Anda di halaman 1dari 10

AKSARA BALI

1. MANUT KAWIGUNANNYANE AKSARA BALI KEPAH DADOS 3:


1. Aksara Wreastra kangge nyurat basa Bali lumrah. Minakadi pipil, urak lan sane sios-
siosan. Luire:

2. Aksara Swalalita kangge nyurat basa Jawi kuna (Kawi), basa Sansekerta, utawi
Basa Bali sane mawiwit saking basa kekalih inucap. Minakadi: kekawin, sloka
Miwah sane siosan. Luire:

3. Aksara Modre kangge nyuratang sastra kadiatmikan minakadi: rerajahan, kajang,


Ulap-ulap, japa mantra, miwah saluiring sane maiketan ring pralambang (eka aksara,dwi
aksara, tri aksara) miwah sane siosan. Conto:

2. MANUT WANGUN (BENTUK) AKSARA BALI KEPAH DADOS:

1. Aksara Lagna (Dasar) Luire:

2. Aksara Turunan:
a.Wangun Gantungan Luire: :

b.Wangun Gempelan Luire:

3.Wangun Pangangge Aksara/Sandangan suara Luire:


a. Pangangge Suara:
b. Pangangge Tengenan:

c. Pangangge Arda Suara:

3. MANUT PATI URIPING AKSARA:

1. Aksara Suara (vokal):


2. Aksara Wianjana (konsonan):

3. Aksara Arda Suara (semi vokal):

.
4. WASTAN AKSARA MIWAH PENGANGGENNYANE

A. AKSARA SUARA

No Aksara Pangangge Aksara Mawasta Dirgha pangangge Aksara latin/


Suara latin mawasta
Hreswa

1 a Akara a/tedung
i
2 Ikara ulu,ulu sari

3 u Ukara suku ,suku ilut/


suku kred.
4 e Ekara Taling marepa/
Daitia.
5 o Okara o/taling tedung.
pepet
6 e Pepet matedung.
7 … ……
Em/ulu ricem

8 …m/…ng
….. …….. Ulu candra
Catetan:
Sajeroning nyurat basa Bali Kepara, aksara suarannyane kambil saking aksara
Wisarga ( ) kawewehin antuk pangangge aksara suara manut ring sane kabuat-
ang.

B. AKSARA WIANJANA.
Akasara Wianjana malarapan antuk wargannyane kaperang dados limang
Paos, sakadi ring sor puniki.

No Aksara Alpa Maha Alpa Maha Anu Ardha Usma Wisarga


Warga prana prana prana prana suara suara
1 Kantia

2 Talawia

3 Murdania

4 Dantia

5 Ostia

Saking perangan Aksara inucap, metu raris pasang aksara rangkepan wianjana nga-
nutin Hukum Fonemis sakadi Hukum Fonemis bahasa Sanskerta. Luirnyane:
1. Talawia
a. Yening wenten akasara , kagantungin aksara wiadin , sajeroning kruna

lingga (kata dasar), puniki mauwah (berubah) manados ,

conto: Panca, kasurat boya ja

Panji, kasurat boya ja

b. Yening aksara , kagantungin antuk aksara , sajeroning kruna lingga.

, punika mauwah dados

Conto: Adnyana, kasurat boya ja

Pradnyan, kasurat
c. Kruna-kruna sane mawiwit saking basa sanskerta minakadi yasa, yusa, dirgha
yusa, sa, puniki kasurat antuk sasaga .

Conto:
d. Kruna mawiwit saking basa sanskerta minakadi: iccha, manados ica, pica,
icen, kicen, kasurat manggeh sakadi suratan basa sanskerta.
Conto: pica= kicen

e. Yening aksara , kagantungin antuk aksara , puniki kasurat sasaga

conto: pascat , saniscara: , lascarya:

2. Murdhania:
a. Yening aksara na, akasara sa magenah ring ungkuring aksara ra, surang, guwung
re marepa utawi guwung macelek, na lan sa punika kasurat na rambat, sasapa.
Conto: warna krana rena rawana

ramayana tresna warsa arsa


b. Yening aksara ta, wenten ring ungkur/magantung ring aksara na rambat lan sa
sapa, aksara ta kasurat talatik.
Conto: kanta danta wasta dusta
c. Yening aksara na rambat kagantungin aksara da, patut ngangge da madu.
Conto: padanda pandu

3. Dantia.
Pasang aksara ri sajeroning warga dantia puniki, wenten sekadi pasang pageh
pakantenannyane minakadi; yening aksara ta wenten ring ungkuring surang janten
kasurat tatawa (th)
Conto: arta warta parta

Siosan ring punika, sampun majanten yening sasuratan warga dantia manut paka-
dangan suaran ipun.
Conto: na danti rangkepan/gantungannyane pastika da utawi ta danti. Minakadi:
Wantah pantun bintang

punduk kandik sinduk

AKSARA WREASTRA MIWAH SWALALITA WIANJANA


No Wianjana Dirgha Gantungan Gempelan Latin Mawasta Suara ring
Ha Wisarga Kakolongan

Na Nakojong Gigi/dantia

Ca Camurca Talu
Cha Calaca Talu

Ra Guwung/ Ardasuara
Re Cakra
Remarepa
Ka Kakolongan

Da Dalindung Gigi

Dha Damadu Gigi

Ta Gigi

Ta Talatik Langit-la-
ngit
Tha Tatawa gigi
Sa Sadanti usma

Ca Sasaga

sa sasapa

Wa Suku Ardasuara
kembung
La Ardasuara

Le Lemalenge Ardasuara

Ma Lambe/ostia

Ga Kantia
Gha Gagora Kantia

Ba Lambe/ostia

Bha Bakembang

Nga Kantia
Pa Lambe

Pha Pakapal

Ja Talawia

Jha Jajaera
Ya nania Ardasuara

Nya Talawia

PASANG PANGANGGE AKSARA

1. Pangangge Suara
a. tedong, kangge nyuratang suara sandi a+a dados a panjang.
Conto: saampun dados sampun mangge kanggo

b. ulu sari kangge nyurat suara sandi i+i dados i panjang, taler kangge cihna wasta anak istri.
Conto: di ibi dados dibi

Dewi Saraswati bhatari Anggreni

c. Suku ilut, taler kangge nyuratang suara u panjang uatawi u+u


conto: patuut dados patut
PEMERINTAH KABUPATEN BANGLI
DINAS PENDIDIKAN PEMUDA DAN OLAH RAGA
SMK NEGERI 1 KINTAMANI
TES UJIAN PRAKTIK
Mata Pelajaran : Bahasa Bali
Hari/Tanggal : Rabu, 6 Mei 2009
Waktu : 90 menit.

I. Petunjuk Umum.
1.Tulislah terlebih dahulu nama dan nomor peserta ujian anda pada
Pojok kanan atas lembar jawaban yang telah tersedia.
2. Tulislah jawaban dengan pensil 2B
3. Bacalah soal dengan seksama!
II. Soal.
1. Surat antuk aksara latin.

2. Salin antuk aksara Bali.


DELEM
Tongose tegeh nyen ngorahang jelek. Bank BRI nyen ngo-
rahang sing ada pipis. Kenehe pang cara Sang Prabhu Aiswaryadala
sida nyapa kadi aku. Yen tusing ngelah kabisan muah arta brana, ba-
tak bisa ngorahang nggih, patut, lan becik,saksat dreda bakti, pasti-ka sang
ngawa rat asih teken I raga.
Idep ngulurin indria, buka gending nungkulang keneh, mo-
ne yeh mudah padang mael. Idup di banjaran Tanah Embut, I Putu
Panjul lascarya malaksana dusta dudu, mobab mrokpok tusing nawang lek
ati buka kepasilane idup ulian mamongah.
Kunci Jawaban

1) NYANGUT

Dugase tanggal 9 April warsa 2009, wangsa Indonesiane nglaksanayang karya. agung sane
kawastanin Pemilu. Kabenengan dugase ento, di Bali nyalanang karya agung Manca Bali Krama
di pura Besakih nuju purnamaning kadasa sakawarsa 1931.
Sawatara ada 171 yuta rakyat Indonesiane mamilih anggota legislatif pinaka wakil
nyane di parlemen. Liu masi rakyate tuara mamilih utawi golput. Anake ane golput ento
sing madan nyangut, sawireh tusing nyalanang tanggung jawab. Yen I Sangut, jawat ia di
tongose ala enu mabela tekening patut

2).

Anda mungkin juga menyukai