lim f ( x h) f ( x )
f' ‘ (x) = ho
h
Contoh :
1. Tentukan laju perubahan fungsi f(x)= 16x2 + 2x di x = 2 !
Jawab :
f(x) = 16x2 + 2x maka
f(x+h) = 16 (x+h)2 + 2 (x+h)
lim f ( x h) f ( x )
f ‘ (x) = ho
h
= lim
ho
16( x h) 2
2( x h) (16 x 2 2 x)
h
lim 23 xh 16h 2 2h
= ho
h
lim
= ho (32x +16h2 + 2)
= 32x + 2
Maka f ‘ (2) = 32 (2) + 2 = 64 + 2 = 66
Jadi,laju perubahan f(x) di x = 2 adalah 66
lim x 2 2hx h 2 x 2
= h o
h
lim 2h h 2
= ho
h
h( 2 x h )
= h lim
o
h
= h lim
o (2x + h) = 2x
f ‘ (x) = n xn-1
Bukti :
Untuk H (x) = f(x) + 9(x) maka :
lim f ( x h) 9( X h) f ( x) 9( x)
H1(x) = h o
h
lim f ( x h) f ( X ) 9( x h) 9( x)
= ho
h
= lim f ( x h) f ( x )
+ h lim
9( x h) 9( x)
ho o
h h
= f’ (x) + 9’ (x)
Jadi H1(x) = f1 (x)+ 91 (x) terbukti
Contoh:
Carilah turunan pertama fungsi
f(x) = (4x2-7x3)!
Jawab :
f ‘ (x) = 4.2x2-1- 7.3x+3-1
= 8x-21x2
Rumus 2: Turunan petama H(x).9(x)
H1(x) = f(x).9(x)+9(x).f1(x)
Bukti :
lim f ( x h) f ( x).9( x)
H1 (x) = h o
h
lim f ( x h)9( x h) f ( x ) f ( x h)9( x ) f ( x )9( x )
= ho
h
9( x h ) 9( x ) f ( x h) f ( x )
f ( x h). 9( x ).
lim
= h o
h h
f ( x h) f ( x ) 9( x h) 9( x)
lim 9( x) f ( x). .
= ho h h
9( x ).9( x h)
f ( x h) f ( x) lim 9( x h) 9( x)
lim
9( x).lim
h o h o f ( x).lim
h o
= ho h h
h o 9( x ).h o 9( x h)
lim lim
1
9( x ). f 1 ( x ) f ( x ).91 ( x )
H (x)= (terbukti)
9( x) 2
Contoh :
x2 1
Carilah turunan pertama fungsi f(x) = !
x3 x
Jawab :
( x 3 x )(2 x ) ( x 2 1)(3 x 2 1)
f ‘(x) =
( x3 x)2
2 x 4 2 x 2 (3 x 4 x 2 1)
=
( x3 x)2
x4 4x2 1
=
( x 3 x) 2
Jadi, turunan pertamanya adalah
x4 4x2 1
f ‘(x) =
( x 3 x) 2
Rumus 4:Turunan Pertama H(x) = [+(x)]n
Bukti :
Misalkan :
i) y = u2 = u . u, maka y1 = u1, u+u = 2u . u1
ii) z = uy atau z = u . u2= u3
Maka : z1 = u1 .y + u.y1
= u1u2 + u . (2u.u1)
= u2. u1 + 2u2 . u1
= 3u2.u1
Dengan cara yang sama berturut-turut akan diperoleh turunan pertama dari :
H(x) = [f(x)]n adalah
H1 (x) = n . [f(x)]n – 1 f(x) (terbukti)
Contoh :
Carilah turunan pertamanya fungsi f(x) = (2x3 – 4x2)5 !
Jawab :
f ‘(x) = 5 (2x3 – 4x2)4 . (6x2 – 8x)
= 5 (6x2 – 8x) . (2x3 – 4x2)4
= (30x2 – 40x) . (2x3 – 4x2)4
= 10 (3x2 – 4x) . 24(x3 -2x2)4
= 160 (3x2 – 4x) . (x3 -2x2)4
Contoh :
Carilah turunan pertama masing-masing fungsi berikut
a. f(x) = sin x – cos x
b. f(x) = 4x4 + 4 cos x + 5 sin x
Jawab :
a. f ‘(x)1 = cos x + sin x
b. f '(x) = 16 x3 – 4 sin x + 5 cos x
d2y
Turun kedua ditulis : atau f ” (x)
dx 2
Contoh :
Tentukan turunan kedua dari fungsi y = 14 x 2 – 8 x
Jawab :
dy
= 42 x2 – 8
dx
d2y
= 84 x
dx 2
* Pemakaian Turunan Kedua
Jika f “ adalah turunan kedua dari f maka :
Jika f “ > 0, berarti f ‘ naik pada interval (a, b)
Jika f “ < 0, berarti f ‘ turun pada interval (a,b) dan
Jika f “ = 0 berarti tidak naik dan tidak turun pada interval (a, b)
Contoh :
Tentukan nilai stasioner dan jenisnya dari fungsi f (x) = x4 – 4 x3
Jawab :
f ‘ (x) = 4x2 – 12 x 2
Untuk f ‘ (x) maka 4x3 – 12 x2 = 0
4x2 (x – 3) = 0
x = 0 atau x = 3
Jadi, nilai stasioner f adalah f (0) = 0 untuk x = 0 dan f (3) = -27 untuk x = 3
f “ (x) = 12 x2 – 24
Uji turunan kedua :
Untuk x = 0, f “ (0) = 0
Untuk x = 3, f “ (3) 2 – 24 (3) = 36
Jadi, f mempunyai nilai titik belok 0 pada x = 0 dan nilai minimum – 27
pada x = 3
Contoh :
dy
Jika x = cos u dan y= 4 sin 2 u. Tentukan
dx
Jawab :
dx
x = cos u sd = - sin u du atau = - sin u
du
y = 4 sin 2 u dy = 8 sin u cos u du atau
dy
= 8 sin u cos u
du
dy 8 sin u cos u
= sin u
= - 6 cos u
dx
dy 1
Jadi, Jika y = arc sin x maka =
dx 1 x 2
y = arc cos x, artinya x = cos y
maka dx = - sin y dy
dy 1
= sin y
dx
Jadi, dy 1
Jika y = arc cos x maka = =
dx 1 x 2
Contoh :
Diketahui y = arc sin2 x 2 5
dy
Tentukan !
dx
Jawab :
y = arc sin2 x 2 5
2x
dy
dx
= 2 arc sin2 x 2
5 .
1 x 2 5
2
4 x arc sin x 2 5
=
1 x 5
2
2