KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 1

KELULI KARBON BIASA

OBJEKTIF AM

Un itt

Memahami berkaitan keluli karbon dari segi sifat, struktur dan kaitan dengan rajah keseimbangan fasa serta jenisjenisnya.

OBJEKTIF KHUSUS

Di akhir unit ini anda dapat : Menerangkan istilah keluli karbon. Melakar dan menerangkan hubungan fasa melalui gambarajah fasa besi karbon. Menyenarai dan menjelaskan jenis-jenis keluli karbon.

KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 2

23 4.
PENGENALAN

ada tajuk yang lalu kita telah membin!angkan bagaimana bijih besi dan keluli diperolehi. "ita juga telah mempelajari bagaimana besi dan keluli diproses sebelun dikeluarakan untuk tujuan penggunaan "ali ini mari kita melihat pula berkenaan keluli karbon biasa dari segi sifat, struktur mikro, jenis dan kegunaan tentu dalam bidang kejuruteraan. 4.1 ALLOTROPI BESI Besi dan karbon menunjukkan sifat kelarutan yang lengkap dalam keadaan !e!air tetapi kelarutan yang terhad dalam keadaan pepejal. #istem rajah fasa besi-karbon mempunyai beberapa jenis larutan pepejal dan fasa-fasa peralihan. $ajah fasa besi-karbon juga mempamerkan tindakbalas-tindakbalas eutektik, eutektoid dan peritektik. #ebelum mengenali struktur aloi besi-karbon, perubahan bentuk hablur yang berlaku perlu difahami semasa pemanasan dan penyejukan besi tulin dalam keadaan pepejal. Besi tulin adalah allotropik iaitu bahan yang boleh berubah dalam beberapa bentuk hablur yang berlainan pada suhu-suhu tertentu. ada suhu bilik sehingga %&' oC sehingga & (%' oC, hablurnya adalah kiub berpusat jasad )b.!.!* dan dikenali sebagai besi alfa ) -+e*. Di atas suhu %&' oC sehingga & (%' oC, hablurnya adalah berkiub berpusat muka )f.!.!*. Besi yang stabil pada suhu ini dikenali sebagai besi-gamma ) -+e*. ,ika pemanasan seterusnya dijalankan, struktur hablurnya terus bertukar menjadi kiub berpusat jasad sebelum ianya menjadi !e!air pada suhu & -(- oC dan dikenali sebagai besi delta ) -+e*. erubahan struktur hablur dalam keadaan pepejal adalah berkait rapat dengan pembebasan haba semasa besi disejukkan daripada takat beku iaitu pada suhu &-(-oC. .itik di mana perubahan hablur ini berlaku dikenali sebagai titiktitik kritikal seperti /ambarajah 0.& di ba1ah ini.

KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 3

suhuC &(%'C A( %&'C A2 67%C

Masa bagi penurunan sela suhu

/ambarajah 0.& 5engkung enyejukkan Berkadar #ongsang 4ntuk Besi .ulin.

Dimensi )mm*

-+e

-+e -+e BCC %&'

/ambarajah 0.2

BCC

+CC

&(%'

#uhu oC

erubahan Dimensi Besi .ulin Berbanding Dengan #uhu

Atom-atom pada kekisi f.!.! adalah lebih padat jika dibandingkan dalam bentuk b.!.!, dan ini menyebabkan penge!utan berlaku semasa pemanasan besi- ke besi- . engembangan berlaku semasa pemanasan besi- ke besi- . "esemua perubahan ini berlaku pada titik-titik kritikal. .itik-titik kritikal adalah dirujuk seperti berikut :

KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 4

suhu perubahan dikenali sebagai A(. suhu perubahan dikenali sebagai A09A!m. 4jikaji menunjukkan suhu-suhu kritikal ini berubah semasa proses pemanasan dan penyejukan. #emasa pemanasan suhu perubahan struktur ke ialah dikenali sebagai titik A! ):!; adalah :!haufage; atau pemanasan dalam Bahasa eran!is* dan semasa penyejukan daripada keadaan lebur suhu perubahan ini dikenali sebagai titik Ar )adalah :refroidissement; atau penyejukan*. #ebagai !ontoh A!( dan Ar( bagi besi tulin ialah %&' oC dan %(- oC. #atu lagi perubahan ialah pada suhu 62( C. ada suhu ini, besi tulin hilang kemagnetannya dan titik ini dikenali titik Curle. #uhu ini tidaklah begitu penting dalam ra1atan haba kerana tiada perubahan struktur hablur berlaku. $ajah ini juga dikenali sebagai fasa besi-simentit )!ementite*, ini disebabkan kebanyakan karbon larut dalam besi berbentuk !ementite. enambahan karbon dalam besi boleh mengurangkan takat beku logam ini di samping mengubah suhu perubahan )suhu kritikal* struktur hablur. "elarutan karbon dalam besi yang berkiub berpusat jasad adalah rendah pada suhu bilik iaitu hanya men!apai '.''7< dan larutan pepejal ini dikenali sebagai ferrite )fasa *. "elarutan maksimun karbon dalam struktur ini ialah '.'(< pada suhu 62( C. kelarutan karbon bertambah apabila besi menjadi kiub berpusat muka )f!!* di mana kelarutan maksima ialah &.6< pada suhu &&(' C. larutan pepejal besi dan karbon pada struktur ini dikenali sebagai autenite )fasa *. ,ika suhu dinaikan, kelarutan karbon akan menurun bila struktur besi berubah menjadi kiub berpusat muka. "elarutan maksimun adalah '.'6< pada suhu &0%' C sebelum ianya lebur pada suhu &-(- C. larutan pepejal ini dikenali sebagai .

KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 5

4.2

Gambarajah Fasa Keseimbangan Besi-Karb n

#uhu o C Ce!air 8

&-''

&(''

&&''

%''
earlite 8

8 +e(C

6''

8 +e(C

-'' ' &.' 2.' (.' 0.' -.'

<C /ambarajah 0.( Menunjukkan fasa keseimbangan Besi-"arbon

/ambarajah 0.( di atas juga dikenali sebagai rajah fasa besi-sementit )!ementite* sebab kebanyakan karbon larut dalam besi adalah dalam bentuk sementit. enambahan karbon dalam besi boleh mengurangkan takat beku logam ini disamping mengubahkan suhu perubahan )kritikal* struktur hablur. "elarutan karbon dalam besi yang berkiub berpusat jasad adalah rendah pada suhu bilik iaitu hanya men!apai '.''7< dan larutan pepejal ini dikenali sebagai ferit )fasa *. "elarutan maksima karbon dalam struktur ini ialah '.'(< pada suhu 62( oC. "elarutan karbon bertambah bila struktur besi menjadi kiub berpusat muka )f.!.!.* di mana kelarutan maksimanya adalah &.6< pada suhu &&(' oC. 5arutan pepejal besi dan karbon pada struktur ini dikenali sebagai austenit )fasa *. ,ika suhu dinaikkan, kelarutan karbon menurun bila struktur besi berubah menjadi kiub berpusat muka. "elarutan maksima adalah '.'6< pada suhu &0%' oC sebelum ianya lebur pada &-(- oC. 5arutan pepejal ini dikenali sebagai fasa . .indakbalas eutektik berlaku pada &&(' oC di mana kandungan karbon adalah 0.(< dan fasa pepejal yang terbentuk mempunyai !ampuran austenit dan sementit. #ementit adalah sebatian antara besi dan karbon ) karbida besi * iaitu +e(C. Campuran eutektik ini juga dikenali sebagai ledeburite.

5edeburite

Ce!air 8

Ce!air 8 +e(C

KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 6

.indakbalas peritektik berlaku semasa penyejukan besi yang mengandungi '.'6 <C )larutan pepejal* bertindakbalas dengan larutan !e!air besi karbon yang mengandungi '.-- <C pada suhu &0%' oC dan membentuk larutan pepejal atau austenit yang mengandungi '.&= <C. .indakbalas peritektik tidak memberi kesan kepada struktur mikro yang 1ujud pada suhu bilek dan tidak pula merubah sifat-sifat fi>ikal keluli. .indakbalas eutektoid berlaku pada 62( oC bila austenit yang mengandungi '.=( <C terhurai dan membentuk struktur berlapis ferit dan sementit yang dikenali sebagai pearlit. )Bentuk seperti ibu tiram*. .itik di mana berlakunya tindakbalas eutektoid dirujukkan sebagai A&. 2anya adalah sama untuk semua keluli karbon biasa. +asa-fasa yang terdapat pada rajah fasa besi karbon adalah seperti berikut:i. +erit )fasa * merupakan larutan pepejal yang lemah antara karbon dalam besi yang berkiub berpusat jasad. "elarutan maksima karbon adalah '.'(< pada suhu 62( oC dan jatuh kepada '.''7< pada suhu bilik. +erit merupakan bahan yang mulur, lembut dan mempunyai kekuatan yang agak rendah. ii. Austenit )fasa * merupakan larutan pepejal karbon dalam besi yang berkiub berpusat muka dan kelarutannya agak tinggi jika dibandingkan dengan ferit. "elarutan maksima karbon ialah &.6< pada &&(' oC dan ini merupakan had kelarutan yang maksima pada keluli karbon biasa. ?alaupun begitu kelarutan karbon yang melebihi &.0< jarang berlaku dalam praktik. iii. #ementit merupakan karbida besi di mana atom-atom karbon yang lebih bergabung dengan atom-atom besi membentuk sebatian yang keras dan rapuh iaitu +e(C. i@. earlit merupakan struktur lamela )berlapis* antara ferit dan sementit di mana komposisi eutektoidnya ialah '.=(<C dan %%.&6<+e. #truktur mikro keluli karbon biasa boleh mengandungi mana-mana fasa tersebut jika disejukkan dengan perlahan )seimbang* bergantung kepada kandungan karbon masing-masing. 4.! "#$#%-"#$#% &i%r Pa'a Ke(#(i Karb n Biasa. Daripada rajah tersebut struktur yang terakhir diperolehi bergantung sepenuhnya kepada kandungan karbon. "eluli yang mengandungi kurang daripada '.=(< karbon dikenali sebagai keluli hypo-eutektiod dan lebih daripada '.=(< sehingga &.6'< dipanggil keluli hyper-eutektiod.

SELA&AT &EN,*BA SE&OGA BER"A-A

APAKA) IT* KEL*LI KARBON BIASA+

REN*NGKAN

KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 7

AKTI.ITI 4A
0.& Apakah istilah kepada allotropi. 0.2 .erangkan istilah-istilah yang terdapat di dalam /ambarajah +asa Besi-"arbon iaituA i. ii. iii. i@. +erit. Austenit. earlit. #ementit.

0.( Dengan bantuan lakaran kenal pasti fasa-fasa yang 1ujud dalam gambarajah keseimbangan fasa keluli-karbon.

KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 8

&AKL*& BALAS 4A
4.1 Besi tulin adalah allotropik iaitu bahan yang boleh berubah dalam beberapa bentuk hablur berlainan pada suhu-suhu tertentu. 4.2 i* +erit merupakan larutan pepejal yang lemah antara karbon dalam besi yang berkiub berpusat jasad. "elarutan maksima karbon adalah '.'(< pada suhu 62( o C dan jatuh kepada '.''7< pada suhu bilik. +erit merupakan bahan yang mulur, lembut dan mempunyai kekuatan yang agak rendah ii* Austenit merupakan larutan pepejal karbon dalam besi yang berkiub berpusat muka dan kelarutannya agak tinggi jika dibandingkan dengan ferit. "elarutan maksima karbon ialah &.6< pada &&(' oC dan ini merupakan had kelarutan yang maksima pada keluli karbon biasa. ?alaupun begitu kelarutan karbon yang melebihi &.0< jarang berlaku dalam praktik. iii* earlit merupakan struktur lamela )berlapis* antara ferit dan sementit di mana komposisi eutektoidnya ialah '.=(<C dan %%.&6<+e i@* #ementit merupakan karbida besi di mana atom-atom karbon yang lebih bergabung dengan atom-atom besi membentuk sebatian yang keras dan rapuh iaitu +e(C. 4.!
#uhu o C Ce!air 8 8 Ce!air 8 Ce!air 8 +e(C

&-'' &('' &&'' %'' 6'' -''

8 +e(C
earlite 8

8 +e(C

'

'.=

&.6

0.(

5edeburite

<C

KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 9

23 4.
4.4 Ke(#(i Karb n Biasa "eluli karbon biasa boleh ditakrifkan sebagai aloi besi dan karbon yang mengandungi kurang daripada &.6< karbon. "eadaan yang sebenar menunjukkan kandungan yang melebihi &.0< karbon jarang sekali terdapat pada keluli dan terdapat juga unsur-unsur lain seperti mangan )Mn*, sulfur )#* dan fosfurus ) *. 4nsur-unsur ini sama ada sengaja di!ampurkan )seperti Mn* atau sebagai bendasing )seperti # dan *. 4.4.1 Si/a0 - Si/a0 &e%ani% Ke(#(i Karb n Biasa. 3ilai-nilai yang biasa bagi sifat-sifat mekanik untuk ferit, pearlit dan sementit adalah seperti berikut : ,u>uk mikro +erit earlit #ememtit "ekuatan tegangan ((' 39mm2 %'' 39mm2 < emanjangan 0' "ekerasan &'' BC 26' BC 7-'BC

,adual 0.0. +ungsi struktur dan komposisi terhadap sifat-sifat mekanik keluli karbon biasa

,adual 0.0 di atas menunjukkan sifat-sifat mekanik keluli karbon biasa yang disejukkan dengan perlahan dan didapati sifat-sifat mekanik keluli ini bergantung kepada kandungan ju>uk-ju>uk mikro ini. "ekerasan, kekuatan tegangan dan < pemanjangan adalah terus dengan kandunagan karbon sehingga '.=(<. "ehadiran sememtit-sememtit bebas pada struktur bijian menyebabkan kekuatan tegangan menurun.

KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 10

4.4.2 Ke(#(i Terb#n#h 1Ki((e'2 3an Ke(#(i Berim 1Rimming2. ada proses akhir penapisan dalam pengeluaran keluli, keluli lebur mengandungi oksigen yang berlebihan. ,ika keluli ini hendak dituangkan, oksigen yang berlebihan ini akan bertindakbalas dengan karbon untuk menghasilkan gas karbon monoksida. /as ini akan menyebabkan keluli itu menjadi poros bila ianya memejal. Dksigen yang berlebihan boleh dikurangkan dengan men!ampurkan unsur-unsur pengoksidaan seperti mangan )Mn*, silikon )#i* atau aluminium )Al*. "eluli ini dikatakan terbunuh sebab ianya senyap semasa dituangkan. #ejenis lagi jongkong keluli boleh dihasilkan dengan mengurangkan sebahagian daripada oksigen sebelum dituangkan. #ejurus sebahagian daripada proses pengoksidaan berlaku, keluli lebur itu dituangkan ke dalam a!uan jongkong. #emasa di dalam a!uan dan berdekatan dengan dinding a!uan, keluli itu memejal dalam bentuk rim yang terdri daripada besi tulin. Baki oksigen yang tinggal bertindakbalas dengan karbon menghasilkan gas karbon manoksida. .etapi bahagian atas jongkong mula memejal dengan itu gas yang dihasilkan tidak boleh dibebaskan. /as ini akan membentuk rongga-rongga udara )blo1holes* bila keseluruhan keluli itu menjadi pejal.?alau bagaimanapun keluli yang memejal akan menge!ut dan rongga-rongga ini akan mengimbang-balas proses penge!utan. "eluli ini dikenali sebagai keluli berim. 4.4 Kesan *ns#r-*ns#r Lain 1Se(ain Karb n2 Terha'a5 Ke(#(i Karb n Biasa Dalam proses pengeluaran keluli adalah sukar untuk menapiskan semua bendasing. Di samping itu proses pengoksidaan yang berlaku tuangan keluli juga mengandungi bendasing yang larut dan unsur bukan logam tidak terlarut. 4nsurunsur ini di!ampurkan ke dalam keluli samada se!ara tidak sengaja atau disengajakan sebagai rekabentuk keluli tersebut. 4nsur-unsur yang biasa didapati seperti Mn sehingga &.'<, #i sehingga '.(<, # sehigga '.'-< dan sehingga '.'-<. 4.4.1 &angan 1&n2 4nsur ini merupakan ju>uk yang penting kepada hampir semua keluli sebab ianya boleh membebaskan keluli daripada rongga-rongga gas9udara. 4nsur ini bertindak sebagai agen pengoksidaan dengan bergabung dengan oksigen yang berlebihan. .etapi unsur ini boleh bertindakbalas dengan sulfur yang hadir dan membentuk Mn# yang boleh melemahkan keluli. Mn juga boleh larut dalam austenit dan membentuk

KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 11

karbida yang stabil iaitu Mn(C. 4nsur ini boleh meningkatkan kekuatan alah, kekuatan tegangan dan rintangan hentaman )keliatan* keluli. "edalaman pengerasan boleh ditingkatkan selepas dikuen! tetapi ianya boleh memba1a retak atau pe!ah. "andungan Mn hendaklah dihadkan kurang daripada '.-< keluli karbon sederhana dan tinggi yang hendak dikuen!kan. 4.4.2 Si(i% n 1Si2 4nsur ini didapati bersama bijih besi itu sendiri. 2anya berguna jika kandungannya di antara '.'- - '.(< bagi keluli terbunuh. Bagi keluli berim kandungannya dihadkan kepada '.'-<. #ilikon hanya memberi kesan yang sedikit kepada keluli tetapi kandungannya hendaklah dihadkan kepada '.2< bagi keluli karbon tinggi sebab ianya boleh menghuraikan sementit menjadi grafit dan ferit dan menjadikan keluli itu lemah. #ilikon juga meninggikan kebendaliran keluli yang mana sifat ini sangat panting dalam proses tuangan. 4.4.! S#(/#r 1S2 "ehadiran sulfur dalam keluli adalah dalam bentuk Mn# atau +e#. +e# larut dalam keluli lebur tetapi tidak larut dalam keluli pejal. +e# mendak sebagai filem pada sempadan bijian austenit 1alaupun kandungan sulfur serendah '.&<. +e# mempunyai takat lebur yang rendah dengan ini keluli boleh menjadi remah9han!ur )!rumble* bila dikerja-panas. +e# juga merupakan bahan yang rapuh pada suhu bilek dengan itu ianya menjadikan keluli tidak sesuai dikerja-sejuk atau digunakan dalam mana-mana perkhidmatan. Biasanya Mn ditambahkan lebih banyak bagi mengelakkan pembentukan +e# pada keluli. Dengan menambahkan lebih banyak Mn maka lebih banyak Mn# terbentuk iaitu lebih baik daipada +e#. 4mumnya kandungan sulfur pada keluli mestilah tidak melebihi '.'-< dan pada keluli berkualiti tinggi seperti keluli alat, tidak melebihi '.'(<. #etengah keluli seperti keluli pemotong bebas kandungannya ialah '.( <#, &.- <Mn dan '.'( < . "ehadiran Mn# pada keluli ini meningkatkan lagi kebolehmesinannya.

KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 12

4.4.4 F s/ r#s +osforus membentuk fosfid besi, +e( yang rapuh dan larut dalam keluli. +osforus juga memberi kesan kepada kekerasan keluli, dengan itu kandungannya haruslah dihadkan ba1ah '.'-< sebab fosfid besi yang menjadi ju>uk mikro yang berasingan menambah kerapuhan keluli. 4.6 Ke(asi/i%asi 3an Keg#naan Ke(#(i Karb n Biasa. "eluli karbon biasa dibahagikan kepada ( kumpulan. i. ii. iii. 4.6.1 "eluli karbon rendah mengandungi kurang daripada '.( <C. "eluli karbon sederhana mengandungi '.( - '.7 <C. "eluli karbon tinggi mengandungi '.7 - &.0 <C.

Ke(#(i Karb n Ren'ah 1Ke(#(i Lemb#02. "eluli ini boleh dibahagikan kepada tiga kategori umun, di antaranya:-

4.6.1.1

Ke(#(i (emb#0 ma0i 1'ea' mi(' s0ee(2 "ategori keluli yang mengandungi '.'- - '.&' karbon dan biasanya didapati dalam bentuk kepingan, jalur, rod, 1ayar dan tiub yang dihasilkan daripada kerja-sejuk dan kerja-panas. 2anya juga didapati dalam keadaan yang telah disepuh lindap proses. "eluli ini mempunyai kemuluran yang tinggi, sesuai untuk tarikan dalam )deep dra1ing* tetapi kekuatannya adalah rendah. "egunaannya adalah untuk membuat badan kereta-motor, peti sejuk, mesin basuh, perabut, ri@et dan paku.

4.6.1.2

Ke(#(i %arb nan 17arb#rising s0ee(s2 "ategori keluli yang mengandungi '.& - '.2< karbon merupakan keluli yang mempunyai kekuatan dan kekerasan yang rendah, tetapi permukaan yang keras. ermukaannya juga boleh merintang air dengan sifat terasnya yang liat. "emulurannya menjadikannya sukar untuk dimesin dengan !epat melainkan kandungan Mn# ditingkatkan dengan menambah sulfur '.2-'.(< dan Mn&<.

KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 13

4.6.1.!

Ke(#(i (emb#0 5embinaan "ategori keluli yang mengandungi '.2 '.(< karbon. Bila kandungan karbon ditingkatkan sehingga '.(<, kekuatannya meningkat dan sesuai untuk tujuan pembinaan, tetapi kemulurannya menurun. 2anya mempunyai kualiti fabrikasi yang sangat baik dengan itu mudah untuk dikimpal dan dikerja-sejuk atau panas. "eluli ini juga digelek panas untuk dijadikan kepingan bagi membuat dandang, kapal dan kenderaan. Dalam bentuk galang, gelegar, alur dan sebagainya ianya digunakan untuk membuat jambatan dan bangunan. Biasanya digunakan setelah digelek panas.

4.6.2

Ke(#(i Karb n Se'erhana "eluli ini biasa dikeras-kuen! dan dibajakan sepenuhnya supaya kekuatannya adalah lebih baik dengan mempunyai keliatan yang maksima. Digunakan untuk membuat a!i, gear dan a!i engkol. "eluli yang mengandungi '.0 - '9- <C boleh dikeraskan dengan proses pemanasan setempat dan dikuen!kan. )lo!alised heating and Euen!hing*.

4.6.!

Ke(#(i Karb n Tinggi "eluli karbon tinggi biasanya dikeras-kuen! dan dibajakan dengan ringan untuk mendapatkan kekerasan yang tinggi dengan keliatan yang terhad. Digunakan untuk membuat alat pemotong yang kurang mahal dan dikenali sebagai F!arbon tool steelF. "eluli yang mengandungi '.7 - '.= <C biasanya digunakan untuk membuat a!uan, spring, kabel pengikat dan roda keretapi. #ebahagian daripada alat-alat yang dibuat daripada keluli karbon tinggi adalah seperti berikut :< "arbon '.= - &.' &.' - &.2 &.2 - &.0 ,enis-jenis alat ahat sejuk bilah pemotong pengetuk dan penukul. "ikir kapak mata gergaji dan pisau. isau pen!ukur dan mata gerudi.

,adual 0.- : "andungan karbon dan jenis alat

KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 14

4.8

)a'-ha' Ke(#(i Karb n Biasa. Bagi mengatasi had-had ini, keluli perlu dialoikan dengan unsur-unsur yang lain bagi mendapatkan sifat-sifat yang khusus yang diperlukan dalam bidang kejuruteraan. Glemen-elemen aloi adalah seperti Mn, 3i, Cr, Mo, .n, Cd, Co dan #i. "eluli aloi akan dibin!angkan dalam unit berikutnya. i. ii. iii. i@. @. "ekuatan tegangan yang maksima ialah 6'' 39mm2 "omponen-komponen yang besar sukar untuk dikeraskan dengan berkesan dengan itu terhad untuk bahagian-bahagian yang ke!il. Melindap-kejut )kuen!* dengan air menghasilkan kekerasan yang sepenuhnya tetapi terdedah kepada herotan dan retakkan. ,ika dilembutkan dengan !epat pada suhu ('' oC, kegunaannya terhad untuk memotong logam dengan kelajuan yang tinggi. Mempunyai daya rintangan yang rendah kepada kakisan dan pengoksidaan pada suhu yang tinggi.

Baa HHHH dah habis

&ARI KITA IK*TI AKTI.I BERIK*TN-A

SELA&AT &EN,*BA SE&OGA BER"A-A

AKTI.ITI 4B

KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 15

0.0

3yatakan D4A )2* jenis "eluli "arbon $endah. i* IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII ii*IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII

0.0.7 0.6

#enaraikan .2/A )(* unsur yang dapat memberi kesan terhadap "eluli "arbon Biasa. #enaraikan D4A )2* tujuan mengapa unsur-unsur lain perlu digunakan terhadap "eluli "arbon Biasa. 3yatakan kandungan karbon dan senaraikan D4A )2* !ontoh alat yang dihasilkan pada jenis-jenis "eluli "arbon berikut : i* ii* "eluli "arbon #ederhana. "eluli "arbon .inggi.

BAN3INGKAN "A9APAN AN3A

KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 16

&AKL*& BALAS 4B

4.4 i* ii* iii* 4.4 i* ii* iii* i@* 4.6 Si(i% n 1Si2 #ilikon meninggikan kebendaliran keluli yang mana sifat ini sangat penting dalam proses tuangan. F s/ r#s +osforus membentuk fosfid besi, +e( yang rapuh dan larut dalam keluli. +osforus juga memberi kesan kepada kekerasan keluli, dengan itu kandungannya haruslah dihadkan ba1ah '.'-< sebab fosfid besi yang menjadi ju>uk mikro yang berasingan menambah kerapuhan keluli. 4.8 i* "eluli karbon sederhana mengandungi '.( -'.7 <C. Digunakan untuk membuat a!i, gear dan a!i engkol. "eluli yang mengandungi '.0 -'9- <C boleh dikeraskan dengan proses pemanasan setempat dan dikuen!kan. "eluli karbon tinggi mengandungi '.7 -&.0 <C. digunakan untuk membuat a!uan, spring, kabel pengikat dan roda keretapi. Mangan )Mn* #ilikon )#i* #ulfur )#* +osforus)p* "eluli lembut mati "eluli karbonan "eluli lembut

ii*

KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 17

PENILAIAN KEN3IRI
&. Berpandukan kenyataan di ba1ah, isikan tempat kosong dengan perkataan yang sesuai. i* ii* iii* i@* 2. +erit merupakan larutan pepejal yang berkiub IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII Austenit merupakan larutan pepejal yang berkiub IIIIIIIIIIIIIIIIIIII earlit merupakan struktur lamela antara IIIIIIII dan IIIIIIIIIIIIIII #ementit merupakan sebatian yang keras dan rapuh iaitu IIIIIIIIIIIIII

3yatakan dari segi kandungan karbon, sifat dan kegunaan bagi jenis-jenis keluli berikut. i* ii* iii* "eluli "arbon $endah. "eluli "aron #ederhana. "eluli "aron .inggi.

(.

Apakah yang dimaksudkan dengan istilah-istilah berikut yang berkaitan gambarajah besi-karbon. i* ii* iii* i@* +erit. #ementit. earlit. Austenit.

0.

.erangkan se!ara ringkas berkenaan "eluli 5embut Mati )Dead Mild #teel* yang digolongkan dalam keluli karbon rendah.

KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 18

-.

Berpandukan /ambarajah fasa besi-karbon di ba1ah, labelkan fasa-fasa yang 1ujud.

#uhu o C

&-''

&(''

&&''

%''

6''

-'' ' &.' 2.' (.' 0.' -.'

<C

KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 19

MA"54MBA5A# BA5A# MA"54M

1. i* ii* iii* i@* 2. i* ii* iii* !. i* +e!it merupakan larutan pepejal yang lemah antara karbon dalam besi yang berkiub berpusat jasad. "elarutan maksima karbon adalah '.'(< pada suhu 62( KC dan jatuh kepada '.''7< pada suhu bilik. +e!it merupakan bahan yang mulur, lembut dan mempunyai kekuatan yang agak rendah Austenit merupakan larutan pepejal karbon dalam besi yang berkiub berpusat muka dan kelarutannya agak tinggi jika dibandingkan dengan fe!it. "elarutan maksima karbon ialah &.6< pada &&(' KC dan ini merupakan had kelarutan yang maksima pada keluli karbon biasa. ?alaupun begitu kelarutan karbon yang melebihi &.0< jarang berlaku dalam praktik. earlit merupakan struktur lamela )berlapis* antara fe!it dan sementit di mana komposisi eutektoidnya ialah '.=(<C dan %%.&6<+e #ementit merupakan karbida besi di mana atom-atom karbon yang lebih bergabung dengan atom-atom besi membentuk sebatian yang keras dan rapuh iaitu +e(C. "eluli karbon rendah mengandungi kurang daripada '.( <C. "eluli karbon sederhana mengandungi '.( -'.7 <C. "eluli karbon tinggi mengandungi '.7 -&.0 <C. +erit merupakan larutan pepejal yang berkiub berpusat iasad. Austenit merupakan larutan pepejal yang berkiub berpusat muka. earlit merupakan struktur lamela J dan sementit #ementit merupakan sebatian yang keras dan rapuh iaitu J

ii*

iii* i@*

KELULI KARBON BIASA

J3022/4/ 20

4. Ke(#(i (emb#0 ma0i 1'ea' mi(' s0ee(2 "ategori keluli yang mengandungi '.'- -'.&' karbon dan biasanya didapati dalam bentuk kepingan, jalur, rod, 1ayar dan tiub yang dihasilkan daripada kerja-sejuk dan kerjapanas. 2anya juga didapati dalam keadaan yang telah disepuh lindap proses. "eluli ini mempunyai kemuluran yang tinggi, sesuai untuk tarikan dalam ) deep dra1ing* tetapi kekuatannya adalah rendah."egunaannya adalah untuk membuat badan kereta-motor, peti sejuk, mesin basuh, perabut, ri@et dan paku. 4.
#uhu o C Ce!air 8 8 Ce!air 8

&-'' &('' &&''

Ce!air 8 +e(C

5edeburite

%'' 6'' -'' ' '.= &.6

8 earlite 8 +e(C

8 +e(C

0.(

<C