A. Identitas
Nama Penyusun : Melinda Dyah Utami, S.Pd.
Satuan Pendidikan : SMA Negeri 1 Rembang Purbalingga
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Fase : F
Jenjang / Kelas : SMA / XI
Tahun Pelajaran : 2023 / 2024
Alokasi Waktu : 2 JP (2 X 45 menit/ 1 Pertemuan)
Konten / Topik : Pariwara (Iklan Abasa Jawa)
B. Capaian Pembelajaran
Elemen menulis: Murid mampu menulis teks nonsastra berupa iklan (pariwara,
broadcast) untuk berbagai tujuan secara logis, kritis dan kreatif.
D. Materi
1. Faktual : Pariwara (Iklan) menggunakan bahasa Jawa.
2. Konseptual : Pengertian pariwara (iklan), ancas pariwara, jinis
pariwara, paugeran pariwara, perangan pariwara, unsur-
unsur pariwara, tatacara damel pariwara.
3. Prosedural : Mengidentifikasikan jenis dan struktur pariwara (iklan),
menganalisis bahasa yang digunakan dalam pariwara,
menganalisis isi pariwara cetak maupun elektronik,
membuat produk pariwara baik cetak maupun eletronik
secara kreatif.
4. Metakognitif : Membagikan pariwara melalui media sosial dan teman
lain untuk mengomentari pariwara yang sudah dibagikan
melalui media sosial.
5. Materi remidial : Bagi murid yang belum mencapai KKTP diberi arahan
untuk mempelajari kembali materi yang belum dikuasai
dengan bimbingan guru, kemudian mengikuti remidial.
6. Materi pengayaan : Murid membandingkan iklan yang berasal dari berbagai
macam media iklan.
E. Peta Konsep
F. Materi
1. Tegese Pariwara
Pariwara neng basa padinan, diarani “tawa”. Menawa neng Bahasa Indonesia, diarani
“iklan”. Pariwara yaiku sawijining sarana komunikasi kang digawe kanggo wong
akeh/ masyarakat, kanthi ancas (tujuan) tartamtu, kayata kanggo narik kawigatenan
wong kanggo tetuku, menehi ngerti, ngandhani, lan ngajak-ajak.
2. Kagunan Pariwara
Kagunan (fungsi) pariwara kang baku yaiku kanggo menehi ngerti masyarakat
babagan sawijining informasi nanging uga ngemu surasa ajak-ajak (persuasif).
Pariwara uga duwe kagunan kang mligi gumantung marang jinise pariwara. Saben
jinise pariwara duwe kagunan kang mligi (fungsi spesifik) kayata:
a. Kagunan Pemasaran iklan niaga/ dodolan
b. Kagunan Komunikasi iklan pengumuman, penerangan
c. Kagunan Pendidikan iklan pendidikan
d. Kagunan Sosial iklan layanan masyarakat
Jlentrehan (penjelasan) kanthi jangkep ngengingi jinis pariwara wonten ing papan
ngandhap menika.
a. Kagunan Pemasaran
Kagunan iki gegayutan karo kagunan pariwara kanggo dodolan (niaga), yaiku
menehi informasi babagan barang utawa jasa kang ditawakake saka produsen
marang konsumen, kanthi ancas:
1) ngenalake produk (anyar) marang masarakat/ konsumen,
2) njelasake nedane produk sing dipasarake karo produk liyane,
3) supaya produk luwih dikenal dening masarakat, tinimbang produk liyane
kang ora ditawakake,
4) Mbangun rasa tresna lan percaya antarane produk sing dikenalake lan calon
konsumen.
c. Kagunan Pendidikan
Kagunan pendidikan sajrone pariwara, yaiku sawijining pariwara bisa kanggo
menehi informasi, kabar, lan kawruh (pengetahuan) marang masarakat.
Tuladhane: pariwara kang digawe dening lembaga-lembaga pemerintah kang
isine nerangake program-program kang wigati/ penting dingerteni dening
masyarakat.
Katrangan gambar: Lembaga GERMAS ngandharake babagan virus corona.
d. Kagunan Sosial
Kagunan sosial yaiku pariwara kanggo njaga kepentingan sosial, kayata menehi
himbauan lan pangeling-eling marang masyarakat.
Tuladhane:
- Pariwara ajakan njaga resike lingkungan
- Pariwara ajakan gotong royong
- Pariwara ajakan tumindak kabecikan, lsp
3. Jinise Pariwara
a. Jinis pariwara miturut wujude
Jinis-jinis pariwara adhedhasar wujude, yaiku:
1) Pariwara awujud suara: Iklan Audio
Tuladha: iklan radio, iklan nganggo toa
2) Pariwara tinulis utawa gambar: Iklan Visual
Tuladha: iklan awujud poster, spanduk, utawa iklan ing koran
3) Pariwara suara lan gambar: Iklan Audio Visual
Tuladha: iklan awujud video kang disiyarake ing TV, kanal youtube utawa
sosial media liyane
b. Jinis pariwara miturut isine/ maksude, kayata pariwara komersil (niaga), pariwara
pendidikan, pariwara sosial, pariwara politik.
- Pariwara komersil (niaga) - Pariwara Pendidikan
c. Jinis pariwara miturut media kanggo nyebarake iklan kaperang dadi 2, yaiku:
1) Iklan cithak (cetak), tuladhane: ariwarti (koran), kalawarti (majalah), pamflet,
baliho, lsp.
2) Iklan elektronik, tuladhane: ikan kang disiarake lumantar raddhio, TV,
internet (kanal youtube).
4. Struktur Kebahasaan Pariwara
Basa Ing Pariwara
a. Basa ing pariwara iku cekak aos, cetha, lan terwaca. Uga migunakake
tembung kang bisa dingerteni dening masarakat umum/ sasaran pariwara
(komunikatif).
b. Pariwara kalebu salah sijine kabar utawa wara-wara kanthi tujuan wong
kang ngrungokake utawa maca dadi kepencut marang produk kang
ditawakake, mula basa lan tulisane digawe supaya bisa narik kawigaten.
c. Pariwara kang becik iku kang isine nyata, ora ngapusi, lan bener; jumbuh
karo kasunyatan.
Kanthi ringkes basa ing pariwara iku kudu:
a. cekak aos/ lugas basane,
b. gampang dingerteni lan gampang ditampa isine (komunikatif),
c. nyenengake/ narik kawigaten,
d. isine nyata, ora ngapusi, lan objektif,
e. sipate ngajak-ajak (persuasif).