Anda di halaman 1dari 16

TUGAS BAB 1

(TURUNAN PARSIAL)
Dosen Pengampu : Drs. Pujayanto, M. Si

Disusun oleh :

Wahyu Indah (K2317061)

Wella Nur Apriliyanti (K2317063)

Yuriz Ananda Santika (K2317071)

Zanetti Dyah Anggraeni (K2317073)

KELAS : 2017 B

PROGRAM STUDI PENDIDIKAN FISIKA

FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN

UNIVERSITAS SEBELAS MARET

SURAKARTA

2018
BAB I (TURUNAN PARSIAL)

NOMOR GANJIL

∂z ∂z
1. Jika z = x 3 sin ( x 2 y ), carilah dan
∂x ∂y
Penyelesaian :
3 2
∂ z x sin ( x y )
→ =
∂x ∂x

= u’v +uv’

= 3 x 2 sin ( x 2 y ) + x 3 cos ( x 2 y ) 2 xy

= 3 x 2 sin ( x 2 y ) + 2 x 4 y cos ( x 2 y )

3 2
∂ z x sin ( x y )
→ =
∂y ∂y

= u’v +uv’

=0 sin ( x 2 y ) + x 3 cos ( x 2 y ) x 2

= x 5 cos ( x 2 y )

2 2
3. Jika z= y −x , x =r cos θ , y=r sin θ tentukan ( ∂∂ xz ) ,( ∂∂ zx ) , dan ( ∂∂ zx )
y r θ

 Dinyatakan dalam bentuk y


z ( x , y )=( y 2−x 2)
∂z y 2−x 2
( )
∂x y
=
∂x
= −2 x
 Dinyatakan dalam bentuk r
 z= y 2−x 2
 r 2=x 2 + y 2
 y 2=r 2−x 2
z ( x , r )=( r 2−x 2) −x 2

∂z ( r 2−x 2 ) −x2
( )
∂x r
=
∂x

( r 2−2 x 2)
¿
∂x
¿−4 x
 Dinyatakan dalam bentuk Ө
 z ( x , θ)
y
 tanθ= , y=x tan θ
x
∂z x2 tan θ2 −x2
( )
∂x θ
=
∂x
¿ 2 x tanθ 2−2 x
¿ 2 x ( tanθ 2−1 )

∂y
5. Tentukan dari x 2 y +3 xy 2−x=3
∂x
Penyelesaian :

dy dy
¿ 2 xy+ x 2 +3 y 2 +3 xy −1=0
dx dx
dy dy dy 2 xy +3 y 2−1
2 xy+ 3 y 2−1=−x 2 −6 xy =
dx dx dx −x 2−6 xy
2
7. Tentukan gradien garis singgung melalui titik (3,1) pada kurva 2 ( x 2+ y 2 ) =25 ( x2 − y 2 )
Penyelesaian :
2
2 ( x 2+ y 2 ) =25 ( x2 − y 2 )
2 ( x 4 + y 4 +2 x 2 y 2 ) =25 x 2−25 y 2
2 x 4 +2 y 4 +4 x 2 y 2−25 x 2+25 y 2=0

Gradien garis singgung :


dy
=2 x 4 + 2 y 4 + 4 x 2 y 2−25 x2 +25 y 2=0
dx
3
dy 3 dy 2 2 dy dy
=8 x + 8 y +8 x y + 4 x 2 y −50 x +50 y =0
dx dx dx dx

Melalui titik (3,1)


dy dy dy dy
( 3,1 )=8.3 3+ 8.13 + 8.3.12 + 4.32 2.1 −50.3+50.1 =0
dx dx dx dx

dy dy dy
¿ 216+8 + 24+36.2 −150+ 50 =0
dx dx dx
dy dy dy
¿ 216+24−150+ 8 +72 + 50 =0
dx dx dx
dy
¿ 90+130 =0
dx
dy
130 =−90
dx
dy −9
=
dx 13

2 2
9. Tentukan titik dan jenis ekstrem fungsi f ( x , y )=e−( x + y )
Penyelesaian :
2 2

f (x , y )=e−(x + y )

df d2 f 2 2 2 2 2 2

=−2 x . e−(x + y ) 2 =−2 e−( x + y ) +−2 x .−2 x . e−( x + y )


dx dx

2 2 2 2

¿−2 e−( x + y ) +4 x 2 . e−( x + y )


2 2

¿−2 e−( x + y ) ( 1−2 x 2 )


df 2 2

=−2 y . e−( x + y )
dy
(d2 f ) 2 2 2 2

2
=−2 e−( x + y ) +−2 y .−2 y . e−( x + y )
dy
2 2 2 2

¿−2 e−( x + y ) +4 y2 . e− ( x + y )
2 2

¿−2 e−( x + y ) ( 1−2 y 2)


Titik ekstrem tersebut (0,0)
(d2 f ) ( d2 f )
=−2 , =−2
dx 2 dy 2

d2 f d2 f d 2 f d 2 f df df
Karena =−2<0 , =−2<0 , dan . > . , makatitik tersebut maksimum . Jado dapat disimpulka
dx 2 dy 2 dx 2 dy 2 dx dy
merupakan titik maksimum dari fungsi tersebut .

11. Sebuah balok dengan volume 8xyz. Tentukan volume maksimalnya dengan ketentuan

x2 y 2 z 2
+ + =1
a2 b 2 c2
Penyelesaian :
f ( x , y , z )=8 xyz

Dan
x2 y2 z2
ϕ ( x , y , z )= + + =1
a 2 b 2 c2

∂F 2x
=8 yz + λ 2 =0
∂x a
∂F 2y
=8 xz + λ 2 =0
∂y b
∂F 2z
=8 xy + λ 2 =0
∂z c

x2 y2 z2
(
8 xyz +2 λ 2 + 2 + 2 =0
a b b )
x2 y2 z2
Karena , ( + + =ϕ=1 ,
a2 b2 b2 )
Maka , 24 xyz +2 λ=0, atauλ=−12 xyz

Analog dengan cara di atas, diperoleh:


1 1
y=b

3
dan z=c
Jadi, volume balok:
3 √
8 abc
v=8 xyz=
3 √3

13.
Tentukan jarak terpendek dari titik origin ke bidang x – 2y – 2z = 3

Penyelesaian:

persamaan x−2 y−2 z=3


Dari

Dengan metode Lagrange

x2 y2 z2
f ( x , y , z )=R= + +
a2 b 2 c 2
2 2 2
x y z
F ( x , y , z ) =f ( x , y , z )+ λφ ( x , y , z )= + + + λ ( x−2 y−2 z−3 )
a2 b2 c 2
∂F ∂F ∂F
=0 , =0 dan =0
Untuk syarat ekstrim ∂ x ∂y ∂z
∂F ∂F ∂F
=0 =0 =0
∂x ∂y ∂z
∂F ∂F ∂F
=2 x +λ =2 y−2 λ =2 z−2 λ
∂x ∂y ∂z
0=2 x + λ 0=2 y−2 λ 0=2 z−2 λ
1
x=− λ
2 y=λ z=λ
Substitusi ke nilai x:
1
2 y−2 z+3=− λ .. . ( i )
2
Karena y dan z=λ , dimasukkan pada persamaan (i)
1
2 λ−2 λ+3=− λ
2
1
4 λ+3=− λ
2
9
− λ=3
2
−2
λ=
3
1 2 2
x= ; y=− ;z =−
Sehingga 3 3 3
Jarak terpendek dari titik origin ke bidang adalah:

d= √ x 2 + y 2 + z2
1 2 2 2 2 2
=
√( ) (
3
+− +−
3 3) ( )
1 4 4
=

=1
√ + +
9 9 9

∂u ∂u
15. Carilah dan , jika diketahui u=xy 2 z 3 dengan x=sin ( s+t ) , y =cos( s+ t), dan
∂s ∂t
z=e st
Penyelesaian :
x=sin (s +t)

y=cos( s+t )

z=e st

∂u ∂u ∂u
du= dx+ dy + dz
∂x ∂y ∂z

∂x ∂x
dx= ds+ dt
∂s ∂t

dx=cos ( s +t ) ds +cos ( s+t ) dt

dx=cos( s+t )(ds+ dt)

∂y ∂y
dy = ds+ dt
∂s ∂t

dy =−sin( s+t )ds – sin(s+ t) dt

dy =−sin( s+t )(ds+ dt )


∂z ∂z
dz= ds + dt
∂s ∂t

dz=e st (ds+ dt)

∂u ∂u ∂u
du= dx+ dy + dz
∂x ∂y ∂z

du= y 2 z 3 dx +2 xyz 3 dy +3 xy 2 z 2 dz

du= y 2 z 3 cos(s+ t)(ds +dt)−2 xyz 3 sin(s+t)(ds+ dt)+ 3 xy 2 z 2 e st ( ds+ dt)

du=( y 2 z 3 cos (s+t)−2 xyz 3 sin( s+t )+ 3 xy 2 z 2 e st )ds+( y 2 z 3 cos(s+t )−2 xyz 3 sin(s+ t )+3 xy 2 z 2 est )dt

∂u 2 3 3 2 2 st
= y z cos( s+t )−2 xyz sin(s+ t)+3 xy z e
∂s

∂u
= y 2 z 3 cos( s+t )−2 xyz 3 sin(s+ t)+3 xy 2 z 2 est
∂t

x dx d2 x
17. Jika x= ye dan y=2sin ( y + x ), tentukan dan 2 .
dy dy
Penyelesaian:
x= ye x

y=2sin ( y + x )

Maka x=2 sin ( y + x ) e x → x=2 e x sin ( y + x )

dx
u=2 e x u I =2 e x
dy

dx
v=sin ( y + x ) (
v I =cos ( y+ x ) 1+
dy )
x=2 e x sin ( y+ x )

uv=u1 v + v I u
dx dx dx
dy
=2 e x sin ( y + x ) +cos ( y + x ) 1+
dy (
dy
2 xx )
dx dx dy
dy dy (
=2 e x sin ( y + x ) +2 e x cos ( y + x )+ cos ( y + x )
dx )
dx dx dx
=2 e x sin ( y + x ) +2 e x cos ( y + x ) +2 e x cos ( y+ x )
dy dy dy

dx dx dx
−2 e x sin ( y + x ) −2 e x cos ( y + x ) =2 e x cos ( y+ x )
dy dy dy

dx
( 1−2 e x sin ( y + x )−2 e x cos ( y+ x ) ) =2 e x cos ( y+ x )
dy

dx 2 e x cos ( y + x )
=
dy 1−2 e x sin ( y + x )−2 e x cos ( y + x )

u=2 e x cos ( y + x )

I −2 e x sin ( y + x )
u=
1−2 e x cos ( y + x )+2 e x sin ( y+ x )

v=1−2 e x sin ( y+ x ) −2 e x cos ( y + x )


2 e x cos ( y+ x ) 2 e x sin ( y + x )
vI= +
1−2 e x sin ( y+ x ) −2 e x cos ( y + x ) 1+2 e x cos ( y + x )−2 e x sin ( y + x )

dx 2 e x cos ( y + x ) u uI v−v I u
= =
dy 1−2 e x sin ( y + x )−2 e x cos ( y + x ) v v2

2 e x cos ( y + x )
d2 x
=
d
(
1−2 e x sin ( y + x )−2 e x cos ( y + x ) )
dy2 dy
−2 e x sin ( y + x ) 2 e x cos ( y + x )
d2 x
=
( 1−2 e x cos ( y+ x )+2 e x sin ( y+ x ) )
( 1−2 e x
sin ( y + x ) −2 e x
cos ( y + x ) )(−¿ +
1−2 e x sin ( y + x )−2 e x cos ( y+ x ) 1
dy2 1−2 e x sin ( y + x )−2 e x cos ( y + x )2

∂z ∂z
19. Jika z = x – y dengan x3 + xy + x = s dan x2y + xy2 = t, tentukan dan
∂s ∂t
Penyelesaian :
z=x− y Maka differensial total z adalah

dz=dx−dy
Mencari dx dy

3
x + xy + x=s

Maka dx

3x 2 dx+xdy+ydx+dx=ds
(3x2 +y+1 )dx+xdy=ds
2 2
x y+xy =t
Maka dy

x 2 dy+2xy dx+y 2 dx+2xy dy=dt


2 2
(2xy+y )dx+( x +2xy )dy=dt

 Dengan aturan Crammer,

 dx dalam ds dan dt adalah:  dy dalam ds dan dt adalah

ds x
| |
dt x2 +2 xy
dx= 2
3 x + y+1 x
| 2 2|
2 xy + y x
( x 2 +2 xy ) ds−xdt
dx= 2
( 3 x + y +1 )( x 2 +2 xy ) −x ( 2 xy + y 2 )
3 x 2 + y+1 ds
| |
2 xy + y 2 dt
dy= 2
3 x y +1 x
| |
2 xy + y 2 x 2 +2 xy
( 3 x 2 + y+1 ) dt− ( 2 xy + y 2 ) ds
dy= 2
( 3 x + y+1 )( x 2 +2 xy ) −x ( 2 xy + y 2 )
 Maka diperoleh dz yaitu :
dz=dx−dy
( x 2 +2 xy ) ds−xdt ( 3 x 2 + y +1 ) dt−( 2 xy+ y 2 ) ds
dz=
[ ][

( 3 x 2 + y+1 )( x2 +2 xy ) −x ( 2 xy + y 2 ) ( 3 x 2 + y +1 )( x 2 +2 xy )−x ( 2 xy+ y 2 ) ]
[ ( x2 +2 xy ) ds−xdt ]− [ ( 3 x2 + y +1 ) dt−( 2 xy+ y 2 ) ds ]
dz= 2
( 3 x + y+1 )( x 2 +2 xy ) −x ( 2 xy + y 2 )
( x 2 +2 xy ) ds−xdt−( 3 x 2 + y +1 ) dt + ( 2 xy+ y 2 ) ds
dz= 2
( 3 x + y+1 )( x 2 +2 xy ) −x ( 2 xy + y 2 )
dz=
[ ( x2 +2 xy ) ds +( 2 xy+ y 2) ds ] +[−xdt−( 3 x 2 + y +1 ) dt ]
3 x 4 +6 x 3 y +x 2 y+x 2 y +x 2 +2 xy
[ ( x2 +2 xy +2 xy+ y 2 ) ds ] + [ (−x −3 x 2 − y−1 ) dt ]
dz= 4
3 x +6 x 3 y +x 2 y+x 2 y +x 2 +2 xy
( x 2 +4 xy + y 2 ) ds+ (−3 x 2 −x− y−1 ) dt
dz= 4
3 x +6 x 3 y +x 2 y+x 2 y +x 2 +2 xy
( x 2 +4 xy + y 2 ) ds (−3 x 2 −x− y−1 ) dt
dz= 4
[ 3 2 2 2
+ 4
][ 3 2
3 x +6 x y +x y +x y+x +2 xy 3 x +6 x y +x y +x y +x +2 xy
2 2 ]
∂z
 ∂ s merupakan turunan z terhadap s ketika dt=0

( x 2 +4 xy + y 2 ) ds (−3 x 2 −x− y−1 ) dt


dz=
[ 3 x 4 +6 x 3 y +x 2 y +x 2 y+x 2 +2 xy ][
+
3 x 4 +6 x 3 y +x 2 y +x 2 y +x 2 +2 xy ]
∂ z ( x 2 +4 xy + y 2 ) (1 ) (−3 x 2 −x− y−1 ) ( 0 )
=
[ +
][
∂ s 3 x 4 +6 x 3 y +x 2 y +x 2 y +x 2 +2 xy 3 x 4 +6 x3 y+ x2 y +x 2 y +x 2 +2 xy ]
∂ z ( x 2 +4 xy + y 2 )
=
[
∂ s 3 x 4 +6 x 3 y +x 2 y +x 2 y +x 2 +2 xy
+0
]
∂ z ( x 2 +4 xy + y 2 )
=
[
∂ s 3 x 4 +6 x 3 y +x 2 y +x 2 y +x 2 +2 xy ]
∂z
 ∂t merupakan turunan z terhadap t ketika ds=0
( x 2 +4 xy + y 2 ) ds (−3 x 2 −x− y−1 ) dt
dz=
[ 3 x 4 +6 x 3 y + x 2 y + x 2 y+ x 2 + 2 xy ][
+
3 x 4 + 6 x 3 y + x 2 y + x 2 y + x 2 +2 xy ]
∂ z ( x 2 + 4 xy + y 2 ) ( 0 ) (−3 x 2 −x− y−1 ) ( 1 )
∂t
=
[
4 3 2 2 2
3 x +6 x y + x y + x y + x +2 xy
+ 4 3 2 ][ 2 2
3 x +6 x y+ x y + x y + x +2 xy ]
(−3 x 2 −x− y−1 )
∂z
∂t
=0+ 4 [ 3 2 2 2
3 x +6 x y+ x y + x y + x +2 xy ]
∂ z ( x 2 + 4 xy + y 2 )
∂t
=
[
4 3 2 2 2
3 x +6 x y + x y + x y + x +2 xy ]
21. Tentukan jarak minimal dari origin sampai ke perpotongan antara bidang x + 4z = 0
dan x + y + z = 12
Penyelesaian :

x +4 z =0

x + y + z=12

d= √ x 2 + y 2 + z 2

Φ 1 ( x , y , z )=x + 4 z

Φ 2 ( x , y , z ) =x+ y + z−12

F ( x , y , z )=x 2+ y 2+ z 2 + λ1 ( x+ 4 z ) + λ2 ( x + y + z−12)

∂f ∂f ∂f
Sy arat ekstrim f =0 , =0 , =0
∂x ∂y ∂z

∂f
=2 x+ λ1 + λ2
∂x

2 x=λ1 + λ 2

−λ1 + λ 2
x=
2

∂F
=2 y + λ2
∂y

2 y=λ 2

−λ 2
y=
2
∂F
=2 z+ 4 λ 1+ λ2
∂z

−4 λ1 + λ2
z=
2

x +4 z =0

−λ1 + λ 2 −4 λ1 + λ 2
+4.( )=0
2 2

−λ1 + λ 2 8 λ1 +2 λ2
=
2 1

λ 1+ λ 2=−16 λ 1−4 λ2

17 λ1 +5 λ 2=0

x + y + z=12

−λ1 + λ 2 λ2 4 λ1 + λ2
− − =12
2 2 2

5 λ1 +3 λ2 =12.−2

5 λ1 +3 λ2 =−24

23. Dalam Termodinamika terdapat besaran cp = T ( ∂∂Ts ) dan c = T ( ∂∂Ts ) . Jika s(V,T)
p
v
v

( ∂∂Vs ) T( ∂∂TV )
dan V(p,T), buktikan bahwa cp - cv = T
T p

(RuwantoB., 2002 h.92)


Penyelesaian :

ds = ( ∂∂Vs ) dV +( ∂∂Ts )
T V

∂s
=(
∂V )
dV +C dT
V
T

∂s ∂T
=( ) −C (
∂V T
V
∂V ) S

Menurut hukum I termodan energi bebas :

( ∂∂Vs ) =T ( ∂∂Vs )−P


T
Menurut gas Vanderwalls :
∂V ∂V
cp - cv = {( ) }( )
∂T T
+P
∂T P

∂V ∂V
cp - cv = T { ( ) }( )
∂T T
−P+ P
∂T P

cp - cv = T ( ∂V
∂T ) ( ∂V
∂T )
T P

( Terbukti )

25. Dengan menggantikan variabelbebas x menjadi  yaitu x = cos  tunjukkan bahwa

2
2 d y dy
persamaan Legendre ( 1−x ) 2 −2 x +2 y=0 berubah menjadi
dx dx
d2 y dy
2
+cot θ +2 y=0
dθ dθ

(Boas, M.L.,p.232)

Penyelesaian :

x = cos  dx = - sin  d

2 2
( 1−x 2 ) d y2 −2 x dy +2 y=0 berubah menjadi d y2 +cot θ dy +2 y=0
dx dx dθ dθ

2
( 1−x 2 ) d y2 −2 x dy +2 y=0
dx dx

d2 y dy
( 1−cos2 x ) 2 2
−2 cos θ +2 y=0
sin θ dθ −sin θ dθ

d2 y 2 cos θ dy
( 1−cos2 x ) 2 2
− + 2 y =0
sin θ dθ −sinθ dθ

2 d2 y 2 cos θ dy
sin θ 2 2
− +2 y=0
sin θ dθ −sin θ dθ

d2 y dy
2
−2 cot θ +2 y=0
dθ dθ
(Tidak Terbukti)

Anda mungkin juga menyukai