∂f ∂f
Jika z = f (x,y) maka differensial totalnya ∂ f = ∂ x dx+ ∂ y dy
∂2 f ∂2 f ∂2 f ∂2 f ∂2 f ∂2 f
∂2 f = d x 2
+ dydx+ d y 2
+ dxdy → karena =
∂ x2 ∂ y ∂x ∂ y2 ∂x∂y ∂y∂x ∂x∂y
2 2 2
2 ∂ f 2 ∂ f ∂ f 2
Maka ∂ f= 2
d x +2
∂ x ∂ y
dxdy + 2 d y atau
∂x ∂y
2 2 2
d f =f xx d x +2 f xy dxdy+ f yy d y dan bila diteruskan diperoleh
3 3 2 2 3
d f =f xxx d x +3 f xxy d x dy +3 f xyy dxd y +f yyy d y
4 4 3 2 2 3 4
d f =f xxxx d x + 4 f xxxy d x dy+ 6 f xxyy d x d y + 4 f xyyy dxd y + f yyyy d y
∂3 z ∂3 z 2 ∂3 z 2
=6 ; =−6 x +24 y ; =−6 y
∂ x3 ∂y 3 2
∂x ∂ y
Jawab; jika panjang, lebar dan luas segi empat siku-siku yaitu x,y dan L
∂L ∂L
Maka L = x.y dan dL = ∂ x dx+ ∂ y dy= ydx + xdy
Turunan Parsial fungsi dua variable f x (x,y) dan fy (x,y) mengukur laju
perubahan dan kemiringan garis singgung pd arah yg searah dan sejajar
sumbu x dan sumbu y.
f ( P+ hi )−f ( P)
f x (P)=lim
h→ 0 h
Yaitu : Du f ( x , y )=¿ U 1 f x ( x , y ) +U 2 f y (x , y )
f(P+hU)–f(P)= f(P) hU + ( hU ) . hU
dengan
Lim ( hU ) = 0
f ( P+hU ) −f (P)
=f ( P ) U +(hU )U
h
( 4 , 3)
Du f ( 2, -1 ) = .(17 ,−8)
√25
1
= 5 ( 4,3 ). ( 17, -8 )
1
= 5 ( 4.17 + 3. -8 )
44
= 5
Gradient:
∂f ∂f
Jika f merupakan fungsi dengan dua peubah x dan y dan ∂ x , ∂ y ada, maka
Gradient dari f ditulis ∆ f dan didefenisikan sbb :
∂f ∂f
∆ f ( x , y )=
i+ j
∂x ∂ y
∂f ∂f
dari defenisi Du f = ∂ x cos α + ∂ y sin α
Maka : ...... D u f =∆ f ( x , y ) . u dengan u=cos αi+sin αj
Contoh .1):
1 2 1 2 ∂f 1 ∂f 1 1 1
Jika f ( x, y ) = 16 x + 18 y ∂ x = 8 x dan ∂ y = 9 y∆ f = 8 x i+ 9 y j
Di titik ( 1, 1 ).
∂f ∂f
Jawab : ∂ x =2 x , ∂y
=2 y dan ∆ f =2 x i+2 y j
D u=
∂f
∂x
cos α +
∂f
∂y
1
2 ( ) 1
sin α = 2 x √ 2 +2 y √ 2
2 ( ) √ 2 x +√ 2 y
=
Du f ( 1,1 ) = √ 2+√ 2 = 2 √ 2
( [ ]) ( [ ])
N= 1,0 ,
∂z
∂x T
X 0,1 ,
∂z
∂y T
X =¿perkalian vektor
z – z0 = ∂ x [ ] ∂z
T
[ ]
( x – x0 ) + ∂ y ( y – y0 )
T
∂z
z – 5 = 6 ( x – 1) + 6 ( y – 1 ) maka z = 6x + 6y – 7
( [ ]) ( [ ])
N= 1 , 0 ,
∂z
∂x T
x 0,1,
∂z
∂y T
= (1 , 0 , 6 ) x (0 ,1 , 6)
| |
i j k
N = 1 0 6 =−6 i−6 j+ k=(−6 ,−6 , 1)
0 1 6
Titik Ekstrim :
Jika titik T( x0, y0, z0 ) adalah titik stationer dari fungsi z= f ( x, y ) dan
berlaku
[ ] = 0 dan [ ] = 0
∂z
∂x T
∂z
∂y T
[ ]
2 2 2 2
∂ t ∂ t ∂t
∆= 2 −
∂x ∂ y 2
∂x ∂ y
∂z ∂z ∂2 z ∂2 z 2
∂ z
2
∂ z
∂x
= 2x, ; ∂y
= 2y, 2
=¿ 2, ; 2 = 2, ; = 0 dan =0
∂x ∂y ∂x ∂ y ∂ y∂ x
[ ] = 2.2 – 0 = 4 > 0
2 2 2 2
∂ t ∂ t ∂t
∆= 2 −
∂x ∂y
2
∂x ∂ y
∂z ∂z
Titik stationer di dapat dari ∂ x = 0, dan ∂ y = 0 diperoleh 2x = 0 atau
X = 0 dan 2y = 0 sedangkan z = x2 + y2 = 0 + 0 = 0, jadi titik stationer
∂z ∂z ∂x ∂ z ∂ y
= +
∂t ∂ x ∂t ∂ y ∂t
∂z
Contoh : 1. Tentukan ∂ t jika z2 – 3xy + 2yz + 5 = 0, x = t2 - 5t + 7
dan y = sin 2 t
Jawab : Persamaan diatas adalah pers. implisit , didefferensial diperoleh
∂z ∂z ∂z ∂z 3y
2z ∂ x - 3y + 2y ∂ x = 0¿2z + 2y ) ∂ x = 3y ∂ x = 2 z−2 y
∂z ∂z ∂z ∂z 3 x −2 z
2z ∂ y - 3x+ 2z + 2y ∂ y = 0( 2z + 2y ) ∂ y = 3x - 2z ∂ y = 2 z+ 2 y
∂x ∂y
X = t2 – 5t + 7 ∂ t = 2t–5 dan y = sin2t ∂ t = 2 sint cost = sin2t
∂z ∂z ∂x ∂ z ∂ y 3y 3 x−2 z
= +
∂t ∂ x ∂t ∂ y ∂t = 2 z +2 y
(2 t−5)+
2 z+ 2 y
sin 2 t
Jawab :
∂V ∂V 2
V = π R 2 T maka ∂ R =2 πRT dan ∂T =π R
∂T
Sedangkan =−0,3 cm / dtk dan
T ∂t
R ∂R
=0,5 cm / dtk sehingga
∂t
Silinder
Kecepatan berubahnya volume silinder yaitu
∂V ∂ V ∂ R ∂ V ∂ T 2
= + =2 πRT 0,5+ π R (−0,3)
∂ t ∂ R ∂ t ∂ T ∂t
3. Tentukan nilai ekstrim dan jenisnya ( jika ada ) untuk fungsi berikut
a. Z= x3 + x2y – 2y3 + 3y2
b. Z= x2 + y2 + 3xy
4. Akan dibuat sebuah kotak tampa
tutup atas dengan volume 108 cm2
Z
Berapa ukuran kotak tersebut agar
Luas permukaannya minimum Y
X
∂z
5. Tentukan ∂ t jika :
a. Z= x2 + 3xy + 5y2, x = sin t dan y = cos t
b. Z= Ln ( x2 + y2 ), x = e−t dan y = e t