3. Sekar Madya (Kidung utawi Tembang Tengahan), punika taler marupa kakawian utawi
karangan sane kawangun antuk sekar madia makadi kidung Tantri, kidung Sri Tanjung,
miwah sane lianan. Kidung punika yening tetesin malih wenten sane marupa :
Kidung sane ngangge tembang macapat. Basa sane kaanggen marupa basa
tengahan sakewanten kawangun antuk tembang macapat makadi :
Kidung Ranggalawe, Kidung Sri Tanjung, Kidung Pamancangah Dalem, Kidung
Amad Muhamad, Kidung Kaki Tua, msl.
Kidung sane nganggen kidung sujati makadi :
Malat, Wargasari, Alis-alis Ijo, Tantri, msl.
4. Sekar Agung (Kekawin, Tembang Gede utawi Wirama) inggih punika kakawian utawi
karangan sane kawangun antuk wirama makadi:
Kekawin Ramayana olih Empu Yogi Swara.
Kekawin Bharata Yudha olih Empu Sedah miwah Empu Panuluh.
Kekawin Arjuna Wiwaha olih Empu Kanwa.
Kekawin Sutasoma olih Empu Tantular.
Kekawin
Artos
1, útuæohotlrpn, Antengé anggon jalaran
k(oyêos&phpg)h)n/, Asing pakaryan mangda pagehang
smpy/tnáwyk)n, Paricédané sàmpunang kardin
r&stÙoamytuwø> Pitui ring buron nista punika
Kangen
Cahyan Purnama Kadasa ngalangin akasaning segara ring petengé punika. Jegég ayu sakadi
paras Betari Ratih né turun ka mercapada makta bintang macanda ring gumuruh ombak
pasisi Meulaboh, Daérah Istiméwa Acéh.
“Adi, bli rindu pesan kapining Adi.”
Sandia punika, suaran kidung Bramara Ngisep Sari ngumbara saking pangeras suarané ring pura.
Miik dupa lan sekar ngulikubin buana, kija ja paliaté wantah anaké makamben maudeng né
kacingak, makta canang, banten, maciri sampun rahinan ring gumi padésaan.
Gedé Landi tuun uli mobilné, laut gegéson menék undagan umahné.
“Pak Dé, ajak onyang mulih?”
“Yéh, Gedé…. Aa, Pak Dé malunan i tuni ngajak Mé Adéné, to adi-adiné durian, mara ja neked.
Gedé uli hotél né busan?”
“Aa né Pak Dé, aget masi maan permisi busan uli atasané.”
“Dé, mara teka? Antianga to ajak Ayu di mrajan.”
Kénten baos Mé Adéné, ngranayang ipun gegéson ka mrajan. Raris medal saking jeroan, anak
istri maparas ayu makenyem manis ring raganipun.
“Ayu….”
“Sayang, si kecil nakénin Bapak né uli tunian.”
Raos alus tis sané metu saking bibih
tipis, makamiwah panyingakan sané
ngucapang tresna satia tan pawates
punika ngawinang Gedé Landi
kangen manahné laut ngusap,
ngecup sirah kurenanipuné punika.
Naler i pianak sané kantun wénten
ring belingan né sampun matuuh
kutus bulan.
“Bapak driki sayang….”
Ring beten galang sundar Purnama
Kedasa peteng nika, Gedé Landi lan
kulawarga ngaturang sembah bakti.
Ujan krébék ring tengah lemengé punika sakadi nyiriang ibuk ati, sami pada tegang nyantosang
pesunné Bapak Dokter saking ruang operasi bersalin.
“Pak, sapunapi somah miwah pianak tiang, Pak?” Gegéson Gedé Landi nyagjagin laut matakon
indik kondisi kurenan miwah pianakné ring dokter sané wau san medal saking ruangan
operasi.
“Anak Bapak istri, lahir slamet, nanging nunas ampura, niki wantah perjuangan berat. Tim
dokter sampun ngutsaha maksimal, kémaon titiang nunas pangampura riantukan ibunné i
anak nénten sida kaslametang.”
“Ayu….”
“Dé…! Landi…!”
“Éh, Wayan…. Ah ada apa Yan…?” Suara punika ngentenang Gedé Landi saking lamunanné.
“Yéh, raga né benehné matakon, ada apa né jeg dini kadidian, paling takonanga ngajak jéndral
manajeré busan. Kenapa Yan?”
“Icang inget ngajak Ayu.”
“Dé, icang ngerti cai sayang ajak Ayu, tapi Ayu pasti menyayangkan yén kanti nepuk kondisi cai
cara jani kakéné! Dé, inget perjuangan i raga kanti maan posisi melah buka jani kakéné.
Inget né jani cai né wantah calon pengganti manajeré dini, uli mani kanti buin aminggu dadi
masa ujian cainé, kaserahin tanggung jawab total ngoperasiang hotélé ené! Ditu lakar
ngenah apaké cai mula pantes lakar kaanggon manajer utama! Eda kanti perjuangan né uli
beten-beten sesajan ento dadi percuma.”
Gedé Landi wau ja neked di kos-kosanné sané tuah mapaekan sajan ngajak hotél tongosné
ngrereh pangupa jiwa duang tiban niki. Inget ipun dinané benjang wantah dina otonanné
Gék Ayu, pianak tunggalipun né kakalahin merantau ka Meulaboh saking duang tiban né
pidan.
Kenyel, sepi lan rindu maadukan ring tangkahné, Gedé Landi nyadédéh di kursiné.
“Sayang, niki minum dumun toyané, wus nika wau masiram, laut sembahyang, hem….”
“Ayu….” Tan sida antuk nyambatang kangen, bagia pisan manahne nyingak paras nika, Ayu
kurenanipun, sané jegég, manis makenyem ring sampingné maktaang ipun agelas toya putih.
Seger lega karasa toya punika, nanging sagétan kurenanipun sampun nénten wénten ring
sampingné, Gedé Landi pesu uli kamarné, paling ngelunin, nanging tan ja wénten anak
nyautin. Suaran ombak gumuruh ring pantai selatan, Landi malaib mrika. I rika ipun
nyingak, nénten ja Ayu kurenanipun, kémaon anak alit, moglong pisan, parasné pateh pisan
sakadi muanné Ayu kurenanné. Landi tangkejut.
“Gék… Ayu…?”
“Papah… pah….”
Gedé Landi enten uli ipianné, kari peteng, galahé ngenjek jam solas waktu Indonésia bagian
barat. Ipun uning galah jam roras wénten penerbangan terakhir ka Dénpasar sané transit
dumun ring Jakarta. Nanging neked ring bandara kabaosang tiket sami sampun telas maadol.
Inget ipun rahina mangkin tuah rahina Natal turin liburan akhir pekan, minab samian pada
liburan ka luar provinsi. Yéning enyak ngantosang, benjang ngedas lemahné wénten
penerbangan ka Dénpasar. Ipun mutusang nginep ring air port.
Penerbanganipun mamarga becik, sané kapertama saking duang tiban ipun malih ngenjek natah
Bali, ngirup hawa Bali. Galah nika jam dasa semeng ring Bali, wantah kirang langkung jam
solas ipun pacang neked ring Tabanan.
Ring marginé ipun nyingak akéh anak-anaké magrudugan, sakadi gresiuh turin samian wénten
ring ajeng télevisiné, sakadi wénten kajadian penting, nanging ngekoh atiné nakonin sopir
taksiné sané siep cara bedogol uli tuni, buka liu ané kenehanga.
Neked I Gedé Landi di umah palekadanné, nénten ja bas liu melénan ngajak duang tiban i pidan,
sajabaning entik-entikané né ngancan ngabetang, turin nguda ja suung mangmung, dija pada
né lénan? Dingeh ipun ramé di mrajan, sakadi wénten anak ngamedalang upakara.
“Napi sampun kaotonin nika Gék Ayu…,” pinehné.
“Om Swastyastu…!” Gedé Landi macelep ka tengahing mrajan sané sampun kosek olih
kulawarga lan para nyama. Né mangkin sami bengong, sami siep nyingak Gedé Landi.
“Bli Gdé…! Mé… Pa… Bli Gdé enu idup…!”
Cingakipun adinné I Ratih, laut I Mémé né nyagjagin, malekuk tur ngeling sigsigan. Sami
nyamané maekin Gedé Landi.
Semeng nika wangsa Indonésia berduka, sawetara jam kutus liwat limolas menit pasisi kelod
Acéh sami rata ngajak tanahé, grubug agung né kabaos Tsunami nika ngawinang akéh
jatmané padem, wénten satak tali liunné sawané kaanyudang olih toya ageng segarané
maadukan sareng benyah-benyahan wangunané. Hotél genahné Gedé Landi magaé tuah
nyisaang tiang-tiangné kémanten, napi malih kos-kosanné tuah telah tan masisa. Timpalné
Landi, I Wayan Putra slamet, diastun sami artanné ical, nanging samian para tamiu hotélné
lan timpal-timpal kerjané padem maurug i rika.
“Dé…! Bapa, Mémé, Pak Dé ajak makejang dini engsek mara ningeh beritané ento.”
“Pak Dé, tiang ongkona mulih ngajak Ayu lan Gék.”
Né mangkin pianakné sampun sirep di sangkolanné.
“Gék, Bapak kangen ngajak Gék!”
Tan pasangkan pianakné punika makenyem.
Olih: I Putu Agus Sutrarama
Imba Puisi Bali Anyar
Paid Tiang
Ringkesan
Kruna kasusastraan punika mateges kawéntenan utawi kawruhan sané luih utawi becik
tur mabuat. Kasusastraan taler kabaos sakancan soroh karya sastra sane madaging tutur, piteket
miwah kaweruhan sane kalintang becik. Kasusastraan manut aab jagat kapalih dados kakalih
inggih punika kasuasastraan Bali Purwa miwah kasusastraan Bali Anyar.