Anda di halaman 1dari 5

BAB II

PEMBAHASAN

Menurut definisi formal, bilangan kompleks merupakan pasangan terurut dua


bilangan real. Suatu bilangan kompleks z = (x,y) = x + yi, secara geometri dinyatakan sebagai
titik (x,y) pada bidang Cartesian. Dengan demikian semua bilangan kompleks dapat terwakili
oleh semua titik pada bidang Cartesian. Dalam hal ini, ada penamaan baru untuk sumbu x
sebagai sumbu real dengan sistem satuan 1 dan sumbu y dinamakan sumbu imajiner dengan
sistem satuan i. Titik asal O menyatakan bilangan kompleks z = 0 dan titik yang koordinatnya
(x1,y1) menyatakan bilangan kompleks z = (x1,y1) = x1 + y1 i. Bidang Cartesian dinamakan
bidang kompleks atau bidang z.

x : sumbu real
y : sumbu imajiner
O : (0,0)

Nilai Mutlak pada Bilangan Kompleks


Definisi 1:
Jika z = x + yi bilangan kompleks, maka modulus dari z, ditulis |z| dan didefinisikan sebagai |
z| = |x + yi| = √ x 2+ y 2

Definisi ini menunjukkan bahwa |z| merupakan bilangan real positif atau nol. Arti geometri |
z|, menyatakan panjang vektor (x,y) yaitu jarak dari titik asal O = (0,0) terhadap titik z =
(x,y). Akibat dari definisi tersebut, jika z1 = (x1,y1) dan z2 = (x2,y2), maka:

√ 2 2
|z1 – z2| = ( x 1−x 2 ) + ( y 1− y 2 ) , menyatakan jarak antara titik z1 dan titik z2 pada bidang z.
Selanjutnya apabila z1 = x1 + y1 i dan r bilangan real positif, maka |z – z1| = r menyatakan
lingkaran berpusat di titik z1 = (x1,y1) berjari-jari r, sedangkan |z – z1| < r menyatakan daerah
di dalam lingkaran yang berpusat di z1 = (x1,y1) berjari-jari r. Tidak ada urutan dua bilangan
kompleks z1 dan z2 . Tetapi, untuk modulusnya dikenal urutan karena modulus suatu bilangan
kompleks merupakan bilangan real.

Teorema 1:
A. Jika z bilangan kompleks, maka:
2 2 2
1. |z| = ( ℜ( z ) ) + ( ℑ(z ) )
2. |z|=|z|
2
3. |z| =z z
4. |z|≥|ℜ ( z )|≥ ℜ(z )
5. |z|≥|ℑ ( z )|≥ ℑ(z)
B. Jika z1 , z2 bilangan kompleks, maka:
1. |z 1 z 2|=|z 1||z 2|

2. | |||
z1 z1
= , z ≠0
z2 z2 2

3. |z 1 + z 2|≤|z 1|+|z 2|
4. |z 1−z 2|≥|z 1|−|z 2|
5. |z 1−z 2|≥||z 1|−|z 2||

Bukti:
A. Jika z bilangan kompleks, maka:
2 2 2
1. |z| = ( ℜ( z ) ) + ( ℑ(z ) )
2 2
|z| =| x+iy|
|z| = √ x 2 + y 2
2 2

2
|z| =x 2 + y 2
2 2 2 2
Dikarenakan x=ℜ ( x ) dan y=ℑ( x ) maka x + y =( ℜ( z) ) + ( ℑ( z) )
2 2 2
Jadi, terbukti bahwa |z| = ( ℜ( z ) ) + ( ℑ(z ) )

2. |z|=|z|
Dimisalkan z=x +iy
|z|=|x+ iy|= √ x 2 + y 2
|z|=|x−iy|=√ x2 + (− y )2 =√ x 2 + y 2
Jadi, terbukti bahwa |z|=|z|

3. |z|2=z z
Dimisalkan z=x +iy

|z| =| x+iy | =√ x 2+ y 2 =x2 + y 2


2 2 2

z z =( x+iy )( x−iy )=x 2−iyx+iyx−i 2 y 2


Selanjutnya ganti i 2 dengan (-1) maka didapat
2 2 2 2 2
x −(−1) y =x + y
Jadi, terbukti bahwa |z|2=z z

4. |z|≥|ℜ ( z )|≥ ℜ(z )


Dimisalkan z=x +iy
|z|=√ x 2 + y 2 ≥ √ x 2=|x|=|ℜ ( z )|≥ ℜ(z )

5. |z|≥|ℑ ( z )|≥ ℑ(z)


Dimisalkan z=x +iy
|z|=√ x 2 + y 2 ≥ √ y 2=|x|=|ℑ ( z )|≥ I m( z)

B. Jika z1 , z2 bilangan kompleks, maka:


1. |z 1 z 2|=|z 1||z 2|
|z 1 z 2|=|( x 1+ iy 1 ) ( x2 +iy 2)|
|z 1 z 2|=|( x 1 x 2− y 1 y 2 )+ i ( x 1 y 2 −x2 y 1 )|
|z 1 z 2|=√( x1 x 2− y 1 y 2 )2 +i ( x1 y 2−x 2 y 1 )2
|z 1 z 2|=√ x 12 x 22 + y 12 y 22−2 x 1 x 2 y 1 y 2+ x 12 y 22 + x 22 y 12−2 x 1 x 2 y 1 y 2
|z 1 z 2|=√( x 12 + y 12 )( x 22+ y 22 )
|z 1 z 2|=√( x 12 + y 12 ) × √ ( x 22 + y 22)
|z 1 z 2|=|z 1||z 2|
Jadi, terbukti bahwa |z 1 z 2|=|z 1||z 2|

2. | |||
z1 z1
= , z ≠0
z2 z2 2

| ||
z 1 x 1 +iy1 x2 −iy 2
= .
z 2 x 2 +iy2 x2 −iy 2 |
| z2||
z 1 x 1 x2 + y 1 y 2 x2 y 1−x 1 y 2
= 2
x2 + y2
2
+ 2
x2 + y2
2
|
| | √( )( )
2 2
z1 x1 x 2 + y 1 y 2 x 2 y 1−x 1 y 2
= 2 2
+ 2 2
z2 x2 + y 2 x 2 + y2

| |√
2 2 2 2 2 2 2 2
z1 x 1 x 2 + y 1 y 2 +2 x 1 x 2 y 1 y 2+ x2 y 1 + x 1 y 2 −2 x 1 x 2 y 1 y 2
=
z2 ( x 2 + y 2)
2
2 2

| | √(( )( x 22 + y 22 )
2 2
z1 x1 + y1
=
z2 x 22 + y 22)( x 22 + y 22 )

| z1
z2| √(
=
√ x 1 2 + y 12
x 2 2 + y 2 2)

| |||
z1 z1
=
z2 z2

Jadi, terbukti bahwa | || |


z1 z1
= , z ≠0
z2 z2 2

3. |z 1 + z 2|≤|z 1|+|z 2|
0 ≤ ( x 1 y 2−x 2 y1 ) 2
2 2 2 2
0 ≤ x1 y 2 + x 2 y 1 −2 x 1 x 2 y1 y 2
2 2 2 2
2 x1 x 2 y 1 y 2 ≤ x1 y 2 + x 2 y 1
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
x 1 x 2 + y1 y 2 +2 x 1 x 2 y 1 y 2 ≤ x 1 x 2 + y 1 y 2 + x 1 y 2 + x 2 y 1
2 2 2 2 2
(x 1 x 2 + y 1 y 2) ≤(x 1 + y 1 )(x 2 + y 2 )

2( x 1 x 2 + y 1 y 2 )≤ 2 √( x 12+ y 12 )(x22 + y 22)


2 2 2
x 1 +2 x 1 x 2 + x 2 + y 1 +2 y1 y 2 + y 2 ≤ x1 + y 1 +2
2 2 2
√(x 1
2
+ y1
2
)( x 22 + y 22 )+ x 22 + y 22
( x 1 + x2 ) + ( y1 + y 2 ) ≤ ( √ ( x 1 + y 1 ) + √( x 2 + y 2 ) )
2 2 2
2 2 2 2

√ ( x + x ) +( y + y ) ≤ √ ( x
1 2
2
1 2
2
1
2
+ y1 )+ ( x2 + y2
2
√ 2 2
)
|z 1 + z 2|≤|z 1|+|z 2|

4. |z 1−z 2|≥|z 1|−|z 2|


|z 1|=| z1 −z2 + z 2|
≤|z 1−z 2|+¿ z2 ∨¿

|z 1−z 2|≥|z 1|−|z 2|

5. |z 1−z 2|≥||z 1|−|z 2||

Daftar Pustaka
Meilinda, Fasya Nabila. 2018. Modulus atau Nilai Mutlak dan Sekawan.
https://www.scribd.com/document/417173784/Analisis-Kompleks-Modulus-Dan-
Sekawan (diakses 16 Februari 2023)

Sardi, Hidayat. Sistem Bilangan Kompleks.


https://pustaka.ut.ac.id/lib/wp-content/uploads/pdfmk/MATA432202-M1.pdf (diakses
16 Februari 2023)

Anda mungkin juga menyukai