Anda di halaman 1dari 100

SENDI

&
PERGERAKANNYA
dr. Inge Friska Widjaya
Bagian Anatomi
FK UNTAR
ALAT GERAK :

1. Pasif = tulang/rangka

2. Aktif = otot dan sendi

SENDI / ARTICULATIO / ARTHROSIS

hubungan / persambungan antara 2 / lebih tulang,


tulang dengan cartilago, tulang dengan gigi

Klasifikasi sendi :

1. Berdasarkan struktur (karakteristik anatomi)

2. Berdasarkan fungsi (gerakan yang terjadi)


I. Klasifikasi berdasarkan struktur anatomi

Kriteria :

1. Ada / tidaknya ruangan di antara tulang2 yang bersendi


(cavitas articularis)

2. Tipe jaringan ikat di antara tulang2 yang bersendi

Beberapa tipe sendi :

1. Articulatio fibrosa

2. Articulatio cartilaginis

3. Articulatio synovialis
II. Klasifikasi berdasarkan fungsi

Berhubungan dengan gerakan yang dapat terjadi

Beberapa tipe sendi :

1. Synarthrosis

Tidak dapat digerakkan

2. Amphiarthrosis

Dapat sedikit digerakkan

3. Diarthrosis

Dapat digerakkan dengan bebas

Merupakan articulatio synovialis

Ada beberapa tipe dengan gerakan tertentu


I. ARTICULATIO FIBROSA
Cavitas articularis (-)

Tulang2 yang bersendi dihubungkan oleh jaringan ikat


fibrosa

Gerakan yang terjadi minimal / (-)

Tipe :

1. Sutura

2. Syndesmosis

3. Gomphosis
1. SUTURA
Dibentuk oleh suatu lapisan
jaringan ikat tipis
Hanya terjadi pada tulang2
tengkorak
Pertemuan irreguler &
interlocking kuat & mencegah
fraktur
Secara fungsi = synarthrosis
Waktu dewasa, beberapa sutura
diganti tulang synostosis
Co/ : sutura sagittalis
2. SYNDESMOSIS
Jarak antar tulang yang bersendi
lebih lebar & jaringan ikat lebih
banyak dibandingkan sutura

Jaringan ikat berupa ligamentum /


membrana interossea

Secara fungsi = amphiarthrosis

Co/ : membrana interossea cruris

articulatio tibiofibularis distal


3. GOMPHOSIS
Articulatio dentoalveolaris

Antara akar gigi (radix dentis) dengan


processus alveolaris maxilla /
mandibula

Jaringan ikat yang menghubungkan


adalah periodontium (periodontal
membran)

Secara fungsi = synarthrosis


II.ARTICULATIO CARTILAGINIS
Cavitas articularis (-)

Antar tulang dihubungkan oleh cartilago hyaline /


fibrocartilago

Gerakan yang terjadi sedikit / (-)

Tipe :

1. Articulatio cartilaginis primer (Synchondrosis)

2. Articulatio cartilaginis sekunder (Symphysis)


1. SYNCHONDROSIS
Pusat2 penulangan dipisahkan oleh
cartilago hyaline

Secara fungsi = synarthrosis

Temporer

Synchondrosis synostosis

Co/ : lempeng epiphysis


2. SYMPHYSIS
Terdapat bantalan / cakram
fibrocartilago diantara ujung dua
tulang yang bersendi yang dilapisi
cartilago hyaline

Terdapat pada midline tubuh

Secara fungsi = amphiarthrosis

Co/ : symphysis pubica

discus intervertebralis
III.ARTICULATIO SYNOVIALIS
Cavitas articularis (+)

Secara fungsi = diarthrosis

Tulang2 yang bersendi tidak


berhubungan secara langsung
terdapat capsula articularis, cartilago
articularis, cairan synovialis, cavitas
articularis, membrana synovialis,
discus articularis, ligamentum, bursa
CARTILAGO ARTICULARIS
Lapisan cartilago hyaline pada ujung tulang
yang bersendi
Permukaan rata, wear-resistant, low-
frictional, lubricated, compressible & elastis.
Putih, mengkilap, tebal 5-7 mm
Pada orang tua ketebalan berkurang 1-2 mm,
liat, kasar, permukaan tidak rata, warna
kekuningan
Fungsi : membantu pergerakan, mengurangi
friksi, shock-absorber, menahan & distribusi
tekanan kompresi
Tidak memiliki inervasi saraf & pembuluh
darah nutrisi secara difusi
CAPSULA ARTICULARIS

Mengelilingi articulatio synovialis,


menutup cavitas articularis dan
mempersatukan tulang2 yang
bersendi

Terdiri atas 2 lapisan :

1. Capsula fibrosa (luar)

2. Membrana synovialis (dalam)


1. CAPSULA FIBROSA (lapisan luar)
Terdiri atas jaringan ikat kolagen
irreguler yang melekat pada periosteum
tulang yang bersendi

Fleksibel & mudah diregangkan


membantu mencegah dislokasi

Ligamentum ikatan reguler, mampu


menahan regangan kuat, liat, agak elastis,
tekanan berlebihan akan dihambat refleks
kontraksi otot, mempersatukan tulang2

Ditembus oleh pembuluh darah dan saraf


2. Membrana synovialis (lapisan dalam)
Terdiri atas jaringan ikat longgar dengan
serat elastis
Membatasi capsula fibrosa, melapisi
permukaan tulang, ligamentum
intracapsularis, bursa dan sarung tendon
Mensekresi dan mengabsorbsi cairan
synovialis
Dapat berupa akumulasi jaringan lemak
(articular fat pad). Bantalan elastis,
fleksibel & deformable menempati
ruangan potensial & irreguler yang tidak
terisi cairan synovialis
CAIRAN SYNOVIA
Kental, warna jernih /kuning pucat
Terdiri atas asam hyaluronat yang
disekresi fibroblast-like cell di membrana
synovialis & cairan interstitial hasil
filtrasi plasma darah
Fungsi : mengurangi friksi dengan
melumasi sendi, shock absorber, supply
O2 dan nutrisi, mengeluarkan CO2 dan
hasil metabolisme dari chondrocyte ke
cartilago articularis serta mengeluarkan
bakteri & debris akibat penggunaan sendi
Saat diam, cairan synovia kental. Saat
bergerak menjadi lebih encer
LIGAMENTUM ACCESSORIUM
1. Ligamentum extracapsularis
Terletak diluar capsula articularis
Co/: ligamentum collaterale tibiale
2. Ligamentum intracapsularis
Terletak didalam capsula
articularis tapi terpisah dari
cavitas articularis oleh membrana
synovialis
Co/: ligamentum cruciatum
anterius
DISCUS ARTICULARIS / MENISCUS
Berupa bantalan, terletak di antara
permukaan tulang yang bersendi & melekat
pada capsula fibrosa
Biasanya membagi cavitas articularis
menjadi 2 ruangan, tiap ruangan
memungkinkan terjadi gerakan yang
berbeda.
Memungkinkan tulang yang berbeda
permukaan sendinya untuk bersendi dengan
cocok & rapat
Mempertahankan stabilitas sendi &
mengalirkan cairan synovialis ke area friksi
paling berat
BURSA

Struktur mirip bantal, untuk


mengurangi friksi pada beberapa
persendian. Berisi cairan synovialis

Antara kulit & tulang, tendo & tulang,


otot & tulang, ligamentum & tulang

Co/: articulatio genus


SARUNG TENDO

Struktur seperti pipa, membungkus


tendo tertentu, ditempat friksi tinggi

Co/: tendo M. biceps brachii di bahu

pada pergelangan tangan


VASKULARISASI

Persendian menerima darah dari


arteri articularis yang berasal dari
pembuluh darah di sekitar sendi dan
membentuk anastomosis (anastomosis
arteri periarticularis)

Arteri & vena terletak pada capsula


articularis, terutama pada membrana
synovialis
PERSARAFAN

Persendian kaya inervasi saraf, ujung saraf banyak terdapat


di capsula articularis

Hukum Hilton saraf yang menginervasi sendi juga


menginervasi otot yang menggerakkan sendi atau kulit
bagian distal yang melapisi otot tersebut

Persendian meneruskan rangsangan yang disebut


proprioseptif kesadaran terhadap gerakan dan posisi
bagian tubuh manusia
PERSARAFAN

Membrana synovialis relatif tidak sensitif terhadap rasa


nyeri

Serabut rasa nyeri banyak terdapat di capsula fibrosa dan


ligamentum. Ketika sendi mengalami trauma/cedera &
infeksi/arthritis nyeri pada sendi

Ujung saraf sensorik memberikan respon terhadap puntiran


dan regangan
TIPE GERAKAN ARTICULATIO SYNOVIALIS

1. Gerakan meluncur/gliding

2. Gerakan angular

a. Fleksi - Ekstensi

b. Fleksi lateral

c. Hiperekstensi

d. Abduksi Adduksi

e. Sirkumduksi

3. Rotasi : medial - lateral

4. Gerakan lain (hanya pada sendi tertentu)


4. Gerakan lain (hanya pada sendi tertentu) :

a. Elevasi depresi

b. Protraksi retraksi

c. Inversi eversi

d. Dorsifleksi plantarfleksi

e. Supinasi pronasi

f. Opposisi - reposisi
JENIS ARTICULATIO SYNOVIALIS

1. Articulatio plana (plane joint)

2. Ginglymus (hinge joint)

3. Articulatio trochoidea (pivot joint)

4. Articulatio ellipsoidea (condylar joint)

5. Articulatio sellaris (saddle joint)

6. Articulatio spheroidea (ball and socket joint)


1. ARTICULATIO PLANA (PLANE
JOINT)
Permukaan tulang yang bersendi rata /
hampir rata

Gerakan meluncur / bergeser diantara


tulang yang bersendi nonaxial

Co/: articulationes carpi, articulationes


intertarseae
2. GINGLYMUS (HINGE JOINT)

Permukaan cembung satu tulang sesuai


dengan permukaan cekung tulang lain

Tersusun seperti engsel, gerakan


terjadi hanya pada 1 bidang (monoaxial)

Gerakan sendi = fleksi & ekstensi

Co/: articulatio cubiti


3. ARTICULATIO TROCHOIDEA
(PIVOT JOINT)

Permukaan bulat/tajam satu tulang


bersendi dengan bagian seperti
cincin dari tulang lain

Sendi monoaxial gerakan yang


terjadi hanya rotasi sekeliling sumbu
longitudinalnya

Co/: articulatio atlantoaxialis


4. ARTICULATIO ELLIPSOIDEA
(CONDYLAR JOINT)
Peninggian berbentuk oval yang
cembung dari suatu tulang sesuai
dengan depresi berbentuk oval
dari tulang lain
Sendi biaxial gerakan yang
terjadi sekeliling 2 sumbu
Gerakan = fleksi, ekstensi,
abduksi, adduksi & sirkumduksi
Co/: articulatio
metacarpophalangeae digiti II-V
5. ARTICULATIO SELLARIS
(SADDLE JOINT)

Permukaan tulang yang bersendi


seperti sadel/pelana

Sendi biaxial

Gerakan = fleksi, ekstensi,


abduksi, adduksi & sirkumduksi

Pada articulatio
carpometacarpalis pollicis
6. ARTICULATIO SPHEROIDEA
(BALL AND SOCKET JOINT)

Terdiri dari permukaan seperti bola


pada 1 tulang yang sesuai dengan
permukaan seperti mangkok pada
tulang lain

Sendi multiaxial gerakan yang


terjadi disekeliling 3 sumbu

Gerakan = fleksi, ekstensi, abduksi,


adduksi, sirkumduksi & rotasi

Co/: articulatio humeri


Articulationes Extremitas Superior
1. Articulatio sternoclavicularis
2. Articulatio acromioclavicularis
3. Articulatio humeri
4. Articulatio cubiti
5. Articulatio radioulnaris proximalis
6. Membrana interossea antebrachii
7. Articulatio radioulnaris distalis
8. Articulatio radiocarpalis
9. Articulationes carpi
10. Articulationes carpometacarpales
11. Articulationes intermetacarpales
12. Articulationes metacarpophalangeae
13. Articulationes interphalangeae manus
1. Articulatio sternoclavicularis
2. Articulatio acromioclavicularis
3. Articulatio humeri (glenohumerale)
3. Articulatio humeri (glenohumerale)
4. Articulatio cubiti
Articulatio humeroradialis & humeroulnaris
5. Articulatio radioulnaris proximalis
6. Articulatio radioulnaris distalis
7. Articulatio radiocarpea
8. Articulatio mediocarpea
9. Articulatio carpometacarpal
10.Articulatio intermetacarpal
11.Articulatio metacarpophalangeae & interphalangeae
GERAK
EXTREMITAS
SUPERIOR
ARTICULATIO
STERNOCLAVICULARIS &
ACROMIOCLAVICULARIS
Sendi peluru menurut faalnya
Gerak pada sendi :
1. Mengangkat bahu
2. Menggerakkan scapula ke depan (memukul ke
depan) / belakang (tarik tambang / mendayung)
3. Menggantung beban badan (menggantung pada
palang tunggal dengan kedua tangan, menebang
pohon dengan kampak, berenang)
1.MENGANGKAT BAHU
(PENGGANTUNG GELANG BAHU)

1. M. trapezius pars descendens

2. M. levator scapulae

3. Mm. rhomboidei bagian atas

4. M. serratus anterior bagian atas

5. M. sternocleidomastoideus
2. MENGGERAKKAN SCAPULA KE
DEPAN / BELAKANG

1. M. trapezius pars horizontalis

2. Mm. rhomboidei bagian bawah

3. M. serratus anterior bagian tengah

4. M. pectoralis major yang menuju ke


humerus
3. PENGGANTUNG BADAN JIKA
LENGAN DIFIKSASI

1. M. trapezius pars ascendens

2. M. serratus anterior bagian bawah

3. M. latissimus dorsi yang melekat pada humerus

4. M. pectoralis major

5. M. pectoralis minor
ARTICULATIO HUMERI
Sendi peluru

Gerak pada sendi :

1. Antefleksi retrofleksi

2. Abduksi adduksi

3. Endorotasi eksorotasi
ARTICULATIO HUMERI
Articulatio spheroidea
Dibentuk : caput humeri & cavitas
glenoidalis scapula
Komponen : capsula articularis, lig.
coracohumerale, lig. glenohumerale, lig.
transversum humeri; labrum glenoidale &
bursa
Kekuatan sendi terutama dari rotator
cuff muscles
Gerakan : fleksi, ekstensi, abduksi,
adduksi, rotasi medial, rotasi lateral &
sirkumduksi
ANTEFLEKSI

1. M. pectoralis major
2. M. deltoideus pars
clavicularis
3. M. biceps brachii
4. M. coracobrachialis
5. M. serratus anterior
RETROFLEKSI

1. M. latissimus dorsi

2. M. triceps brachii caput


longum

3. M. teres major

4. M. deltoideus pars
spinalis
ABDUKSI

1. M. deltoideus pars
acromialis

2. M. supraspinatus

3. M. biceps brachii
caput longum
ADDUKSI
1. M. pectoralis major
2. M. triceps brachii caput
longum
3. M. deltoideus pars
clavicularis dan pars
spinalis
4. M. teres major
5. M. latissimus dorsi
6. M. biceps brachii caput
breve
ENDOROTASI
1. M. subscapularis

2. M. teres major

3. M. biceps brachii caput


longum dan breve (hanya
pada posisi sendi siku
ekstensi)

4. M. pectoralis major

5. M. deltoideus pars
clavicularis

6. M. latissimus dorsi
EKSOROTASI

1. M. infraspinatus

2. M. teres minor

3. M. deltoideus pars
spinalis
SENDI SIKU
Articulatio humeroulnaris

Articulatio humeroradialis

Articulatio radioulnaris
proximalis

Gerak pada sendi :

1. Fleksi ekstensi

2. Pronasi supinasi
ARTICULATIO CUBITI
Ginglymus

Dibentuk : trochlea humeri,


incisura trochlearis ulna &
caput radii

Komponen : capsula
articularis, lig. collaterale
ulnare & radiale; lig. annulare
radii

Gerakan : fleksi & ekstensi


FLEKSI
1. M. brachialis

2. M. biceps brachii

3. M. brachioradialis

4. M. pronator teres

5. M. flexor carpi
radialis

6. M. palmaris longus
EKSTENSI

1. M. triceps brachii

2. M. anconeus
PRONASI

1. M. pronator teres

2. M. pronator quadratus

3. M. palmaris longus

4. M. flexor carpi radialis

5. M. brachioradialis

6. M. extensor carpi
radialis longus
SUPINASI
1. M. supinator

2. M. biceps brachii

3. M. brachioradialis

4. M. extensor carpi
radialis longus
ARTICULATIO RADIOCARPEA
Sendi ellipsoidea / telur

Gerak pada sendi :

1. Fleksi palmar

2. Fleksi dorsalis

3. Abduksi radial

4. Abduksi ulnar
1. FLEKSI PALMAR
1. Mm. flexor digitorum
superficialis et profundus

2. M. flexor pollicis longus

3. M. abductor pollicis longus

4. M. flexor carpi ulnaris

5. M. flexor carpi radialis

6. M. palmaris longus
2. FLEKSI DORSALIS
1. M. extensor digitorum

2. M. extensor indicis

3. M. extensor digiti minimi

4. M. extensor carpi ulnaris

5. Mm. exetensor carpi radialis


longus et brevis

6. M. extensor pollicis longus


3. ABDUKSI RADIAL

1. M. extensor carpi radialis longus

2. M. flexor carpi radialis

3. M. abductor pollicis longus

4. M. extensor pollicis longus

5. M. flexor pollicis longus


4. ABDUKSI ULNAR
1. M. extensor carpi
ulnaris

2. M. flexor carpi ulnaris

3. M. extensor digitorum

4. M. extensor digiti minimi

5. Mm. flexor digitorum


superficialis et profunda
GERAK JARI
Articulatio carpometacarpal dan intermetacarpal
sendi pasak

Articulatio carpometacarpal pollicis sendi pelana

Articulatio metacarpophalangeae sendi telur

Articulatio interphalangeae sendi engsel


GERAK JARI
Gerak pada sendi :

1. Oposisi reposisi ibu jari

2. Fleksi ekstensi jari

3. Abduksi adduksi jari


1. OPOSISI
Sirkumduksi, rotasi dan fleksi berturut-turut
1. Sirkumduksi
M. abductor pollicis brevis
M. opponens pollicis
M. flexor pollicis brevis

2. Rotasi
M. opponens pollicis
M. flexor policis brevis

3. Fleksi
Mm. flexor pollicis longus et brevis
Jari yang dihadapi akan bergerak mengadakan fleksi
berturut-turut pada :

Articulationes interphalangeae distalis oleh M.


flexor digitorum profundus

Articulationes interphalangeae proximalis oleh M.


flexor digitorum superficialis

Articulationes metacarpophalangeae oleh Mm.


lumbricales manus dan Mm. interossei manus
1. REPOSISI
1. M. extensor pollicis longus

2. M. extensor pollicis brevis

3. M. abductor pollicis longus


2. ABDUKSI - ADDUKSI
Pada articulationes metacarpophalangeae

Abd : - M. abductor digiti minimi manus dan

Mm. abductor pollicis longus et brevis jari


kelingking dan ibu jari

- Mm. interossei dorsales manus jari II-IV

Add : - M. adductor pollicis ibu jari

- Mm. interossei palmares jari II, IV dan V


Articulationes Extremitas Inferior
1. Articulatio lumbosacralis
2. Articulatio sacroiliaca
3. Symphysis pubis
4. Articulatio coxae
5. Articulatio genus
6. Articulatio tibiofibularis
7. Membrana interossea cruris
8. Articulatio talocruralis
9. Articulatio subtalaris
10. Articulatio tarsi transversa
11. Articulatio tarsometatarsal
12. Articulatio intermetatarsal
ARTICULATIO COXAE

Sendi buah pala (spheroidea)

Gerak lebih terbatas daripada articulatio


humeri

Gerak pada sendi :

1. Antefleksi dan retrofleksi

2. Abduksi dan adduksi

3. Eksorotasi dan endorotasi


ARTICULATIO COXAE
Articulatio spheroidea

Dibentuk : caput femoris & acetabulum

Komponen : capsula articularis,


lig. iliofemorale, lig. pubofemorale,
lig. ischiofemorale, lig. capitis femoris,
labrum acetabulare, lig. transversum
acetabuli

Gerakan : fleksi, ekstensi, abduksi,


adduksi, sirkumduksi, rotasi medial,
rotasi lateral
1. ANTEFLEKSI

1. M. iliopsoas

2. M. rectus femoris

3. M. sartorius

4. M. tensor fasciae latae

5. M. gluteus medius

6. M. gluteus minimus

7. Mm. adductores
1. RETROFLEKSI

1. M. gluteus maximus

2. M. ischiocrurales

3. M. gluteus medius

4. M. adductor magnus
2. ABDUKSI

1. M. gluteus medius

2. M. gluteus minimus

3. M. gluteus maximus

4. M. tensor fasciae latae

5. M. rectus femoris

6. M. piriformis
2. ADDUKSI

1. Mm. adductores

2. M. gluteus maximus

3. M. semimembranosus

4. M. iliopsoas
3. EKSOROTASI
1. M. gluteus maximus
2. M. gluteus medius
3. M. gluteus minimus
4. M. quadratus femoris
5. M. triceps coxae
6. M. piriformis
7. M. obturator internus
8. M. iliopsoas
9. M. adductor magnus
3. ENDOROTASI
1. M. adductor magnus

2. M. gluteus medius

3. M. gluteus minimus

4. M. tensor fasciae
latae
ARTICULATIO GENU

Dilihat dari bentuk kepala sendi


articulatio spiralis

Gerak pada sendi :

1. Fleksi ekstensi

2. Eksorotasi - endorotasi
ARTICULATIO GENUS
Dibentuk : condyli femoris, condyli tibia &
patella

Komponen : meniscus, lig. transversum genus,


lig. meniscofemorale anterius & posterius,
lig. patella, retinaculum patellae mediale &
laterale, lig. collaterale tibiale & fibulare,
lig. popliteum obliquum & arcuatum,
lig.cruciatum anterius & posterius, bursa
prepatellaris; infrapatellaris & suprapatellaris

Gerakan : fleksi, ekstensi, sedikit rotasi medial,


rotasi lateral bila lutut fleksi
1. FLEKSI
Dihambat oleh :

1. Tertegangnya

M. quadriceps femoris

2. Terjepitnya
ligamentum cruciatum
anterius

3. Mm. flexor diantara


femur dan tibia
Digerakkan oleh :
1. M. semitendinosus
2. M. semimenbranosus
3. M. biceps femoris
4. M. gracilis
5. M. sartorius
6. M. popliteus
7. M. gastrocnemius
1. EKSTENSI
Dihambat oleh :

1. Ligamentum
cruciatum posterius

2. Ligamentum
collateralia

Digerakkan oleh :
1. M. quadriceps femoris
2. M. tensor fasciae latae
2. EKSOROTASI

1. M. biceps femoris

2. M. tensor fasciae latae

3. M. gastrocnemius
caput medial
2. ENDOROTASI

1. M. semimembranosus

2. M. semitendinosus

3. M. sartorius

4. M. popliteus

5. M. gastrocnemius caput
lateral
ARTICULATIO TALOCRURALIS

Sendi engsel

Gerak pada sendi :

1. Dorsofleksi

2. Plantarfleksi
1. DORSOFLEKSI

Digerakkan oleh :
1. M. tibialis anterior
2. M. extensor hallucis longus
3. M. extensor digitorum
longus
1. DORSOFLEKSI
Dihambat oleh :

1. Ligamentum mediale articulationes talocruralis


pars tibiotalaris posterior

2. Ligamentum mediale articulationes talocruralis


pars tibiocalcanea

3. Ligamentum talofibulare posterius

4. Ligamentum calcaneofibulare

5. Tertumbuknya trochlea tali pada kedua malleoli


2. PLANTARFLEKSI
Digerakkan oleh :
1. M. gastrocnemius
2. M. soleus
3. M. tibialis posterior
4. M. flexor hallucis longus
5. M. flexor digitorum
longus
6. M. peroneus longus et
brevis
2. PLANTARFLEKSI
Dihambat oleh :

1. Ligamentum mediale articulationes


talocruralis pars tibiotalaris anterior

2. Ligamentum mediale articulationes


talocruralis pars tibionavicularis

3. Ligamentum talofibulare anterius


BAHAN PEMBELAJARAN

1. Diktat Osteologi

2. Diktat Ilmu Alat Gerak

3. Clinical Anatomy 7th ed. Richard S. Snell

4. Clinically Oriented Anatomy 5th ed. Keith L. Moore

5. Atlas Anatomi Manusia Sobotta

6. Netter, Atlas of Human Anatomy


ARTICULATIO TEMPORO-MANDIBULARIS
(TMJ)
Kombinasi articulatio plana & ginglymus

Dibentuk : processus condylaris mandibula,


fossa mandibularis & tuberculum
articularis ossis temporalis

Komponen : capsula articularis, meniscus,


lig. temporomandibularis, lig. spheno-
mandibularis & lig. stylomandibularis

Gerakan : depresi, elevasi mandibula,


protraksi & retraksi mandibula

Anda mungkin juga menyukai