Kasusastraan wit ipun saking Basa Sansekerta. Kasusastraan mawit saking (berasal dari) kruna sastra sané
mateges ajah-ajahan/ ilmu pengetahuan, polih pangater Su sané mateges becik utawi luwih, lan polih pangater
lan pengiring (Ka-an) punika mateges nyihnayang kawéntenan.
Dadosne pengertian kausastraan:
Kasusastraan inggih punika kawentenan ajah-ajahan sane becik utawi luwih.
Kasusastraan taler mateges: kekawian sastra sane metu saking padma hredaya manusa sané marupa
tulisan utawi karangan sané kawéntenannyane luwih, becik tur lengut.
Kasusastran Bali miwah Jawa Kuna manut aab (jaman), kaepah dados kalih minakadi :
1. Kasusastraan Bali Purwa
2. Kausastraan Bali Modern
Tembang macapat punika sajeroning kasusastra prasida kaanggén ngwangun geguritan. Geguritan
inggih punika kakawian utawi karangan sané kawangun antuk tembang macapat. Upami :
Geguritan Sampik Ingtai, ngangen tembang macapat campuran, olih Ida Ketut Sari.
Geguritan Jaya Prana, ngangen tembang macapat ginada kewanten, olih I Ketut Putra.
Geguritan Basur, ngangen tembang ginada kemanten, olih Ki Dalang Tangsub.
Geguritan Sucita miwah Subudi, ngangen tembang macapat campuran, olih Ida Bagus Ketut
Jelantik.
Geguritan Tamtam, ngangen tembang macapat campuran, olih I Ketut Sangging. Miwah sane
lianan.
2. Kidung utawi Tembang Tengahan utawi Sekar Madia, punika taler marupa kakawian utawi karangan
sané kawangun antuk sekar madia makadi kidung Tantri, kidung Sri Tanjung, miwah sané lianan.
Kidung punika yening tetesin malih wénten sané marupa :
o Kidung sané nganggé tembang macapat. Basa sané kaanggén marupa basa tengahan sakewanten
kawangun antuk tembang macapat makadi :
1. Kidung Ranggalawe.
2. Kidung Sri Tanjung.
3. Kidung Pamancangah Dalem.
4. Kidung Amad Muhamad.
5. Kidung Kaki Tua, miwah sané lianan.
o Kidung sané nganggén kidung sujati makadi :
1. Malat.
2. Wargasari.
3. Alis-alis Ijo.
4. Tantri, miwah sané lianan.
3. Kekawin utawi Tembang Gede utawi Sekar Agung utawi Wirama inggih punika kakawin utawi
karangan sané kawangun antuk wirama makadi:
o Kekawin Ramayana olih Empu Yogi Swara.
o Kekawin Bharata Yudha olih Empu Sedah miwah Empu Panuluh.
o Kekawin Arjuna Wiwaha olih Empu Kanwa.
o Kekawin Sutasoma olih Empu Tantular.
o Kekawin Siwaratri Kalpa olih Empu Tanakung.
o Kekawin Semarandhana olih Empu Darmaja.
o Kekawin Gatotkaca Sraya olih Empu Panuluh.
o Kekawin Writtasancaya olih Empu Tanakung.
o Kekawin Negarakethagama olih Empu Prapanca.
o Kekawin Kresnayana olih Empu Triguna, miwah sane lianan.
TEMBANG MACAPAT
GENDING RARĒ
MERAH PUTIH
merah putih benderan titiange
berkibaran di langite terang galang
nika lambang jiwan rakyat Indonesia
merah brani madasar hatiné suci
pusaka adil lan luhur jaya sakti
merah putih benderan titiangé
KETUT GARING
Ketut garing nyeneng di mengwi
Raras cara kuta semu cara badung
Tindak cara tabanan tayungané cara den bukit
Cara den bukit, nganutin den bukit
Boya tiang boya tiang wong kadungu
Tiang juru pencar diarep tiangé dungki
Dungki cenik misi be kepiting
Adepa di klating banga pipis satak
Bange pipis satus nanggu satus tigang benang
Sumping Waluh
Sumping-sumping waluh jalan luas ka Poh Gading, Nyoman.
Tabu-tabu lanjar, I Lanjar masusun unti, Manis.
Apaké untiné, saur genjing makecap madu, Manis.
Teka Nanang Lejar lengar koplar senggot kambing, Domba