sesuai tujuannya,
Dadi kawruhe kinarya, ilmunya hanya dipakai mencari nafkah dan
Ngupaya kasil lan melik. pamrih.
92 Meloke yen arsa muluk, Baru kelihatan jika keinginannya muluk-
Muluk ujare lir wali, muluk,
Wola wali nora nyata, Muluk-muluk bicaranya seperti wali,
Anggepe pandhita luwih, Berkali-kali tak terbukti,
Kaluwihane tan ana, merasa diri pandita istimewa,
Kabeh tandha tandha sepi. Kelebihannya tak ada,
Semua bukti sepi.
93 Kawruhe mung ana wuwus, Ilmunya sebatas mulut,
Wuwuse gumaib gaib, Kata-katanya di gaib-gaibkan,
Kasliring thithik tan kena, Dibantah sedikit saja tidak mau, mata
Mancereng alise gathik, membelalak alisnya menjadi satu,
Apa pandhita antiga, Apakah yang seperti itu pandita
Kang mangkono iku kaki, palsu,..anakku ?
94 Mangka ta kang aran laku, Padahal yang disebut “laku”,
Lakune ngelmu sejati, sarat menjalankan ilmu sejati tidak suka
Tan dahwen pati openan, omong kosong dan tidak suka
Tan panasten nora jail, memanfaatkan hal-hal sepele yang bukan
Tan njurungi ing kahardan, haknya,
Amung eneng mamrih ening. Tidak iri hati dan jail,
Tidak melampiaskan hawa nafsu.
Sebaliknya, bersikap tenang agar
menggapai keheningan jiwa.
95 Kaunanging budi luhung, Luhurnya budipekerti,
Bangkit ajur ajer kaki, pandai beradaptasi, anakku !
Yen mangkono bakal cikal, Demikian itulah awal mula,
Thukul wijining utami, tumbuhnya benih keutamaan,
Nadyan bener kawruhira, Walaupun benar ilmumu,
Yen ana kang nyulayani. bila ada yang mempersoalkan..
96 Tur kang nyulayani iku, Walau orang yang mempersoalkan itu,
Wus wruh yen kawruhe nempil, sudah diketahui ilmunya dangkal,
Nanging laire angalah, tetapi secara lahir kita mengalah,
Katingala angemori, berkesanlah persuasif,
Mung ngenaki tyasing liyan, sekedar menggembirakan hati orang lain.
Aywa esak aywa serik. Jangan sakit hati dan dendam.
97 Yeku ilapating wahyu, Begitulah sarat turunnya wahyu,
Yen yuwana ing salami, Bila teguh selamanya,
Marga wimbuh ing nugraha, dapat bertambah anugrahnya,
Saking heb Kang mahasuci, dari sabda Tuhan Mahasuci,
Cinancang pucuking cipta, terikat di ujung cipta,
Nora ucul ucul kaki. tiada terlepas-lepas anakku.
98 Mangkono ingkang tinamtu, Begitulah yang digariskan,
Tampa nugrahaning Widhi, Untuk mendapat anugrah Tuhan.
Marma ta kulup den bisa, Maka dari itu anakku,
Mbusuki ujaring janmi, sebisanya, kalian pura-pura menjadi orang
Pakoleh lair batinnya, bodoh terhadap perkataan orang lain,
Iyeku budi premati. nyaman lahir batinnya,
yakni budi yang baik.
99 Pantes tinulat tinurut, Pantas menjadi suri tauladan yang ditiru,
Laladane mrih utami, Wahana agar hidup mulia,
Utama kembanging mulya, kemuliaan jiwa raga.
Kamulyan jiwa dhiri, Walaupun tidak persis, seperti nenek
Ora ta yen ngeplekana, moyang dahulu.
Lir leluhur nguni-uni.
100 Ananging ta kudu kudu, Tetapi harus giat berupaya, sesuai
Sakadarira pribadi, kemampuan diri,
Aywa tinggal tutuladan, Jangan melupakan suri tauladan,
Lamun tan mangkono kaki, Bila tak berbuat demikian itu anakku,
Yekti tuna ing tumitah, pasti merugi sebagai manusia.
Poma kaestokna kaki. Maka lakukanlah anakku !