Geguritan
Geguritan yaiku puisi basa jawa gagrag anyar (Modern) kang ora keiket dening paugeran
(aturan) sing gumathok.
1) Tembung
Pilihan tembung uga diarani dhiksi. Tembung-tembung sing digunakake ana sing
duwe teges lugu (denotatif) lan tegese entar ora sak benere ( Konotatif)
2) Lirik
Lirik utawa baris. Lirik isa awujud setembung, bisa wujud kumpulan tembung, lan
ukara
3) Pada/bait
Pada mujudake kumpulan larik kang tumata / harmonis
4) Uni/swara
Uni kawangunan saa purwakanthi lan wirama
5) Surasa/makna
Surasa bisa wujud isi lan pesan (amanat)
Contoh geguritan
Udan gerimis wayah esuk
Akeh bocah pada aras-arasen lelungan
Nanging .....
Kanggou ora
Nadayan ta deres pisan
Terus bablas ngudi ilmu
Golek kapinteran
Tembang geguritan ing duwur ana sing denotatif lan ana sing konotatif. Contoh
tembung konotatif ngudi ilmu tegese golek ilmu.
a) Tema
Yaiku underane cerita
b) Latar
Watu, papan lan kahanan dumadine cerita
c) Amanat
Piwulanagn kang bisa dipethik
d) Watak paraga
Anatagonis (ala), protagonis (apik)
e) Alur
Urut-urutane cerita
1. Teks narasi lan diskripsi
Teks narasi
yaiku teks kang ngandharake lelakon utawa kedadeyan anut urutan wektu
(kronologis), ana para, latar lan alur. Bahane bisa saka pengalaman uripe dhewe, bisa
asile rekadaya pikirane pengrang dhewe.
Teks diskripsi
Yaiku tulisan sing gagasan pokoke diandharake kanthi cara nggambarake objek,
panggonan, kedadean nganti sing maca rumangsa kaya nyawang, ngrungokake,
ngrasakake utawa ngalami dhewe objek sing digambarake penulis.
2. Contoh tembang dolanan
Gundhul-gundul pacul
Gundhul-gundhul pacel gembelengan
Ngunggi-ngunggi wakul gembelengan
Wakul ngglempang segane dadi salatan
Lumbung desa
Lumbung desa pratani padha makarya
Ayo ali, njupuk pari nata lesung ngandhsk alu
Ayo yu, padha nutu yen wis rampung nuli adhang
Ayo kang, dha tumandang yen wus mateng nuli adhang
Pasangan aksara jawa
Wignyan h
Layar / conto
Seselan/imbuhan in-um
Conto in
Sambung-sinambung
Sawang-sinawang
Conto um
Sebar-sumebar
Saur-semaur
Tembung cambonan : tembung loro digandheng dadi siji nuwuhake teges anyar
Conto
Raja kaya : ingon-ingon sapi, kebo kambing lan liyan-liyane
Nagasari : jajan digawe saka tepung beras lan godhong gedhang
Tembang camboran : tembung loro kang tegese padha digandheng dadi siji dienggo
bareng duwe teges mbangetake
Conto
Babak bundas
Gagah prakosa
Perang antara Pandhawa karo kurawa. Pandhawa 5 kurawo 100. Pandhawa gambarake
kabecikan, kurawa gambarake sifat ala.
Contoh
gjh Gajah
gambar pandhawa
Punthadewa Werkudara Janaka Nakula Sadewa
Cerita pandhawa
Pandhawa ratu ing ngastika kagungan putra 5 lanang kabeh diarani pandhawa yaiku
punthadewa, werkudara, janaka, nakula lan sadewa.