Kandungan

1.0 Pendahuluan..........................................................................................................................2
2.0 Analisis Konsep Dan Perbezaan Fonetik Dan Fonologi..............................................3
2.1 Alat Artikulasi........................................................................................................................6
2.1.1 Alat Artikulasi Atau Organ Pertuturan Manusia........................................................6
2.2 Alat-alat Artikulasi Dan Fungsinya...................................................................................9
2.3 Bunyi Segmental dan Suprasegmental.........................................................................12
2.4 Analisis dan Transkripsi Teks Bacaan...........................................................................15
2.5 Rancangan Pengajaran Harian........................................................................................19
3.0 Rujukan.................................................................................................................................25

1
1.0 Pendahuluan

Fonetik ialah daripada bahasa Greek yang disebut sebagai phone yang bermaksud bunyi
(suara), iaitu kajian tentang bunyi-bunyi ujaran manusia.Kajian fonetik memberikan tumpuan
kepada fon' atau bunyi-bunyi bahasa dan bagaimana bunyi-bunyi itu dihasikan, didengar
dan diinterpretasikan.Kajan fonetik lebih tertumpu kepada bunyi-bunyi bahasa itu sendiri
daripada melihat konteks bunyi- bunyian itu digunakan dalam sesuatu bahasa. Fonetik
menyelidik bagaimana bunyi- bunyi bahasa direalisas ikan atau dilafazkan dan turut melihat
bagaimana organ-orang pertuturan manusia bekerja untuk menghasilkan bunyi-bunyi
bahasa tersebut. Ringkasnya bidang fonetik melihat dari segi fizikal sesuatu bunyi bahasa
itu dihasilkan.Fonetik juga merupakan sebahagian daripada ilmu linguistik yang berkaitan
dengan penyebutan kata dan lambing-lambang yang menunjukkan sebutannya. yang
berikut menunjukkan kedudukan fonetik dalam hubungannya dengan bidang linguistik yang
lain.

Fonologi pula ialah kajian tentang system bunyi bahasa. Bahasa itu sendiri
merupakan satu bidang yang sangat luas dan mempunyai berbagai-bagai teori
bahasa.Bidang ini sukar dikaji secara umum kerana memerlukan pengetahuan khusus
tentang aspek-aspek yang diliputinya seperti fonologi, morfologi dan sintaksis. Dalam erti
kata lain, fonologi berhubung dengan anatomi dan fisiologi yang berkaitan dengan organ-
organ ujaran dan bagaimana manusia menggunakan organ-organ tersebut. Dalam kajian
fonologi, misalnya untuk mengetahui sebutan sebenar sesuatu perkataan, kitaperlu
mengaplikasikan simbol-simbol fonetik agar kajian itu lebih bermakna. Ciri ini berbeza
dengan kajian yang berkaitan kesusasteraan kerana kajjan kesusasteraan lebih
menekankan gaya bahasa, kesan bunyi dalam persembahan dan ciri-ciri bahasa dalam puisi
seperti asonansi, rima dan anomatopia. Dengan kata lain, kajian ini memerlukan traskripsi
fonetik secara khusus.

Menurut Raminah Haji Sabran dan Rahim Sham (1985), bidang fonologi mengkaji
sistem bunyi-bunyi yang tertentu dalam pertuturan, khusus bagi sesuatu bahasa. Hal ini
jelas daripada pendapat Henderson yang menyatakan: "The study of the systematic
organization of selected speech sounds in the spoken form of individual language has
variously been called "phonology". Mengikut Frank Parker (1994), fonologi merupakan satu
bidang yang mengkaji sistem bunyi sesuatu bahasa iaitu rumus-rumus yang menentukan
aspek sebutan. Menurut Chomsky dan Halle (1968), fonologi adalah alat pentafsir yang
menghubungkan struktur luar dengan bentuk fonetiknya. Seterusnya Kamus Dewan Edisi

2
Keempat mendefinisikan fonologi adalah merupakan kajian tentang bunyi sebutan dalam
sesuatu bahasa.

2.0 Analisis Konsep Dan Perbezaan Fonetik Dan Fonologi

Cakupan kedua-dua bidang ini sering kali menimbulkan masalah bagi meletakkan
garis pemisah antara kedua-duanya. Kedua-dua bidang ini adalah saling berkaitan antara
satu sama lain. Bahkan kedua-duanya adalah saling melengkapi. Justeru, apabila kita
berbicara tentang fonologi tidak dapat tidak aspek fonetik juga turut disentuh. Walau
bagaimanapun ada definisi yang diberikan oleh sarjana dalam bidang ini yang cuba
memisahkannya.

Ada ahli bahasa yang mendefinisikan fonetik sebagai kajian tentang bunyi bahasa
manakala fonologi sebagai kajian tentang sistem bunyi bahasa. Fonetik yang merujuk
kepada kajian tentang bunyi bahasa adalah kajian yang membincangkan deskripsi yang
dilakukan dalam menghasilkan bunyi-bunyi ini dengan menggunakan organ sebutan. Kajian
ini dilakukan samalah seperti kajian terhadap aktiviti sebuah orkestra muzik yang dimainkan
oleh setiap instrumen muziknya secara terancang. Setiap bunyi yang terhasil ini mempunyai
cirinya yang tersendiri sebagaimana yang dirakamkan dalam bentuk notasi muzik. Dengan
kaedah yang sama, bunyi-bunyi bahasa vang dihasilkan oleh manusia juga dikaji.

Sementara itu, ada sarjana lain yang menganggap fonologi itu sebagai sebagai
perkara yang pada asasnya adalah fonetik, Cuma fonologi memerlukan konsep, istilah dan
notasi fonetik sebagai unsur tambahan. Penambahan unsur fonetik ini adalah bagi
menghasilkan suatu set konsep-konsep baru yang tersendiri. Malah, kajian terhadap
fonologi tidak boleh berlaku sehinggalah kita mempunyai asas pengetahuan yang kukuh
dalam semua aspek bidang fonetik. Bunyi-bunyi bahasa yang terdiri daripada struktur fonik
sesuatu bahasa ini dikatakan fonologi.

Analogi yang mudah bagi membezakan garis pemisah antara kedua-dua bidang ini
adalah seperti hubungan antara warna-warna yang digunakan dalam lampu isyarat lalu
lintas (http://education.leeds.ac.uk). Sistem pertukaran warna-warna tersebut membawa
fungsi makna-makna yang berlainan. Sistem lampu isyarat lalu lintas yang sedia ada kini
disepakati dan digunakan di seluruh dunia dengan makna yang sama. Warna- warna yang
digunakan dalam sistem lampu isyarat lalu lintas itu adalah mengikut susunan warna yang
tetap, iaitu merah, jingga cakupan dan hijau. Warna merah melambangkan makna berhenti,
jingga sebagai bersedia manakala hijau bermaksud boleh meneruskan perjalanan.

3
Pengetahuan tentang fungsi-fungsi makna warna ini dipelajari oleh sesiapa saja yang ingin
mendapatkan lessen memandu kenderaan di jalan raya.

Pengetahuan bagi memahami penggunaan warna-warna ini dalam sistemnya dapat

disamakan seperti dalam bidang kajian fonologi. Ini bererti apabila seseorang ingin mengkaji
bidang fonologi, dia juga perlu menguasai sistem penggunaarn dan penyusunan fonem-
fonem dalam bahasa. Ini berkaitan dengan strukturnya dalam sesuatu bahasa, iaitu dengan
fonotaktik dalam bahasa. Sebagai contoh, dalam bahasa Melayu terdapat sistem
keselarasan bunyi, sistem persukuan, sistem abjad vokal dan konsonan dan sebagainya.
Semua perkara ini berkaitan dengan sistem bunyi yang wujud dalam bahasa. Sesiapa yang
berminat mempelajari bahasa yang bukan bahasa ibundanya, maka dia perlu mempelajari
sistem ini setelah menguasai aspek fonetiknya.

Seterusnya bandingkan senario ini dengan sistem dalam lampu isyarat lalu lintas.
Andaikan jika warna merah pada kedudukan pertama dalam isyarat lampu lalu lintas
ditukarkan dengan warna biru, tetapi bilangan warna yang digunakan masih sama
jumlahnya, iaitu tiga warna. Kita akan dapat melihat bahawa pertukaran warna ini tidak
menjejaskan pengetahuan, kefahaman dan kelaziman yang sedia ada dalam fikiran
pengguna-pengguna jalan raya. Mengapa ini terjadi? Jawapannya adalah kerana sistem
urutan dan struktur fungsi makna tidak berubah kecuali warna merah digantikan dengan
biru, manakala yang lain-lain itu masih sama.

Bayangkan pula apabila satu warna lain ditambah kepada sistem lampu isyarat yang
dahulunya mempunyai tiga. warna, merah, jingga dan hijau itu kini diikuti pula oleh warna
biru. Tambahan warna baru dalam sistem yang sedia ada akan menimbulkan kekeliruan
kepada pengguna kerana ia berlainan atau wujud di luar apa yang sedia ada dan dipelajari
sebelum ini. Para pengguna jalan raya pasti tertanya-tanya apakah fungsi warna biru yang
diletakkan selepas warna hijau tersebut.

Kecelaruan yang sama berlaku dalam bahasa, iaitu seandal nya kita menambah
fonem-fonem tertentu ke dalam struktur sesuatu bahasa kita tentu sekali khalayak pengguna
bahasa kita akan 'bercelaru' sehinggalah mereka dapat mengasimilasi dan mengadaptasi
fonem yang baru ditambah itu. Dengan kata la analogi yang dikemukakan ini dapat
menunjukkan bahawa fonologi mempunyai sistem, samalah seperti yang dikiaskan kepada
sistem pada lampu isyarat lalu lintas.

4
 Sementara itu, kajian fonetik dalam kes ini dilihat dengan kewujudan warna-warna
ini, iaitu bagaimana warna merah, jingga dan hijau ini terhasil? Bagaimana membezakan
antara warna merah jambu dengan merah pulasan, hijau dengan hijau muda, hijau dengan
hijau tua dan sebagainya. Apakah ciri-ciri yang membezakannya? Situasi ini sama seperti
dalam kajian fonetik yang mendeskripsikan, mengklasifikasi dan memberikan sifat-sifat
bunyi bahasa. Ringkasan perbezaan antara kedua-dua bidang ini dapat dilihat dalam jadual
berikut:

Jadual 2.0: Perbezaan antara Fonetik dan Fonologi

Fonetik Fonologi
Fonetik adalah subdisiplin linguistik, kajian Fonologi adalah subdisiplin linguistik yang
tentang bunyi sebagai fenomena dalam mengkaji bunyi bahasa, iaitu tentang fungsi,
dunia fizikal, fisiologi, anatomi, neurologi perlakuan dan organisasi bunyi sebagai
dan psikologi manusia yang item linguistik.
menghasilkannya.
Fonetik adalah kajian tentang sifat-sifat Kajian tentang sistem bunyi sesuatu
semula jadi, produksi dan persepsi bunyi bahasa dan sifat-sifat semula jadi sistem
bunyi bahasa yang dihasilkan. tersebut secara umum. Segala yang
berkaitan dengan sistem dalam bahasa
iaitu pasangan terkecil, fonotaktik dan
sebagainya.

Kajian ini dapat dipecahkan kepada tiga, Kajian adalah berkaitan dengan hubungan
iaitu fonetik akustik, fonetik artikulatori dan antara butir-butir leksikal dengan butir-butir
fonetik auditori. leksikal lain yang membentuk ayat.

Mengkaji unsur setiap bunyi. Kajian berkaitan dengan penelitian pola-

pola intonasi.

Menghasilkan transkripsi Menghasilkan sistem ejaan sesuatu

fonetik untuk semua bahasa.
bunyi dari semua bahasa.

5
2.1 Alat Artikulasi

Alat artikulasi memainkan peranan yang penting dalam mengeluarkan dan menghasilkan
bunyi bahasa.Alat-alat ini terdiri daripada bibir atas dan bibir bawah, hujung lidah, hadapan
lidah, belakang lidah, gusi, lelangit keras, lelangit lembut dan pitaa suara.Kesemua alat yang
dinyatakan di atas berfungsi sebagai menghasilkan bunyi bahasa iaitu vocal, konsonan dan
diftong yang dilabelkan mengikut alat dan daerah pengeluaran yang terlibat.Oleh hal yang
demikian jelaslah bahawa bunyi bahasa merupakan bunyi-bunyi yang berfungsi dalam
pertuturan.

Selain itu, bunyi-bunyi bukan bahasa ialah bunyi-bunyi yang dihasikan oleh alat-alat
artikulasi manusia tetapi belum dapat dianggap sebagai bunyi salah satu bahasa di dunia
ini. Contoh bunyi bukan bahasa ialah seperti ketawa, batuk, siulan, berdehem, sendawa,
mendengkur dan sebagainya.

2.1.1 Alat Artikulasi Atau Organ Pertuturan Manusia

Alat artikulasi ialah alat atau organ yang berfungsi untuk mengeluarkan bunyi bahasa.
Terdapat banyak alat yang terlibat dalam mengeluarkan bunyi bahasa, iaitu alat-alat yang
terlibat dalam sistem udara yang keluar dan masuk ke paru-paru untuk menghasilkan bunyi.
Aliran udara juga digunakan untuk mengeluarkan bunyi bahasa. Lantaran itu, Alat artikulasi
terbahagi kepada dua bahagian, iaitu;

i. Alat yang boleh digerak-gerakkan dengan bebas dan boleh diletakkan pada
beberapa kedudukan di dalam mulut.
ii. Daerah pengeluaran, iaitu tempat yang tetap dan terletak di bahagian sebelah atas
pengeluar itu. Tempat ini boleh dicapai oleh alat-alat pengeluar itu.

1. Paru-paru

Paru paru merupakan organ yang bertanggungjawab menyedut udara dan

mengepam udara keluar yang seterusnya menghasilkan bunyi-bunyi bahasa.
Kebanyakan bunyi yang dihasilkan merupakan proses daripada pengepaman
keluar udara dari paru-paru. Kualiti bunyi yang dihasilkan adalah proses
daripada pengembangan dan penguncupan paru-paru. Lazimnya, apabila kita
bercakap, udara yang disedut masuk ke dalam paru-paru tidaklah sama
seperti kita bernafas.

6
2. Trakea

Trakea merupakan saluran udara antara larinks dan paru-paru. Alat ini
membolehkan laluan udara dari rongga hidung dan mulut masuk ke paru-
paru dan keluar kembali.Udara yang keluar dari paru-paru inilah yang
dimanipulasikan oleh alat dan daerah artikulasi bagi menghasi kan bunyi.

3. Larinks

Organ ini pula merupakan bahagian pipa yang mengandungi tisu yang
dinamakan pita suara.Lariks merupakan alat yang terlibat dalam
menghasilkan semua suara.

4. Pita Suara

Organ ini terdiri daripada dua keeping tisu nipis yang dipanggil pita suara.
Dua keeping tisu nipis ini dirapatkan menjadi tertutup dan direnggangkan
menjadi terbuka luas. Apabila pita suara ini dibiarkan terbuka luas, udara
akan keluar dengan cepat. Namun, apabila pita suara ini dirapatkan, saluran
udara akan menyempit. Hal ini akan menyebabkan udara keluar
menghasilkan bunyi seperti kita melafazkan buka awal kata dalam bahasa
Melayu. Pada waktu yang sama, apabila tisu nipis ini dirapatkan hinga
tertutup, iaitu sehingga tisu pita suara ini menyentuh antara satu sama lain,
maka udara yang melaluinya menyebabkan bergetar. Tinggi rendah
kelangsingan bergantung kepada bagaimana pita suara ini diubah
suai.Ruang antara pita-pita ini dinamakan sebagai Glotis.Di kawasan inilah
terhasilnya bunyi hentian glotis.

5. Kotak Suara

Kotak suara merupakan tempat letaknya pita suara. Hal ini terdiri daripada
beberapa keeping tulang rawan pada bahagian luarnya.Bahagian ini juga
dikenali sebagai halkum. Fungsi kotak suara boleh dipecahkan kepada dua,
iaitu fungsi biologi dan fungsi bahasa. Fungsi biolbgi ialah meindungi paru-
paru dengan menahan butir-butir makanan dan juga cecair daripada
memasuki trakea. Manakala, fungsi bahasa menghasikan bunyi-bunyi bahasa
mengikut kedudukan posisinya yang diubahsuai.

7
 6. Epiglotis

Epiglotis ialah tisu yang terletak di belakang lidah dan di depan pintu masuk
ke larinks. Hal ini tidak mempunyai fungsi menghasilkan bunyi Epiglotis
hanya memberikan laluan kepada udara melalui larinks dan semua sistem
pernafasan yang lain.

7. Farinks

Alat ini berbentuk seperti saluran paip yang membentuk kerongkong yang
menghubungkan larinks dengan bahagian atas rongga tekak, anak tekak dan
rongga hidung

Rajah 2.1.1 Organ Pengeluaran Bunyi Bahasa

Tamsilnya, di bahagian mana pengaliran udara disekat apabila menghasilkan bunyi

frikatif, iaitu sama ada di lelangit, gigi gusi, gigi atau gigi dan bibir secara bersama-sama. Di
dalam tengkorok pula, terdapat pita suara yang akan bergetar apabila udara melaluinya,
terutama apabila mengeluarkan bunyi bersuara seperti bunyi vokal. Udara yang bergetar ini
seterusnya akan melalui rongga-rongga yang akan mengubah suai bunyi tersebut dan
akhirnya akan diartikulasikan. Sebelum itu, bunyi ini akan melibatkan penggunaan organ-
organ tertentu sama ada artkulator yang pasif seperti lelangit keras, gigi gusi dan gigi atas
ataupun articulator yang aktif seperti lidah. Tegasnya, penghasilan bunyi bunyi bahasa akan

8
melibatkan organ pertuturan seperti farinks, lelangit lembut, gusi dan gigi bawah, bibir dan
yang paling aktif ialah lidah.

2.2 Alat-alat Artikulasi Dan Fungsinya

Alat-alat artikulasi merupakan alat yang digunakan untuk menghasilkan bunyi. Alat-alat ini
seperti bibir atas dan bawah, hujung lidah, hadapan lidah, belakang lidah, gusi, batas gusi,
lelangit keras, lelangit lembut dan pita suara. Alat ini dapatlah dibahagikan kepada dua
bahagian iaitu alat aktif dan alat pasif.Alat artikulasi yang aktif ialah alat yang boleh
digerakkan manakala pasif pula adalah sebaliknya. Antara alat artikulasi aktif ialah lidah,
lelangit lembut dan gigi bawah.

Seperti mana yang diketahui, bunyi bahasa terjadi jika udara mengalami halangan
atau hambatan pada alat-alat artikulasi. Secara terperinci bahagian-bahagian tubuh yang
menentukan baik secara langsung atau pun tidak langsung dalam hal ini terjadiny a bunyi
bahasa itu adalah alat artikulasi. Alat artikulasi atau disebut juga artikulator yang berfungsi
dalam penghasilan bunyi-bunyi bahasa terdiri daripada alat-alat yang ditunjukkan seperti
gambar rajah yang berikut:

Rajah 2.2 Bahagian Alat Artikulator

1. Bibir atas 11.Tengah lidah

2. Bibir bawah 12.Belakang lidah
3. Gigi atas 13.Akar lidah
4 Gigi bawah 14. Epiglottis
5. Gusi 15. Pita suara
6. Lelangit keras 16.Rongga tekak
7. Lelangit lembut 17.Rongga hidung

9
8. Anak tekak 18. Rongga mulut
9. Hujung lidah 19.Rahang
10. Lidah 20.Tenggorok
1. Lidah

Lidah merupakan alat yang paling aktif dalam menghasilkan bunyi bahasa.
Lidah terbahagi kepada hujung lidah, depan lidah, dan belakang lidah.
Hujung lidah dapat digerakkan ke depan dan ke belakang bagi menghasilkan
bunyi. Depan lidah pula boleh diangkat ke atas menyentuh lelangit keras dan
belakang lidah boleh diangkat untuk menyentuh lelangit lembut.

2. Bibir

Bibir merupakan alat artikulasi yang terletak di bahagian luar rongga mulut
yang boleh berfungsi menyekat perjalanan udara. Hal ini terdiri daripada otot-
otot yang kenyal yang boleh dihampar dan dibundarkan. Contohnya, apabila
membunyikan huruf [i] keadaan bibir akan menjadi hampar. Sebaliknya,
apabila membunyikan bunyi [u] bibir akan menjadi bundar. Lain daripada itu,
bibir juga berfungsi dalam membuat sekatan udara yang keluar daripada
rongga mulut untuk membunyikan [m]. Misalnya udara disekat di hujung bibir.

3. Gigi

Gigi juga mempunyai peranan di dalam penghasilan bunyi-bunyi bahasa

tetapi peranannya tidaklah begitu aktif. Bahagian ini tidaklah boleh digerak-
gerakkan dan fungsinya ialah menahan udara daripada terus keluar dengan
bebas dari rongga mulut. Dalam penyebutan bunyi-bunyi [e] dan [j] gigi turut
sama berperanan iaitu sebagai daerah penyebutan.

4. Lelangit

Lelangit dapatlah dibahagikan kepada dua bahagian, iaitu lelangit keras dan
lelangit lembut. Lelangit keras terletak di antara gusi dan lelangit lembut.
Lelanngit keras ini juga berfungsi sebagai daerah artikulasi dalam
pengeluaran bunyi-bunyi. Sementara lelangit lembut pula terletak ke dalam
sedikit, iaitu selepas lelangit keras dan sebelum anak tekak. Lelangit lembut
boleh diturunkan dan dinaikkan. Apabila diturunkan, rongga mulut akan
tertutup dan udara akan keluar melalui rongga hidung. Oleh hal yang
demikian, alat ini amatlah penting untuk menentukan sama ada bunyi yang
dikeluarkan itu bunyi sengau atau tidak. Apabila lelangit lembut diturunkan,
bunyi yang keluar adalah bunyi sengau dan jikalau dinaikkan, bunyi yang
akan keluar bukanlah bunyi sengau.

10
5. Gusi

Gusi ialah alat pertuturan yang letaknya di antara gigi dan lelangit keras.
Keadaannya cembung dan berfungsi sebagai daerah alat artikulasi.laitu
daerah penyebutan. Gusi berperanan dalam pengeluaran bunyi-bunyi seperti
[t], [d], [i] dan sebagainya dengan bantuan hujung lidah yang berfungsi
membuat penyekatan.

6. Rongga
Rongga terbahagi kepada tiga bahagian, iaitu rongga hidung, rongga mulut
dan rongga tekak. Rongga merupakan bahagian lapang yang menjadi tempat
lalunya udara yang keluar dari paru-paru.Rongga tekak bermula daripada
bahagian di sebelah atas selepas pita suara sehinggalah ke bahagian anak
tekak.Rongga mulut pula bermula dari ruang hadapan belakang lidah
membawa kepada ke bahagian bibir sebelah dalam.Sementara rongga
hidung bermula dari bahagian belakang anak tekak hinggalah ke hidung.
Rongga tekak dan rongga hidung boleh dibuka atau ditutup, bergantung
kepada keadaan sama ada anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan ataupun
diturunkan.
7. Rahang

Rahang tidaklah begitu memainkan peranan yang amat penting dalam proses
pengeluaran bunyi-bunyi bahasa. Walau bagaimanapun, kedudukannya lebih
penting di dalam pembunyian buny-bunyi vokal. Keadaan buka antara kedua
rahang iaitu rahang atas dan bawah berkeadaan sempit sewaktu
membunyikan vokal-vokal [i] dan [u] dan terbuka luas sewaktu membunyikan
vokal [a] dan [e]

11
2.3 Bunyi Segmental dan Suprasegmental

Klasifikasi Fonem
Dalam kajian fonologi,
fonem dapat
diklasifikasikan kepada
dua bahagian iaitu;
(i) fonem segmental dan
(ii) fonem suprasegmental.
(i) Fonem segmental
Maksud fonem segmental
adalah vokal dan
konsonan dalam fonologi
ataupun fonem-fonem
yang berupa bunyi
yang didapati sebagai
hasil segmentasi
12
terhadap arus ujaran.
Maksud
segmen pula adalah
satuan bahasa yang
diabstraksikan dari suatu
teks, misalnya fon atau
fonem sebagai suatu
bunyi, morf atau morfem
sebagai satuan gramatikal.
(ii) Fonem Supramental
Suprasegmental pula
bermaksud, jalinan atau
susunan bunyi yang dapat
membezakan erti
suatu kata dengan kata
yang lain. Di antara cirinya
ialah sifat bunyi yang
menindih atau
13
menumpangi sesuatu
fonem. Ianya bermaksud
ciri suprasegmental hadir
bersama-sama
fonem penggalan dengan
cara menumpangi bunyi
segmental.
Terdapat lima jenis ciri-ciri
suprasegmental iaitu :
a) Tekanan
b) Nada
c) Jeda
d) Intonasi
e) Panjang-pendek
Klasifikasi Fonem
Dalam kajian fonologi,
fonem dapat

14
diklasifikasikan kepada
dua bahagian iaitu;
(i) fonem segmental dan
(ii) fonem suprasegmental.
(i) Fonem segmental
Maksud fonem segmental
adalah vokal dan
konsonan dalam fonologi
ataupun fonem-fonem
yang berupa bunyi
yang didapati sebagai
hasil segmentasi
terhadap arus ujaran.
Maksud
segmen pula adalah
satuan bahasa yang
diabstraksikan dari suatu
teks, misalnya fon atau
15
fonem sebagai suatu
bunyi, morf atau morfem
sebagai satuan gramatikal.
(ii) Fonem Supramental
Suprasegmental pula
bermaksud, jalinan atau
susunan bunyi yang dapat
membezakan erti
suatu kata dengan kata
yang lain. Di antara cirinya
ialah sifat bunyi yang
menindih atau
menumpangi sesuatu
fonem. Ianya bermaksud
ciri suprasegmental hadir
bersama-sama

16
fonem penggalan dengan
cara menumpangi bunyi
segmental.
Terdapat lima jenis ciri-ciri
suprasegmental iaitu :
a) Tekanan
b) Nada
c) Jeda
d) Intonasi
e) Panjang-pendek
Klasifikasi Fonem
Dalam kajian fonologi,
fonem dapat
diklasifikasikan kepada
dua bahagian iaitu;
(i) fonem segmental dan
(ii) fonem suprasegmental.
(i) Fonem segmental
17
Maksud fonem segmental
adalah vokal dan
konsonan dalam fonologi
ataupun fonem-fonem
yang berupa bunyi
yang didapati sebagai
hasil segmentasi
terhadap arus ujaran.
Maksud
segmen pula adalah
satuan bahasa yang
diabstraksikan dari suatu
teks, misalnya fon atau
fonem sebagai suatu
bunyi, morf atau morfem
sebagai satuan gramatikal.
(ii) Fonem Supramental

18
Suprasegmental pula
bermaksud, jalinan atau
susunan bunyi yang dapat
membezakan erti
suatu kata dengan kata
yang lain. Di antara cirinya
ialah sifat bunyi yang
menindih atau
menumpangi sesuatu
fonem. Ianya bermaksud
ciri suprasegmental hadir
bersama-sama
fonem penggalan dengan
cara menumpangi bunyi
segmental.
Terdapat lima jenis ciri-ciri
suprasegmental iaitu :
a) Tekanan
19
b) Nada
c) Jeda
d) Intonasi
e) Panjang-pendek
Klasifikasi Fonem
Dalam kajian fonologi,
fonem dapat
diklasifikasikan kepada
dua bahagian iaitu;
(i) fonem segmental dan
(ii) fonem suprasegmental.
(i) Fonem segmental
Maksud fonem segmental
adalah vokal dan
konsonan dalam fonologi
ataupun fonem-fonem
yang berupa bunyi
yang didapati sebagai
20
hasil segmentasi
terhadap arus ujaran.
Maksud
segmen pula adalah
satuan bahasa yang
diabstraksikan dari suatu
teks, misalnya fon atau
fonem sebagai suatu
bunyi, morf atau morfem
sebagai satuan gramatikal.
(ii) Fonem Supramental
Suprasegmental pula
bermaksud, jalinan atau
susunan bunyi yang dapat
membezakan erti
suatu kata dengan kata
yang lain. Di antara cirinya

21
ialah sifat bunyi yang
menindih atau
menumpangi sesuatu
fonem. Ianya bermaksud
ciri suprasegmental hadir
bersama-sama
fonem penggalan dengan
cara menumpangi bunyi
segmental.
Terdapat lima jenis ciri-ciri
suprasegmental iaitu :
a) Tekanan
b) Nada
c) Jeda
d) Intonasi
e) Panjang-pendek
Klasifikasi FonemDalam kajian fonologi, fonem dapat diklasifikasikan kepada dua bahagian
iaitu;

i. fonem segmental
ii. fonem suprasegmental

22
(i). Fonem segmental

Maksud fonem segmental adalah vokal dan konsonan dalam fonologi ataupun fonem-
fonemyang berupa bunyi yang didapati sebagai hasil segmentasi terhadap arus
ujaran. Maksud segmen pula adalah satuan bahasa yang diabstraksikan dari suatu teks,
misalnya fon ataufonem sebagai suatu bunyi, morf atau morfem sebagai satuan gramatikal.

(ii) Fonem Supramental

Suprasegmental pula bermaksud, jalinan atau susunan bunyi yang dapat membezakan erti
suatu kata dengan kata yang lain. Di antara cirinya ialah sifat bunyi yang menindih
ataumenumpangi sesuatu fonem. Ianya bermaksud ciri suprasegmental hadir bersama-
samafonem penggalan dengan cara menumpangi bunyi segmental. Terdapat lima jenis ciri-
ciri suprasegmental iaitu :

a. Tekanan
b. Nada
c. Jeda
d. Intonasi
e. Panjang-pendek

Ciri-ciri suprasegmental sesuatu bahasa Melayu Suprasegmental atau suprapenggalan

adalah sifat bunyi yang menindihi sesuatu segmen bunyisaran ada bunyi vokal atau bunyi
konsonan. Segmen bunyi yang dicantumkan menjadi urutan yang bermakna akan
menghasilkan kata yang jika seharusnya dilengkapkan dengan ciri-ciri yang bukan
segmental seperti kepanjangan, tekanan, jeda dan intonasi maka barulah makna kata itu
menjadi pasti dan jelas.

Fonem-fonem suprasegmental dalam bahasa Melayu bukan bersifat fonemik, tetapi

sesetengah bahasa fonem-fonem suprasegmental adalah bersifat fonemik kerana fonem-
fonemtersebut boleh membezakan makna Ciri-ciri inilah yang biasanya dipanggil dalam
fonetik sebagai ciri-ciri suprasegmental atau ciri-ciri prosodi. Ciri-ciri suprasegmental ada
lima jenis, iaitu:

(i) kepanjangan
(ii) tekanan
(iii) intonasi
(iv) jeda
(v) nada

23
 Suprasegmental bermaksud unsur-unsur bahasa yang terdapat dalam Bahasa
Melayu yang terdiri daripada tekanan, nada, jeda dan panjang pendek.

a. Tekanan /’ /
Menunjukkan kelantangan
sesuatu kata yang
menandakan kearas
atau lembutnya
penyebutan sesuatu suku
kata tersebut.
Dilambangkan oleh
tanda /’ / dan diletakkan di
atas suku kata yang
menerima tekanan. Dalam
Bahasa Melayu, tekanan
tidak
membezakan makna
perkataan. Contohnya,
/buda?’/
24
b. Nada
Kadar meninggi atau
menurun pengucapan
sesuatu suku kata atau
perkataan . Ditandai oleh
nombor-nombor 1
(rendah), 2 ( biasa), 3
(tinggi) dan 4 (tinggi
sekali). Contohnya; 2 3
Saya hendak balik,
Dalam Bahasa Melayu
nada tidak mempunyai
sifat-sifat bunyi
seperti penghasilan
sesuatu fonem
c.Jeda #

25
Juga disebut persendian,
iaitu unsur hentian yang
memisahkan
antara unsur linguistik,
sama ada perkataan, ayat
atau rangkai kata.
dilambangkan oleh # dan
boleh membezakan
makna, contohnya:-
(#saya makan nasi ema?
#) adalah berbeza
maknanya dengan (#saya
makan nasi ema?)
d Panjang pendek [:]
Kadar panjang atau
pendek sesuatu bunyi
yang diucapkan

26
dilambangkan oleh [:]
yang dinamakan mora [:],
bererti panjang
sesuatu perkataan itu satu
mora. [: :] menunjukkan
dua mora dan [.]
adalah setengah mora.
Dalam Bahasa Melayu,
unsur ini tidak
membezakan makna.
a. Tekanan / ‘/

Menunjukkan kelantangan sesuatu kata yang menandakan kearas atau lembutnya

penyebutan sesuatu suku kata tersebut. Dilambangkan oleh tanda /’ / dan diletakkan di atas
suku kata yang menerima tekanan. Dalam Bahasa Melayu, tekanan tidak membezakan
makna perkataan. Contohnya, /buda?’/

b. Nada

Kadar meninggi atau menurun pengucapan sesuatu suku kata atau perkataan . Ditandai
oleh nombor-nombor rendah, biasa, tinggi dan tinggi sekali. Contoh rendah dan biasa, “Saya
hendak balik”. Dalam Bahasa Melayu nada tidak mempunyai sifat-sifat bunyi seperti
penghasilan sesuatu fonem.

c.Jeda #

Juga disebut persendian, iaitu unsur hentian yang memisahkan antara unsur linguistik, sama
ada perkataan, ayat atau rangkai kata. dilambangkan oleh # dan boleh membezakan

27
makna, contohnya: (#saya makan nasi lema?#) adalah berbeza maknanya dengan (#saya
makan nasi lema?)

d. Panjang pendek [:]

Kadar panjang atau pendek sesuatu bunyi yang diucapkan dilambangkan oleh [:] yang
dinamakan mora [:], bererti panjang sesuatu perkataan itu satu mora. [::] menunjukkan dua
mora dan [.] adalah setengah mora. Dalam Bahasa Melayu, unsur ini tidak membezakan
makna. Dalam bahasa Melayu juga, mora kurang berperanan dan tidak membezakan
makna sebagaimana dalam bahasa Inggeris dan bahasa Arab. Penggunaan unsure ini lebih
ketara dalam bahasa inggeris, misalnya :

Pendek Panjang
[sit] – sit (duduk) [si:t] – seat ( tempat duduk)
[full] – full (penuh) [fu:l] – fool ( bodoh )

28
2.4 Analisis dan Transkripsi Teks Bacaan

Langkah-Langkah Memartabatkan Bahasa Melayu

‘Bahasa jiwa bangsa', itulah frasa yang paling sesuai untuk melambangkan signifikan
sesuatu bahasa kepada bangsa-bangsa di Malaysia.Pelbagai polemik telah dibangkitkan
sejak akhir- akhir ini bagi membicarakan identiti Bahasa Malaysia sebagai bahasa
kebangsaan bagi sebuah rumpun bernama Malaysia. Bahasa Malaysia telah diadaptasikan
daripada frasa asal ‘Bahasa Melayu' yang disifatkan berjiwa perkauman sekaligus tidak
relevan dengan gagasan 1 Malaysia. Namun begitu, apakah inisiatif yang perlu
dilaksanakan demi memartabatkan Bahasa Malaysia dalam kalangan masyarakat?

Langkah-langkah yang patut diambil termasuklah menggesa semua urus rasmi dan
surat-menyurat di semua jabatan kerajaan diimplimentasikan dalam bahasa ibunda.Mutakhir
ini, jabatan-jabatan kerajaan lebih gemar memilih Bahasa Inggeris yang dianggap berdarjat
tinggi berbanding Bahasa Malaysia untuk digunakan dalam urusan syarikat mereka.Sifat
nafsi yang menggunung dalam jiwa mereka wajar diibaratkan seperti kacang lupakan kulit
kerana mereka persis mengenepikan sebuah bahasa yang telah mendewasakan pemikiran
mereka.Oleh itu, pihak-pihak ini haruslah menjaga martabat Bahasa Malaysia supaya tidak
hilang ditelan zaman.

Selain itu, idea Pengajaran dan Pembelajaran Sains dan Matematik dalam Bahasa
Inggeris (PPSMI) juga harus dilupuskan. Sifat dominan bahasa Inggeris dalam kehidupan
kita tidak harus dinafikan, tetapi langkah ini dilihat berpotensi memadamkan kegemilangan
Bahasa Malaysia di peringkat local. Jika teras pentarbiahan turut dilaksanakan dalam
bahasa asing, tidak mustahil pada satu era nanti, generasi akan datang tidak mengenali lagi
perkataan apakah tu 'melayu'?.

Sementelahan pula, kewujudan Sekolah Jenis Kebangsaan (SJK) Cina dan Tamil
juga tidak harus dikerling enteng berikutan perkara tersebut berkemampuan
memperkasakan Bahasa Cina dan Bahasa Tamil lantas menjatuhkan darjat bahasa ibunda
di sekolah-sekolah berkenaan. Jika dilihat dari perspektif berbeza, hal ini dapat

29
menimbulkan nafsi perkauman bahkan tidak sejajar dengan penerapan 1 Malaysia dalam
kalangan masyarakat. Maka, polemik ini mungkin tidak dapat mencapai objektif kemenjadian
bahasa sebagai agen perpaduan yang utuh bagi semua rakyat di negara ini.Tuntasnya,
pihak-pihak yang berwajib seperti Dewan Bahasa dan Pustaka (DBP) harus berfikir secara
kreatif dan kritis demi menaikkan imej bahasa ibunda secara holistik.

Di samping itu, bagi mengukuhkan kedudukan Bahasa Malaysia dalam sanubari

rakyat rencamangolongan, DBP harus melaksanakan pelbagai aktiviti yang menggapai
minat umum terhadap keindahan Bahasa Malaysia. Aktiviti seperti Sayembara Pidato
Antarabangsa anjuran Kementerian Kebudayaan, Kesenian, Warisan dan Pelancongan
dengan usahasama Radio Televisyen Malaysia (RTM) baru-baru ini dilihat sebagai anjakan
paradigma yang berpotensi memperkenalkan bahasa kebangs aan di peringkat
antarabangsa.

Mendepani arus globalisasi kini, pelbagai perubahan serta modifikasi yang sudah
dilaksanakan terhadap Bahasa Malaysia asal sehingga terbentuk bahasa rojak. Lihat sahaja
di kiri dan kanan jalan raya serta di bangunan-bangunan pencakar langit, banyak papan
tanda memaparkan penggunaan bahasa rojak.Perkara ini tidak patut dibiarkan berlarutan
kerana keupayaannya untuk mencemarkan bahasa adalah tinggi. Pihak Berkuasa Tempatan
(PBT) tidak harus berpeluk tubuh dan mendiamkan diri, sebaliknya perlu mengambil
tindakan undang-undang bagi menyedarkan pihak berkenaan bahawa Bahasa Malaysia
bukanlah sebuahwadah mainan komersial.Oleh itu, pidana bahasa' ini perlu dibejat bagi
mewujudkan rakyat kontemporariyang berpegang teguh dengan bahasa ibunda.

Konklusinya, semua pihak haruslah menggembleng tenaga untuk meledakkan darjat

Bahasa Malaysia sebagai bahasa rasmi dalam semua urusan harian, selain status
utamanya sebagai bahasa kebangsaan.Janganlah kita menjadi manusia yang khusyuk
menyelami sungai pemodenan dengan mementingkan bahasa asing sebalknya menidakkan
kebolehan Bahasa Malaysia untuk membawa kita ke mata dunia.Pepatah Melayu ada
disebut, yang kurik itu kendi, yang merah itu saga, yang baik itu budi, yang indah itu
bahasa'.Oleh hal yang demikian, marilah kita berpijak di bumi yang nyata dengan menjaga
bahasa kebangsaan supaya kekal nirmala dan tak lapuk dek hujan, tak lekang dek panas.

30
[Laŋkah-laŋkah] [məmartabatkan] [Bahasa] [Melaju]

[Bahasa] [ǰ i.wa] [baŋsa] / [itulah] [frasa] [jaŋ] [paliɲ] [səsuai] [untu?] [məlambaŋkan]
[signifikan] [səsuwatu] [bahasa] [kəpada] [baŋsa-baŋsa] [di] [Malajsia] // [Pəlbagai] [poləmi?]
[təlah] [dibaŋkitkan] [səjak] [axir] [axir] [ini] [bagi] [məmbicarakan] [identiti] [bahasa] [malajsia]
[səbagai] [bahasa] [kəbaŋsaan] [bagi] [səbuah] [rumpun] [bərnama] [Malajsia] [bahasa]
[Malajsia] [təlah] [diadaptasikan] [daripada] [frasa] [asal] [bahasa] [məlaju] [jaŋ] [disifatkan]
[berǰ i.wa] [pərkauman] [səkaligus] [tida?] [relivan] [dəŋan] [gagasan] [1] [Malajsia] // [Namun]
[bəgitu] / [apakah] [inisiatif] [jaŋ] [pərlu] [dila?sanakan] [dəmi] [məmartabatkan] [bahasa]
[Malajsia] [dalam] [kalaŋan] [ma∫arakat] //

[Laŋkah-laŋkah] [jaŋ] [patut] [diambil] [tərmasuklah] [məŋgəsa] [səmua] [urus] [rasmi]

[dan] [surat] [məɲurat] [di] [səmua] [jabatan] [kəraja?an] [diimpliməntasikan] [dalam] [bahasa]
[ibunda] // [mutaxhir] [ini] / [jabatan-jabatan] [kəraja?an] [ləbih] [gəmar] [məmilih] [bahasa]
[iŋgəris] [jaŋ] [dianggap] [bərdarjat] [tiŋgi] [bərbandiŋ] [bahasa] [Malajsia] [untu?] [digunakan]
[dalam] [urusan] [∫arikat] [məreka] // [Sifat] [nafsi] [jaŋ] [məŋgunuŋ] [dalam] [ǰ iwa] [məreka]
[wajar] [diibaratkan] [səpərti] [kacaŋ] [lupakan] [kulit] [kərana] [məreka] [pərsis]
[məŋənəpikan] [səbuah] [bahasa] [jaŋ] [təlah] [məndewasakan] [pəmikiran] [məreka] // [Oleh]
[itu] / [piha?] [pi.ha?] [ini] [haruslah] [mənjaga] [martabat] [bahasa] [Malajsia] [supaja] [tida?]
[hilaŋ] [ditəlan] [zaman] //

[Səlain] [itu] [idea] [pəŋajaran] [dan] [pəmbəlajaran] [sains] [dan] [matəmatik] [dalam]
[bahasa] [Iŋgəris] [juga] [harus] [dilupuskan] [sifat] [dominan] [bahasa] [iŋgəris] [dalam]
[kəhidupan] [kita] [tida?] [harus] [dinafi.kan] / [tətapi] [laŋ.kah] [ini] [bərpotensi]
[məmadamkan] [kəgəmilaŋan] [bahasa] [Malajsia] [di] [pəriŋkat] [lokal] [jika] [təras]
[pəntarbiahan] [turut] [dila?sanakan] [dalam] [bahasa] [asiŋ] [tida?] [mustahil] [pada] [satu]
[era] [nanti] [gənərasi] [akan] [dataŋ] [tida?] [məŋənal] [lagi] [pərkataan] [apakah] [itu]
[məlaju] [?] //

31
 [Səməntəlahan] [pula] / [kəwujudan] [Səkolah] [Jənis] [Kəbaŋsaan] [(SJK)] [Cina]
[dan] [Tamil] [juga] [tida?] [harus] [dikerliŋ] [enteŋ] [berikutan] [pərkara] [tersebut]
[bərkəmampuan] [məmpərkasakan] [Bahasa] [Cina] [dan] [Bahasa] [Tamil] [lantas]
[mənjatuhkan] [darjat] [bahasa] [ibunda] [di] [səkolah-səkolah] [bərkəna?an] // [Jika] [dilihat]
[dari] [pərspektif] [bərbeza] / [hal] [ini] [dapat] [mənimbulkan] [nafsi] [pərkauman] [bahkan]
[tida?] [səjajar] [dəŋan] [pənərapan] [1] [Malajsia] [dalam] [kalaŋan] [ma∫arakat] // [Maka] /
[polemik] [ini] [muŋkin] [tida?] [dapat] [məncapai] [objektif] [kəmənjadian] [bahasa] [səbagai]
[agen] [pərpaduan] [jaŋ] [utuh] [bagi] [səmua] [rakyat] [di] [nəgara] [ini] // [Tuntasɲa] /
[piha?-piha?] [jaŋ] [bərwajib] [səpərti] [Dewan] [Bahasa] [dan] [Pustaka] [(DBP)] [harus]
[bərfikir] [secara] [kreatif] [dan] [kritis] [dəmi] [mənaikkan] [imej] [bahasa] [ibunda] [səcara]
[holisti?] //

[Di] [sampiŋ] [itu] / [bagi] [məŋukuhkan] [kedudukan] [Bahasa] [Malajsia] [dalam]

[sanubari] [ra?jat] [DBP] [harus] [məlaksanakan] [pelbagai] [aktiviti] [jaŋ] [məŋcapai] [minat]
[umum] [terhadap] [kəindahan] [Bahasa] [Malajsia] // [Aktiviti] [səpərti] [Sajəmbara] [Pidato]
[Antarabaŋsa] [anjuran] [Kəməntərian] [Kəbudayaan] / [Kəsənian] / [Warisan] [dan]
[Pəlancoŋan] [dəŋan] [usahasama] [Radio] [Televi∫ən] [Malajsia] [(RTM)] [baru-baru] [ini]
[dilihat] [səbagai] [anjakan] [paradigma] [jaŋ] [bərpotensi] [məmpərkənalkan] [bahasa]
[kəbaŋsaan] [di] [pəriŋkat] [antarabaŋsa] //

[Məndəpani] [arus] [globalisasi] [kini] / [pəlbagai] [pərubahan] [sərta] [modifikasi] [jaŋ]

[sudah] [dilaksanakan] [tərhadap] [Bahasa] [Malajsia] [asal] [səhiŋa] [tərbəntuk] [bahasa]
[roja?] // [Lihat] [sahaja] [di] [kiri] [dan] [kanan] [jalan] [raya] [sərta] [di] [baŋunan] [baŋunan]
[pəncakar] [laŋit] / [baɲak] [papan] [tanda] [məmaparkan] [peŋgunaan] [bahasa] [rojak] //
[Pərkara] [ini] [tidak] [patut] [dibiarkan] [bərlarutan] [kərana] [keupayaanɲa] [untuk]
[mencemarkan] [bahasa] [adalah] [tiŋgi] / [Pihak] [Bərkuasa] [Təmpatan] [(PBT)] [tidak]
[harus] [bərpəluk] [tubuh] [dan] [məndiamkan] [diri] [səbalikŋa] [perlu] [məŋambil] [tindakan]
[undaŋ] [undaŋ] [bagi] [məɲədarkan] [pihak] [bərkənaan] [bahawa] [Bahasa] [Malajsia]
[bukanlah] [səbuah] [wadah] [mainan] [komərsial] // [Oleh] [itu] / [Pidana] [Bahasa] [ini] [pərlu]
[dibəjat] [bagi] [məwujudkan] [rakyat] [kontemporari] [jaŋ] [bərpəgaŋ] [təguh] [dəngan]
[bahasa]
[ibunda] //

[Konklusiɲa] / [səmua] [piha?] [haruslah] [məŋgəmbleng] [tənaga] [untu?] [mələda?

kan] [darjat] [Bahasa] [Malajsia] [səbagai] [bahasa] [rasmi] [dalam] [səmua] [urusan]
[harian] / [səlain] [status] [utamaɲa] [səbagai] [bahasa] [kebaŋsaan] // [Jaŋanlah] [kita]
[mənjadi] [manusia] [jaŋ] [xusyuk] [məɲəlami] [sungai] [pəmodənan] [dəŋan] [məməntiŋkan]
[bahasa] [asiŋ] / [səbalikɲa] [mənida?kan] [kəbolehan] [Bahasa] [Malajsia] [untu?]

32
[məmbawa] [kita] [kə] [mata] [dunia] // [Pəpatah] [Melaju] [ada] [disəbut] [jaŋ] [kurik] [itu]
[kəndi] / [jaŋ] [merah] [itu] [saga] / [jaŋ] [baik] [itu] [budi] [jaŋ] [indah] [itu] [bahasa] // [Oleh]
[hal] [jaŋ] [dəmikian] / [marilah] [kita] [bərpijak] [di] [bumi] [jaŋ] [ɲata] [dəɲan] [mənjaga]
[bahasa] [kəbaŋsaan] [supaya] [kəkal] [nirmala] [dan] [tak] [lapuk] [dek] [hujan] / [tak] [ləkaŋ]
[dek] [panas] //

2.5 Rancangan Pengajaran Harian

RANCANGAN PENGAJARAN HARIAN

Mata Pelajaran : Bahasa Melayu

Tahun : 5 Bestari
Bilangan Murid : 20 orang
Tarikh : 19 Ogos 2019
Hari : Jumaat
Masa : 7.50 hingga 8.20 pagi
Tema : Cintai bahasa kita
Tajuk : Pantun

Kemahiran Fokus: Aspek Mendengar dan Bertutur

Standard Kandungan
Bertutur, berbual dan menyatakan permintaan tentang sesuatu perkara daripada
pelbagai sumber dalam situasi formal dan tidak formal.

Standard Pembelajaran
Menyatakan permintaan tentang sesuatu perkara dengan betul menggunakan kata,
ayat dan bahasa badan yang sesuai secara bertatasusila.

Objektif Pembelajaran
Pada akhir pengajaran dan pembelajaran ini, murid dapat:
i. Menyampaikan pantun
ii. Membina pantun mengikut tema

Sistem Bahasa

33
  Kosa kata, pemilihan kata
 Sebutan dan intonasi

Pengisian Kurikulum (Elemen Merentas Kurikulum)

 Ilmu: Memahami pantun
 Nilai Murni: Menghargai bahasa melayu

Strategi Pengajaran dan Pembelajaran (Kepelbagaian Kaedah dan Teknik)

 KB: mengkonsepsikan idea
 KP: verbal linguistik, intrapersonal
 Pembelajaran Koperatif: Simulasi menyampaikan pantun

Bahan Bantu Mengajar

Bil. Perkara Jumlah

1. Buku Aktiviti 20
2. Papan putih 1
Lembaran kerja: 20
3
Pengukuhan

Pengetahuan Sedia Ada

i. Murid biasa menyatakan permintaan dalam perbualan harian mereka.

Aktiviti Pengajaran dan

Langkah / Masa Isi Pelajaran Catatan
Pembelajaran
Set Induksi Tayangan video  Guru menayangkan FASA PERSEDIAAN
(5 minit) video pantun  Menyediakan minda
 Video penggunaan murid untuk aktiviti
pantun yang salah  Guru menanyakan dan tugasan akan
oleh masyarakat soalan: datang
masa kini 1. Apakah yang
berlaku? KP
 Intrapersonal
2. Mengapa berlaku  Visual Ruang
sedemikian?
BBB
3. Apa yang perlu Video penggunaan
kita buat untuk pantun yang salah
elakkan kejadian dalam masyarakat
tersebut?
KB
 Guru mengaitkan Menghubung kait
video dengan tajuk masalah yang
PdP dihadapi dengan
cabaran dalam
mengekalkan
keindahan pantun

34
 Aktiviti Pengajaran dan
Langkah / Masa Isi Pelajaran Catatan
Pembelajaran

Pembelajaran
Kontekstual
Menghubungkaitkan
dengan pengalaman
dalam kehidupan

Langkah 1
( 10 minit) Guru menayangkan  Murid diminta FASA IMAGINASI
teks pantun yang membaca teks  Membangunkan
betul pantun dengan asas pengalaman
intonasi yang betul bagi sesuatu konsep

 Guru memilih BBM

murid secara  Papan putih
rawak untuk  Teks bacaan
membacakan
pantun Teknik
 Penerangan
 Guru membimbing
murid-murid KP
membaca dengan  Verbal linguistik
dengan betul

Pembelajaran
Kontekstual
 Menghubungkait
contoh dengan
kehidupan seharian

Langkah 2 Membina pantun dan FASA

(10 minit) mempersembahkan  Guru memberikan PERKEMBANGAN
penerangan dan  Membuat hubungkait
demonstrasi tentang dalam pembinaan
aktiviti pantun

 Murid dibahagikan
kepada kumpulan BBB
 kertas
 Setiap kumpulan
membina pantun dalam KP
masa yang ditetapkan  Intrapersonal
 Verbal Linguistik
 Guru memerhati
perkembangan murid Nilai Murni
dalam membina pantun  Bekerjasama
dan  Menghargai
mempersembahkannya
. Penilaian Objektif (i)

35
 Aktiviti Pengajaran dan
Langkah / Masa Isi Pelajaran Catatan
Pembelajaran

Langkah 3 Lembaran Kerja FASA TINDAKAN

(6 minit) Pengukuhan  Guru menerangkan  Menguji kefahaman
soalan konsep melalui
Jawab soalan menjawab soalan.
lembaran kerja  Murid diminta membina
(membina pantun pantun berdasarkan  Membuat penilaian
mengikut tema yang tema yang diberikan dan refleksi tentang
diberikan). secara individu pembelajaran dan
kefahaman serta
 Guru memantau murid kemahiran baharu.
sambil membimbing
murid yang lemah BBB
 Buku aktiviti

KP
 Verbal linguistik
 Interpersonal

Penilaian Objektif (ii)

36
 Aktiviti Pengajaran dan
Langkah / Masa Isi Pelajaran Catatan
Pembelajaran
Penutup Kognitif  Guru bersoal jawab KB
(5 minit)  Rumusan isi mengenai dapatan  Merumus
pelajaran aktiviti.
 Perkongsian Nilai
daripada murid  Guru menegaskan isi  menghargai
pengajaran.  bekerjasama
Sosial
 Menyemaikan  Guru mengajak murid
sikap cinta untuk mencintai dan KP
terhadap bahasa mendalami bahasa  Verbal linguistik
melayu.  Intrapersonal

Teks Bacaan

Elok rupanya kumbang jati,

Dibawa itik pulang petang;
Tidak terkatakan besar hati,
Melihat ibu sudah pulang.

Ayam kinantan terbang mengekas,

Hinggap di ranting bilang-bilang;
Melihat bonda pulang lekas,
Hatiku besar bukan kepalang.

37
 Kita menari keluar bilik,
Sebarang tari kita tarikan;
Kita menyanyi adik-beradik,
Sebarang nyanyi kita nyanyikan.

Hanyut batang berlilit kumpai,

Terdampar di ujung Tanjung Jati;
Bonda pulang bapa pun sampai,
Kita semua berbesar hati.

Tayangan Video

38
3.0 Rujukan

39
Puisi Melayu Tradisi, Mohd. Yusof Md. Nor dan Dr. Abd. Rahman Kaeh, Penerbit Fajar
Bakti, 1996

Fonetik dan Fonologi, Indrawati Zahid dan Mardian Shah Omar,PTS PROFESIONAL 2006.
Kuala Lumpur

Titik Temu Islam dan Budaya Lokal Nusantara, Abd. Rachman Abror, 2009 LKiS Pantun
Melayu ; Shah alam, Selangor

Arbak Othman, 1984. Tatabahasa Bahasa Malaysia, Kuala Lumpur: Penerbitan Sarjana

Sdn.Bhd

Arbak Othman, 1985. Mengajar Tatabahasa, Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Asmah Haj Omar, 1993.Susur-Galur Bahasa Melayu, Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan

Pustaka.

Siti Hajar Hj. Abdul Aziz, 2008. Bahasa Melayu 1 Siri Pendidikan Guru, Kuala Lumpur

Oxford Fajar Sdn. Bhd.

40