20 M

BML3093 FONOLOGI BAHASA MELAYU

SEMESTER 2 2020/2021

TUGASAN 2

FONOLOGI DALAM LAGU RAKYAT DAN LAGU KONTEMPORARI

DISEDIAKAN OLEH:

NAMA NO MATRIK
MONICA ANAK WIN D20201093290
ENAWATIE RASTOM @ KING KONG D20201093408

KUMPULAN D

PENSYARAH

DR. MOHAMAD ROZI BIN KASIM

FAKULTI BAHASA DAN KOMUNIKASI

UNIVERSITI PENDIDIKAN SULTAN IDRIS

 SENARAI KANDUNGAN

Muka Surat

BAB 1.0 PENGENALAN

1.1 Latar Belakang 1

1.2 Metodologi Kajian 3
1.3 Batasan Kajian 4
1.4 Definisi Konsep 4

BAB 2.0 DAPATAN KAJIAN DAN PERBINCANGAN

2.1 Perbezaan antara Tiga Buah Lagu Rakyat dengan 6

Tiga Lagu Kontemporari dari Aspek Proses Fonologi
dengan menggunakan Teori Atur Rumus.

2.2 Persamaan antara Tiga Buah Lagu Rakyat dengan 12

Kontemporari dari Aspek Proses Fonologi dengan
menggunakan Teori Atur Rumus.

BAB 3.0 KESIMPULAN 17

BIBLIOGRAFI 18

LAMPIRAN 19

i
 SENARAI JADUAL

Tajuk Muka Surat

1. Perbezaan Proses Pengglotisan antara Lagu Rakyat dengan 8

Lagu Kontemporari.

2. Perbezaan Proses Penyisipan Geluncuran [y] antara Lagu Rakyat 9

dengan Lagu Kontemporari.

3. Perbezaaan Proses Penyisipan Geluncuran [w] antara Lagu Rakyat 9

dengan Lagu Kontemporari.

4. Perbezaan Proses Penengahan Vokal /a/ kepada /ɘ/ antara Lagu Rakyat 10
dengan Lagu Kontemporari.

5. Perbezaan Proses Penyisipan Hentian Glotis antara Lagu Rakyat 11

dengan Lagu Kontemporari.

6. Perbezaan Proses Penguguran /r/ antara Lagu Rakyat dengan Lagu 13

Kontemporari.

7. Persamaan Proses Pengglotisan antara Lagu Rakyat dengan 14

Lagu Kontemporari.

8. Persamaan Proses Penyisipan Hentian Glotis antara Lagu Rakyat 15

dengan Lagu Kontemporari.

9. Persamaan Proses Penyisipan Geluncuran [w] antara Lagu Rakyat 15

dengan Lagu Kontemporari.

ii
 BAB 1

1.1 Latar Belakang

Aspek yang akan dikaji dalam tugasan ini adalah berkenaan dengan proses fonologi yang
berlaku dalam tiga buah lagu rakyat mengikut negeri yang berbeza dengan lagu-lagu
kontemporari. Menurut Zulkeflee Haji Yaacob (2020), fonologi merupakan bunyi-bunyi
bahasa yang mempunyai sistem atau peraturan dan fungsi. Selain itu, fonologi dapat
dibahagikan kepada dua iaitu fonetik dan fonemik. Fonetik menumpukan perhatian kepada alat
atau organ yang terlibat dalam penghasilan bunyi bahasa seperti tenggorok, lidah, gigi dan
hidung manakala fonemik pula ialah suatu bidang ilmu yang menumpukan perhatian kepada
bunyi-bunyi penting dalam satu-satu bahasa.

Tambahan pula, melalui lagu-lagu yang pengkaji pilih akan ditranskripsikan untuk
melihat proses fonologi yang berlaku pada lagu tersebut. Menurut Kamus Dewan Edisi
Keempat, transkripsi ialah penyediaan skrip atau teks yang penuh dan lengkap berdasarkan
catatan-catatan daripada rakaman ucapan atau lain-lain. Selain itu, transkripsi juga merupakan
penukaran bahan bertulis daripada sesuatu bentuk ke dalam bentuk lain yang menggunakan
sistem fonetik atau huruf dalam abjad lain.

Transkripsi lazimnya terbahagi kepada dua, iaitu transkripsi fonemik dan transkripsi
fonetik. Pengkaji menggunakan transkripsi fonetik untuk menganalisis pemindahan bunyi
bahasa atau dialek ke dalam bunyi ujaran yang sebenar (surface form/phonetic form)
percakapan. Lambang fonetik kurungan sesiku [ ] digunakan. Transkripsi berguna kepada ahli-
ahli fonetik dan fonologi untuk menerangkan tentang ujaran dan percakapan. Transkripsi
digunakan untuk menukarkan bentuk grafik daripada visual kepada auditori dan memberi
output sebenar pertuturan kepada pengkaji. Terdapat dua jenis transkripsi iaitu transkripsi
tanggapan dan transkripsi sistematik. Transkripsi tanggapan ialah bunyi-bunyi yang dihasilkan
secara umum manakala transkripsi sistematik merujuk kepada ujaran dan bahasa tertentu
sahaja. Lambang yang digunakan bersifat ekonomik dan penjenisan bunyi yang sudah dikenali.
Transkripsi sistematik menggunakan dasar analisis fonemik yang lebih kompleks. Jenis
transkripsi ini digunakan dengan meluas dalam kajian nahu secara deskriptif dan penulisan
kamus. Terdapat dua transkripsi sistematik iaitu transkripsi luas dan transkripsi sempit.
Transkripsi luas jarang menggunakan lambang dan tanda diakritik.

Seterusnya, teori atur rumus turut digunakan untuk mengkaji perbezaan dan persamaan
proses fonologi yang berlaku antara lagu-lagu rakyat dengan lagu-lagu kontemporari. Menurut

1
Farid (1980), perhatian khusus perlu diberikan kepada aspek fonetik dan fonologi semasa
menghuraikan sistem fonem. Simbol kurungan mengiring (//) merujuk struktur dalaman
(underlying form). Ini merupakan bunyi sesuatu bahasa yang belum mengalami proses
fonologi. Simbol kurungan sesiku ([ ]) merujuk kepada struktur permukaan . Ini merupakan
bunyi ujaran sebenar selepas mengalami proses fonologi. Aturan rumus merupakan sebahagian
daripada prinsip fonologi. Aturan rumus perlu perlu dilaksanakan mengikut peringkat untuk
mengelakkan berlaku pertindihan rumus.

Roca dan Johnson (1999) menyatakan bahawa atur rumus merupakan strategi penggunaan
rumus yang dilaksanakan secara berturut-turut, dan bukannya secara serentak. Dengan kata
lain, atur rumus merujuk kepada pelaksanaan suatu rumus yang mendahului rumus yang lain.

2
1.2 Metodologi Kajian

Kajian yang dijalankan ini adalah bertujuan untuk menganalisis proses fonologi yang terdapat
dalam lagu rakyat dan lagu kontemporari yang telah dipilih. Terdapat beberapa kaedah yang
pengkaji gunakan untuk mendapatkan maklumat dan data untuk dianalisis. Berikut merupakan
kaedah-kaedah kajian yang digunakan.

1.2.1 Kajian Perpustakaan

Dalam kajian ini, pengkaji perlu mencari bahan-bahan rujukan yang berkaitan
dengan tajuk kajian. Berdasarkan tajuk kajian, pengkaji telah menggunakan buku-buku
rujukan yang berkaitan dengan fonologi, fonetik, transkripsi dan teori atur rumus.
Antara buku rujukan yang digunakan oleh pengkaji untuk mendapatkan maklumat
berkenaan dengan tajuk kajian ini ialah Kamus Dewan Edisi Keempat, Pengantar
Bahasa dan Linguistik serta Bahasa dan Linguistik Melayu.

1.2.2 Pengumpulan Data

Pengkaji telah memilih tiga buah lagu rakyat mengikut negeri yang berbeza dan
tiga lagu kontemporari. Keenam-enam lagu tersebut akan ditranskripsikan sebelum
perkataan yang terdapat dalam lirik lagu tersebut disenaraikan mengikut proses
fonologi yang berlaku. Seterusnya, pengkaji menggunakan sumber daripada Youtube
untuk mendapatkan lagu rakyat dan lagu kontemporari itu. Tiga lagu rakyat yang telah
dipilih ialah Bapak Mek Datang, Kelate Kito dan Tinggi Tinggi Gunung Kinabalu
manakala tiga lagu kontemporari yang menjadi pilihan pengkaji untuk dianalisis ialah
Senyum, Sumpah dan Mimpi. Setiap lagu ini akan dibandingkan dengan menggunakan
proses fonologi dan teori atur rumus. Pengkaji akan mendengar lagu tersebut dengan
teliti semasa mentranskripsikan setiap perkataan dalam lagu tersebut kepada bentuk
transkripsi fonetik. Hasil transkripsi mestilah sama dengan ujaran perkataan yang
dinyanyikan oleh artis yang menyanyikan lagu rakyat dengan lagu kontemporari.

3
 1.2.3 Analisis Data

Pada peringkat analisis data ini, pengkaji akan mngelaskan setiap perkataan
yang terdapat dalam lirik-lirik lagu yang telah dipilih untuk melihat perbezaan dan
persamaan proses fonologi yang berlaku sama ada dalam lagu rakyat atau lagu
kontemporari. Terdapat beberapa proses fonologi iaitu penyisipan konsonan
geluncuran /y/, penguguran /t/, penengahan vokal /a/ kepada /ɘ/, peninggian vokal a
kepada /ɘ/, penglotisan, penyisipan hentian glotis dan penasalan vokal. Pengkaji telah
melakukan perbincangan secara bersama untuk menyiapkan tugasan ini dengan
menggunakan platform goggle meet sebagai medium utama pengkaji untuk
berkomunikasi. Selain daripada itu, pengkaji juga telah membuat transkripsi terhadap
lirik-lirik lagu moden dan lagu kontemporari untuk mengenal pasti perbezaan antara
sistem abjad (penulisan) dengan hasil sebenar bunyi ujaran.

1.3 Batasan Kajian

Kajian ini hanya berfokuskan kepada bidang fonetik dan bidang fonologi sahaja. Kajian ini
juga menggunakan tiga buah lagu rakyat yang berasal daripda lagu Sarawak, Kelantan dan
Sabah iaitu lagu Bapak Mek Datang, Kelate Kito dan Tinggi Tinggi Gunung Kinabalu. Selain
itu, tiga buah lagu kontemporari pula yang telah dipilih oleh pengkaji ialah lagu Sumpah,
Senyum dan Mimpi.

1.4 Definisi

Menurut Kamus Dewan Edisi Keempat, lagu bermaksud irama suara sama ada dalam bentuk
bacaan, nyanyian atau percakapan. Selain itu, lagu juga dapat didefinisikan sebagai gubahan
suara dalam urutan, kombinasi dan hubungan temporal untuk menghasilkan gubahan muzik
yang mempunyai kesatuan dan kesinambungan. Lagu amat penting di dalam kehidupan
masyarakat. Setiap lagu yang dihasilkan mempunyai maksud yang tersirat dan hanya individu
yang mendalami lirik lagu itu sahaja akan memahami isi sebenar lagu tersebut.

Menurut Rahmah Bujang (1999), lagu rakyat masyarakat Melayu adalah lagu-lagu atau
nyanyian yang berasal dari sesuatu kawasan dalam Alam Melayu tidak kira kawasan itu terletak
di negara Indonesia, Malaysia, Singapura, Brunei hatta di mana-mana pelusuk pulau terpencil

4
di Nusantara sekalipun, dan merupakan lagu-lagu yang amat popular di kawasan tersebut.
Biasanya lagu rakyat menceritakan perihal masyarakat, alam, haiwan, tumbuh-tumbuhan
ataupun senario semasa di kawasan tersebut. Lagu rakyat biasanya akan dinyanyikan semasa
bermain, mendodoikan anak, hiburan setelah penat membanting tulang dan juga semasa majlis-
majlis keraian, didendangkan secara berkumpulan atau berseorangan.

Sementara itu, menurut Kamus Dewan Edisi Keempat, kontemporari bermaksud pada
masa yang sama, semasa atau masa kini. Maka dengan itu, lagu kontemporari dapat
didefiniskan sebagai lagu pada masa kini. Menurut Indirawati Zahid & Mardian Shah Omar
(2006) dalam buku mereka iaitu Fonetik dan Fonologi, mereka menjelaskan bahawa bunyi
vokal dikenal pasti sebagai bunyi yang dihasilkan dengan tidak melibatkan sebarang sekatan
terhadap pengaliran udara, dan bunyi vokal juga adalah bunyi bersuara.

Dalam bahasa Melayu, setiap vokal membentuk satu suku kata, misalnya dalam
perkataan /aku/, terdapat dua vokal, iaitu /a/ dan /u/ maka kata /aku/ terdiri daripada dua suka
kata. Pada perkataaan /terompah/ pula terdapat tiga bunyi vokal, maka kata ini terdiri daripada
tiga suku kata, iaitu /te + rom + pah/.

Konsonan ialah bunyi bahasa yang dihasilkan apabila penutur sama ada berhenti atau
secara keras menyempitkan aliran udara dalam saluran suara, di samping mengkelaskannya
sebagai tidak bersuara atau bersuara. Konsonan lazimnya dihuraikan dari segi daerah artikulasi
dan cara artikulasi (Adrian akmajian et al. (1990). Hal ini juga dijelaskan oleh Rahmat Sato
(1996), yang menyatakan bahawa, konsonan digolongkan berdasarkan tiga kriteria iaitu,
daerah sebutan, cara sebutan dan ada atau tiadanya getaran pita suara atau dikatakan juga
bersuara dan tak bersuara.

Penghasilan bunyi konsonan dan bunyi vokal adalah berbeza. Tambahan pula, bunyi vokal
semuanya bersuara sedangkan bunyi konsonan ada yang bersuara dan ada yang tak bersuara.
Oleh sebab itu, penentuan jenis konsonann adalah bergantung kepada keadaan pita suara
semasa penghasilannya, daerah artikulasi yang menjadi lokasi sempitan atau gangguan, cara
sekatan, dan rongga yang menjadi tempat laluan udara. Konsonan-konsonan tersebut terbahagi
kepada tujuh jenis iaitu letupan, gesera, letusan, getaran, sisian, sengauan dan separuh vokal.

5
 BAB 2

2.0 Dapatan Kajian dan Perbincangan

Pengkaji mendapati bahawa terdapat perbezaan dan persamaan yang ada pada setiap lagu
rakyat dan lagu kontemporari terutamanya dari segi proses fonologi yang berlaku bagi setiap
perkataan tersebut. Persamaan dan perbezaan tersebut dikaji dari aspek teori atur rumus. Data
kajian ini dianalisis dengan menggunakan Teori Fonologi Generatif.

Teori Fonologi Generatif ini merupakan antara teori terawal yang diperkenalkan oleh
Chomsky. Teori ini membincangkan mengenai analisis bagi nahu sesuatu bahasa. Dalam Teori
Fonologi Generatif ini, terdapat beberapa proses fonologi yang harus diketahui untuk
menghuraikan cara sesuatu perkataan itu diungkapkan dalam bahasa. Antara proses fonologi
yang boleh dihuraikan dengan menggunakan representensi secara transformasi generatif
dengan formula atur rumus seperti yang berikut:

A B/C D

Berdasarkan rumus di atas, rumus ini menjelaskan mengenai sesuatu proses fonologi yang
berlaku dalam bahasa. Rumus di atas bermaksud (A) menjadi (B) antara (C) dan (D). (A)
merupakan input manakala (B) ialah output. Hal ini dapat dilihat dengan (CAD) merupakan
input dan (CBD) ialah output.

6
2.1 Menganalisis Perbezaan antara Tiga Buah Lagu Rakyat dengan Tiga Lagu Kontemporari
dari Aspek Proses Fonologi dengan menggunakan Teori Atur Rumus.

2.1.1 Proses Penglotisan

Penglotisan ialah proses suatu fonem berubah menjadi hentian glotis. Dalam bahasa Melayu
standard, konsonan velar /k/ dan /g/ yang berada di posisi koda atau akhir kata akan menjadi
hentian glotis. Kajian mendapati bahawa proses penglotisan ini berlaku pada kedua-dua lagu
iaitu lagu rakyat dengan lagu kontemporari. Pengkaji telah menyenaraikan setiap perkataan
dalam kedua-dua lagu tersebut dalam jadual di bawah.

Lagu Rakyat Lagu Kontemporari

1. Bapak Mek Datang 4. Senyum
Fonetik Fonologi Fonetik Fonologi
/kamek/ [kamɘʔ] /cantik/ [cantɘʔ]

k ʔ ________# [kamɘʔ] k ʔ ________# [cantɘʔ]

i ɘ/_______# [cantɘʔ]
2. Kelate Kito 5. Sumpah
Fonetik Fonologi Fonetik Fonologi
/molek/ [molɘʔ] /bisikan/ [bisiʔkan]

k ʔ ________# [molɘʔ] k ʔ ________# [bisiʔkan]

ko
3. Tinggi Tinggi Gunung Kinabalu 6. Mimpi
Fonetik Fonologi Fonetik Fonologi
/tengok/ [tɘŋoʔ] - -

k ʔ ________# [tɘŋoʔ]

Jadual 1: Perbezaan Proses Penglotisan yang berlaku antara Lagu Rakyat dengan Lagu
Kontemporari.

7
Kajian mendapati bahawa perkataan yang terdapat dalam tiga buah lagu rakyat itu berlaku
proses penglotisan sedangkan bagi lagu kontemporari pula, hanya dua buah lagu sahaja yang
perkataannya mengalami proses penglotisan. Hal ini membezakan lagu-lagu kontemporari
yang lain bahawa bukan semua lirik lagu itu mengalami proses fonologi yang sama. Selain itu,
semua perkataan yang disenaraikan mengalami proses penglotisan di akhir kata manakala pada
lagu kontemporari iaitu Lagu Sumpah mengalami proses penglotisan di posisi koda. Perkataan
/bisikan/ mengalami dua proses iaitu proses geminasi dan proses penglotisan.

2.1.2 Proses Penyisipan Geluncuran [y]

Dalam bahasa Melayu, penyisipan geluncuran berlaku dalam urutan vokal apabila vokal
pertama dalam urutan vokal itu terdiri daripada vokal tinggi /i/ dan /u/. Hal ini berlaku hanya
dalam kata dasar dan kata dasar + akhiran /an/ dan /i/. Pengkaji akan senaraikan perkataan
tersebut dalam jadual di bawah.

Lagu Rakyat Lagu Kontemporari

1. Bapak Mek Datang 4. Senyum
Fonetik Fonologi Fonetik Fonologi
- - /tiada/ [tiyada]

2. Kelate Kito V
Fonetik Fonologi ᴓ y/ +tinggi ________V
/mulio/ [muliyo] α rendah

V [tiyada]
ᴓ y/ +tinggi ________V 5. Sumpah
α rendah Fonetik Fonologi
/setia/ [sɘtiya]
[muliyo]
V
3. Tinggi Tinggi Gunung Kinabalu ᴓ y/ +tinggi ________V
Fonetik Fonologi α rendah
- -

8
 [sɘtiya]
6. Mimpi
Fonetik Fonologi
/dia/ /diya/

V
ᴓ y/ +tinggi ________V
α rendah
[diya]
Jadual 2: Perbezaan Proses Penyisipan Geluncuran [y] yang berlaku antara Lagu Rakyat
dengan Lagu Kontemporari.

Berdasarkan jadual tersebut, perbezaan penggunaan proses fonologi dapat dilihat dengan jelas.
Ketiga-tiga lagu kontemporari itu mempunyai perkataan mengalami proses yang sama apabila
ditranskripsikan. Kesemua perkataannya berlaku proses penyisipan geluncuran [y] pada vokal
pertama dalam urutan vokal tersebut. Sebagai contohnya, dalam lirik lagu senyum /tiada/
[tiyada], lirik lagu sumpah /setia/ [sɘtiya] dan lirik lagu mimpi /dia/ [diya]. Sementara lagu
rakyat pula, hanya pada lirik lagu Kelate Kito sahaja yang mengalami proses penyisipan
geluncuran [y] iaitu /mulio/ [muliyo]. Hal inilah yang membezakan dengan lagu-lagu rakyat
yang lain bahawa bukan semua lirik lagu mengalami proses fonologi yang sama kerana setiap
lagu itu ditranskripsikan berdasarkan ujaran yang dinyanyikan oleh penyanyi tersebut.

2.1.3 Proses Penyisipan Geluncuran [w]

Lagu Rakyat Lagu Kontemporari

1. Tinggi Tinggi Gunung Kinabalu 2. Mimpi
Fonetik Fonologi Fonetik Fonologi
/jauh/ [jawuh] /raut/ [rawut]

V V
ᴓ w/ +tinggi ________V ᴓ w/ +tinggi ________V
α rendah α rendah

[jawuh] [rawut]

9
 Jadual 3: Perbezaan Proses Penyisipan Geluncuran [w] yang berlaku antara Lagu Rakyat
dengan Lagu Kontemporari.

Kajian ini mendapati yang membezakan lagu rakyat dengan lagu rakyat yang lain ialah hanya
lagu Tinggi Tinggi Gunung Kinabalu sahaja yang mengalami proses penyisipan geluncuran
[w] sedangkan lagu-lagu rakyat yang lain tidak mengalami proses itu. Contoh perkataan yang
terdapat dalam lirik lagu tersebut ialah /jauh/ [jawuh]. Selain itu, dalam lagu kontemporari juga
hanya satu lagu sahaja daripada tiga buah lagu yang telah dipilih mengalami proses penyisipan
geluncuran [w] iaitu pada lagu Mimpi yang dinyanyikan oleh Haqiem Rusli. Contoh
perkataannya ialah /raut/ [rawut].

2.1.3 Penengahan Vokal

Vokal akan berubah menjadi vokal schwa [ɘ] dalam kata yang dikenali sebagai penengahan
vokal. Dalam bahasa Melayu Standard, vokal rendah /a/ akan berubah menjadi vokal tengah
[ɘ] apabila vokal itu berada di akhir kata.

i. a ɘ

Lagu Rakyat Lagu Kontemporari

1. Kelate Kito 2. Senyum
Fonetik Fonologi Fonetik Fonologi
/dengan/ [dɘŋɘ] /jumpa/ /jumpɘ/

i. n ᴓ /_______# [dɘŋa] a ɘ / _____ # [jumpɘ]

ii. a ɘ / _____ # [dɘŋɘ]
3. Mimpi
Fonetik Fonologi Fonetik Fonologi
/woyang/ [woyɘ] /membawa/ [mɘmbawɘ]

i. ŋ ᴓ /_______# [woya] a ɘ / _____ # [mɘmbawɘ]

ii. a ɘ / _____ # [woyɘ]

Jadual 4: Perbezaan Proses Penengahan Vokal /a/ kepada /ɘ/ antara Lagu Rakyat dengan
Lagu Kontemporari

10
Berdasarkan jadual di atas, perbezaan ketara yang dapat dilihat ialah hanya lagu Kelate Kito
sahaja yang mengalami proses penengahan vokal /a/ kepada /ɘ/. Sebagai contohnya, perkataan
/dengan/ [dɘŋɘ] dan /woyang/ [woyɘ]. Kedua-dua perkataan ini mengalami dua proses sama
tetapi berlainan pengguguran konsonan. Perkataan bagi /dengan/ [dɘŋɘ] mengalami proses
pengguguran konsonan /n/ dan penengahan vokal /a/ kepada /ɘ/ manakala bagi perkataan kedua
pula iaitu /woyang/ [woyɘ] mengalami proses pengguguran /ŋ/ dan proses penengahan vokal
/a/ kepada /ɘ/. Selain itu, bagi lagu rakyat pula, hanya dua lagu sahaja yang mengalami proses
penengahan vokal /a/ kepada /ɘ/ iaitu lagu Senyum dan lagu Mimpi sahaja.

2.1.4 Penyisipan Hentian Glotis

Penyisipan konsonan hentian glotis dalam bahasa Melayu, berlaku apabila dua vokal berurutan
dan penyisipan ini tidak berlaku dalam kata dasar sebaliknya hanya berlaku di sempadan
awalan, akhiran, kata ganda dan kata majmuk.

Lagu Rakyat Lagu Kontemporari

1. Tinggi Tinggi Gunung Kinabalu 2. Senyum
Fonetik Fonologi Fonetik Fonologi
/menari-nari/ [mɘnariʔnari] /hari-hariku/ [hariʔhariku]

ᴓ ʔ/________ K ᴓ ʔ/________ K
[mɘnariʔnari] [hariʔhariku]

2. Bapak Mek Datang

Fonetik Fonologi
/seorang-seorang/ [soraŋʔsoraŋ]

i. ɘ ᴓ/_______V
[soraŋ-soraŋ]
ii. ᴓ ʔ/________ K
[soraŋʔsoraŋ]
Jadual 5: Perbezaan Proses Penyisipan Hentian Glotis antara Lagu Rakyat dengan Lagu
Kontemporari.

11
 Berdasarkan jadual di atas, pengkaji dapati bahawa terdapat perkataan yang mengalami proses
penyisipan hentian glotis. Kesemua perkataan yang pengkaji senaraikan itu mengalami proses
penyisipan hentian glotis disebabkan perkataan itu adalah kata ganda yang menggunakan tanda
sempang -. Maka dengan itu, apabila ditranskripsikan tanda sempang itu telah bertukar kepada
hentian glotis untuk menunjukkan bahawa terdapat penyisipan hentian glotis walaupun tidak
berlaku pada urutan vokal seperti perkataan /diambil/ [diʔambɘl].

Seterusnya, proses fonologi ini hanya berlaku terhadap dua buah lagu rakyat sahaja daripada
tiga buah lagu yang telah dipilih iaitu lagu Tinggi Tinggi Gunung Kinabalu dan Bapak Mek
Datang. Bagi perkataan yang terdapat dalam lagu Bapak Mek Datang, terdapat dua proses yang
berlaku iaitu proses pengguguran vokal schwa /ɘ/ dan penyisipan hentian glotis manakala lagu
kontemporari pula hanya satu lagu sahaja yang mengalami proses tersebut iaitu lagu Sumpah.

2.2 Mengkaji Persamaan antara Lagu Rakyat dengan Lagu Kontemporari mengikut Teori Atur
Rumus.

2.2.1 Pengguguran /r/

Pengguguran ialah proses fonologi yang berlaku di mana fonem /r/ digugurkan. Mengikut
bahasa Melayu standard, konsonan /r/ di posisi koda dan akhir kata tidak dibenarkan hadir
pada struktur permukaan dan konsonan ini mengalami proses penguguran. Kajian mendapati
proses pengguguran ini berlaku pada semua lagu-lagu yang dikaji baik lagu rakyat mahupun
lagu kontemporari. Pengkaji telah menyenaraikan setiap perkataan yang mengalami
penguguran dalam jadual di bawah.

Lagu Rakyat Lagu Kontemporari

1. Bapak Mek datang 4. Mimpi

Fonetik Fonologi Fonetik Fonologi
/berlagak/ [bɘlaga?] /bersama/ [bɘsama]

r ᴓ/ # [ bɘlaga? ] r ᴓ/ # [bɘsama]
KO KO

12
2. Kelate Kito 5. Senyum
Fonetik Fonologi Fonetik Fonologi
/bersuko/ [ bɘsuko ] / terlihat/ [tɘkenal]

r ᴓ/ # [ bɘsuko] r ᴓ / # [ tɘkenal ]
KO KO

3. Tinggi-Tinggi Gunung Kinabalu 6. Sumpah

Fonetik Fonologi Fonetik Fonologi
/pergi/ [pɘgi] /bersabar/ [bɘsabar]

r ᴓ/ # [pɘgi] r ᴓ/ # [bɘsabar]
KO KO
Jadual 6: Persamaan Proses Pengguguran /r/ yang berlaku di antara Lagu Rakyat dengan
Lagu Kontemporari

Kajian mendapati kesemua iaitu keenam-enam lagu yang dikaji mengalami proses
pengguguran /r/. Hal ini yang mewujudkan persamaan antara lagu rakyat dengan lagu
kontemporari kerana mengalami proses fonologi yang sama. Ketiga-tiga lagu rakyat seperti
lagu Bapak Mek Datang, lagu Tinggi-Tinggi Gunung Kinabalu dan lagu Kelate Kita manakala
lagu kontemporari pula ialah Lagu Senyum, Lagu Sumpah dan Lagu Mimpi mengalami proses
pengguguran /r/ di posisi koda.

2.2.2 Penglotisan

Penglotisan ialah proses suatu fonem berubah menjadi hentian glotis. Dalam bahasa Melayu
standard, konsonan velar /k/ dan /g/ yang berada di posisi koda atau akhir kata akan menjadi
hentian glotis. Kajian mendapati bahawa proses penglotisan ini berlaku pada kedua-dua lagu
iaitu lagu rakyat dengan lagu kontemporari. Pengkaji telah menyenaraikan setiap perkataan
dalam kedua-dua lagu tersebut dalam jadual di bawah.

13
 Lagu Rakyat Lagu Kontemporari
1. Bapak Mek Datang 4. Senyum
Fonetik Fonologi Fonetik Fonologi
/kitak/ [kitaʔ] /bijak/ [bijaʔ]

k ʔ/ ________# [kitaʔ] k ʔ/ ________# [bijaʔ]

2. Kelate Kito 5. Mimpi

Fonetik Fonologi Fonetik Fonologi
/molek/ [molɘʔ] - -

k ʔ/ ________# [molɘʔ]

3. Tinggi Tinggi Gunung Kinabalu

Fonetik Fonologi
/tengok/ [tɘŋoʔ]

k ʔ /________# [tɘŋoʔ]

Jadual 7: Persamaan Proses penglotisan di antara Lagu Rakyat dan Lagu Kontemporari.

Berdasarkan kajian, pengkaji juga mendapati tiga lagu rakyat itu menunjukkan persamaan
dengan satu lagi lagu kontemporari iaitu lagu Senyum. Hal ini kerana lagu-lagu tersebut
mengalami proses penglotisan di akhir kata.

2.2.3 Penyisipan Hentian Glotis

Penyisipan konsonan hentian glotis dalam bahasa Melayu, berlaku apabila dua vokal berurutan
dan penyisipan ini tidak berlaku dalam kata dasar sebaliknya hanya berlaku di sempadan
awalan, akhiran, kata ganda dan kata majmuk.

14
 Lagu Rakyat Lagu Kontemporari
1. Tinggi Tinggi Gunung Kinabalu 2. Senyum
Fonetik Fonologi Fonetik Fonologi
/biru-biru/ [biruʔbiru] /hari-hariku/ [hariʔhariku]

ᴓ ʔ/________ K [biruʔbiru] ᴓ ʔ/_______K [hariʔhariku]

Jadual 8: Persamaan Proses Penyisipan Hentian Glotis di antara Lagu Rakyat dan Lagu
Kontemporari.

Berdasarkan jadual di atas, persamaan antara lagu rakyat dengan lagu kontemporari wujud. Hal
ini demikian kerana proses fonologi yang berlaku sama iaitu penyisipan ini berlaku dalam kata
ganda. Dalam lagu Tinggi- Tinggi Gunung Kinabalu, perkataan [biruʔbiru] dan dalam lagu
Senyum perkataan [hariʔhariku] mengalami proses penyisipan hentian glotis.

2.2.4 Penyisipan Konsonan Geluncuran /w/

Dalam bahasa Melayu, penyisipan geluncuran berlaku dalam urutan vokal apabila vokal
pertama dalam urutan vokal itu terdiri daripada vokal tinggi /i/ dan /u/. Hal ini berlaku hanya
dalam kata dasar dan kata dasar + akhiran /an/ dan /i/. Pengkaji akan menyenaraikan perkataan
tersebut dalam jadual di bawah.

Lagu Rakyat Lagu Kontemporari

1. Bapak Mek Datang 2. Mimpi
Fonetik Fonologi Fonetik Fonologi
/jauh/ [jawuh] /raut/ [rawut]

V V
ᴓ w/ +tinggi ________V ᴓ w/ +tinggi ________V
α rendah α rendah

[jawuh] [rawut]

15
 Jadual 9: Persamaan Proses Penyisipan Geluncuran /w/ di antara Lagu Rakyat dan Lagu
Kontemporari.

Berdasarkan jadual di atas menunjukkan terdapat juga persamaan antara lagu rakyat dengan
lagu kontemporari. Persamaan lagu Bapak Mek Datang dan lagu mimpi ialah berlaku
penyisipan geluncuran /w/ di antara vokal tinggi iaitu vokal /u/. Perkataan [jawuh] di lagu
rakyat dan perkataan [ rawut] di lagu kontemporari.

16
 BAB 3

Dalam kajian ini, pengkaji berfokus kepada tiga lagu rakyat yang dipilih seperti lagu Bapak
Mek Datang, lagu Kelate Kito, dan lagu Tinggi-Tinggi Gunung Kinabalu manakala tiga lagu
kontemporari seperti lagu Mimpi, lagu Sumpah, dan lagu Senyum. Pengkaji menganalisis
perbezaan dan persamaan di antara lagu rakyat dan lagu kontemporari yang telah dipilih.
Pengkaji mengumpulkan data untuk dibuat kajian melalui lagu-lagu yang dipilih sebelum
membuat analisis lanjut berdasarkan transkripsi yang dibuat.

Secara keseluruhannya, lagu-lagu rakyat dan lagu-lagu kontemporari yang dikaji sangatlah
unik. Hal ini kerana walaupun terdapat perbezaan di antara lagu-lagu tersebut. Namun, lagu-
lagu tersebut mempunyai persamaan berdasarkan proses fonologi dan teori atur rumus. Proses
fonologi yang digunakan oleh pengkaji untuk mengenal pasti setiap perkataan pada lirik-lirik
lagu tersebut untuk mencari perbezaan ialah proses penglotisan, proses penyisipan geluncuran
[ y] , proses penyisipan geluncuran [w], proses penengahan vokal /a/ kepada /ɘ/ dan proses
penyisipan hentian glotis. Di samping itu, proses fonologi yang digunakan untuk mencari
persamaan ialah proses penguguran /r/, proses penghentian glotis, proses penglotisan, proses
penyisipan konsonan geluncuran /w/. Dengan demikian, dapat disimpulkan bahawa perbezaan
dan persamaan di antara lagu-lagu rakyat dan lagu-lagu kontemporari dapat dilihat mengikut
proses fonologi dan sistem atur rumus.

17
RUJUKAN

Abdullah Hassan, Indirawati Zahid dan Mardian Shah Omar. (2006). Fonetik dan Fonologi:
Siri Pengajaran dan Pembelajaran Bahasa Melayu. Batu Caves: PTS Akademia.

Saidatun Nafisah. (2017). Proses Fonologis dan Pengkaidahannya dalam Kajian Fonologi
Generatif. Jurnal Pendidikan Bahasa Inggeris, 9(1), 70-78. Diperoleh daripada
file:///C:/Users/Intel/Downloads/940-3210-1-PB.pdf

Indirawati Zahid & Mardian Shah Omar. (2006). Fonetik dan Fonologi. PTS Professional
Publishing Sdn. Bhd

Nur Faten Shahirah Mohd Razali, Radina Mohamad Deli & Muhammad Zaid Daud. (2019).
Penelitian Dini Dialek Melayu Kelantan (Subdialek Pasir Mas, Kelantan): Fonem Vokal.
Jurnal Sains Sosial, 4(1), 102-112. Diperolehi daripada
http://www.kuim.edu.my/journal/index.php/JSS/article/viewFile/633/514

Kamus Dewan Edisi Keempat. (2015). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka

Roca dan W.Johnson. (1999). Kajian dalam Fonologi (A course in phonology), 110(9), 709-
715. Diperoleh daripada https://www.research.net/publication/256805895_A_cousre_
in_phonology_I_Roca_and_W_Johnson_Oxford_Blackwell_1999

Zulkeflee Haji Yaacob (2020). Bahasa dan Linguistik Melayu. Kota Bharu: Bunga Melayu
Solutions.
Zulkeflee Haji Yaacob dan Che Ibrahim Salleh. (2019). Pengantar Bahasa dan Linguistik. Kota
Bharu: Bunga Melayu Solutions.

18
LAMPIRAN
Lagu Rakyat Negeri Sarawak – Bapak Mek Datang
https://youtu.be/O5u3GqoxYB4
Lirik Asal
Yeaayyy....yeayyy...yeaaay...yeayyy...
yeaayy...yeaayy...yeaayy...
yeaayy...yeayyy...yeayyy...
bapak kamek...udah datang....
Yeaayyy....yeayyy...yeaaay...yeayyy...
yeaayy...yeaayy...yeaayy....
yeaayy...yeayyy...yeayyy...
oh rindoknyaaa...hati kamek...
dam da di dam..da didam da didam..
dam dadi dam..da didam..
dam dadi dam...
bapak mek datang ngembak buah pisang
dimakan kamek sorang nun ditelok elang
dimakan kamek sorang nun ditelok elang
bapaknya datang ngembak buah pisang
dimakan sorang-sorang nun ditelok elang
dimakan sorang-sorang nun ditelok elang
lalalala..sungguh lokeknya dia
nisik ngembak kita makan bersama
lalalala..sungguh lokeknya dia
nisik ngembak kita makan bersama
embek-embek gambong menandok batang
pisang
emak kamek rang kampung,bapak kamek
rang datang
emak kamek rang kampung,bapak kamek
rang datang
embek-embek gambong menandok batang
pisang
emaknya rang kampung, bapaknya rang
datang
emaknya rang kampung, bapaknya rang
datang
lalalala..patut olah tingkahnya
nisik macam olah kita semua
lalalala..patut olah tingkahnya
nisik macam olah kita semua
air pasang medok,timbol palak bekut
hai datanglah pak aji ngembaklah tok janggut
hai datanglah pak aji ngembaklah tok janggut
air pasang medok,timbol palak bekut
hai datanglah pak aji ngembaklah tok janggut
hai datanglah pak aji ngembaklah tok janggut
19
Transkripsi Fonetik
[yɘayy yɘayy yɘayy yɘayy]
[yɘayy yɘayy yɘayy]
[yɘayy yɘayy yɘayy]
[bapa? kamɘ? udah dataŋ]
[yɘayy yɘayy yɘayy yɘayy]
[yɘayy yɘayy yɘayy]
[yɘayy yɘayy yɘayy]
[oh rindo?ɲ hati kamɘ?]
[dam da di dam da di dam da di dam]
[dam da di dam da di dam]
[da di dam]
[bapa? mɘ? dataŋ ŋɘmba? buwah pisaŋ]
[dimakan kamɘ? soraŋ nun ditɘlo? ɘlaŋ]
[dimakan kamɘ? soraŋ nun ditɘlo? ɘlaŋ]
[bapa?ɲa dataŋ ŋɘmba? buwah pisang]
[dimakan soraŋʔsoraŋ nun ditɘlo? ǝlaŋ]
[dimakan soraŋʔsoraŋ nun ditɘlo? ǝlaŋ]
[lalala suŋguh lokɘkɲa dia]
[nisi? ŋɘmba? kita makan bɘsama]
[lalala suŋguh lokɘkɲa dia]
[nisi? ŋǝmba? kita makan bǝsama]
[ǝmbǝkʔǝmbǝk gamboŋ mɘnando? bataŋ
pisaŋ]
[ǝma? kamɘk raŋ kampoŋ, bapa? kamǝ? raŋ
dataŋ]
[ǝma? kamɘk raŋ kampoŋ, bapa? kamǝ? raŋ
dataŋ]
[ǝmbǝkʔǝmbǝk gamboŋ mɘnando? bataŋ
pisaŋ]
[ɘmbakɲa rang kampoŋ bapaʔɲa raŋ dataŋ]
[ɘmbakɲa rang kampoŋ bapaʔɲa raŋ dataŋ]
[lalala patut olah tiŋkahɲa]
[nisi? macam olah kita? sɘmua]
[lalala patut olah tiŋkahɲa]
[nisi? macam olah kita? sɘmua]
[air pasaŋ mɘdo? timbul pala? bɘʔut]
[hai dataŋlah pa? aji ŋɘmba?lah to? jaŋgut]
[hai dataŋlah pa? aji ŋɘmba?lah to? jaŋgut]
[air pasaŋ mɘdo? timbul pala? bɘʔut]
[hai dataŋlah pa? aji ŋǝmba?lah to? jaŋgut]
[hai dataŋlah pa? aji ŋǝmba?lah to? jaŋgut]
 jaga-jaga,kitak si bujang kerak, iboh dolok
nak lanji dan berlagak
jaga-jaga kitak si bujang kerak,pisok tajam
tok janggut ada bawak
bapaknya datang ngembak buah pisang
dimakan sorang-sorang nun ditelok elang
embek-embek gambong menandok batang
pisang
emaknya rang kampung, bapaknya rang
datang
air pasang medok,timbol palak bekut
hai datanglah pak aji ngembaklah tok janggut
hai datanglah pak aji ngembaklah tok janggut
Ngembaklah tok janggut
Lirik Lagu Rakyat Negeri Sabah – Tinggi Tinggi Gunung Kinabalu
https://youtu.be/obqb1zRbJlw
Lirik Asal
Tinggi tinggi Gunung Kinabalu
Tinggi lagi sayang sama kamu
Biru biru hujung Kinabalu
Tengok dari jauh
Hati saya rindu
Kinabalu dekat di Kundasang
Banyak sayur boleh pilih pilih
Apa guna pergi luar negeri
Naik Kinabalu
Hati saya rindu
Sumandak sumandak pun ramai menunggu
Menari-nari lenggang sumazau
Sekali melihat melepak kulitnya
Saya jatuh cinta
Saya sayang sayang Kinabalu
Kaamatan pesta bulan lima
Sayang sayang kita pergi tamu
Jalan Tamparuli
Hati saya rindu
Tinggi tinggi Gunung Kinabalu
Tinggi lagi sayang sama kamu
Biru biru hujung Kinabalu
Tengok dari jauh
Hati saya rindu
Kinabalu dekat di Kundasang
Banyak sayur boleh pilih pilih
Apa guna pergi luar negeri
Naik Kinabalu
Hati saya rindu
20
[jaga jaga, kita? si bujaŋ kɘra? iboh dolo? na?
lanji dan bɘlaga?]
[jaga jaga kita? si bujaŋ kɘra? piso? tajam to?
jaŋgut ada bawa?]
[bapa?ɲa dataŋ ŋɘmba? buwah pisang]
[dimakan soraŋʔsoraŋ nun ditɘlo? ǝlaŋ]
[ǝmbǝkʔǝmbǝk gamboŋ mɘnando? bataŋ
pisaŋ]
[ɘmbakɲa rang kampoŋ bapaʔɲa raŋ dataŋ]
[air pasaŋ mɘdo? timbul pala? bɘʔut]
[hai dataŋlah pa? aji ŋɘmba?lah to? jaŋgut]
[hai dataŋlah pa? aji ŋɘmba?lah to? jaŋgut]
[ŋɘmba?lah to? jaŋgut]
Transkripsi Fonetik
[tiŋgi tiŋgi gunuŋ kinabalu]
[tiŋgi lagi sayaŋ sama kamu]
[biru biru hujuŋ kinabalu]
[tɘŋo? dari jawuh]
[hati saya rindu]
[kinabalu dɘkat di kundasaŋ]
[baɲak sayur bulih pilih pilih]
[apa guna pɘgi luar nɘgɘri]
[naik kinabalu]
[hati saya rindu]
[sumandak sumandak pun ramai mɘnuŋgu]
[mɘnari-nari lɘŋgaŋ sumayau]
[mɘnari-nari lɘŋgaŋ sumayau]
[saya jatuh cinta]
[saya sayaŋ sayaŋ kinabalu]
[kaamatan pesta bulan lima]
[sayaŋ sayaŋ kita pɘgi tamu]
[jalan tamparuli]
[hati saya rindu]
[tiŋgi tiŋgi gunuŋ kinabalu]
[tiŋgi lagi sayaŋ sama kamu]
[biru biru hujuŋ kinabalu]
[tɘŋo? dari jawuh]
[hati saya rindu]
[kinabalu dɘkat di kundasaŋ]
[baɲak sayur bulih pilih pilih]
[apa guna pɘgi luar nɘgɘri]
[naik kinabalu]
[hati saya rindu]
 Sumandak sumandak pun ramai menunggu
Menari-nari lenggang sumazau
Sekali melihat melepak kulitnya
Saya jatuh cinta
Saya sayang sayang Kinabalu
Kaamatan pesta bulan lima
Sayang sayang kita pergi tamu
Jalan Tamparuli
Hati saya rindu
Sayang sayang kita pergi tamu
Jalan Tamparuli
Hati saya rindu
Lirik Lagu Rakyat Negeri Kelantan – Kelate Kito
https://youtu.be/MFYOGM0UmXs
Lirik Asal
sebut kato negeri kelate
penuh dengan seni budayo
sebut kato negeri kelate
tanah serendoh sekebun bungo
tempat molek serto comel
penuh dengan seni budayo
tempat molek serto come
penuh dengan seni budayo
Selampit teri dan woyang gambar
dikir barat. mokyong menaro
rakyat hidop bersuko hila
bowoh naungan duli yang mulio
rakyat hidop bersuko hila
bowoh naungan duli yang mulia
bila mano, pelancong mari
sambut dengan rebana ubi
ramai benar pelancong puji
negeri kelate comel sengoti
ramai benar pelancong puji
negeri kelate comel sengoti
kalu hajat, nok beli beloh
mari pasar siti khadijoh
wakaf cheyeh tekenal sudoh
tempat pusat barangan muroh
wakaf cheyeh tekenal sudoh
tempat pusat barangan muroh
bila mano pelancong mari
sambut dengan rebana ubi
ramai benar pelancong puji
negeri kelate comel sengoti
21
[sumandak sumandak pun ramai mɘnuŋgu]
[mɘnari-nari lɘŋgaŋ sumayau]
[mɘnari-nari lɘŋgaŋ sumayau]
[saya jatuh cinta]
[saya sayaŋ sayaŋ kinabalu]
[kaamatan pesta bulan lima]
[sayaŋ sayaŋ kita pɘgi tamu]
[jalan tamparuli]
[hati saya rindu]
[sayaŋ sayaŋ kita pɘgi tamu]
[jalan tamparuli]
[hati saya rindu]
Transkripsi Fonetik
[sɘbut kato nɘgɘi kɘlatɘ]
[pɘnuh dɘŋan sɘni budayo]
[sɘbut kato nɘgɘi kɘlate]
[tanoh sɘrɘndoh sɘkɘbun buŋo]
[tɘpat molɘʔ sɘrɘto come]
[pɘnuh dɘŋan sɘni budayo]
[tɘpat molɘʔ sɘrɘto come]
[pɘnuh dɘŋan sɘni budayo]
[sɘlapit tɘri dɘ woyɘ gamba]
[dikir baγat moʔyoŋ mɘnaro]
[rakyat hidop bɘsuko hilo]
[bowoh nauŋan duli yaŋ muliya]
[rakyat hidop bɘsuko hilo]
[bowoh nauŋan duli yaŋ muliya]
[bilo mano pɘlancong maγi]
[sambut dɘŋɘ rɘbano ubi]
[ramai bɘnar pɘlancong puji]
[nɘgɘi kɘlatɘ comɘ sɘŋoti]
[ramai bɘnar pɘlancong puji]
[nɘgɘi kɘlatɘ comɘ sɘŋoti]
[kalo hajat nok bɘli bɘloh]
[maγi pasa siti khadijoh]
[waka chɘyɘh tɘkɘnal sudoh]
[tɘpat pusat baraŋan muroh]
[waka chɘyɘh tɘkɘnal sudoh]
[tɘpat pusat baraŋan muroh]
[bilo mano pɘlancong maγi]
[sambut dɘŋɘ rɘbano ubi]
[ramai bɘnar pɘlancong puji]
[nɘgɘi kɘlatɘ comɘ sɘŋoti]
 ramai benar pelancong puji
negeri kelate comel sengoti
ado jere, de ado pantai
ado tepat nok suko rio
rantau panje pat bebas cukai
ado belako serbo mokniko
rantau panje pat bebas cukai
ado belako serbo mokniko
sebut kato negeri kelate,
tanah serendoh sekebun bungo
tempat molek serto comel
penuh dengan seni budayo
Lirik Lagu Kontemporari 1 – Sumpah
https://youtu.be/z6BqVQid88E
Lirik Asal
Jika, harusku bersabar dengan segala derita [jiʔa harusku bɘsabar deŋan sɘgala dɘrita]
Ku terima
Jika pahitnya terasa
Bagai dipenjara tanpa
Bicara kurela
Cinta akan ku mengasihimu
Sehingga nadiku tiada lagi berlagu
Andai rembulan tidak lagi mampu bercahaya
Terangilah gelapku walau dalam gelita
Dengarkanlah aku
Jiwaku tulus untukmu
Jika, harusku bersabar dengan segala derita [jiʔa harusku bɘsabar deŋan sɘgala dɘrita]
Ku terima
Jika pahitnya terasa
Bagai dipenjara tanpa
Bicara kurela
Cinta akan ku mengasihimu
Sehingga nadiku tiada lagi berlagu
Andai rembulan tidak lagi mampu bercahaya [andai rɘmbulan tidaʔ lagi mampu bɘcahaya]
Terangilah gelapku walau dalam gelita
Dengarkanlah aku
Jiwaku tulus untukmu
'Ku harap kau mendengar apa yang
Ku bisikan selama ini
Tanpamu seluruh nyawa tak bermakna
Andai rembulan tidak lagi mampu bercahaya [andai rɘmbulan tidaʔ lagi mampu bɘcahaya]
Terangilah gelapku walau dalam gelita
Dengarkanlah aku
Jiwa ku tulus untukmu
[ramai bɘnar pɘlancong puji]
[nɘgɘi kɘlatɘ comɘ sɘŋoti]
[ado jɘγɘ dɘ panta]
[ado tɘpat nok suko γio]
[rantau panjɘ pat bɘbas cukai]
[ado bɘlako sɘrɘbo mokniko
[rantau panjɘ pat bɘbas cukai]
[ado bɘlako sɘrɘbo mokniko
[sɘbut kato nɘgɘi kɘlatɘ]
[tanoh sɘrɘndoh sɘkɘbun buŋo]
[tɘpat molɘʔ sɘrɘto come]
[pɘnuh dɘŋan sɘni budayo]
Transkripsi Fonetik
[ku tɘrima]
[jiʔa pahitɲa tɘrasa]
[bagai dipɘnjara tanpa]
[bicara ku rɘla]
[cinta akan ku mɘŋasihimu]
[sɘhiŋga nadiku tiyada lagi bɘrlagu]
[andai rɘmbulan tidaʔ lagi mampu
bɘcahaya]
[tɘraŋgilah gɘlapku walau dalam gɘlita]
[dɘŋarkanlah aku]
[jiwa ku tulos untukmu]
[ku tɘrima]
[jiʔa pahitɲa tɘrasa]
[bagai dipɘnjara tanpa]
[bicara ku rɘla]
[cinta akan ku mɘŋasihimu]
[sɘhiŋga nadiku tiyada lagi bɘrlagu]
[tɘraŋgilah gɘlapku walau dalam gɘlita]
[dɘŋarkanlah aku]
[jiwa ku tulos untukmu]
[ku harap kau mɘndɘŋar apa yang]
[ku bisiʔkan sɘlama ini]
[tanpamu seluruh ɲawa taʔ bɘmakna]
[tɘraŋgilah gɘlapku walau dalam gɘlita]
[dɘŋarkanlah aku]
[jiwa ku tulos untukmu]
22
 Andainya bumi tidak mampu berputar lagi
Sumpah setiaku kan tetap ada di sini
Dengarkanlah aku
Jiwa ku tulus untukmu
Sumpah
Lirik Lagu Kontemporari 2 – Mimpi
https://youtu.be/TeNwlzF9nLc
Lirik Asal
Hmm
Di saat aku pejamkan mata
Ku cuba bayangkan raut wajahmu
Doaku agar kau hadir di dalam mimpi
Menemani aku
Mimpi yang indah kau bersamaku
Mimpi yang ngeri kau bersama dengannya
Dan jangan dikau hampiri dia
Dia pasti membawa kau pergi
Dia, dia
Mengapa dia?
Semalam aku diburu mimpi
Mimpi ngeri yang menghiris hatiku
Tapi ku tahu jauh dalam sudut hatimu
Kau takkan tinggalkanku
Mimpi yang indah kau bersamaku
Mimpi yang ngeri kau bersama dengannya
Dan jangan dikau hampiri dia
Dia pasti membawa kau pergi
Ooh, ku dibuai mimpi yang indah
Dan juga mimpi ngeri
Ooh-ooh (semalam bermimpi, ku bermimpi
dirimu)
Mimpi yang indah kau bersamaku
Mimpi yang ngeri kau bersama dengannya
(Dia, dia) Dan jangan dikau hampiri dia
Dia pasti membawa kau pergi (kau pergi)
Mengapa dia? Ooh
(Dia) Mengapa dia? Ooh
(Mengapa dia?)
Mengapa dia?
23
[andaiɲa bumi tidaʔ mampu bɘrputar lagi]
[sumpah sɘtiya ku kan tetap ada di sini]
[dɘŋarkanlah aku]
[jiwa ku tulos untukmu]
[sumpah]
Transkripsi Fonetik
[hmm]
[di saʕat aku pɘjamkan mata]
[kucubǝ bayaŋkan rawut wajahmu]
[doaku aga kau hadir di dalam mimpi]
[mɘnɘmanni aku]
[mimpi yaŋ indah kau bɘsamaku]
[mimpi yaŋ ŋɘri kau bɘsama dɘŋaɲa]
[dan jangan dikau hamppiri diya]
[diya pasti mɘmbawǝ kau pɘgi]
[diya, diya]
[mɘŋapɘ diya]
[sɘmalam aku diburu mimpi]
[mimpi ŋɘri yaŋ mɘŋiris hatimu]
[tapi ku tahu jawuh dalam sudut hatimu]
[kau ta?kan tiŋgalkanku]
[mimpi yaŋ indah kau bɘsamaku]
[mimpi yaŋ ŋɘri kau bɘsama dɘŋaɲa]
[dan jangan dikau hamppiri diya]
[diya pasti mɘmbawǝ kau pɘgi]
[oh ku dibuai mimpi yaŋ indah]
[dan juga mimpi ŋɘri]
[oh-ooh sɘmalam bɘmimpi, ku bɘmimpi
dirimu]
[mimpi yaŋ indah kau bɘsamaku]
[mimpi yaŋ ŋɘri kau bɘsama dɘŋaɲa]
[diya, diya dan jangan dikau hampirri diya]
[diya pasti mɘmbawǝ kau pɘgi kau pɘgi]
[mɘŋapaɘ diya]
[diya, mɘŋapaɘ diya ooh]
[mɘŋapaɘ diya]
[mɘŋapɘ diya]
Lirik Lagu Kontemporari 3- Senyum
https://youtu.be/IpVUHGLb_rk
Lirik Asal
Senyum, senyum selalu
Senyum, senyum denganku
Tiada seindah senyuman
One, two, three, four
Pagiku mula dengan cinta
Cintaku dengan gitar lama
Hari-hariku hanya denganmu
Nyanyi sama o-oh-ohh
Terus bergerak jumpa teman
Singgah sebentar supermarket
Terlihat gadis muka yang manis
Nyanyi sama o-o+oohh
Denganku, denganmu, yeah
Kuberdiri di sini
Dan kau-kau-kau berdiri di sana
Tak perlu kau katakan apa lagi
Jika kau teru-u-us
Senyum, senyum selalu
Senyum, senyum denganku
Tiada seindah senyuman woo-oh-oh
Senyum, tak perlu ragu
Senyum, usah dibimbang
Tiada seindah senyumanmu
Bukan maksud tuk' memikat
Tapi kalau kau terpikat
'Ku tak kisah, apa salahnya
Kalau dah pandang jangan malu
Tidak salah tuk mengenali
Siapa kata kamu tak cantik kalau senyum?
(tiada masalah)
Siapa kata aku mengata kalau senyum?
(tiada masalah)
Ok, tiada masalah
Tiada masalah
Kuberdiri di sini
Dan kau-kau-kau berdiri di sana
Tak perlu kau katakan apa lagi
Jika kau teru-u-us
Senyum, senyum selalu
Senyum, senyum denganku
Tiada seindah senyuman woo-oh-oh
Senyum, tak perlu ragu
Senyum, usah dibimbang
Tiada seindah senyumanmu
24
Transkripsi Fonetik
[sɘɲum sɘɲum sɘlalu]
[sɘɲum sɘɲum dɘŋanku]
[tiyada sɘindah sɘɲumman]
[one two three four]
[pagiku mula dɘŋan cinta]
[cintaku dɘŋan gitar lama]
[hari?hariku haɲa dɘŋanmu]
[ɲaɲi sama o o o o oh]
[tɘrus bɘgɘraʔ jumpɘ tɘmen]
[siŋgah sɘbɘntar supɘrmarkɘt]
[tɘlihat gadis muka yang manis]
[ɲaɲi sama o o o o oh]
[dɘŋanku dɘŋanmu]
[ku bɘdiri di sini]
[dan kau kau kau bɘdiri di sana]
[taʔ pɘrlu kau kataʔkan apa lagi]
[jiʔa kau tɘru-u-us]
[sɘɲum sɘɲum sɘlalu]
[sɘɲum sɘɲum dɘŋanku]
[tiyada sɘindah sɘɲumman]
[səɲum taʔ pɘrlu ragu]
[sɘɲum usah dibimbang]
[tiyada sɘindah sɘɲummanmu]
[buʔan maʔsud tuʔ mɘmiʔat]
[tapi kalau kau tɘpikat]
[ku taʔ kisah apa salahɲa]
[kalau dah pandaŋ jaŋan malu]
[tidaʔ salah tuʔ mɘŋɘnali]
[siyapa kata kamu taʔ cantiʔ kalau sɘɲum]
[tiyada masalah]
[siyapa kata aku mɘŋatɘ kalau sɘɲum]
[tiyada masalah]
[ok tiyada masalah]
[tiyada masalah]
[ku bɘdiri di sini]
[dan kau kau kau bɘdiri di sana]
[taʔ pɘrlu kau kataʔkan apa lagi]
[jiʔa kau tɘru-u-us]
[sɘɲum sɘɲum sɘlalu]
[sɘɲum sɘɲum dɘŋanku]
[tiyada sɘindah sɘɲumman]
[səɲum taʔ pɘrlu ragu]
[sɘɲum usah dibimbang]
[tiyada sɘindah sɘɲummanmu]
Bukan maksud tuk' memikat
Tapi kalau kau terpikat
Ku tak kisah, apa salahnya
Aku senyum, kau senyum
Dunia turut senyum
Senyumlah bersama
Senyumlah semua
Aku senyum, kau senyum
Dunia turut senyum
Senyum bersama semua, a-a
Senyum, senyum, haha
Tiada seindah senyumanmu
Senyum, senyum selalu
Senyum, senyum denganku
Para papa parara papa, hey!
Senyum, wo-oh-oh-oh-oh-oh
Para papa parara papa
Bukan maksud tuk' memikat
Tapi kalau kau terpikat
Ku tak kisah, apa salahnya
Bukan maksud tuk' memikat
Tapi kalau kau terpikat
Ku tak kisah, apa salahnya
25
[buʔan maʔsud tuʔ mɘmiʔat]
[tapi kalau kau tɘpikat]
[ku taʔ kisah apa salahɲa]
[aku sɘɲum kau sɘɲum]
[duniya turut sɘɲum]
[sɘɲumlah bɘrsama]
[sɘɲumlah sɘmua]
[aku sɘɲum kau sɘɲum]
[duniya turut sɘɲum]
[sɘɲumlah bɘrsama sɘmua]
[sɘɲum sɘɲum]
[tiyada sɘindah sɘɲumman]
[sɘɲum sɘɲum sɘlalu]
[sɘɲum sɘɲum dɘŋanku]
[para papa parara papa hɘy]
[sɘɲum]
[para papa parara papa]
[buʔan maʔsud tuʔ mɘmiʔat]
[tapi kalau kau tɘpikat]
[ku taʔ kisah apa salahɲa]
[buʔan maʔsud tuʔ mɘmiʔat]
[tapi kalau kau tɘpikat]
[ku taʔ kisah apa salahɲa]