Anda di halaman 1dari 4

Kasusastraan Bali Purwa

Kasusastraan wit ipun saking Basa Sansekerta. Kasusastraan mawit saking (berasal dari) kruna sastra sané
mateges ajah-ajahan/ ilmu pengetahuan, polih pangater Su sané mateges becik utawi luwih, lan polih pangater
lan pengiring (Ka-an) punika mateges nyihnayang kawéntenan.
Dadosne pengertian kausastraan:
 Kasusastraan inggih punika kawentenan ajah-ajahan sane becik utawi luwih.
 Kasusastraan taler mateges: kekawian sastra sane metu saking padma hredaya manusa sané marupa
tulisan utawi karangan sané kawéntenannyane luwih, becik tur lengut.
Kasusastran Bali miwah Jawa Kuna manut aab (jaman), kaepah dados kalih minakadi :
1. Kasusastraan Bali Purwa
2. Kausastraan Bali Modern

1. Kasusastran Bali Purwa


Kasusastran Bali Purwa wenten sané mawangun gancaran wentén sané mawangun puisi. Gancaran
inggih punika kakawian utawi karangan sané bebas lan nénten kaiket antuk uger-uger.

 Kasusastran Bali Purwa sané mawangun gancaran minakadi :


1. Satua-satua Bali sane kapupulang ring “Kembang Rampe Kasusastran Bali Purwa” sane
kapupulang olih I Gusti Ngurah Bagus sareng I Ketut Ginarsa.
2. Mahabharata olih Bhagawan Byasa.
3. Satua Ni Diah Tantri Olih I Made Pasek.
4. Tunjung Mekar olih I Ketut Sukrata.
5. Miwah sane lianan.
 Kasusatraan Bali Purwa sane mawangun puisi.
Puisi ring sajeroning Kasusastraan Bali Purwa kabaos Tembang. Pepalihan tembang manut papalihan I
Gusti Ketut Ranuh minakadi :
1. Gegendingan
a. Gending Rare, biasané kaanggén nyirepang anak alit utawi ngapul-ngapulang anak alit yening ipun
sedek ngambek muah kaangén ri sedek maplalian. Upami : juru pencar, jenggot uban, made cenik,
mati delod pasih, miwah sané lianan.
b. Gending Jejangeran, upami : putri ayu, siap sangkur, majejangeran, miwah sané lianan.
c. Gending Sangiang, upami : puspa panganjali, kukus arum, suaran kembang, miwah sané lianan.
2. Tembang Macapat, taler kawastanin sekar alit, utawi tembang alit inggih punika madue uger-uger sané
kaiket antuk padalingsa. Pada teges ipun akéh kecap / wanda sane abaris. Lingsa teges ipun labuh aksara
sané pinih untat. Muah akéh carik ring sajeroning apada. Tiosan ring geguritan taler wénten parikan.
Parikan pateh sekadi geguritan taler ngangén pupuh, bedannyané:Yening Parikan reripannyané madué
bantang saking satua sané sampun wénten riinan utawi ngambil crita saking crita pawayangan, sakadi
Parikan Arjuna Wiwaha, Tantri, Lubdaka, Parikan calonarang, Parikan Salia.
a. Tembang macapat akéhnyané wénten dasa soroh makadi :
 Pupuh Dangdang Gula.
 Pupuh Sinom.
 Pupuh Durma.
 Pupuh Pangkur.
 Pupuh Mijil.
 Pupuh Semarandana.
 Pupuh Pucung.
 Pupuh Ginada
 Pupuh Ginanti.
 Pupuh Maskumambang.

Tembang macapat punika sajeroning kasusastra prasida kaanggén ngwangun geguritan. Geguritan
inggih punika kakawian utawi karangan sané kawangun antuk tembang macapat. Upami :

 Geguritan Sampik Ingtai, ngangen tembang macapat campuran, olih Ida Ketut Sari.
 Geguritan Jaya Prana, ngangen tembang macapat ginada kewanten, olih I Ketut Putra.
 Geguritan Basur, ngangen tembang ginada kemanten, olih Ki Dalang Tangsub.
 Geguritan Sucita miwah Subudi, ngangen tembang macapat campuran, olih Ida Bagus Ketut
Jelantik.
 Geguritan Tamtam, ngangen tembang macapat campuran, olih I Ketut Sangging. Miwah sane
lianan.

2. Kidung utawi Tembang Tengahan utawi Sekar Madia, punika taler marupa kakawian utawi karangan
sané kawangun antuk sekar madia makadi kidung Tantri, kidung Sri Tanjung, miwah sané lianan.
Kidung punika yening tetesin malih wénten sané marupa :
o Kidung sané nganggé tembang macapat. Basa sané kaanggén marupa basa tengahan sakewanten
kawangun antuk tembang macapat makadi :
1. Kidung Ranggalawe.
2. Kidung Sri Tanjung.
3. Kidung Pamancangah Dalem.
4. Kidung Amad Muhamad.
5. Kidung Kaki Tua, miwah sané lianan.
o Kidung sané nganggén kidung sujati makadi :
1. Malat.
2. Wargasari.
3. Alis-alis Ijo.
4. Tantri, miwah sané lianan.
3. Kekawin utawi Tembang Gede utawi Sekar Agung utawi Wirama inggih punika kakawin utawi
karangan sané kawangun antuk wirama makadi:
o Kekawin Ramayana olih Empu Yogi Swara.
o Kekawin Bharata Yudha olih Empu Sedah miwah Empu Panuluh.
o Kekawin Arjuna Wiwaha olih Empu Kanwa.
o Kekawin Sutasoma olih Empu Tantular.
o Kekawin Siwaratri Kalpa olih Empu Tanakung.
o Kekawin Semarandhana olih Empu Darmaja.
o Kekawin Gatotkaca Sraya olih Empu Panuluh.
o Kekawin Writtasancaya olih Empu Tanakung.
o Kekawin Negarakethagama olih Empu Prapanca.
o Kekawin Kresnayana olih Empu Triguna, miwah sane lianan.

 TEMBANG MACAPAT

Pupuh Mijil ( Dadong Dauh)


Dadong dauh                                 4u
Ngelah siap putih                           6i
ba mataluh reko                             6o                     
Minab ada limolas taluhne             10e
Nanging lacur ada nak nepukin     10i
Anak cerik-cerik                           6i
Kliwat rusit ipun                            6u

Pupuh Ginanti ( Puisi Bali Tradisional)


Saking tuhu manah guru               8u
Mituturin cening jani                     8i
Kaweruhe luir senjata                    8a
Ne dadi prabotan sai                       8i
Ka anggen ngaruruh merta              8a
Seenun  ceninge urip                       8i                  

Pupuh ginada (EDE NGADEN AWAK BISA)


Eda ngadén awak bisa 8a
depang anaké ngadanin 8i
geginané buka nyampat 8a
anak sai tumbuh luu 8u
ilang luu buka katah 8a
yadin ririh 4i
liu enu pelajahin 8i

 GENDING RARĒ

MERAH PUTIH
merah putih benderan titiange
berkibaran di langite terang galang
nika lambang jiwan rakyat Indonesia
merah brani madasar hatiné suci
pusaka adil lan luhur jaya sakti
merah putih benderan titiangé

KETUT GARING
Ketut garing nyeneng di mengwi
Raras cara kuta semu cara badung
Tindak cara tabanan tayungané cara den bukit
Cara den bukit, nganutin den bukit
Boya tiang boya tiang wong kadungu
Tiang juru pencar diarep tiangé dungki
Dungki cenik misi be kepiting
Adepa di klating banga pipis satak
Bange pipis satus nanggu satus tigang benang
Sumping Waluh
Sumping-sumping waluh jalan luas ka Poh Gading, Nyoman.
Tabu-tabu lanjar, I Lanjar masusun unti, Manis.
Apaké untiné, saur genjing makecap madu, Manis.
Teka Nanang Lejar lengar koplar senggot kambing, Domba

Anda mungkin juga menyukai