1
2. Biaya Total Seluruh Pekerjaan Proyek
Dermaga
2
3. Rencana Anggaran Biaya (RAB)
Proyek Dermaga
No. Kegiatan Satuan Volume Harga Satuan Jumlah
1 A1. Direksi keet m2 60 Rp 485,000 Rp 29,100,000
2 A2. Pengukuran hektar 10 Rp 5,000,000 Rp 50,000,000
3 A3. Mobilisasi LS LS Rp 25,000,000 Rp 25,000,000
4 B11. Pembuatan Caisson unit 60 Rp 25,000,000 Rp 1,500,000,000
5 B12. Pemasangan Caisson unit 60 Rp 15,000,000 Rp 900,000,000
6 B21. Pembuatan pelat dermaga unit 400 Rp 1,360,000 Rp 544,000,000
7 B22. Pemasangan pelat dermaga unit 400 Rp 800,000 Rp 320,000,000
8 C1. Pemasangan Fender unit 10 Rp 17,500,000 Rp 175,000,000
9 C2. Pemasangan Bollard unit 10 Rp 13,000,000 Rp 130,000,000
Sub Jumlah 1 Rp 3,673,100,000
Overhead 10% Rp 367,310,000
Contingency cost 5% Rp 183,655,000
Sub Jumlah 2 Rp 4,224,065,000
Profit 10% Rp 422,406,500
Sub Jumlah 3 Rp 4,830,126,500
PPN 10% Rp 483,012,650
Jumlah Rp 5,313,139,150
4
5. Diagram Batang (Barchart): Early
Event Time
Durasi Minggu
No. Kegiatan
Hari Minggu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26
2 A2. Pengukuran 15 2
3 A3. Mobilisasi 15 2
5
6. Diagram Batang (Barchart): Latest
Event Time
Durasi Minggu
No. Kegiatan
Hari Minggu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26
2 A2. Pengukuran 15 2
3 A3. Mobilisasi 15 2
6
7. Prosedur Penyusunan Kurva S
1. Siapkan data:
Diagram batang (barchart)
Biaya seluruh kegiatan/pekerjaan
2. Buat distribusi penyerapan biaya tiap kegiatan (pekerjaan)
sesuai durasi tiap kegiatan (pekerjaan) dalam diagram
batang.
3. Hitung jumlah penyerapan biaya tiap satu satuan waktu.
4. Hitung jumlah penyerapan biaya kumulatif tiap satu satuan
waktu.
5. Hitung rasio biaya kumulatif tiap satu satuan waktu terhadap
total biaya seluruh kegiatan (pekerjaan).
6. Gambarkan rasio biaya tersebut ke dalam diagram batang.
7
7.1 Persiapan Data
4 B11. Pembuatan Caisson 7 1500 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3
5 B12. Pemasangan Caisson 8 900 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5
6 B21. Pembuatan pelat dermaga 10 544 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4
320
8 C1. Pemasangan Fender 1 175 32 175
10
9 C2. Pemasangan Bollard 1 130 130
9
7.3 Perhitungan Jumlah Penyerapan
Biaya Tiap Satu Satuan Waktu
2 A2. Pengukuran 2 50 25 25
4 B11. Pembuatan Caisson 7 1500 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3
5 B12. Pemasangan Caisson 8 900 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5
6 B21. Pembuatan pelat dermaga 10 544 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4
Total 3673 29.1 25 25 12.5 12.5 269 269 269 269 269 269 269 167 167 167 145 145 145 145 145 32 32 32 32 32 305
10
7.4 Perhitungan Jumlah Kumulatif Penyerapan
Biaya Tiap Satu Satuan Waktu
2 A2. Pengukuran 2 50 25 25
4 B11. Pembuatan Caisson 7 1500 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3
5 B12. Pemasangan Caisson 8 900 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5
6 B21. Pembuatan pelat dermaga 10 544 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4
Total 3673 29.1 25 25 12.5 12.5 269 269 269 269 269 269 269 167 167 167 145 145 145 145 145 32 32 32 32 32 305
Kumulatif 29.1 54.1 79.1 91.6 104 373 641 910 1179 1448 1716 1985 2152 2319 2486 2630 2775 2919 3064 3208 3240 3272 3304 3336 3368 3673
2 A2. Pengukuran 2 50 25 25
4 B11. Pembuatan Caisson 7 1500 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3
5 B12. Pemasangan Caisson 8 900 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5
6 B21. Pembuatan pelat dermaga 10 544 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4
Total 3673 29.1 25 25 12.5 12.5 269 269 269 269 269 269 269 167 167 167 145 145 145 145 145 32 32 32 32 32 305
Kumulatif 29.1 54.1 79.1 91.6 104 373 641 910 1179 1448 1716 1985 2152 2319 2486 2630 2775 2919 3064 3208 3240 3272 3304 3336 3368 3673
Rasio terhadap total 0.008 0.015 0.022 0.025 0.028 0.101 0.175 0.248 0.321 0.394 0.467 0.540 0.586 0.631 0.677 0.716 0.755 0.795 0.834 0.873 0.882 0.891 0.900 0.908 0.917 1.000
373
0.101
3673
12
7.6 Penggambaran Rasio Biaya Ke
Diagram Batang
2 A2. Pengukuran 2 50 25 25
4 B11. Pembuatan Caisson 7 1500 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3
5 B12. Pemasangan Caisson 8 900 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5
6 B21. Pembuatan pelat dermaga 10 544 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4
Total 3673 29.1 25 25 12.5 12.5 269 269 269 269 269 269 269 167 167 167 145 145 145 145 145 32 32 32 32 32 305
Kumulatif 29.1 54.1 79.1 91.6 104 373 641 910 1179 1448 1716 1985 2152 2319 2486 2630 2775 2919 3064 3208 3240 3272 3304 3336 3368 3673
Rasio terhadap total 0.008 0.015 0.022 0.025 0.028 0.101 0.175 0.248 0.321 0.394 0.467 0.540 0.586 0.631 0.677 0.716 0.755 0.795 0.834 0.873 0.882 0.891 0.900 0.908 0.917 1.000
13
8. Kurva S Rencana: Early Event Time
(EET)
2 A2. Pengukuran 2 50 25 25
4 B11. Pembuatan Caisson 7 1500 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3
5 B12. Pemasangan Caisson 8 900 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5
6 B21. Pembuatan pelat dermaga 10 544 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4
Total 3673 29.1 25 25 12.5 12.5 269 269 269 269 269 269 269 167 167 167 145 145 145 145 145 32 32 32 32 32 305
Kumulatif 29.1 54.1 79.1 91.6 104 373 641 910 1179 1448 1716 1985 2152 2319 2486 2630 2775 2919 3064 3208 3240 3272 3304 3336 3368 3673
Rasio terhadap total 0.008 0.015 0.022 0.025 0.028 0.101 0.175 0.248 0.321 0.394 0.467 0.540 0.586 0.631 0.677 0.716 0.755 0.795 0.834 0.873 0.882 0.891 0.900 0.908 0.917 1.000
14
9. Kurva S Rencana: Latest Event Time
(LET)
2 A2. Pengukuran 2 50 25 25
4 B11. Pembuatan Caisson 7 1500 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3
5 B12. Pemasangan Caisson 8 900 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5
6 B21. Pembuatan pelat dermaga 10 544 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4
Total 3673 29.1 25 25 12.5 12.5 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 269 269 269 269 269 246 246 145 145 145 145 145 145 145 145 305
Kumulatif 29.1 54.1 79.1 91.6 104 159 213 267 321.7 376.1 644.8 913.5 1182 1451 1720 1966 2212 2357 2501 2646 2790 2935 3079 3224 3368 3673
Rasio terhadap total 0.008 0.015 0.022 0.025 0.028 0.043 0.058 0.073 0.088 0.102 0.176 0.249 0.322 0.395 0.468 0.535 0.602 0.642 0.681 0.720 0.760 0.799 0.838 0.878 0.917 1.000
15
10. Kurva S Rencana: EET dan LET
2 A2. Pengukuran 2 50
3 A3. Mobilisasi 2 25
Total 3673
16
11. Kurva S Aktual
17
12. Kurva S Aktual Proyek Dermaga
25 25
2 A2. Pengukuran 2 50 60
30 30
12.5 12.5
3 A3. Mobilisasi 2 25 20
10 10
214 214 214 214 214 214 214
4 B11. Pembuatan Caisson 7 1500 500
250 250
113 113 113 113 113 113 113 113
5 B12. Pemasangan Caisson 8 900
54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4
6 B21. Pembuatan pelat dermaga 10 544 120
60 60
32 32 32 32 32 32 32 32 32 32
7 B22. Pemasangan pelat dermaga 10 320
175
8 C1. Pemasangan Fender 1 175
130
9 C2. Pemasangan Bollard 1 130
Renc 3673.1 29.1 25.0 25.0 12.5 12.5 269 269 269 269 269 269 269 167 167 167 145 145 145 145 145 32 32 32 32 32 305
Total
Aktua 729.1 29.1 30 30 10 10 310 310
Renc 29.1 54.1 79.1 91.6 104.1 372.8 641.5 910.2 1179 1448 1716 1985 2152 2319 2486 2630 2775 2919 3064 3208 3240 3272 3304 3336 3368 3673
Kumulatif
Aktua 29.1 59.1 89.1 99.1 109.1 419.1 729.1
Renc 0.008 0.015 0.022 0.025 0.028 0.101 0.175 0.248 0.321 0.394 0.467 0.540 0.586 0.631 0.677 0.716 0.755 0.795 0.834 0.873 0.882 0.891 0.900 0.908 0.917 1.000
Rasio terhadap total
Aktua 0.008 0.016 0.024 0.027 0.030 0.114 0.198
18
12. Kurva S Aktual Proyek Dermaga
19
12. Kurva S Aktual Proyek Dermaga
20
13. Rencana Alir Tunai (Cashflow)
21
14. Prosedur Penyusunan Diagram
Penerimaan Uang (Cash-in)
22
15. Persyaratan Pembayaran
Potongan
Jumlah
Rencana Penerimaan Progress Jumlah Cicilan uang Jumlah diterima
Pembayaran Retensi
muka
Uang muka 0% 20% 966,025,300 966,025,300
Progress Payment 1 25% 25% 1,207,531,625 241,506,325 60,376,581 905,648,719
Progress Payment 2 50% 25% 1,207,531,625 241,506,325 60,376,581 905,648,719
Progress Payment 3 75% 25% 1,207,531,625 241,506,325 60,376,581 905,648,719
Progress Payment 4 100% 25% 1,207,531,625 241,506,325 60,376,581 905,648,719
Retensi 2 bulan kemudian 241,506,325
Jumlah 4,830,126,500 966,025,300 241,506,325
Total diterima 4,830,126,500
24
17. Diagram Penerimaan Uang (Cash-in)
Durasi Biaya Minggu
No. Kegiatan
(Minggu) (Juta) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34
2 A2. Pengukuran 2 50 25 25
4 B11. Pembuatan Caisson 7 1500 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3
5 B12. Pemasangan Caisson 8 900 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5
6 B21. Pembuatan pelat dermaga 10 544 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4
Total 3673 29.1 25 25 12.5 12.5 269 269 269 269 269 269 269 167 167 167 145 145 145 145 145 32 32 32 32 32 305
Kumulatif 29.1 54.1 79.1 91.6 104 373 641 910 1179 1448 1716 1985 2152 2319 2486 2630 2775 2919 3064 3208 3240 3272 3304 3336 3368 3673
Rasio terhadap total 0.008 0.015 0.022 0.025 0.028 0.101 0.175 0.248 0.321 0.394 0.467 0.540 0.586 0.631 0.677 0.716 0.755 0.795 0.834 0.873 0.882 0.891 0.900 0.908 0.917 1.000
Rp 905,648,718.75
Rp 905,648,718.75
Rp 905,648,718.75
Rp 905,648,718.75
Rp 241,506,325.00
Jumlah Pembayaran
Rp
Rp
Rp
Rp
Rp
Rp
Rp
Rp 1,871,674,018.75
Rp 1,871,674,018.75
Rp 1,871,674,018.75
Rp 1,871,674,018.75
Rp 2,777,322,737.50
Rp 2,777,322,737.50
Rp 2,777,322,737.50
Rp 2,777,322,737.50
Rp 2,777,322,737.50
Rp 3,682,971,456.25
Rp 3,682,971,456.25
Rp 3,682,971,456.25
Rp 3,682,971,456.25
Rp 3,682,971,456.25
Rp 3,682,971,456.25
Rp 3,682,971,456.25
Rp 3,682,971,456.25
Rp 3,682,971,456.25
Rp 4,588,620,175.00
Rp 4,588,620,175.00
Rp 4,588,620,175.00
Rp 4,588,620,175.00
Rp 4,588,620,175.00
Rp 4,588,620,175.00
Rp 4,588,620,175.00
Rp 4,588,620,175.00
Rp 4,830,126,500.00
966,025,300.00
966,025,300.00
966,025,300.00
966,025,300.00
966,025,300.00
966,025,300.00
966,025,300.00
Jumlah Kumulatif
Jumlah Kumulatif (%) 0.20 0.20 0.20 0.20 0.20 0.20 0.20 0.39 0.39 0.39 0.39 0.58 0.58 0.58 0.58 0.58 0.76 0.76 0.76 0.76 0.76 0.76 0.76 0.76 0.76 0.95 0.95 0.95 0.95 0.95 0.95
25
0.95 0.95 1.00
17. Diagram Penerimaan Uang (Cash-in)
Durasi Biaya Minggu
No. Kegiatan
(Minggu) (Juta) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34
2 A2. Pengukuran 2 50 25 25
4 B11. Pembuatan Caisson 7 1500 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3 214.3
5 B12. Pemasangan Caisson 8 900 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5 112.5
6 B21. Pembuatan pelat dermaga 10 544 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4 54.4
Total 3673 29.1 25 25 12.5 12.5 269 269 269 269 269 269 269 167 167 167 145 145 145 145 145 32 32 32 32 32 305
Kumulatif 29.1 54.1 79.1 91.6 104 373 641 910 1179 1448 1716 1985 2152 2319 2486 2630 2775 2919 3064 3208 3240 3272 3304 3336 3368 3673
Rasio terhadap total 0.008 0.015 0.022 0.025 0.028 0.101 0.175 0.248 0.321 0.394 0.467 0.540 0.586 0.631 0.677 0.716 0.755 0.795 0.834 0.873 0.882 0.891 0.900 0.908 0.917 1.000
Rp 905,648,718.75
Rp 905,648,718.75
Rp 905,648,718.75
Rp 905,648,718.75
Rp 241,506,325.00
Jumlah Pembayaran
Rp
Rp
Rp
Rp
Rp
Rp
Rp
Rp 1,871,674,018.75
Rp 1,871,674,018.75
Rp 1,871,674,018.75
Rp 1,871,674,018.75
Rp 2,777,322,737.50
Rp 2,777,322,737.50
Rp 2,777,322,737.50
Rp 2,777,322,737.50
Rp 2,777,322,737.50
Rp 3,682,971,456.25
Rp 3,682,971,456.25
Rp 3,682,971,456.25
Rp 3,682,971,456.25
Rp 3,682,971,456.25
Rp 3,682,971,456.25
Rp 3,682,971,456.25
Rp 3,682,971,456.25
Rp 3,682,971,456.25
Rp 4,588,620,175.00
Rp 4,588,620,175.00
Rp 4,588,620,175.00
Rp 4,588,620,175.00
Rp 4,588,620,175.00
Rp 4,588,620,175.00
Rp 4,588,620,175.00
Rp 4,588,620,175.00
Rp 4,830,126,500.00
966,025,300.00
966,025,300.00
966,025,300.00
966,025,300.00
966,025,300.00
966,025,300.00
966,025,300.00
Jumlah Kumulatif
Jumlah Kumulatif (%) 0.20 0.20 0.20 0.20 0.20 0.20 0.20 0.39 0.39 0.39 0.39 0.58 0.58 0.58 0.58 0.58 0.76 0.76 0.76 0.76 0.76 0.76 0.76 0.76 0.76 0.95 0.95 0.95 0.95 0.95 0.95 0.95 0.95 1.00
26
34
28
Kumulatif
19. Diagram Rencana Alir Tunai
(Cashflow)
6000000000
5000000000
4000000000
3000000000
2000000000
1000000000
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35
-1000000000
-2000000000
-3000000000
-4000000000
-5000000000