Anda di halaman 1dari 20

TUGAS BAB II

(INTEGRAL LIPAT)
Dosen Pengampu : Drs. Pujayanto, M. Si

Disusun oleh :

Wahyu Indah (K2317061)

Wella Nur Apriliyanti (K2317063)

Yuriz Ananda Santika (K2317071)

Zanetti Dyah Anggraeni (K2317073)

KELAS : 2017 B

PROGRAM STUDI PENDIDIKAN FISIKA

FAKULTAS KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN

UNIVERSITAS SEBELAS MARET

SURAKARTA

2018
3 √ 4 −x
2. Tentukan ∫ ∫ ( x+ y ) dxdy
y=0 x=1

Penyelesaian :
3 √ 4− y
1 2
= ∫
y=0
[ 2
x + xy ]1
dy

3
1 1
= ∫
y=0
[ 2
2

2 ][
( √ 4− y ) + ( √ 4− y ) y − ( 1 )2 +1 ( y ) dy ]
3
1 1
= ∫
y=0
[ 2
(4− y )+ y √ 4− y − + y dy
2 ][ ]
3
1 1
= ∫
y=0
[ 2 2 ]
2− y− − y + [ y √ 4− y ] dy

3
3 3
=∫ − y + y √ 4− y dy
y=0 2 2
3
3

2 2 2 15 [
= 3 y− 3 . 1 y 2+ −2 ( 3 x+ 8 ) (4−x ) 2
]|
0

3
=
3
2
3 1
.3− . (3)2 +
2 2
−2
15 [
( 3.3+ 8 ) (4−3) 2 ]
9 27 2
= − − .17
2 4 15

−271
=
60

4. Hitunglah ∫∫ √ y 2 + x 2 dxdy , dengan R adalahdaerah y 2 + x 2 ≤ a2


Penyelesaian :

Jari – jari a

y = ρ sin θ

x = ρ cos θ
2π a
2 2
= ∫ ∫ √ ( ρsin θ ) + ( ρ cos θ ) ρdρdθ
0 0

2π a
= ∫∫ √ ρ2 ρdρdθ
0 0
2π a
2
= ∫ ∫ ρ dρdθ
0 0

2π a
2
= ∫ dθ ∫ ρ dρ
0 0

a
1 3
= 2π ρ
3 [ ] 0

2 3
= πa
3

6. Tentukan momen inersia silinder yang jari-jarinya a dan tingginya h terhadap


sumbunya, jika kerapatan silinder sebanding dengan jaraknya dari sumbu.

Penyelesaian:
z

y
a

x
Koordinat silinder : x=ρ cosφ , y=ρ sin φ , z=z

Kerapatan sebanding dengan jaraknya terhadap sumbu z, maka fungsi kecepatannya z:

f ( x , y , z )=k √ x 2 + y 2

=k √ ρ2 cos 2 φ+ ρ2 sin2 φ

=k √ ρ2 ( cos 2 φ+sin 2 φ )

=k √ ρ 2

=kρ (dengan k = konstanta kesebandingan)


I=∫ l2 dm

=∫ ( x 2 + y 2 ) dm

=∫ ρ2 dm

=∭ ρ2 k ρρ dρdφ dz
v

h 2π a
=k ∫z=0 ∫φ=0 ∫0 ρ 4 dρ dφ dz

h 2π 1
=k ∫z=0 ∫φ=0 ρ5|a0 dφ dz
5
h 2π 1
=k ∫z=0 ∫φ=0 a5 dφ dz
5

h 1
=k ∫z=0 a5 ( 2 π ) dz
5

1
=k a5 ( 2 π ) ( h )
5

2
= ka 5 π h
5

Jika :

m=∫ dm

=∭ kρl dl dφ dz

h 2π a
=k ∫0 ∫0 ∫0 ρ2 dρ dφ dz
h 2π 1 3a
=k ∫0 ∫0 ρ | dφ dz
3 0
h 2π 1
=k ∫z=0 ∫φ=0 a3 dφ dz
3
h 1
=k ∫z=0 a3 ( 2 π ) dz
3

1
=k a 3 ( 2 π ) ( h )
3

1
= ka 5 π h
3

3 2
Maka, 5 3 (
I= a 5 ka 3 π h )
3
I= ma 2
5
Jadi

1
z=4−x 2 − y 2
8. Tentukan volume yang dilingkupi oleh paraboloida eliptik 2 dan

bidang z=0

Penyelesaian:

Proyesi ke bidang x y berupa lingkaran

y
2
x

1
4−x 2 − y 2=0
Batas – batas pejal dari 2
1
4−x 2 − y 2=0
Batas x , y= 0 , maka 2

4−x 2 =0
2
x =4
x=±2
−2≤x≤2

Batas y →− √8−2 x 2 ≤ y≤ √8−2 x2

2 √8−2 x2
1
V= ∫ ∫ (4−x 2− y 2 )dydx
x=−2 2
2
y =− √8−2 x

2π 2
=∫ ∫ ( 4−x 2− 12 y 2 ) ρdρdφ
φ=0 ρ=0

2π 2
=∫ ∫ ( 4−ρ2 cos2 φ− 12 ρ2 sin2 φ ) ρdρdφ
φ =0 ρ=0
2π 2
=∫ ∫ ( 4 ρ−ρ3 cos 2 φ− 12 ρ3 sin2 φ )dρdφ
φ =0 ρ=0

1 1
=∫ (2 ρ2− ρ 4 cos 2 φ− ρ4 sin2 φ )]20 dφ
0 4 8

=∫ (8−2(2 cos2 φ+sin2 φ ))dφ
0

=∫ ( 8−2( cos2 φ+ cos2 φ+sin2 φ ) ) dφ
0

=∫ (8−2(cos2 φ+1)dφ
0

=∫ (8−2(cos2 φ+1)dφ
0

=∫ (8−2cos 2 φ−2)dφ
0

=∫ (6−2cos 2 φ )dφ
0

1 1
=6φ−2( φ+ sin 2 φ)]20 π
2 4
=12 π −2 π
=10 π

∂ ( x, y )
2 2
10. Jika u=x − y dan v =2xy . Tentukan faktor jacobian ∂ ( u, v )
Penyelesaian :

u=x 2 − y 2 v=2 xy
du=2xdx−2 ydy dv=2 xdy+2 ydx

2xdx−2 ydy=du
2 ydx+2 xdy=dv

2 x −2 y dx du
( =)( ) ( )
2 y 2 x dy dv

du −2 y
| |
dv 2 x 2 xdu+2 ydv
dx= = 2
|2 x −2 y | 4 x + 4 y
2

2y 2x
∂x 2x ∂x 2y
= 2 =
∂u 4 x + 4 y 2 ∂ v 4 x2 +4 y 2

|2 x du |
2 y dv 2 xdv−2 ydu
dy= = 2
2 x −2 y 4 x + 4 y 2
| |
2y 2x
∂ y 2x ∂ y −2 y
= 2 =
∂ v 4 x + 4 y ∂u 4 x 2 + 4 y 2
2
∂ x ∂x
∂( x , y ) ∂u ∂ v
=| |
∂(u ,v ) ∂ y ∂ y
∂u ∂ v

2x 2y
2 2
4 x2+ 4 y2 |
=|4 x + 4 y
−2 y 2x
2 2
4 x +4 y 4 x2+ 4 y2
4 x2 4 y2
¿ +
( 4( x 2 + y 2 ) ( 4( x 2 + y 2 )
4 ( x2+ y2 )
¿
( 4( x 2 + y 2 ))2
1
¿
4 ( x2+ y2 )

u=x 2 − y 2
u= ( x + y ) ( x− y )
2 2 2
u =( x+ y ) ( x − y )
u2 =( (x 2 + y 2 )+v )(( x 2 + y 2 )−v )
2
u2 =( x 2 + y 2 ) −v 2
2
u2 +v 2 =( x 2 + y 2 )
x 2 + y 2 = √ u2 + v 2

∂( x , y ) 1
=
∂(u , v ) 4 ( x 2 + y 2 )
1
¿
4 √u 2 +v 2

Karena
u=x2 + y 2
2 2 2
u =(x − y ) ( x + y )
u2=( x2 + y 2−v ) ( x 2+ y2 + v )
2
u2=( x2 + y 2 ) −v 2
x 2+ y 2=√ u2+ v 2
12. Tentukan a) volume dan b) pusaat massa benda berongga yang dibatasi oleh silinder

parabolik z=4−x 2 dan bidang x=0 , y=0 , y=6 , dan z=0 .


Asumsikan kerapatannya seragam.

Penyelesaian:

2
z=4−x

x=0→ z=4

z=0→ x=±2

2
6 2 4−x

V= ∫ ∫ ∫ dz dx dy
a. y=0 x=0 z=0

6 2
4−x 2
=∫ ∫ z|0 dx dy
y=0 x=0

6 2
=∫ ∫ 4−x2 dx dy
y=0 x =0

6
1 32
= ∫ 4 x− x | dy
y =0 3 0

6
8
= ∫ 8− dy
y =0 3

6
16
=∫ dy
y=0 3

16 6
= y|
3 0

=32 satuan
(Jadi volumenya adalah 32 satuan.)

b. Pusat massa

x̄=
∭ x dz dx dy
∭ dz dx dy
6 2
2
∫ ∫ xz|4−x
0 dx dy
y=0 x=0
x̄=
32
6 2
∫ ∫ ( 4 x−x 3 ) dxdy
y=0 x=0
=
32
6
1
∫ 2 x2− 4 x 4|20 dy
= y=0
32
6
∫ (8−4 )dy
y=0
=
32
4 y|60
=
32
24 3
x̄= =
32 4

ȳ=
∭ y dz dx dy
∭ dz dx dy
6 2
2
∫ ∫ yz|4−x
0 dx dy
y=0 x=0
ȳ=
32
6 2
∫ ∫ ( 4 y− yx2 ) dxdy
y=0 x=0
=
32
6
1
∫ 4 yx−3 yx 3|20 dy
y=0
=
32
6
∫ (8 y−83 y)dy
y=0
=
32
16 1 2 6
y|
3 2 0
=
32
8
(36)
3
ȳ= =3
32

z̄=
∭ z dz dx dy
∭ dz dx dy
6 2

∫ ∫ 12 z2|4−x
2

0 dx dy
y=0 x=0
z̄=
32
6 2
∫ ∫ 12 ( 4−x 2) dxdy
2

y=0 x=0
=
32
6 2
∫ ∫ 12 ( 16−8 x 2+x 4 ) dxdy
= y=0 x=0
32
6
1 42
2 0
2 ∫ 16−8 x + x| dy
y=0
=
32
6
1
=
64
∫ 16−8 x 2+x 4|20 dy
y =0
6
1
=
64
∫ 256
15
dy
y =0
1 256 6
=
64 15 0
y|( )
1(256 )(6 )
=
64(15 )
8
z̄=
5
3 8
Jadi pusat massanya adalah
( ,3 ,
4 5 )
14. Tentukan muatan total pada pelat dielektrik dengan rapat muatan y meliputi luasan
2
antara parabola y=16−x dan sumbu x.
y
Penyelesaian:
16

Untuk y = 0

2
y=16−x
x
-4
0=16−x 2 4

−x 2=−16

x=√ 16=±4 →x 1 =4 dan x 2 =−4→ ( 4,0 ) dan ( -4,0 )

2
Batas: −4≤x≤4 dan 0≤ y≤16−x

Q=∫ σ dA

=∫∫ ydydx
2
4 16− x

=∫ ∫ ydydx
−4 0

4
1 2
=∫ y 2 ]16−x
0 dx
−4 2

4
1 2
= ∫ ( 16−x 2 ) dx
−4 2

4
1(
=∫ 256−32 x 2 + x 4 ) dx
−4 2

4
1
(
= ∫ 128−16 x2 + x 4 dx
−4 2 )
2
16 1 4
=128 x− x 3 + x 5 ]−4
3 10

16 2 3 1 5 16 2 1
(
= 128. 4−
3 10 )(
. 4 + . 4 − 128 .(−4 )− .(−4 )3+ .(−4 )5
3 10 )
2048 2048
=1024− +
3 10

2048 2048
=1024− +
3 10

15934
= =531, 1333333
30

16. Tentukan volume antara bidang z=2 x+3 y dan z=2 x+7 y+8 , dan meliputi
segitiga pada bidang (x,y) dengan titik sudut (0,0), (3,0), dan (2,1)

Penyelesaian:

 Titik Potong
Bidang 1 Bidang 2
(0,0,6) (0,0,8)
(-3,0,0) (-4,0,0)
(0,-2,0) (0,-8/7,0

 Mencari batas-batas

1
ii i

0 3,0

Titik i
x−1 y−2
=
3−1 0−2
−2 x= ( y−2 ) 2
x =− y +2
Titik ii
x−0 y−0
=
2−0 1−0
x=2 y


v=∭ dzdxdy
1 −y+2 2 x+7 y+8
v= ∫ ∫ ∫ dzdxdy
y=0 x=2 y z=2 x+3 y+6

1 − y+2 2 x+7 y+8


v= ∫ ∫ (
y=0 x=2 y z=2 x+3 y+6
∫ )
dz dxdy

1 − y+2
v= ∫ ∫ ( z|22 x+7 y+8
x+3 y+6 ) dxdy
y=0 x=2 y

1 − y +2
v= ∫
(∫
y =0 x =2 y
)
( 2 x +7 y +8 )−( 2 x +3 y +6 ) dx dy

1 − y+2
v= ∫(∫ 4 y+2dx dy
)
y=0 x=2 y

1
y +2
v= ∫ ( 2 xy+2 x|−x =2 y ) dy
y =0
1
v = ∫ {( 2 y (− y +2 ) +2 (− y +2 ) )−( 2 y ( 2 y ) +2 ( 2 y ) ) } dy
y =0
1
v = ∫ −2 y 2 +4 y−2 y +4−4 y 2 −4 y dy
y =0
1
v = ∫ −6 y 2 −2 y +4 dy
y=0

3 2 1
v=−2 y − y +4 y|0
v=−2 (1 )3 −( 1 )2 +4 ( 1 )
v=−2−1+4
v=1
Jadi volumenya adalah 1 satuan volume
18. Dari contoh soal 2.8, bila kerapatan benda homogen tentukan pusat massa benda dan
momen inersia benda jika diputar terhadap sumbu x.
Penyelesaian :
y

Z
4
3

x
1
3
y
1

12x + 3y + 4z = 12

∫ dV =2 satuan volume

X=
∫ xdV
∫ dV
12−12 x−3 y
z=

X= (∫ x=1 y=4− 4 x

x=0

y=0

4

z=0
x dzdydx :2 )
x=1 y=4− 4 x 12−12 x−3 y
X=
(∫ x=0

y=0
( xz )0 4
)
dydx :2

x=1 y=4− 4 x
12 x−12 x 2−3 xy
X=
( ∫ ∫
x=0 y=0
4
dydx :2
)
x=1 y=4 −4 x
3 xy
X¿
(∫
x=0

y=0
3 x−3 x 2−
4
dydx : 2
)
x=1 4 −4 x
3 x y2
X=
( ( ∫
x=0
3 xy −3 x2 y−
8 )0
)
dx :2

x=1
3
X=
(∫ (x=0
3 x ( 4−4 x )−3 x 2(4−4 x)− x(4−4 x )2 dx :2
8 ) )
x=1
X=
( ∫ ( 12 x−12 x 2−12 x 2 +12 x 3− 38 x(16−32 x+16 x 2 )) dx ) :2
x=0

x=1
X=
(∫ (x=0
12 x−24 x 2+ 12 x 3−6 x +12 x 2−6 x 3 ) dx :2
)
x=1
X=
(∫ (x=0
6 x−12 x 2+6 x 3 ) dx :2
)
1
2 6 4

X=
(
2
3 x −4 x + x
4 )0
2

3
3−4+
2
X=
2

3−2
2
X=
2

1
X=
4

Y=
∫ ydV
∫ dV
12−12 x−3 y
z=

¿ (∫
x=1 y=4 −4 x

x=0

y=0

4

z=0
y dzdydx :2 )
x=1 y=4 −4 x
12−12 x−3 y
¿
(∫ ∫ (
x=0 y=0
y
4
dydx :2 ) )
x=1 y=4 −4 x
3 2
¿
(∫ ∫
x=0 y=0
3 y−3 xy −
4
y dydx :2
)
x=1 4−4 x
3 2 3 2 3 3
¿
(∫(
x=0
2
y − xy − y
2 12 )0
dx :2
)
x=1
3 3 1
¿
(∫(
x=0
2
( 4−4 x )2 − x ( 4−4 x )2− ( 4−4 x )3 dx :2
2 4 ) )
x=1

∫ ( 32 ( 16−32 x +16 x2 ) − 32 x ( 16−32 x+16 x 2 )− 14 ( 64−192 x+ 192 x 2−64 x 3 ) ) dx


¿ x=0
2
x=1

∫ ( 24−48 x +24 x 2−24 x + 48 x 2−24 x3 −16+ 48 x−48 x 2+16 x 3 ) dx


¿ x=0
2
x=1

∫ ( 8−24 x +24 x 2−8 x 3 ) dx


¿ x=0
2
1
( 8 x−12 x 2 +8 x 3−2 x 4 )0
¿
2
8−12+8−2
¿
2
2
¿
2
¿1

Z=
∫ zdV
∫ dV
12−12 x−3 y
z=

¿ (∫ x=1 y=4 −4 x

x=0

y=0
4


z=0
z dzdydx :2 )
x=1 y=4 −4 x 3y
1 2
¿
(∫ x=0

y=0
( )
2
z
3−3 x−

0
4
)
dydx : 2

x=1 y=4 −4 x
1 3y 2
¿
( ∫ ∫
x=0 y=0
2 (
3−3 x−
4
dydx :2 ) )
x=1 y=4 −4 x
1 9 9 9
¿
(∫ x=0

y=0
2 (
9−18 x− y+ xy +9 x2 + y 2 dydx :2
2 2 16 ) )
x=1 y=4 −4 x
¿
( ∫ ∫
x=0 y=0
( 92 −9 x− 94 y + 94 xy+ 92 x + 329 y )dydx ): 2
2 2
x=1 4−4 x
9 9 9 9 3
¿
(∫(
x=0
2
y−9 xy − y 2+ x y 2 + x 2 y+ y 3
8 8 2 32 )
0
)
dx :2

x=1
9 9 9 9 3
¿
(∫(
x=0
2 8 8 2 32 ) )
( 4−4 x )−9 x ( 4−4 x ) − ( 4−4 x )2+ x ( 4−4 x )2+ x 2 ( 4−4 x ) + ( 4−4 x )3 dx :2

x=1
9 9 3
¿
(∫(
x=0
18−18 x−36 x +36 x 2− ( 16−32 x +16 x 2 ) + x ( 16−32 x+16 x 2 ) +18 x 2−18 x3 + ( 64−192 x+
8 8 32

x=1
¿
(∫ (
x=0
)
18−54 x+ 36 x2−18+ 36 x−18 x 2 +18 x−36 x 2+ 18 x 3 +18 x2 −18 x 3 +6−18 x+18 x 2−6 x 3 ) dx :2

x=1
¿
(∫ (
x=0
)
6−18 x+18 x 2−6 x 3 ) dx :2

1
3
((
¿ 6 x−9 x 2 +6 x 3− x 4
2 ) ) :2
0

(¿ 6−9+6− 32 )
2

(¿ 9−3
2 )
2

61
¿
22

3
¿
4

Jadi pusat massa benda adalah ( 14 , 1, 34 )


20. Dari contoh soal 2.17, bila kerapatan benda homogen tentukan pusat massa benda dan
momen inersia benda jika diputar terhadap sumbu z .
Penyelesaian :
2 2
z=x + y
2 2 2
a =x + y
 Pusat Massa

z=
∫ zdm = σ ∭ zdzdxdy
∫ dm ∭ dzdxdy
z= x2 + y2 2 2
σ ∬∫z=0 dzdxdy=σ ∭ ( x + y )

=σ ∫ ¿¿
2 ∏ ¿ ∫a ρ 2 ρdρdφ
0
∏ ¿ ¿

=σ ∫ ¿¿
2 ∏ ¿ dφ∫a ρ3 dρ
0
∏ ¿ ¿

=σ ∫ ¿¿
2 ∏ ¿ dφ∫a ρ3 dρ
0
∏ ¿ ¿

1
a4 )=σ ∏
1
=σ 2 ∏ ( a4
4 2

z= x2 + y 2
σ ∭ zdzdxdy =
σ ∬∫z=0 zdzdxdy

2 2
=σ ∬ 1/2z 2|0x + y dxdy

=σ ∬ 1/2(x 2 + y 2 )2 dxdy

a1 4
2 ∏ ¿∫ ρ ρ dρdφ
0 2
=σ ∫ 0
¿

a1 5
2 ∏ ¿ dφ∫ ρ dρ
0 2
=σ ∫0 ¿

6
=σ 2 ∏ (1/12a )

6
=σ ∏ 1/6a

σ ∏ 1/ 6 a 6 1 2
z= = a
∏ 1 4 3
σ a
2

 Momen Inersia diputar melalui sumbu y


I=∫ ( x 2 +z 2 )dm

=∭ ( x 2 +z 2 )( x 2 + y 2 )dxdy

=∭ ( x 2 +( x 2 + y 2 )2 )(x 2 + y 2 )dxdy

=∫ ¿¿
2 ∏ ¿ ∫a ( ρ2 cos 2 φ +ρ 4 )( ρ 2) ρdρdφ
0
∏ ¿ ¿

=∫ ¿¿
2 ∏ ¿ ∫a ( ρ5 cos 2 φ +ρ7 ) dρdφ
0
∏ ¿ ¿

=(∫ 2 φ ) dφ∫a ρ5 dρ ) +∫a ρ 7 dρ ¿¿


2∏ ¿ (cos
0 0
∏ ¿ ¿

1 +cos( 2φ ) a 5 a 7
2 ∏ ¿( ) dφ∫ ρ dρ)+∫ ρ dρ
2 0 0
=(∫0 ¿

2 ∏ ¿ cos(2 φ) dφ(∫a ρ 5 dρ )+∫ a ρ 7 dρ


0 0
1 2 ∏ ¿ 1dφ ∫0 ¿ ¿¿
=( ∫0 ¿¿
2

2 ∏ ¿))( 16 ρ 6|a )+( 18 ρ 8|a )


2 ∏ ¿ ( 1 sin 2 φ| 0 0 ¿
1 2 0
=( ( φ|0 ¿
2

1 1 1
=( (2 ∏ +0)( a6 ))+( a8 )
2 6 8
¿
∏¿ 1 1 ∏¿ 1
¿( a6 + a 8) ¿= a6( + a 2)
6 8 2 3 4

Anda mungkin juga menyukai