GEGURITAN
Geguritan utawa guritan yaiku sawijine karya sastra kang basane cekak, mentes lan endah. Guritan
asale saka tembung “gurit”, kang ateges kidung. Guritan kaperang dadi loro, yaiku geguritan gagrag
lawas lan geguritan gagrag anyar (puisi Jawa modern).
Titikane geguritan gagrag lawas lan gagrag anyar:
1. Struktur fisik
a. Tipografi (Bentuke Guritan)
Yaiku wewangunan guritan kang tinulis. Guritan bisa ngebaki larik utawa ora, kawiwitan
aksara gedhe utawa ora, lan sapanunggalane.
d. Tembung Konkret
Yaiku tetembungan kang bisa ditangkep dening alat indra kang bisa nuwuhake imaji.
Tembung konkret bisa arupa pepindhan utawa pralambang.
Tuladha :
bun(embun) bisa dadi pralambang wening, niyat suci, tulus, endahing swasana esuk.
e. Busananing Basa / Lelewaning Basa
Yaiku panganggone basa kang bisa nguripake swasana lan nuwuhake rasa endah. Busanane
basa bisa arupa basa rinengga kang maneka warna lan uga majas.
f. Wirama (Rima)
Yaiku runtuting swara ing geguritan kang bisa ing wiwitan, tengah utawa ing pungkasaning
gatra.
2. Struktur Batin
a. Tema
Yaiku kekarepan utawa maksud tartamtu kang kinandhut ing saben tembung, gatra, pada
lan sakabehe pada ing geguritan.
b. Rasa
Yaiku pandungkape rasa panggurit tumrap bakune pirembugan kang kinandhut ing
geguritan kang ditulis.
c. Nada
Yaiku kekarepane panggurit marang pamaos salaras karo isine geguritan. Kekarepan iki
bisa arupa pesen kang sipate ngguroni, ndhikte, ngudhari prakara lsp.
d. Amanat
Yaiku pesen kang kinandhut ing geguritan kang diandharake panggurit marang pamaos.
Ature Simbah
Aja kok ganti rambute bumi kanthi wesi kang njangkar bumi
a. Tipografi
- Guritan “ature simbah” migunakake wewangunan rata kiri
- Saben gatra diwiwiti aksara gedhe
- Dumadi saka sapada cacahe 12 gatra/larik
- Ing wiwitan saben gatra migunakake aksara gedhe
- Panggurit ngrengga ukara ing gatra 4,8,12 luwih dawa tinimbang gatra liyane.
b. Diksi
- Tembung aking minangka gantine tembung garing
- Tembung tirta minangka gantine tembung banyu
- Tembung ketiga ngerak nggambarake mangsa ketiga kang panas banget
- Tembung bawana minangka dasanamane lemah/bumi
- Tembung rambute bumi tegese wit-witan ing alas
- Tembung jangkar – jangkar tegese wesi – wesi minangka pondhasi bangunan
c. Imaji
Ing guritan “Ature Simbah” migunakake imaji pangrungu ing tetembungan Sambat tangis
anggegirisi sumebar.
d. Tembung Konkret
Tetembungan kayata aking, asat, ketiga ngerak minangka pralambang mangsa ketiga
e. Busananing Basa
- Majas Personifikasi
Tumuruning tirta amerta
Jun-jun kang sumendhe
Salumahe bawana
- Majas Metafora
Aja kok ganti rambute bumi kanthi wesi kang njangkar bumi
f. Wirama ( Rima )
Geguritan “Ature Simbah” ora migunakake wirama tartamtu.
TUGAS GEGURITAN
a. Mbobot
- Neloni
- Matang wulan
- Mitoni / Tingkeban
- Procotan
b. Lairan
- Mendhem ari – ari
- Brokohan
- Sepasaran
- Aqiqah
- Puput Puser
- Selapanan
c. Bocah
- Tedhak Siten
- Nyapih
d. Lajang
- Khitan
- Tetesan
- Tarapan
- Pangur
e. Jaka lan Prawan
- Mantenan
f. Tilar / Seda
-