MAKALAHPSI

KOLOGIPENDI
DIKAN

"
Pengol
aha
nInf
orma
sida
nTe
oriPe
mbe
laj
ara
nKogni
ti
f"

Na
ma:AYUPERMATABUNDA

NI
M :A1C319040

Ke
lasRe
gul
erB2019

Dos
enPe
nga
mpu:

DI
ANPERTI
WIRASMI
,S.
Pd.
,M.
Pd.

Dr
s.MENZAHENDRI
,M.
Pd.

PROGRAM STUDIPENDI
DIKANFI
SIKA

FAKULTASKEGURUANDANI
LMUPENDI
DIKAN

UNI
VERSI
TASJ
AMBI

2021

1
 KATAPENGANTAR

Puj
ida
nsyukurka
mipa
nja
tka
nke
hadi
ratAl
la
hSWTya
ngt
el
ahme
mbe
rika
nli
mpa
han
r
ahma
tda
nhi
daya
h-Nyas
ehi
ngga
,ma
kal
ahya
ngbe
rte
maka
npe
nge
mba
nga
nsi
la
busda
nrppi
ni
da
patdi
sel
esa
ika
nde
nga
nba
ik.Se
lanj
utnyaka
mis
ampa
ika
nsha
lawa
tse
rtas
ala
mse
moga
di
li
mpa
hka
nke
padaNa
bibe
sarMuha
mma
dSAW,pa
dake
lua
rga
nya
,sa
haba
tnya
,da
nki
ta
s
eba
gaiuma
tnya
.

Ma
kal
ahi
nibe
rte
maka
nte
nta
ng“
Pengol
aha
nInf
orma
sida
nTe
oriPe
mbe
laj
ara
nKogni
ti
f”
s
eca
rakhus
usme
nde
skr
ips
ika
nte
nta
ngt
eor
ipe
mbe
laj
ara
nkogni
ti
fda
nmode
lpe
ngol
aha
n
i
nfor
mas
ida
lamps
ikol
ogipe
ndi
dika
n.Ma
kal
ahi
nidi
sus
uns
eba
gait
uga
sda
rima
takul
ia
h
Ps
ikol
ogiPe
ndi
dika
n.

Uc
apa
nte
rima
kas
ihs
ayas
ampa
ika
nke
padados
enma
takul
ia
hPs
ikol
ogiPe
ndi
dika
nya
ng
t
el
ahba
nya
kme
mbe
rika
npe
tunj
ukda
lampe
mbua
tanma
kal
ahi
ni,Se
lanj
utnyake
padaor
angt
ua
da
nte
man-
tema
nya
ngt
el
ahme
mbe
rika
ndukunga
nma
ter
ilma
upunmor
il
.

Sa
yame
nya
dar
iba
hwa
sanyama
kal
ahi
nima
sihj
auhda
ris
empur
na,t
et
apimuda
h-
muda
hanma
kal
ahi
nida
patbe
rma
nfa
atba
gipe
nul
isd
ala
mme
nca
rii
lmuda
nunt
ukpa
ra
pe
mba
cas
emuada
lamme
namba
hpe
nge
tahua
n.Unt
uki
tupe
nul
isme
ngha
rapka
nkr
it
ikda
n
s
ara
nya
ngs
ifa
tnyame
mba
ngunguname
nye
mpur
naka
nma
kal
ahi
ni.

J
ambi
,1Okt
obe
r2021

Pe
nul
is

2
 DAFTARI
SI

KATAPENGANTAR.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.2

DAFTARI
SI.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.3

BABIPENDAHULUAN.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
4

1.
1La
tarBe
laka
ng.
..
..
..
..
..
..
.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
4

1.
2Rumus
anma
sal
ah.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.5

1.
3Tuj
uan
...
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
5

BABI
IPEMBAHASAN.
..
.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.6

2.
1Pe
nge
rti
anPe
mbe
laj
ara
n..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.6

2.
2pe
nge
rti
anmode
lpe
ngol
aha
ninf
orma
si.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
7

2.
3ri
sett
ent
angot
ak.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.12

2.
4pe
nye
babs
ese
ora
ngbi
same
ngi
nga
tat
aume
lupa
kan.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.13

2.
5Ca
rame
nga
jar
kans
tra
tegume
mor
i.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.14

2.
6Fa
ktorya
ngme
mbua
tinf
orma
sib
erma
kna
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.15

2.
7Ca
rake
mampua
nme
takogni
ti
fda
lamme
mba
ntus
iswabe
laj
ar.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
16

2.
8ca
ras
tra
tegipe
nga
jar
ankogni
ti
fda
lamme
mba
ntus
iswabe
laj
ar.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
17

BABI
IIPENUTUP.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
18

3.
1Ke
simp
ula
n..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.18

3.
2Sa
ran.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
.18

DAFTARPUSTAKA.
..
..
..
.
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
..
19

3
 BABI

PENDAHULUAN

1.
1La
tarBe
laka
ng

Da
lamr
angkame
ning
kat
kanke
mampua
npe
ndi
dik,me
rekaha
rusme
mil
ikida
sare
mpi
ri
s
ya
ngkua
tunt
ukme
ndukungpr
ofe
sime
rekas
eba
gaip
enga
jar
.Ke
nya
taa
nya
nga
da,kur
ikul
um
ya
ngs
ela
mai
nidi
aj
arka
ndis
ekol
ahme
nenga
hkur
angma
mpume
mpe
rsi
apka
nsi
swaunt
uk
ma
sukkepe
rgur
uant
inggi
.Ke
mudi
ankur
angnyape
maha
mana
kanpe
nti
ngnyar
ele
vans
i
pe
ndi
dika
nunt
ukme
nga
tas
ima
sal
ah-
mas
ala
hsos
ialda
nbuda
ya,s
ert
aba
gai
manabe
ntuk
pe
nga
jar
anunt
uks
iswade
nga
nbe
raga
mke
mampua
nint
el
ekt
ual
.Je
rome5.Br
une
r,s
eor
ang
pe
nel
it
ite
rke
muka
,me
mbe
rika
nbe
ber
apaga
mba
rant
ent
angpe
rlunyat
eor
ipe
mbe
laj
ara
nunt
uk
me
ndukungpr
ose
spe
mbe
laj
ara
ndik
ela
s,s
ert
abe
ber
apac
ont
ohpr
akt
isunt
ukme
mpe
rsi
apka
n
pe
rsi
apa
npr
ofe
siona
li
ta
spa
ragur
u.

Be
rda
sar
kanpe
nel
it
ia
nJe
romeS.
Brune
r,me
nje
las
kanba
hwada
ris
egips
ikol
ogi
sda
nda
ri
de
sai
nkur
ikul
umpe
mba
laj
arame
mba
hasmi
nima
lme
mba
hast
ent
angt
eor
ipe
mbe
laj
ara
n.Te
ori
pe
mbe
laj
ara
nya
ngs
uda
hadas
ela
mai
ni,ha
nyat
erf
okuspa
dake
pent
inga
nte
ori
ti
sse
mat
a.
Se
baga
icont
oh,pa
das
aatme
mba
hast
ent
angt
eor
ipe
rke
mba
nga
n,s
eor
anga
nakt
ida
kdi
aj
arka
n
pe
nga
ruhnyat
erha
dapt
ant
anga
nsos
ialda
nba
gai
man
ape
nga
lama
nnya
taya
nga
kandi
al
ami
a
nakke
ti
kabe
radadima
sya
raka
t.Ma
sihba
nya
kcon
toh-
cont
ohl
ai
n,ba
gai
manas
ebua
hte
ori
pe
mbe
laj
ara
nti
dakme
mba
hasa
spe
ksos
ialda
rimur
ud,da
nha
linime
rupa
kanbe
ntuk
pe
mbodoha
nse
car
aint
el
ekt
ualda
nti
dakme
mil
ikit
anggungj
awa
bmor
al.

Da
ripe
rma
sal
aha
ndia
tas
,ki
tame
nya
dar
iba
hwa
,se
bua
hte
oripe
mbe
laj
ara
nse
bai
knyaj
uga
me
nya
ngkuts
uat
upr
akt
ekunt
ukme
mba
ntus
ese
ora
ngba
gai
manac
ara
nyame
mpe
rol
eh
pe
nge
tahua
nda
nke
ter
ampi
la
n,pa
nda
nga
nhi
dup,s
ert
ape
nge
tahua
naka
nbuda
yama
sya
rak
at
s
eki
ta
rnya
.Aka
nha
lit
u,pe
rlua
dany
ape
nje
las
anda
npe
mba
has
ant
erka
itde
nga
nte
ori
pe
mbe
laj
ara
n.Aga
rle
bihs
pes
ifi
kda
nte
rfokus
,da
lamma
kal
ahi
niha
nyaa
kanme
ngur
aika
nda
n
me
nje
las
kans
atuda
ribe
ber
apat
eor
ipe
mbe
laj
ara
nya
ngs
uda
hada
,ya
it
upa
daTe
ori

4
Pe
mbe
laj
ara
nKogni
ti
vis
ti
k.pe
nje
las
ani
nina
nti
nyadi
har
apka
nda
patme
mbe
rika
npe
mah
ama
n
ya
ngut
uhda
nda
patdi
te
rap
kanda
lampr
ose
spe
mbe
laj
ara
n.De
nga
npe
maha
manya
ngut
uh
t
erka
itt
eor
ipe
mbe
laj
ara
nya
ngdi
ja
dika
nse
baga
ipe
maha
manda
sarda
lampe
mbe
laj
ara
n
di
har
apka
nsi
swada
patme
ner
imape
mbe
laj
ara
nya
nga
kanki
tas
ampa
ika
nde
nga
nba
ik.

1.
2Rumus
anMa
sal
ah

1.J
ela
ska
npe
nge
rti
anpe
mbe
laj
ara
n?
2.J
ela
ska
npe
nge
rti
anmode
lpe
ngol
aha
ninf
orma
si?
3.J
ela
ska
nse
car
ade
tai
lri
sett
ent
angot
ak?
4.Apa
kahpe
nye
babs
ese
ora
ngbi
same
ngi
nga
tat
aume
lupa
kans
esua
tu?
5.Ba
gai
mana
kahc
arame
nga
jar
kans
tra
tegime
mor
i?
6.Fa
ktor
-f
akt
ora
pas
ajaya
ngme
mbua
tsua
tui
nfor
mas
ibe
rma
kna
?
7.Ba
gai
mana
kahc
arake
mampu
anme
takogni
ti
fda
lamme
mba
ntus
iswabe
laj
ar?
8.Ba
gai
mana
kahc
aras
tra
tegipe
nga
jar
ankogni
ti
fda
lamme
mba
ntus
iswabe
laj
ar?

1.
3Tuj
uan

1.Me
nge
tahuipe
nge
rti
anpe
mbe
laj
ara
n.
2.Me
nge
tahuipe
nge
rti
anmode
lpe
ngol
aha
ninf
orma
si
3.Me
nge
tahuir
ise
tte
nta
ngot
ak.
4.Me
nge
tahuipe
nye
babs
ese
ora
ngbi
same
ngi
nga
tat
aume
lupa
kan.
5.Me
nge
tahuic
arame
nga
jar
kans
tra
tegime
mor
i
6.Me
nge
tahuif
akt
orya
ngme
mbua
tsua
tui
nfor
mas
ibe
rma
kna
7.Me
nge
tahuic
arake
mampua
nme
takogni
ti
fda
lamme
mba
ntus
iswabe
laj
ar
8.Me
nge
tahuic
aras
tra
tegipe
nga
jar
ankogni
ti
fda
lamme
mba
ntus
iswabe
laj
ar

5
 BABI
I

PEMBAHASAN

2.
1Pe
nge
rti
anpe
mbe
laj
ara
n

Pe
nge
rti
ant
eor
ipe
mbe
laj
ara
nme
nur
utpa
raa
hli
.

a
)Unda
ng-
Unda
ngNo.
20Ta
hun2003Te
nta
ngSi
sdi
kna
sPa
sal1Aya
t20Pe
mbe
laj
ara
n
me
rupa
kans
ebua
hpr
ose
sint
era
ksia
nta
rape
ser
tadi
dikde
nga
npe
ndi
dikda
nsumbe
r
be
laj
arda
lams
uat
uli
ngkunga
nbe
laj
ar.
b)Di
mya
tida
nMudj
iono,Pe
mbe
laj
ara
nme
rupa
kana
kti
vit
aspe
ndi
dika
taugur
use
car
a
t
erpr
ogr
amme
lal
uide
sai
nins
truks
iona
laga
rpe
ser
tadi
dikda
patbe
laj
ars
eca
raa
kti
fda
n
l
ebi
hme
neka
nka
npa
das
umbe
rbe
laj
arya
ngdi
sedi
aka
n.
c
)Wa
rsi
ta
,Pe
mbe
laj
ara
nme
rupa
kans
uat
ube
ntukus
ahada
lamme
mbua
tpe
ser
tadi
dika
gar
ma
ube
laj
ara
taus
uat
ube
ntuka
kti
vit
asunt
ukme
mbe
laj
arka
npe
ser
tadi
dik
d)Sudj
ana
,Pe
mbe
laj
ara
nia
lahs
eti
apupa
yaya
ngs
ist
ema
ti
kda
nse
nga
jaunt
ukme
nci
pta
kan
ke
gia
tani
nte
raks
iya
nge
duka
ti
fant
aragur
uda
npe
ser
tadi
dik.
e
)Cor
ey,Pe
mbe
laj
ara
nme
rupa
kanpr
ose
sdi
man
asua
tul
ingkunga
nse
car
adi
senga
ja
di
kel
olaunt
ukme
ngha
sil
kanr
espont
erha
daps
it
uas
ida
nkondi
sit
ert
ent
uya
ngma
na
pe
mbe
laj
ara
ninime
rupa
kans
ubs
tans
ida
ripe
ndi
dika
n.
f
) Tr
iant
o,Pe
mbe
laj
ara
nada
lahs
ala
hsa
tua
spe
kda
rike
gia
tanma
nus
ias
eca
rakompl
eks
ya
ngt
ida
kse
penuh
nyabi
sadi
je
las
kana
taudi
ja
bar
kan.Se
car
ale
bihs
impe
l,pe
mbe
laj
ara
n
me
rupa
kanpr
odukda
rii
nte
raks
iya
ngbe
rke
lanj
uta
nant
arape
nge
mba
nga
nda
n
pe
nga
lama
n.Se
car
aumum,pe
mbe
laj
ara
nia
lahus
ahaya
ngdi
la
kuka
nse
car
asa
darya
ng
di
la
kuka
nse
ora
ngpe
ndi
dikunt
ukme
mbe
laj
arka
npe
ser
tadi
diknyade
nga
nme
mbe
rika
n
a
raha
nse
sua
ide
nga
nsumbe
r-s
umbe
rbe
laj
arl
ai
nnyaunt
ukme
nca
pais
ebua
htuj
uanya
ng
di
ingi
nka
n.
g)Sl
avi
n,Pe
mbe
laj
ara
nme
rupa
kanpe
ruba
hant
ingka
hla
kus
ese
ora
ngi
ndi
viduya
ng
di
seba
bka
nol
ehs
ebua
hpe
nga
lama
n.
h)Knowl
es,Pe
mbe
laj
ara
nme
rupa
kanc
arape
ngkoor
dina
sia
npe
ser
tadi
dikunt
uk
me
ngga
pait
ujua
nda
ripe
ndi
dika
n.

6
 i
) Muni
fCha
ti
b,Pe
mbe
laj
ara
nme
rupa
kans
uat
upr
ose
str
ans
feri
lmuda
riduaa
rahya
kni
a
nta
rape
ndi
dik(
seb
aga
isumb
eri
lmua
taui
nfo
rma
si)da
npe
ser
tadi
dik(
seba
gai
pe
ner
imai
nfor
mas
i)
.
j
) Sya
ifulSa
gal
a,Pe
mbe
laj
ara
nia
lahme
mbe
laj
arka
npe
ser
tadi
dikde
nga
nme
ngguna
kan
a
taume
ner
apka
nas
aspe
ndi
dika
nat
aupunt
eor
ibe
laj
arya
ngma
nape
mbe
laj
ara
n
me
rupa
kanpe
nent
ute
rpe
nti
ngda
nut
amada
lamke
ber
has
il
anpe
ndi
dika
n.
k)Ra
hilMa
hyuddi
n,Pe
mbe
laj
ara
nme
rupa
kans
ebua
hpr
ose
spe
ruba
hant
ingka
hla
kuya
ng
di
dal
amnyame
li
bat
kanke
ter
ampi
la
nkogni
ti
fya
knipe
ngua
saa
nte
rha
dapi
lmuda
n
pe
rke
mba
nga
nke
ter
ampi
la
nya
ngi
nte
lek.
l
) Ac
hja
rCha
li
l,Pe
mbe
laj
ara
nia
lahs
ebua
hpr
ose
sint
era
ksia
nta
ras
iswade
nga
ngur
unya
da
nsumbe
rbe
laj
art
erha
dapl
ingkunga
nbe
laj
ar.
m)Wool
fol
k,Pe
mbe
laj
ara
nbi
sabe
rla
kuj
ikas
ebua
hpe
nga
lama
nme
ngha
sil
kanpe
ruba
han
ya
ngke
kalda
lamt
ingka
hla
kuda
npe
nge
tahua
nnya
.
n)G.A.
Kimbl
e,Pe
mbe
laj
ara
nada
lahpe
ruba
hanya
ngke
kals
eca
rar
ela
ti
fda
lamupa
ya
t
ingka
hla
kua
kiba
tda
ril
at
iha
nya
ngdi
per
kua
t.
o)Oe
marHa
mal
ik,Pe
mbe
laj
ara
nme
rupa
kankombi
nas
iya
ngt
ert
at
ame
li
put
ise
gal
auns
ur
ma
nus
iawi
,pe
rle
ngka
pan,f
asi
li
ta
s,pr
ose
dury
angs
ali
ngme
mpe
nga
ruhida
lamme
nca
pai
t
ujua
nda
ripe
mbe
laj
ara
n.Be
li
aume
nge
muka
kant
igar
umus
anya
ngdi
angga
ppe
nti
ng
t
ent
angpe
mbe
laj
ara
n,ya
it
uPe
mbe
laj
ara
nme
rupa
kanupa
yada
lamme
ngor
gani
sas
ika
n
l
ingkunga
npe
ndi
dika
nunt
ukme
nci
pta
kans
it
uas
ida
nkondi
sibe
laj
arba
gis
iswa
.
Pe
mbe
laj
ara
nme
rupa
kanupa
yape
nti
ngda
lamme
mpe
rsi
apka
nsi
swaunt
ukme
nja
di
wa
rgama
sya
raka
tya
ngba
ikda
ndi
har
apka
n.Pe
mbe
laj
ara
nme
rupa
kanpr
ose
sda
lam
me
mba
ntus
iswaunt
ukme
ngha
dapike
hidupa
nat
aut
erj
undil
ingkunga
nma
sya
raka
t.
Be
rda
sar
kanpe
nda
patpa
raa
hlid
iat
asda
patdi
si
mpul
kanba
hwape
nge
rti
anpe
mbe
laj
ara
n
me
rupa
kans
ebua
hpr
ose
sint
era
ksia
nta
rape
ser
tadi
dikde
nga
npe
ndi
dikda
nsumbe
rbe
laj
ar
da
lams
uat
uli
ngkunga
nbe
laj
ar.

2.
2Pe
nge
rti
anMode
lPe
ngol
aha
nInf
orma
si

I
nfor
mas
ite
rus
-me
ner
usme
mas
ukipi
kir
anki
tame
lal
uii
nde
raki
ta
.Ke
banya
kani
nfor
mas
i
i
niha
mpi
rla
ngs
ungdi
bua
ng,da
nki
tamungki
nba
hka
nti
dakpe
rna
hme
nya
dar
i.Se
bagi
an

7
di
ta
handa
lami
nga
tanki
tada
lamwa
ktuya
ngs
ingka
tke
mudi
andi
lupa
kan.Mi
sal
nya
,ki
ta
mungki
nme
ngi
nga
tnomorkur
sit
empa
tdudukda
lamka
rci
sbi
sbolhi
nggaki
tame
nemuka
n
t
empa
tdudukki
tada
mpa
das
aati
tuk
itaa
kanme
lupa
kana
ngkat
empa
tdudukt
ers
ebut
.Na
mun,
s
eba
gia
ninf
orma
sidi
per
tah
anka
nja
uhl
ebi
hla
ma,ba
rangka
lis
epa
nja
nghi
dupki
ta
.

A.Re
kama
nInde
ra

Kompone
npe
rta
mas
ist
emda
yai
nga
tya
ngdi
te
muii
nfor
mas
iya
ngs
eda
ngma
suki
al
ah
r
eka
mani
nde
ra.Re
kama
ninde
ra(
sens
oryr
egi
st
er)me
ner
imai
nfor
mas
ida
lamj
uml
ahbe
sarda
ri
ma
sing-
mas
ingi
nde
ra(
pen
gli
hat
an,pe
nde
nga
ran,pe
nci
uma
n,s
ent
uha
n,r
asa
)me
naha
nnya
da
lamwa
ktuya
ngs
anga
tsi
ngka
t,t
ida
kle
bihda
ribe
ber
apade
ti
k.Ka
laut
ida
kadaya
ngt
erj
adi
pa
dai
nfor
mas
iya
ngdi
ta
handa
lamr
eka
mani
nde
ra,i
nfor
mas
ite
rse
buta
kanc
epa
thi
la
ng.
Ke
ber
ada
anr
eka
mani
nde
rame
mpunya
iimpl
ika
sipe
nti
ng,ya
it
u:

1.Pe
rse
psi

Ke
ti
kai
nde
rame
ner
imar
angs
anga
n,pi
kir
anl
angs
ungmul
aime
nge
rja
kanbe
ber
apadi
a
nta
ranya
.Ka
renai
tu,c
it
rai
nde
rama
naya
ngki
tas
ada
rit
ida
kbe
nar
-be
nars
amade
nga
napa
ya
ngki
tal
iha
t,de
nga
r,a
taur
asa
kan.Pe
rse
psit
ent
angr
angs
anga
nbuka
nla
hse
sede
rha
na
pe
ner
ima
anr
angs
anga
n.Se
bal
iknya
,ha
lit
ume
li
bat
kanpe
naf
sir
anpi
kir
anda
ndi
penga
ruhiol
eh
ke
ada
anpi
kir
an,pe
nga
lama
nma
sal
al
u,pe
nge
tahua
n,mot
iva
si,da
nba
nya
kfa
ktorl
ai
nnya
.

2.Pe
rha
ti
an

Ke
ti
kagur
ube
rka
take
padas
iswa“
Ber
ika
npe
rha
ti
an”a
tau“
pinj
amis
ayat
el
ingaka
li
an”
me
rekame
ngguna
kanka
tabe
rika
nda
npi
nja
mide
nga
nbe
nar
.Sa
mas
epe
rtiua
ng,pe
rha
ti
an
a
dal
ahs
umbe
rda
yaya
ngt
erba
tas
.Ke
ti
kagur
ume
mint
asi
swame
mbe
lanj
aka
n(me
ngggun
aka
n)
ke
mampua
npe
rha
ti
anme
rekaya
ngt
erba
tasi
tupa
daa
papunya
ngdi
kat
aka
ngur
u,s
iswaha
rus
be
rhe
ntis
eca
raa
kti
funt
ukme
mbe
rika
npe
rha
ti
anpa
dar
angs
anga
nla
in,de
nga
nme
minda
hka
n
pr
ior
it
asme
ere
kas
ehi
nggar
angs
anga
n-r
angs
annga
nla
indi
sar
ing.

3.Me
mpe
rol
ehPe
rha
ti
an

Adabe
ber
apac
araunt
ukme
mpe
rol
ehpe
rha
ti
an.Sa
lahs
atuc
arai
al
ahme
nggunka
nis
yar
at
ya
ngme
nunj
ukka
n“ha
lit
upe
nti
ng”
.Ca
ral
ai
nunt
ukme
mpe
rol
ehpe
rha
ti
ani
al
ahme
mbe
rika
n

8
r
angs
anga
nya
ngt
ida
kla
zim,t
ida
kkons
ist
ena
taume
nge
jut
kanj
ugame
nar
ikpe
rha
ti
an.
Mi
sal
nyagur
uil
mupe
nge
tahua
nal
ams
eri
ngme
nda
hul
uipe
laj
ara
nde
nga
npe
raga
anunt
uk
me
mika
tke
ingi
nta
hua
nsi
swa
.

B.Da
yaI
nga
tJa
ngkaPe
nde
kat
auKe
rja

Da
yai
nga
tja
ngkape
nde
k(s
hor
t-
ter
mme
mor
y)a
tauke
rjaa
dal
ahs
uat
usi
st
empe
nyi
mpa
nan
ya
ngme
nampungl
imahi
nggas
embi
la
nbi
tinf
orma
sis
eti
aps
aat
.Inf
orma
siya
ngdi
sada
rida
n
di
ber
ipe
rha
ti
anol
ehs
ese
ora
ngdi
pind
ahka
nke
kompone
nke
duas
ist
emda
yai
nga
t:da
yai
nga
t
j
angkape
nde
k(Sol
so,2001)
.Inia
dal
ahba
gia
nda
yai
nga
tya
ngme
nja
dit
empa
tpe
nyi
mpa
nan
i
nfor
mas
iya
ngs
aati
tus
eda
ngdi
piki
rka
n.As
pekt
erpe
nti
ngda
yai
nga
tja
ngkape
nde
kbuka
nla
h
j
angkawa
ktunya
,me
lai
nka
nfa
ktaba
hwada
yai
nga
tte
rse
buts
eda
nga
kti
f.Da
yai
nga
tke
rja
(
wor
kingme
mor
y)a
dal
aht
empa
tpi
kir
anme
ngol
ahi
nfor
mas
i,me
ngor
gani
sas
ika
nnyaunt
uk
di
si
mpa
nat
audi
bua
ng,da
nme
nghubungka
nnyade
nga
ninf
orma
sil
ai
n.

1.Ka
pas
it
asDa
yaI
nga
tKe
rja

Da
yai
nga
tke
rjadi
yaki
nime
mpunya
ika
pas
it
asl
imahi
nggas
embi
la
ninf
orma
si(
Mil
le
r,
1956)
.Ma
ksu
dnyaki
tada
patme
miki
rka
nha
nyal
imahi
nggas
embi
la
nha
lya
ngbe
rbe
das
eti
ap
s
aat
.Na
mun,s
eti
appot
onga
nda
patb
eri
siba
nya
kinf
orma
si.Ki
tada
patde
nga
nmuda
h
me
ngha
falde
nga
nme
nur
utpol
aya
ngs
uda
hdi
kena
l.

2.Pe
rbe
daa
nMa
sing-
Mas
ingOr
angDa
lamDa
yaI
nga
tKe
rja

Ma
sing-
mas
ingor
angbe
rbe
dada
lamka
pas
it
asda
yai
nga
tke
rjame
rekaunt
uk
me
nye
les
aika
ntuga
sbe
laj
art
ert
ent
u.Sa
lahs
atuf
akt
orut
amada
lamme
ningka
tka
nka
pas
it
asi
ni
i
al
ahl
at
arbe
laka
ngpe
nge
tahua
n.Ma
kinba
nya
kme
nge
tahuit
ent
angs
esua
tu,or
angt
ers
ebu
t
a
kanma
kins
anggupme
ngor
gani
sas
ika
nda
nme
nye
rapi
nfor
mas
iba
ru(
Engl
e,Na
ti
ons&Ca
ntor
,
1990;Kuha
ra-
Koj
ima&Ha
tano,1991)
.Na
mun,pe
nge
tahua
nse
bel
umnyabuka
nla
hsa
tu-
sat
unya
f
akt
or.Ma
sing-
mas
ingor
angj
ugabe
rbe
dada
lamke
mapua
nme
rekame
ngor
gani
sas
ika
n
i
nfor
mas
ida
nda
patdi
aj
arime
ngguna
kans
tra
tegide
nga
nsa
darunt
ukme
mbua
tle
bihe
fis
ien
pe
ngguna
anka
pas
it
asda
yai
nga
tke
rjame
reka(
Levi
n&Le
vin,1990;Pe
ver
ly,1991;Pr
ess
ley&
Ha
rri
s,1990)
.

C.Da
yaI
nga
tJa
ngkaPa
nja
ng

9
 Da
yai
nga
tja
ngkapa
nja
nga
dal
ahba
gia
nsi
st
emda
yai
nga
tya
ngme
nja
dit
empa
t
me
nyi
mpa
nsi
st
emi
nfor
mas
ida
lamkur
unwa
ktuya
ngl
ama
.Da
yai
nga
tja
ngkapa
nja
ng
di
angga
pse
baga
ipe
nyi
mpa
nanya
ngbe
rka
pas
it
ass
anga
tbe
sarda
nbe
rda
yai
nga
tsa
nga
tja
ngka
pa
nja
ng.Ba
nya
kahl
ite
oripe
rca
yaba
hwaki
tamungki
nsa
jat
ida
kpe
rna
hme
lupa
kani
nfor
mas
i
da
lamda
yai
nga
tja
ngkapa
nja
ng;s
eba
li
knya
,ki
tada
pats
ajake
hil
anga
nke
mampua
n
me
nemuka
ninf
orma
sida
lamda
yai
nga
tki
ta(
dayai
nga
tpe
rma
nen)(
Byr
nes
,1996)
.Er
ics
onda
n
ki
nts
ch(
1995)me
nga
juka
nhi
pot
esi
sba
hwaor
angme
nyi
mpa
nbuka
nha
nyai
nfor
mas
ite
tapij
uga
s
tra
tegibe
laj
arda
lamda
yai
nga
tja
ngkapa
nja
ngunt
ukmuda
hdi
aks
es.Long-
ter
mwor
king
me
mor
iinime
nje
las
kanke
mampua
nlua
rbi
asapa
rap
aka
r(s
epe
rtia
hlidi
agnos
ikke
dokt
era
n)
ya
ngha
rusme
ngi
mba
ngii
nfor
mas
ite
rki
nide
nga
nbe
rba
gaij
eni
spol
aya
ngt
erda
patda
lamda
ya
i
nga
tja
ngkapa
nja
ngme
rek
a.

Ka
rakt
eri
st
ikkompone
nsi
st
empe
nyi
mpa
nankogni
ti
f

St
rukt
ur Kode
* Ka
pas
it
as J
angkawa
ktu Pe
nar
ika
n Pe
nye
bab
ke
gaga
lan
Pe
nyi
mpa
nan
me
ngi
nga
t

"
Penyi
mpa
nan Ci
rii
nde
ra 12-20j
eni
s 250mi
li
det
ik Le
ngka
p, Te
rtut
upa
tau
I
nde
ra" ±hi
ngga -4de
ti
k de
nga
n ha
ncur
be
sar a
danya
i
sya
ratya
ng
t
epa
t

Da
yai
nga
t Ci
rii
nde
ra 7±2j
eni
s Se
kit
ar12 Le
ngka
p, Pe
nggus
ura
n,
j
angkape
nde
k a
kus
ti
k, de
ti
k:l
ebi
h de
nga
n ga
nggua
n,
vi
sua
l, l
amade
nga
n ma
sing- ha
ncur
s
ema
nti
k pe
ngul
anga
n ma
singj
eni
s
ya
ng ya
ngdi
ta
rik
di
ide
nti
fi
kas
i s
eti
ap35
da
ndi
nama
i mi
li
det
ik

Da
yai
nga
t Pe
nge
tahua
n Sa
nga
t Ti
dak I
nfor
mas
i Ga
nggua
m
j
angka s
ema
nti
kda
n ba
nya
k, t
erhi
ngga s
pes
ifi
kda
n di
sfungs
i

10
pa
nja
ng vi
sua
l, ha
mpi
rti
dak umum or
gani
k,
a
bst
raks
i; t
erba
tas t
ers
edi
a, i
sya
ratya
ng
c
it
raya
ng de
nga
n t
ida
kte
pat
be
rma
kna a
danya
i
sya
ratya
ng
t
epa
t.

Pa
raa
hlit
eor
ime
mba
gida
yai
nga
tja
ngkapa
nja
ngs
eti
daknyame
nja
dit
igaba
gia
n,ya
it
u:

1.Da
yaI
nga
tEpi
sodi
k

a
dal
ahba
gia
nda
rida
yai
nga
tja
ngkapa
nja
ngya
ngme
nyi
mpa
nci
tr
ape
nga
lama
npr
iba
di
ki
ta
.Da
yai
nga
tepi
sodi
ksa
nga
tsul
itdi
ambi
lke
mba
li
,ka
renake
banya
kane
pis
odeda
lam
ke
hidupa
nki
tabe
git
use
ringdi
ula
ngis
ehi
nggae
pis
ode
-epi
sodebe
rikut
nyaa
khi
rnyabe
rca
mpur
-
ba
urda
lamda
yai
nga
tde
nga
nepi
sodes
ebe
lumnya
,ke
cua
lit
erj
adis
esua
tus
ela
mae
pis
ode
t
ers
ebutya
ngme
mbua
tnyas
anga
tmuda
hdi
inga
t.

2.Da
yaI
nga
tSe
mant
ik

a
dal
ahba
gia
nda
tida
yai
nga
tja
ngkapa
nja
ngya
ngme
nyi
mpa
nfa
ktada
npe
nge
tahua
numum.
Da
yai
nga
tse
mant
ika
taude
kla
rat
ifdi
orga
nis
asi
kand
enga
nca
raya
ngs
anga
tbe
rbe
da.Da
ya
i
nga
tte
rse
butdi
orga
nis
asi
kans
eca
rame
nta
lda
lamj
ari
nga
nga
gas
an-
gaga
sanya
ngs
ali
ng
t
ers
ambunga
tauhubunga
n-hubunga
nya
ngdi
sebuts
kema
ta.Sua
tus
kemaa
dal
ahs
epe
rtiga
ris
be
sar
,de
nga
nkons
ep-
kons
epa
tauga
gas
an-
gaga
sany
angbe
rbe
daya
ngdi
kel
ompokka
nda
lam
ka
tegor
i-
kat
egor
iya
ngl
ebi
hbe
sar
.

3.Da
yaI
nga
tPr
ose
dur
al

ba
gia
nda
yai
nga
tja
ngkapa
nja
ngya
ngme
nyi
mpa
ninf
orma
sit
ent
angbga
ima
name
lakuka
n
s
esua
tu,khus
usnyat
uga
sfi
si
k.J
eni
sda
yai
nga
tinidi
si
mpa
nda
lams
era
ngka
ianr
angs
anga
n-
t
angga
pan.Mi
sal
nya
,se
kal
ipunki
tabe
lumna
iks
epe
dada
lamj
angkawa
ktuya
ngl
ama
,be
git
u
ki
tame
nai
kis
epe
da,r
angs
anga
nte
rse
butmul
aime
nunj
ukka
nta
ngga
pan.Ke
ti
kas
epe
dat
ers
ebut
mi
ri
ngkeki
ri(
rangs
anga
n),ki
tas
eca
ra“
nal
uri
ah”me
minda
hka
nbobotba
danki
takeka
nan

11
unt
ukme
mpe
rta
hanka
nke
sei
mba
nga
n(t
angga
pan)
.

D.Mode
l-Mode
lPe
ngol
aha
nInf
orma
siLa
in

1.Te
oriTi
ngk
atPe
ngol
aha
n(l
eve
ls-
of-
proc
ess
ingt
heor
y)

Le
vel
s-of
-pr
oce
ssi
ngt
heor
ybe
rpe
nda
patba
hwao
rangme
nempa
tka
nra
ngs
anga
npa
da
t
ingka
t-t
ingka
tpe
ngol
aha
nme
nta
lya
ngbe
rbe
da-
bedada
nha
nyame
nyi
mpa
ninf
orma
siya
ng
t
el
ahme
nja
lanipe
ngol
aha
nya
ngpa
li
ngme
nda
lam.

2.Te
oriKodeGa
ndaDa
yaI
nga
t(dua
lcodet
heor
yofme
mor
y)

Te
orii
nime
mpr
edi
ksiba
hwai
nfor
mas
iya
ngdi
saj
ika
nse
car
avs
ualma
upunve
rba
ldi
inga
t
de
nga
nle
bihba
ikda
ripa
dai
nfor
mas
iya
ngdi
saj
ika
nha
nyade
nga
nsa
tuc
ara
.Mi
sal
nya
,ki
ta
me
ngi
nga
twa
jahde
nga
nle
bihba
ikj
ikaki
taj
ugame
nge
tahuina
ma.

3.Mode
lPe
ngol
aha
nSe
bar
anPa
ral
el(
par
all
eldi
st
ri
but
edpr
oce
ssi
ngmode
l)

Le
wandows
kyda
nMur
doc
k(1989)me
nda
sar
kanpa
daga
gas
anba
hwai
nfor
mas
idi
ola
h
s
eca
ras
ere
mpa
kda
lamt
igaba
gia
nsi
st
emda
yai
nga
t,ya
ngma
sing-
mas
ingba
gia
nme
nge
rja
kan
i
nfor
mas
iya
ngs
amapa
das
aatya
ngs
ama
.

4.Mode
lKone
ksi
oni
s

Te
orii
nime
neka
nka
nga
gas
anb
ahwape
nge
tahua
ndi
si
mpa
nda
lamot
akda
lams
uat
u
j
ari
nga
nkone
ksi
,buka
nda
lams
uat
usi
st
ema
tur
ana
tauda
lampe
nyi
mpa
nanma
sing-
mas
ing
pot
ongi
nfor
mas
i.Da
lamp
anda
nga
nini
,pe
nga
lama
nme
ngha
sika
npe
mbe
laj
ara
nde
nga
n
me
mpe
rkua
tkone
ksi
-kone
ksit
ert
ent
u,s
eri
ngde
nga
nme
ngor
banka
nkone
ksi
-kone
ksil
ai
n.

2.
3Ri
setTe
nta
ngOt
ak

Ka
pas
it
asot
akt
ida
kdi
te
ntuka
nse
jakl
ahi
r,t
et
apidi
penga
ruhipol
ehpe
nga
lama
ndi
ni,t
el
ah
me
mbe
rika
nda
mpa
kya
ngs
anga
tme
ngge
mbi
raka
nte
rha
dapduni
ari
setda
nke
bij
aka
n
pe
ndi
dika
nma
saus
iadi
ni(
Nat
iona
lRe
sea
rchCounc
il
,2003)
.Le
bihj
auh,s
atur
ise
tme
nya
taka
n
ba
hwape
lat
iha
nya
ngc
ukupl
uasda
patme
nguba
hst
rukt
urot
ak,ba
hka
nhi
nggama
ssade
was
a.

12
Mi
sal
nya
,st
udit
ent
angs
upi
r-
supi
rdiLondonme
nemuka
nba
hwape
lat
iha
nme
reka
me
nye
babka
npe
ningka
tanke
gia
tanda
lamba
gia
not
akya
ngme
ngol
aha
rah(
Maqui
ree
tal
.,
2000)
.Me
mor
iada
lahke
mampua
nunt
ukme
nyi
mpa
ninf
orma
sis
ehi
nggada
patdi
guna
kan
di
mas
aya
nga
kanda
tang.Apa
bil
ainf
orma
siya
ngt
el
ahdi
si
mpa
nti
dakda
patdi
panggi
lke
mba
li
a
taupe
rluwa
ktuunt
ukme
ngi
nga
tnyake
mba
li
,be
rar
tit
erj
adia
paya
ngdi
nama
kande
nga
nlupa
.

2.
4Apaya
ngMe
nye
babka
nOr
angMe
ngi
nga
tat
auMe
lupa
kan?

Se
lamabe
rta
hun-
tahun,pa
rape
nel
it
ite
lahme
ngi
dent
if
ika
sibe
ber
apaf
akt
orya
ng
me
nye
babka
nle
bihmuda
hat
aul
ebi
hsul
itme
ngi
nga
tinf
orma
si(
Scha
cer
,2001)
.Be
rikuti
ni
me
rupa
kanf
act
orya
ngme
nye
babka
nda
yai
nga
tse
seor
angc
epa
tlupa
:

1.Ga
nggua
nFi
si
ologi
s

Se
ti
appe
nyi
mpa
nga
nin
for
mas
iaka
ndi
ser
taibe
rba
gaipe
ruba
hanf
isi
kot
akya
ngdi
seb
ut
de
nga
nenggr
am.Ga
nggua
npa
dae
nggr
ama
kanme
nga
kiba
tka
nlupa
.

2.Ha
mba
tanRe
troa
kti
f(r
etr
oac
ti
vei
nhi
bit
ion)

Ga
nggua
ninit
erj
adike
ti
kai
nfor
mas
iya
ngdi
pel
aj
aris
ebe
lunnyahi
la
ngka
renai
nfor
mas
i
t
ers
ebutt
erc
ampurde
nga
ninf
orma
siba
ruda
naga
kmi
ri
p.Mi
sal
nya
,ke
sul
it
anme
nge
nal
ihur
ufb
hi
nggame
rekadi
aj
arihur
ufd.

3.Ha
mba
tanPr
oakt
if(
proa
cti
vei
nhi
bit
ion)

t
erj
adike
ti
kape
mbe
laj
ara
nsua
tuba
gia
ninf
orma
sime
ngga
nggupe
mbe
laj
ara
ninf
orma
si
be
rikut
nya
.

4.Pe
rbe
daa
nMa
sing-
Mas
ingOr
angDa
lamPe
rla
wan
anTe
rha
dapGa
nggua
n

Da
lams
uat
uar
ti
kelt
ahun1999,De
mst
erda
nCor
kil
lme
ningka
tka
nke
mungki
nanba
hwa
ke
mampua
nunt
ukme
mus
atka
npe
rha
ti
anpa
dai
nfor
mas
iut
amada
nme
nya
ringga
nggua
n
me
rupa
kani
ntiki
ner
jakogni
ti
f.De
nga
nme
ngka
jir
ise
tda
riba
nya
kbi
dang,t
erma
sukr
ise
tot
ak,
ke
dua
nyame
nca
tathubung
anya
ngkua
tant
aral
anka
h-l
angka
hpe
rla
wana
nte
rha
dapga
ggua
n
da
nki
ner
jas
ekol
ah.Mi
sal
nya
,dia
nta
raa
nak-
ana
kya
ngme
mpunya
iIQs
erupa
,or
ang-
ora
ng

13
ya
ngme
mpunya
ike
cac
ata
nbe
laj
art
ampi
lja
uhl
ebi
hbur
ukda
laml
angka
h-l
angka
hpe
rla
wana
n
t
erha
dapga
nggua
n.

2.
5Ba
gai
manaSt
rat
egiDa
yaI
nga
tda
patDi
aja
rka
n?

1.Pe
mbe
laj
ara
nve
rba
l

pe
mbe
laj
ara
nka
ta-
kat
a(a
tauf
akt
aya
ngdi
ungka
pka
nda
lamka
ta ka
ta)

2.Pe
mbe
laj
ara
npa
sanga
nbe
rka
it
an

pe
mbe
laj
ara
nse
sua
tuda
lampa
sanga
nya
ngbe
rka
it
ans
ehi
nggake
ti
kas
ala
hsa
tua
nggot
a
pa
sanga
ndi
saj
ika
n,ya
ngl
ai
nda
patdi
inga
t.

3.Pe
mbe
laj
ara
nse
ria
l

pe
ngha
fal
ans
era
ngka
ianha
lda
lams
uat
uur
uta
nte
rte
ntu.

4.Pe
mbe
laj
ara
ninga
tanbe
bas
:pe
mbe
laj
ara
nda
fta
rha
lda
lamur
uta
nse
mba
rang.

5.Pe
mbe
laj
ara
nse
ria
lda
ninga
tanbe
bas

6.Me
todel
oka
si

s
uat
ust
rat
egiunt
ukme
ngi
nga
tda
fta
rde
nga
nme
ngga
mba
rka
nha
l-ha
lda
laml
oka
siya
ng
s
uda
hti
daka
singl
agi

7.Me
todeka
tapa
toka
n

s
uat
ust
rat
egiunt
ukme
ngha
faldi
managa
mba
randi
guna
kanunt
ukme
nghubungka
nda
fta
r
ka
tade
nga
nbe
ber
apaka
taa
taua
ngkaya
ngs
uda
hdi
kena
lde
nga
nba
ik.

8.St
rat
egihur
ufa
wal

s
tra
tegiunt
ukbe
laj
ardi
manahur
ufa
wali
st
il
ahy
anga
kandi
haf
aldi
bua
tme
nja
dika
taa
tau
f
ras
eya
ngl
ebi
hmuda
hdi
inga
t

14
2.
6Apaya
ngMe
mbua
tInf
orma
siBe
rma
kna
?

I
nfor
mas
iya
ngma
suka
kalda
nme
mpunya
iar
tiba
gis
iswaa
kanl
ebi
hbe
rma
knada
ripa
da
pe
nge
tahua
nti
daka
kti
fda
ninf
orma
siya
ngdi
pel
aj
aride
nga
nha
fal
an.Me
nur
utt
eor
iske
ma,
pe
nge
tahua
nbe
rma
knama
sing-
mas
ingor
angdi
bangunda
rij
ari
nga
nda
nhi
rea
rkis
kema
ta.

 Pe
mbe
laj
ara
nHa
fal
anVe
rsusya
ngBe
rma
kna
Aus
ube
l(1963)me
mba
haspe
rbe
daa
nan
tar
ape
mbe
laj
ara
nha
fal
anbut
ada
n
pe
mbe
laj
ara
nya
ngbe
rma
kna
.Pe
mbe
laj
ara
nha
fal
an(
rot
ele
arni
ng)me
ruj
ukpa
da
me
ngi
nga
tfa
ktaa
taua
sos
ias
i,s
epe
rtit
abe
lpe
rka
li
an,s
imbolki
miaunt
ukuns
ur-
uns
ur,
ka
ta-
kat
ada
lamba
has
aas
ing,a
tauna
ma-
namat
ula
ngda
not
otda
lamt
ubuhma
nus
ia.
Ba
nya
kpe
mbe
laj
ara
nha
fal
anme
li
bat
kana
sos
ias
iya
ngpa
dada
sar
nyas
ewe
nang-
wena
ng.
Se
bal
iknya
,pe
mbe
laj
ara
nbe
rma
knas
ifa
tnyat
ida
kse
wena
ng-
wena
ng,da
nha
lit
ute
rka
it
de
nga
ninf
orma
sia
taukons
epya
ngs
uda
hdi
mil
ikipe
laj
ar.
 Pe
ngguna
anPe
mbe
laj
ara
nHa
fal
an
Ka
dang-
kada
ngki
tame
mpe
rol
ehke
sanba
hwape
mbe
laj
ara
nha
fal
ana
dal
ah
“
bur
uk”da
npe
mbe
laj
ara
nya
ngbe
rma
knaa
dal
ah“
bai
k”.Ha
linit
ida
kse
lal
ube
nar
.
Mi
sal
nya
,ke
ti
kadokt
erme
mbe
rit
ahuki
taba
hwaki
tame
nde
rit
ati
biaya
ngr
eta
k,ki
ta
be
rha
rapba
hwadok
tert
ers
ebu
tte
lahme
ngua
saika
it
anha
fal
ana
nta
ra“
ti
bia
”da
ntul
ang
ka
kiya
ngdi
nama
inya
.Pe
ngua
saa
npe
rbe
nda
har
aanka
taba
has
aas
inga
dal
ahka
sus
pe
nti
ngda
lampe
mbe
laj
ara
nha
fal
an.Na
mun,
pembe
laj
arnha
fal
ant
el
ahme
mpe
rol
eh
na
maya
ngt
ida
kba
ikda
lampe
ndi
dika
nka
renac
arai
tut
erl
al
uba
nya
kdi
guna
kanj
ikaki
ta
di
aj
arka
nunt
ukme
ngha
falbu
taf
akt
aya
ngs
eha
rus
nyabe
rma
knat
et
apiki
tadi
paks
a
unt
ukme
mpe
laj
ari
nyas
eba
gaii
nfor
mas
iha
fal
anda
nti
dakbe
rma
kna
.Je
lasba
hwa
me
ngha
falui
nfor
mas
ita
npame
mpe
laj
arima
kna
nya
,inf
orma
sit
ers
ebutt
ida
kbe
rguna
.
 Pe
nge
tahua
nLe
mba
m
Pe
nge
rta
hua
nle
bama
dal
ahi
nfor
mas
iya
ngdi
pel
aj
ariya
ngs
eha
rus
nyada
pat
di
te
rapka
npa
dabe
rba
gaij
eni
ssi
tua
sit
et
apipe
ngguna
annyat
erba
taspa
dape
ner
apa
n
t
erba
tasya
ngs
eri
nga
rti
fi
si
al
.Bi
asa
nya
,pe
nge
tahua
nle
mba
mte
rdi
ria
tasi
nfor
mas
iat
au
ke
mampua
nya
ngd
ipe
laj
aridis
ekol
ahya
ngt
ida
kda
patki
tat
era
pka
nda
lamke
hidupa
n.
 Te
oriSke
ma
Te
orii
nime
nya
taka
nba
hwai
nfor
mas
idi
si
mpa
nda
lamda
yai
nga
tja
ngkapnj
ang

15
 da
lams
kema
ta(
jar
inga
nfa
ktada
nkons
epya
ngs
ali
ngt
erka
it
),ya
ngme
mbe
rika
nst
rukt
ur
unt
ukme
maha
mii
nfor
mas
iba
ru.Pr
ins
ipt
erpe
nti
ngt
eor
iske
maa
dal
ahba
hwai
nfor
mas
i
ya
ngc
ocokde
nga
nske
maya
nga
daj
auhl
ebi
hmuda
hdi
paha
mi,di
pel
aj
arida
ndi
inga
t
da
ripa
dai
nfor
mas
iya
ngt
ida
kcoc
okde
nga
nske
maya
ngt
el
aha
da(
Ande
rson&Bowe
r,
1983)
.
 Hi
rea
rkiPe
nge
tahua
n
Te
lahdi
aj
arka
nba
hwake
banya
kans
kema
taya
ngbe
rke
mba
ngde
nga
nba
ik
di
orga
nis
asi
kande
nga
nhi
rea
rkiya
ngmi
ri
pde
nga
nke
rangka
,de
nga
ninf
orma
sit
ert
ent
u
di
kel
ompokka
nda
lamka
tegor
iumum,ya
ngd
ike
lompa
kka
nda
lamka
tegor
iya
ngke
bih
umuml
agi
.
 Pe
ranPe
nti
ngPe
nge
tahua
nLa
tarBe
laka
ng
Sa
lahs
atuf
akt
orpe
nent
ute
rpe
nti
ngda
lamme
mpe
laj
aris
esua
tui
al
ahbe
rapaba
nya
k
t
el
ahki
take
tahuit
ent
angha
lit
u.

2.
7Ba
gai
manaKe
mampua
nMe
takogni
siMe
mba
ntuSi
swaBe
laj
ar?

Ke
mampua
nme
takogni
ti
fada
lahme
todeunt
ukbe
laj
ar,me
nel
aaha
taume
nye
les
aika
nsoa
l.
Me
takogni
sime
mba
ntus
iswabe
laj
arde
nga
nme
miki
rka
n,me
nge
nda
li
kanda
nde
nga
nef
ekt
if
me
ngguna
kanpr
ose
spe
miki
ranme
rekas
endi
ri
.

 Me
mbua
tCa
tat
an
St
rat
egis
tudiya
ngme
mer
luka
nke
put
usa
nte
nta
nga
paya
ngha
rusdi
tul
is
.
 Me
ngga
ris
bawa
hi
Me
nga
ris
bawa
his
atuka
li
matda
lamma
sing-
mas
ingpa
ragr
afya
ngme
rupa
kanya
ng
t
erpe
nti
ng.
 Me
ringka
s
Me
nul
is
kanka
li
mat
-ka
li
mats
ingka
tya
ngme
waki
liga
gas
anut
amai
nfor
mas
iya
ngdi
bac
a.
 Me
nul
isunt
ukBe
laj
ar
Me
nul
isme
mbua
tsi
swame
ngi
nga
tja
uhl
ebi
hba
nya
k.St
udii
nime
nemuka
nba
hwat
uga
s
pe
nul
is
anya
ngt
erf
okusme
mba
ntua
nak-
ana
kme
mpe
lj
arii
siya
ngs
eda
ngme
reka
t
uli
ska
n.
 Me
mbua
tGa
risBe
sarda
nMe
met
aka
n

16
 Pe
mbua
tanbut
ir
-but
irut
amaba
handa
lamf
orma
thi
rea
rki
sse
rtape
mbua
tandi
agr
am
ga
gas
anut
amada
nka
it
andia
tar
anya
.Ri
sett
ent
angpe
mbua
tanga
risbe
sar
,je
jar
ingda
n
pe
met
aant
erba
tast
ida
kkons
ist
ent
et
apipa
daumumnyadot
emuka
nba
hwame
todei
ni
monol
ogs
eba
gaia
latba
ntus
tudi(
Kat
aya
ma&Robi
nson,1998;Robi
nson&Ki
ewr
a,
1995)
.
 Me
todePQ4R
St
rat
egis
tudiya
ngme
mint
asi
swame
li
hats
eki
la
s(pr
evi
ew)
,me
nanya
kan(
que
sti
on)
,
me
mba
ca(
rea
d),me
renungka
n(r
efl
ect
),me
ngungka
pka
nke
mba
li(
rec
it
e),da
nme
ngka
ji
ul
ang(
revi
ew)ba
han.

2.
8Ca
raSt
rat
egiPe
nga
jar
anKogni
ti
fMe
mba
ntuSi
swaBe
laj
ar

 Me
mbua
tpe
mbe
laj
ara
nre
leva
nda
nme
nga
kti
fka
npe
nge
tahua
nte
rda
hul
u,
Or
gani
sat
ora
walme
mba
ntus
iswame
ngo
lahi
nfor
mas
iba
rude
nga
nme
nga
kti
fka
n
pe
nge
tahua
nla
tarbe
laka
ng.Ana
logi
,el
abor
asii
nfor
mas
i,s
kemaor
gani
sas
i,t
ekni
k
be
rta
nya
,da
nmode
lkons
ept
uala
dal
ahc
ont
ohl
ai
nst
rat
egipe
nga
jar
anya
ngdi
das
arka
n
pa
dat
eor
ipe
mbe
laj
ara
nkogni
ti
f.
 Me
ngor
gani
sas
iInf
orma
si,
a
daba
nya
kca
rape
ngor
gani
sas
iani
nfor
mas
idi
managur
ujugada
patbe
rti
nda
k
l
angs
ungda
lamha
lte
rse
but
.Gur
ujugada
patme
mba
ntus
iswame
maha
mit
opi
cya
ng
r
umi
tde
nga
nme
ngguna
kanbe
ber
apat
ekhni
kat
aumode
l,di
ant
ara
nya
;Me
ngguna
kan
t
ekni
kbe
rta
nyada
nme
ngguna
kanmode
lkons
ept
ual(
dia
gra
mya
ngme
mpe
riha
tka
n
ba
gai
manauns
ur-
uns
urpr
ose
sbe
rka
it
ans
atus
amal
ai
n).

17
 BABI
II

PENUTUP

3.
1Ke
simpul
an

1.Pe
mbe
laj
ara
nme
rupa
kans
ebu
ahpr
ose
sint
era
ksia
nta
rape
ser
tadi
dikde
nga
npe
ndi
dik
da
nsumbe
rbe
laj
arda
lams
uat
uli
ngkunga
nbe
laj
ar.
2.Pe
nge
rti
anmode
lpe
ngol
aha
ninf
orma
sime
li
put
ime
mor
ija
ngkape
nde
k,me
mor
ija
ngka
pa
nja
ngda
nmode
lpe
ngol
aha
ninf
orma
sil
ai
n.
3.Ri
sett
ent
angot
akme
nje
las
kanme
nge
nair
ise
tya
ngbe
rke
mba
ngda
lami
lmus
ara
f.
4.Pe
nye
babor
angme
ngi
nga
tat
aume
lupa
kanya
it
uga
nggua
nfi
si
ologi
s,ha
mba
tan
r
etr
oakt
if
,ha
mba
tanpr
oakt
ifd
anpe
rbe
daa
nma
sing-
mas
ingor
angda
lampe
rla
wana
n
t
erha
dapga
nggua
n.
5.St
rat
egida
yai
nga
tda
patdi
aj
arka
ndnga
nca
rape
mbe
laj
ara
nve
rba
l,pe
mbe
laj
ara
n
pa
sanga
nbe
rka
it
an,pe
mbe
laj
ara
nse
ria
l,pe
mbe
laj
ara
ninga
tanbe
bas
,me
todel
oka
si,
me
todeka
tapa
toka
n,da
nst
rat
egihur
ufa
wal
.
6.Ya
ngme
mbua
tinf
orma
sibe
rma
knaa
dal
ahpe
mbe
laj
ara
nha
fal
anve
rsusya
ngbe
rma
kna
,
pe
ngguna
anpe
mbe
laj
ara
nha
fal
an,pe
nge
tahua
nle
mba
m,t
eor
iske
ma,hi
era
rki
pe
nge
tahua
n,da
npe
ranpe
nti
ngpe
nge
tahua
mla
tarbe
laka
ng.
7.Ke
mampua
nme
takogni
ti
fada
lahme
todeunt
ukbe
laj
ar,me
nel
aaha
taume
nye
les
aika
n
s
oal
.Me
takogni
sime
mba
ntus
iswabe
laj
arde
nga
nme
miki
rka
n,me
nge
nda
li
kanda
n
de
nga
nef
ekt
ifme
ngguna
kanpr
ose
spe
miki
ranme
rekas
endi
ri
.
8.Ca
ras
tra
tegupe
nga
jar
ankogni
ti
ffa
lamme
mba
ntus
iswabe
laj
arya
it
ume
mbua
t
pe
mbe
laj
ara
nre
leva
nda
nme
nga
kti
fka
npe
nge
tahua
nte
rda
hul
usr
rt
ame
ngoor
gani
sas
ika
n
i
nfo
rma
si.

3.
2Sa
ran

Pe
nul
isme
ngha
rapka
nte
oripe
mbe
laj
ara
nkogni
ti
fda
npe
ngol
aha
ninf
orma
sii
nida
pat
di
te
rap
kandi
li
ngkunga
nke
lua
rga
,se
kol
ahda
nma
sya
raka
taga
rbi
same
mbe
ntukpe
ril
akua
nak
me
nja
dil
ebi
hba
ikl
agi
.

18
 DAFTARPUSTAKA

E.
Sla
vin,R.(
2011)
.Ps
ikol
ogipe
ndi
dika
n(t
eor
ida
npr
akt
ek)
.Ja
kar
ta:PTI
nde
ks

19