L
O l eh : dr. Erwin Hakim Lubis
MUSCULOSKELETAL
Cabang-cabang ilmunya :
1.
2.
3.
Osteologi (tulang)
Artrologi (sendi)
Myologi (otot)
OSTEOLOGI
Sistem kerangka terdiri dari tulang yang
merupakan jaringan ikat kaku terbesar
kerangka
tubuh, tulang rawan (cartilage) sejenis jaringan
ikat yang bersifat lentur mis; cartilage costalis.
Kerangka axial terdiri dari tulang kepala, tulang
belakang (vertebra), tulang dada tulang pelvis.
Kerangka apendikular terdiri dari tulang
ekstremitas (lengan tangan dan tungkai kaki)
Anatomi Tulang
Tulang panjang seperti femur memiliki
Diafisis
Penggolongan Tulang
Tulang digolongkan menurut bentuknya :
Axial Skleton
Skull
(cranium)
Sternum
Ribs (costae)
Vertebrae
Sacrum
Appendicular Skleton
Scapula & collarbone (clavicula)
Upper limb bones (extremitas
superior)
Hip (coxae)
Lower limb bones (extremitas
inferior)
: Os occipitalis
Os frontal
Os Ethmoidalis
Os sphenodale
Os Cranium
Cavum Orbita
Os Mandibulae
12
6
11
10
Keterangan :
1. Proc. Coronoideus
2. Proc. Condyloideus
3. Foramen Mandibulae
4. Incisura Mandibulae
5. Capitulum
6. Angulus Mandibulae
7. Linea Obliqua
8. Basis Mandibulae
9. Tuberculum Mentale
10.Foramen Mentale
11.Protuberantia Mentalis
12.Pars Alveolaris
Kyposis Thoracalis
Lordosis Lumbalis
Kyposis Sacralis
Thoracal
Lumbal
Corpus
Berbentuk
segiempat,
permukaan
cekung atas
bawah
Berbentuk
jantung
Berbentuk kacang,
ginjal
Foramen
Bulat
Processus
Spinosus
Bercabang dua
Berbentuk taji
arah bawah
Processus
Transversus
Terdapat
foramen
transversus
Terdapat fovea
costalis
Terdapat processus
mamilaris,
processus
accessorius
Os Cervicalis
Proc.
transvercus
Foramen
transversarium
Facies art.superior
Facies art.inferior
Proc.spinosus
Os Thoracalis
Fovea costalis
superior
Facies art.
superior
Facies
costalis
transversalis
Fovea costalis
superior
Facies art. inferior
Proc.spinosus
Os Lumbalis
Prosc.transvers
us
Corpus
Prosc.
Spinosus
Prosc.
Spinosus
Corpus
Vertebra
e
Os Cervicalis I
Tuberculum anterius
Facies art.episthropeus
Foramen transversarium
Proc.transversus
Facies art.superior
Tuberculum posterius
Os Axis
Dens episthropeus
Facies art.anterior
Proc.spinosus
Proc.transversus
Proc.art.inferior
Os Cervicalis II
Os Sacralis
Os Sacrum
Basis sacralis
Proc.art.superior
promontorium
Os.coccygeus
Facies auricularis
Crista intermediana
Crista lateralis
Angulus
lateralis
Corpus sacralis &
coccygeus
Proc.transversus sacralis
Appex coccygeus
Os Sternum
Os sternum tdd
: Manubrium Sterni
Corpus sterni
Processus Xipoideus
Os sternum
Os Costa
Os costa tdd
:
1. Costa Verae
= Costa I, II, III, IV, V, VI, VII
2. Costa Spuriae = Costa Arcuatum (Costa
VIII,IX,X)
3. Costa Fluctuantes (Costa XI, XII)
Perhatikan bagian-bagiannya sesuai dengan
gambar
Berikut.
Costa I
Capitulum Costae
Tuberculum costae
Sulcus subclaviae
Tuberculum scaleni
Capitulum costa
Capituli costa
Facies art.tubercul costa
Corpus costa
Sulcus Costa
Angulus costa
Spina scapulae
Trigonum spina scapulae
Proc.coracoideus
acromion
Angulus acromialis
Capitas glenoidalis
Collum scapulae
Fossa infraspinata
Margo axilaris
Margo vertebralis
Angulus superior
Os clavicula (Tulang
Selangka)
Adalah tulang yang berbentuk seperti huruf S.
2/3 cembung ke medial 1/3 cekung ke arah lateral.
Diameter yang lateral lebih kecil dan bentuknya
gepeng disebut dengan extremitas acromialis karena
bersendi dengan acormion, sedang bagian medialnya
berdiameter lebih besar dan bentuknya bulat.
Bersendi dengan sternum.
Extremitas sternalis
Extremitas acromialis
Tuberositas coracoideus
Sulcus art.subclavia
Os Humerus
Bagian-bagiannya terbagi atas :
extremitas proximalis
Corpus
extremitas distalis
Perhatikan bagian-bagiannya sesuai dengan
gambar berikut.
Os Ulna
Termasuk tulang panjang pada permukaan
atasnya berbentuk huruf U. terbagi atas :
Extremitas proximalis
Corpus
Extremitas distalis
Ulna letaknya disebelah medial dari radius.
Perhatikan bagian-bagiannya sesuai dengan
gambar berikut.
Os Radius
Termasuk tulang panjang pada permukaan
proximalnya dijumpai caput yang berbentuk jari-jari
(lingkaran).
Terbagi atas :
Extremitas proximalis
Corpus
Extremitas distalis
Perhatikan bagian-bagiannya sesuai dengan
gambar berikut.
Capitulum Radii
Circumferentia Radii
Collum Radii
Tuberositas Radii
Crista interocea
Margo volaris
Facies Volaris
Proc. styloideus
Circumferentia articulari
Capitulum Radii
Collum Radii
Tuberositas Radii
Foramen nutricium
Crista Interosea
Facies Dorsalis
Margo dorsalis
Incisura Ulnaris
Proc. Styloideus
MANUS
Ossa carpalia terdiri dari :
-
Os
Os
Os
Os
Os
Os
Os
Os
naviculare manus
lunatum
Proximal
triquetrum
piriformis
multangulum majus (os trapezium)
multangulum minus ( os trapezoideum) Distal
capitatum
Hamatum
Os Metacarpal tdd :
Os Phalanx 14 ruas :
Os Lunatum
Os Naviculare
Os Triquetrum
Os Multangulum
Os Multangulum
Majus
Os Capitatum Os Hamatum
Minus
Os Pisiformis
Ossa Extremitates
inferiores
Os Coxae
Dibentuk oleh 3 tulang yaitu :
os ilium
os pubis
os ischium
Pertemuan tulang tersebut didaerah acetabulum
yang berbentuk huruf Y pada masa pubertas.
Perhatikan bagian-bagiannya sesuai dengan
gambar berikut.
Os Femur
Termasuk tulang panjang dan paling panjang
diantara
seluruh tulang ditubuh. Terdiri atas :
Extremitas proximalis (caputnya berbentuk
cangklong)
Corpus
Extremitas distalis
Perhatikan bagian-bagiannya sesuai dengan
gambar berikut.
Os Patella
Disebut juga tulang tempurung kaki yang berbentuk
segitiga dimana puncaknya berada di bawah
disebut dengan apex patella dan basisnya berada
diatas.
Perhatikan bagian-bagiannya sesuai dengan
gambar berikut.
Permukaan
Anterior
Basis patellaris
Permukaan Posterior
Facies art.lateralis
Facies art.medialis
Os Cruris
Terdiri dari Os Tibia dan Os Fibula.
Os Tibia disebelah medial sedangkan Os Fibula
disebelah lateral.
Os Tibia terbagi atas :
Extremitas proximalis (lebih besar)
Corpus
Extremitas distalis (lebih kecil)
Os Fibula
Terbagi atas :
Extremitas proximalis (capitulum fibula)
Corpus
Extremitas distalis
Perhatikan bagian-bagiannya sesuai dengan
gambar berikut.
Condylus Medialis
Tuberositas Tibialis
Crista Anterior
Malleolus Lateralis
Malleolus Medialis
Pedis
Tarsal terdiri dari :
os naviculare pedis
os calcaneus
os tallus
os cuboideum
os cuneiform medial (I)
os cuneiform intermedial (II)
os cuneiform lateral (III)
Metatarsal tdd
: Metatarsal
I,II,III,IV,V
Phalanx tdd 14 ruas : Phalanx proximal
Phalanx media
Phalanx distal
Os Pedis
ARTHROLOGI
Adalah ilmu yang mempelajari tentang sendi
dan persendian.
Sendi / joint /articulation : hubungan antar
tulang
Synarthrosis
Sendi Synarthrosis
Amphiarthrosis
Sendi Amphiarthrosis
Diarthrosis
Sendi Diarthrosis
MYOLOGI
Otot Rangka
Otot rangka menghasilkan gerak
pada kerangka disebut juga otot
volunter diatur sesuai dengan
kehendak.
I.
Otot-otot Lateral
Bahu
M. Deltoideus
M.Supraspinatus
M. Infraspinatus
M. Teres Major
M. Teres Minor
M. Latissimus
II.
Musculus Brachii
M. Biceps brachii
M. Coracobrachialis
M. Brachialis
Otot-otot Dorsal Lengan atas
M. Triceps brachii
M. Anconeus
M. Pronator teres
M. Flexor carpi radialis
M. Palmaris longus
M. Flexor digitorum superficial
M. flexor carpi ulnaris
12
11
2
10
3
4
5
6
8
7
Otot-otot Hypothenar :
M. Palmaris brevis
M. Abductor digiti minimi
M. Flexor digiti minimi brevis
M. opponens digiti minimi
M. Lumbricales
M. Interossei Dorsales
M. Interossei Dorsales
Hypothenar
2
1
1
4
3
1.
2.
3.
4.
M.
M.
M.
M.
Opponens Pollicis
Abductor Pollicis Brevis
Flexor Pollicis Brevis
Adductor Pollicis
2
3
4
Musculi Hypothenar
1. M. Palmaris brevis
2. M. Abductor digiti minimi
3. M. Flexor digiti minimi brevis
4. M. opponens digiti minimi
INTERNA :
M. iliacus
M. Psoas Major
M. Psoas Minor
M. Illio Psoas
M.Gluteus Medius
Filiformis
Gamelus Superior
Gamelus inferior
M. Quadratus femoris
EXTERNA :
M. Gluteus Maximus
M. Gluteus Medius
M. Gluteus minimus
M. Piriformis
M. Gamellus Superior
M. Gamellus Inferior
M. Obturator Inferior
M. Quadratus Femoris
M. Tensor Fascia Latae
II.
Musculus Femoralis
M. Sartorius
M. Rectus Femoris
M. Vastus Lateralis
M.Vastus Medialis
M. Vastus intermedius
Brevis
Magnus
minimi
M. Semi tendinosus
M. Semimembranosus
M. Biceps Femoris
M. Tibialis anterior
M. Extensor Hallucis Longus
M. Extensor digitorum Longus
M. Peroneus Tertius
Otot-otot Lateral :
M. Peroneus Longus
M. Peroneus brevis
Otot-otot Dorsal tungkai bawah :
Superficial
M. gastrocnemius
M. Plantaris
M. Soleus
Profundus
M. Popliteus
M. Flexor digitorum Longus
M. Flexor Hallucis Longus
M. Tibialis Posterior
IV.
Musculus Pedis
Lateral
M. Abductor digiti minimi
M. Flexor digiti minimi brevis
M. Opponens digiti minimi
Intermmedius
M. Flexor digitorum brevis
M. Quadratus Plantae
M. Lumbricales dorsales
M. Lumbriccales plantae
V.
Musculus Interossei