Anda di halaman 1dari 32

Fungsi Invers dan Fungsi Komposisi

1. Fungsi f(x) = 2x 3, maka f


-1
(x) =
Jawab :
f(x) = y
y = 2x 3
y + 3 = 2x

2
3 + y
= x
Jadi, f
-1
(x) =
2
3 + x
2. Fungsi f(x) =
5 2
3 4

+
x
x
, maka f
-1
(x) =
Jawab :
f(x) = y
y =
5 2
3 4

+
x
x
2xy 5y = 4x + 3
2xy 4x = 3 + 5y
x(2y 4) = 3 + 5y
x =
4 2
5 3

+
y
y
Jadi, f
-1
(x) =
4 2
5 3

+
x
x
3. Fungsi f(x) = x
2
+ 1, maka f
-1
(x) =
Jawab :
f(x) = y
y = x
2
+ 1
y 1 = x
2
1
1 y = x
maka f
-1
(x) = 1 x
4. Fungsi f(x) =
5
1
x
, maka f
-1
(x)=
Jawab :
f(x) =
5
1
x
f(x) = y
y =
5
1
x
xy 5y = 1
xy = 1 + 5y
x =
y
y 5 1+
Jadi, f
-1
(x) =
x
x 5 1+
5. Fungsi f(x) =
x 2 4
3

, maka f
-1
(5) =
Jawab :
f(x) =
x 2 4
3

f(x) = y
y =
x 2 4
3

4y 2xy = 3
2xy = 3 4y
x =
y
y
2
4 3


f
-1
(x) =
x
x
atau
x
x
2
3 4
2
4 3

2
Jadi, f
-1
(5) =
) 5 ( 2
3 ) 5 ( 4
=
10
3 20
=
10
17
6. Fungsi f(x) =
3
2 2
+

x
x
, maka f
-1
(3) =
Jawab :
f(x) =
3
2 2
+

x
x
f(x) = y
y =
3
2 2
+

x
x
xy + 3y = 2x 2
xy 2x = 2 3y
x(y 2) = 2 3y
x =
2
3 2


y
y
f
-1
(x) =
2
3 2


x
x
Jadi, f
-1
(3) =
2 3
) 3 ( 3 2


=
1
9 2
= 11
7. Sebuah fungsi f(x) = ax + b, jika f(-2) = 11 dan f(3) = -4. maka tentukan nilai a
dan b?...
Jawab :
3
f(x) = ax + b
f(-2) = a(-2) + b = 11

-2a + b = 11
(1)
F(3) = a(3) + b = -4
3a + b = -4
(2)
Jadi : -2a + b = 11
(1)
3a + b = -4
(2)

-5a = 15
a = -3
a = -3, subtitusiak pers. 1
-2a + b = 11 -2(-3) + b = 11
6 + b = 11
b = 5
Jadi, nilai a = -3 dan b = 5
8. Jika f(x) = 4x
2
+ 2x 3, maka f(x 2) sama dengan
Jawab :
f(x) = 4x
2
+ 2x 3
= 4(x 2)
2
+ 2(x 2) 3
= 4(x
2
4x + 4) + 2x 4 3
= 4x
2
16x + 16 + 2x 4 3
= 4x
2
14 x + 9
Jadi, f(x) = 4x
2
14 x + 9
9. Jika diketahui f(x) = 3x
2
+ 1 dan g(x) = 2x + 1, maka tentukan (f o g)(x)
Jawab :
(f o g)(x) = f(g(x))
= f (2x + 1)
= 3(2x + 1 )2 + 1
= 3(4x
2
+ 4x + 1) + 1
= 12x
2
+ 12x + 4
4
Jadi, (f o g)(x) = 12x
2
+ 12x + 4
10. Jika diketahui f(x) =
3 6
2 5
+

x
x
dan g(x) = 4x
2
+ 2, maka (f o g)(x) =
Jawab :
(f o g)(x) = f(g(x))
=
3 ) 2 4 ( 6
2 ) 2 4 ( 5
2
2
+ +
+
x
x
=
3 12 24
2 10 20
2
2
+ +
+
x
x
=
15 24
8 20
2
2
+
+
x
x
Jadi, (f o g)(x) =
15 24
8 20
2
2
+
+
x
x
11. Jika f(x) =
4 2
5
+ x
dan g(x) = x2 1, maka (f o g)(2) =
Jawab :
(f o g)(x) = f(g(x))
=
4 ) 1 ( 2
5
2
+ x
=
4 2 2
5
2
+ x
=
2 2
5
2
+ x
Jadi, (f o g)(2) =
2 ) 2 ( 2
5
2
+
=
2 8
5
+
=
2
1
10
5

5
12. Jika diketahui f(x) = 4x 1 dan g(x) = x
2
+ 1, maka (g o f)(x) =
Jawab :
(g o f)(x) = g(f(x))
= g(4x 1)
= (4x 1)
2
+ 1
= 16x
2
8x + 1 + 1
= 16x
2
8x + 2
Jadi, (g o f)(x) = 16x
2
8x + 2
13. Jika diketahui f(x) = 2x
2
, g(x) = 3x + 4, h(x) = x
2
2, maka tentukan (f o g o h)
(x) =
Jawab :
(f o g oh)(x) = f o g(h(x))
= f o g(x
2
2)
= f(3(x
2
2) + 4)
= f(3x
2
6 + 4)
= f(3x
2
2)
= 2(3x
2
2)
= 2(9x
4
12x
2
+ 4)
= 18x
4
24x
2
+ 8
Jadi, (f o g o h)(x) = 18x
4
24x
2
+ 8
14. Jika diketahui f(x) = 2x
2
, g(x) = 3x + 4, h(x) = x
2
2, maka tentukan (g o f o h)
(x) =
Jawab :
(g o f o h)(x) = g o f(h(x))
= g o f(x
2
2)
= g(2(x
2
2)
2
)
= g(2(x
4
4x
2
+ 4))
= g(2x
4
8x
2
+ 8)
= 3(2x
4
8x
2
+ 8) + 4
6
= 6x
4
24x
2
+ 24 + 4
= 6x
4
24x
2
+ 28
Jadi, (g o f o h)(x) = 6x
4
24x
2
+ 28
15. Jika diketahui f(x) = 2x
2
, g(x) = 3x + 4, h(x) = x
2
2, maka tentukan (g o h o f)
(-2) =
Jawab :
(g o h o f)(x) = g o h(f(x))
= g o h(2x
2
)
= g((2x
2
)
2
2)
= g(4x
4
2)
= 3(4x
4
2) + 4
= 12x
4
6 + 4
= 12x
4
2
Jadi, (g o h o f)(-2) = 12(-2)
4
2
= 12(16) 2
= 192 2
= 190
16. Jika diketahui fungsi f(x) = 3x
2
+ 1 dan g(x) = x + 2, maka tentukan nilai (g o
f)(3) =
Jawab :
(g o f)(x) = g(f(x))
= g(3x
2
+ 1)
= (3x
2
+ 1) + 2
= 3x
2
+3
Jadi, (g o f)(3) = 3(3)
2
+ 3
= 3 + 9 + 3
= 15
7
17. Jika diketahui fungsi f(x) = 3x
2
+ 1 dan g(x) = x + 2, maka tentukan nilai (f o
g)(5) =
Jawab :
(f o g)(x) = f(g(x))
= f(x + 2)
= 3(x + 2)
2
+ 1
= 3(x
2
+ 4x

+ 4) + 1
= 3x
2
+ 12x + 12 + 1
= 3x
2
+ 12x + 13
Jadi, (f o g)(5) = 3(5)
2
+ 12(5) + 13
= 75 + 60 + 13
= 148
18. Jika diketahui fungsi f(x) = 3x
2
+ 1 dan g(x) = x + 2, maka tentukan nilai (g0
g)(-3) =
Jawab :
(g o g)(x) = g(g(x))
= g(x + 2)
= (x + 2) + 2
= x + 4
Jadi, (g o g)(-3) = (-3) + 4
= 1
19. Jika diketahui fungsi f(x) = 3x
2
+ 1 dan g(x) = x + 2, maka tentukan nilai (f o
f)(-5) =
Jawab :
(f o f)(x) = f(f(x))
= f(3x
2
+ 1)
= 3(3x
2
)
2
+ 1
= 3(6x
4
) + 1
= 18x
4
+ 1
8
Jadi, (f o f)(-5) = 18(-5)
4
+ 1
= 18(625) + 1
= 11251
20. Diketahui fungsi (f o g)(x) = -2x + 3, f(x) = 4x 1, maka tentukan g(x) =
Jawab :
(f o g)(x) = -2x + 3
f(g(x)) = -2x + 3
4(g(x)) 1 = -2x + 3
4(g(x)) = -2x + 3 + 1
4(g(x)) = -2x + 4
g(x) =
4
4 2 + x
Jadi, g(x) = 1
2
1
+ x
21. Diketahui fungsi (g o f)(x) = x
2
6x + 3, g(x) = 2x 3, maka tentukan f(x) =

Jawab :
(g o f)(x) = x
2
6x + 3
g(f(x)) = x
2
6x + 3
2(f(x)) 3 = x
2
6x + 3
2(f(x)) = x
2
6x + 3 + 3
2(f(x)) = x
2
6x + 6
f(x) =
2
6 6
2
+ x x
Jadi, f(x) = 3 3
2
1
2
+ x x
22. Diketahui (f o g)(x) = 4 2x dan g(x) = 6x + 1, maka tentukan f(x) =
Jawab :
9
(f o g)(x) = 4 2x
f(g(x)) = 4 2x
g(x) = 6x + 1
g(x) 1 = 6x
6
1 ) ( x g
= x
f(g(x)) = 4 2
,
_


6
1 ) (x g
= 4
6
2
6
) ( 2
+
x g
= 4
3
1
) (
3
1
+ x g
= ) (
3
1
3
13
x g
Jadi, f(x) = x
3
1
3
13

23. Diketahui (g o f)(x) = 1 12 4


2
+ x x dan f(x) = 2x 3, tentukan g(x) =
Jawab :
(g o f)(x) = 1 12 4
2
+ x x
g(f(x)) = 1 12 4
2
+ x x
f(x) = 2x 3
f(x) + 3 = 2x
x
x f

+
2
3 ) (
g(f(x)) = 4 1
2
3 ) (
12
2
3 ) (
2
+

,
_

,
_

+ x f x f
=
1
2
36
) (
2
12
4
9 ) ( 6 ) (
4
2
+

,
_

+ +
x f
x f x f
= f(x)
2
+ 6f(x) + 9 6f(x) 18 + 1
10
= f(x)
2
8
Jadi, g(x) = x
2
8
24. Diketahui (f o g)(x) = x x +
2
dan g(x) = 2x + 1, maka tentukan f(x) =
Jawab :
(f o g)(x) = x x +
2
f(g(x)) = x x +
2
g(x) = 2x + 1
g(x) 1 = 2x
x
x g

2
1 ) (
f(g(x)) =

,
_

,
_


2
1 ) (
2
1 ) (
2
x g x g
=
,
_

,
_

+
2
1 ) (
4
1 ) ( 2 ) (
2
x g x g x g
=
,
_

,
_

+
4
2 ) ( 2
4
1 ) ( 2 ) (
2
x g x g x g
=
4
1 ) (
2
x g
Jadi, f(x) =
4
1
4
1
4
1
2
2

x atau
x
25. Diketahui (f o g)(x) = 2
4
x dan g(x) = 1
2
+ x , maka tentukan f(x) =
Jawab :
(f o g)(x) = 2
4
x
f(g(x)) = 2
4
x
g(x) = 1
2
+ x
g(x) 1 =
2
x
x = 1 ) ( x g
11
f(g(x)) =
( ) 2 1 ) (
4
x g
= 2 1 ) ( 2 ) (
2
+ x g x g
Jadi, f(x) = 1 2
2
x x
26. Jika f(x) = 2x 4 dan g(x) = 3x + 1, maka tentukan invers dari (g o f)
-1
(x) =

Jawab :
Caranya, dikomposisikan dahulu kemudian di inverskan.
(g o f)(x) = g(f(x))
= g(2x 4)
= 3(2x 4) + 1
= 6x 12 + 1
= 6x 11
(g o f)(x) = y
y = 6x 11
y + 11 = 6x
6
11 + y
= x
Jadi, (g o f)
-1
(x) =
6
11 + x
27. Jika f(x) = 2x 4 dan g(x) = 3x + 1, maka tentukan invers dari (f o g)
-1
(x) =

Jawab :
Caranya, dikomposisikan dahulu kemudian di inverskan.
(f o g)(x) = f(g(x))
= f(3x + 1)
= 2(3x + 1) 4
= 6x + 2 4
= 6x 2
12
(f o g)(x) = y
y = 6x 2
y + 2 = 6x
6
2 + y
= x
Jadi, (f o g)
-1
(x) =
6
2 + x
28. Jika f(x) = 3x 4 dan g(x) = 3x + 2, maka tentukan invers dari (f
-1
o g
-1
)

(x) =

Jawab :
Caranya, di inverskan masing-masing fungsi kemudian dikomposisiskan.
f(x) = 3x 4
f(x) = y
y = 3x 4
y + 4 = 3x
3
4 + y
= x
Maka f
-1
(x) =
3
4 + x
g(x) = 3x + 2
g(x) = y
y = 3x + 2
y 2 = 3x
3
2 y
= x
Maka g
-1
(x) =
3
2 x
Maka, (f
-1
o g
-1
)

(x) = f
-1
(g
-1
(x))
= f
,
_


3
2 x
13
=
3
4
3
2
+
x
=
3
3
12
3
2
+
x
=
3
3
10 + x
=
9
10 + x
Jadi, (f
-1
o g
-1
)

(x) =
9
10 + x
29. Jika f(x) = 3x 4 dan g(x) = 3x + 2, maka tentukan invers dari (g
-1
o f
-1
)

(x) =

Jawab :
Caranya, di inverskan masing-masing fungsi kemudian dikomposisiskan.
f(x) = 3x 4
f(x) = y
y = 3x 4
y + 4 = 3x
3
4 + y
= x
Maka f
-1
(x) =
3
4 + x
g(x) = 3x + 2
g(x) = y
y = 3x + 2
y 2 = 3x
3
2 y
= x
Maka g
-1
(x) =
3
2 x
Jadi (g
-1
o f
-1
)

(x) = g
-1
(f
-1
(x))
14
= g
,
_

+
3
4 x
=
3
2
3
4

+ x
=
3
3
6
3
4

+ x
=
3
3
2 x
=
9
2 x
Jadi, (g
-1
o f
-1
)

(x) =
9
2 x
Integral
30.
dx x

adalah
Jawab :

x
dx =

2
1
x
dx
=
1
2
1
2
1
1
1
+
+
x + c
=
2
3
2
3
1
x + c
=
2
3
3
2
x + c
=
2
1
.
3
2
1
x x + c
= x x .
3
2
1
+ c
Jadi,

x
dx = x x .
3
2
1
+ c
15
31. dx x

4 3
adalah
Jawab :
dx x

4 3
=

dx x
4
3
=
c x +
+
+1
4
3
4
3
1
1
=
c x +
+
+
4
4
4
3
4
4
4
3
1
=
c x +
4
7
4
7
1
= c x +
4
7
7
4
= c x x +
4 3
7
4
Jadi, dx x

4 3
= c x x +
4 3
7
4
32.


dx
x
x
2
5
1
adalah
Jawab :


dx x dx x dx
x
dx
x
x
dx
x
x
2 3
2 2
5
2
5
1 1
= c x x +
+

+
+ + 1 2 1 3
1 2
1
1 3
1
=
c x x +

,
_


1 4
1
1
4
1
= c x x + +
1 4
4
1
= c
x
x + +
1
4
1
4
Jadi,


dx
x
x
2
5
1
= c
x
x + +
1
4
1
4
16
33.
2
1
x
dx adalah
Jawab :
2
1
x
dx =

2
x
dx
=
1 2
1 2
1
+
+
x + c
=
1
1
1

x + c
=
1
x + c atau c
x
+
1
Jadi,
2
1
x
dx =
1
x + c atau c
x
+
1
34.

+ dx x x ) 2 (
3
adalah
Jawab :

+ dx x x ) 2 (
3
=

+ xdx dx x
3
2
= c x x +
+
+
+
+ + 1 1 1 3
1 1
1
1 3
2
= c x x + +
2 4
2
1
4
2
Jadi,

+ dx x x ) 2 (
3
= c x x + +
2 4
2
1
4
2
35.

+ dx x x x ) 2 4 (
2 3 5
adalah
Jawab :

+ dx x x x ) 2 4 (
2 3 5
=

+ dx x dx x dx x
2 3 5
2 4
=
1 2 1 3 1 5
1 2
2
1 3
4
1 5
1
+ + +
+
+
+

+
x x x + c
= c x x x + +
3 4 6
3
2
4
4
6
1
17
= c x x x + +
4 4 6
3
2
6
1
Jadi,

+ dx x x x ) 2 4 (
2 3 5
= c x x x + +
4 4 6
3
2
6
1
36.

+ dx x x
2 2
) 3 (
adalah
Jawab :

+ dx x x
2 2
) 3 (
=
[ ]

+ +
2 2 2 2
) 3 ( ) 3 )( ( 2 ) ( x x x x
dx
=

+ + ) 9 6 (
2 3 4
x x x
dx
= c x x x +
+
+
+
+
+
+ + + 1 2 1 3 1 4
1 2
9
1 3
6
1 4
1
= c x x x + + +
3 4 5
3
9
2
6
5
1
= c x x x + + +
3 4 5
3
2
3
5
1
Jadi,

+ dx x x
2 2
) 3 (
= c x x x + + +
3 4 5
3
2
3
5
1
37.

2
1
3
dx x adalah
Jawab :

2
1
3
dx x =
2
1
4
4
1
1
]
1
x
=
,
_

,
_

4 4
) 1 (
4
1
) 2 (
4
1
=
,
_

,
_

) 1 (
4
1
) 16 (
4
1
=
4
1
4
16

=
4
15
atau
4
3
3
18
Jadi,

2
1
3
dx x =
4
15
atau
4
3
3
38.

+
2
1
2
) 3 ( dx x x adalah
Jawab :

+
2
1
2
) 3 ( dx x x =
2
1
2 3
2
3
3
1

1
]
1
+ x x
=
,
_

,
_

+
2 3 2 3
) 1 (
2
3
) 1 (
3
1
) 2 (
2
3
) 2 (
3
1
=
,
_

,
_

+ ) 1 (
2
3
) 1 (
3
1
) 4 (
2
3
) 8 (
3
1
=
,
_

,
_

+
2
3
3
1
2
12
3
8
=
2
3
3
1
2
12
3
8
+ +
=
2
3
2
12
3
1
3
8
+ +
=
2
9
3
9
+
=
2
1
4 3 +
=
2
1
7
Jadi,

+
2
1
2
) 3 ( dx x x =
2
1
7
39.

dx x x ) 3 4 cos( sin 5 (
adalah
Jawab :

dx x x ) 3 4 cos( sin 5 (
=

dx x xdx ) 3 4 cos( sin 5
19
=
c x x + )) 3 4 sin( ( ) sin ( 5
3
1
=
c x x + + ) 3 4 sin( cos 5
3
1
Maka

dx x x ) 3 4 cos( sin 5 (
=
c x x + + ) 3 4 sin( cos 5
3
1
40.

dx x x ) 2 cos (cos
2
1
adalah
Jawab :

dx x x ) 2 cos (cos
2
1
=

xdx xdx 2 cos cos
2
1
=
c x x + 2 sin
2
1
sin
1
2
1
2
1
= c x x + 2 sin
2
1
sin
1
2
2
1
=
c x x + 2 sin sin 2
2
1
2
1
Jadi,

dx x x ) 2 cos (cos
2
1
=
c x x + 2 sin sin 2
2
1
2
1
41.

+ dx x x ) 4 sin (
4
1
3
adalah
Jawab :

+ dx x x ) 4 sin (
4
1
3
=
c x x x +
2
2
4
4
1
4
1
4
4
1
cos
1
= c x x x +
2
4
1
4
4
1
2 cos 4
Jadi,

+ dx x x ) 4 sin (
4
1
3
= c x x x +
2
4
1
4
4
1
2 cos 4
42.
dx x ) 4 (tan
2

+
adalah
Jawab :
{ } , 3 sec 3 ) 1 (tan ) 4 (tan
2 2 2
+ + + + x x x ingat x x
2 2
sec 1 tan +
dx x ) 4 (tan
2

+
=

+ + dx xdx dx x 3 sec ) 3 (sec
2 2
= c x x + + 3 tan
Jadi,
dx x ) 4 (tan
2

+
= c x x + + 3 tan
20
43.

dx x x
2
) cos (sin
adalah
Jawab :
2
) cos (sin x x = x x x x
2 2
cos cos sin 2 sin +
= x x x x cos sin 2 ) cos (sin
2 2
+
= x 2 sin 1 , ingat 1 cos sin
2 2
+ x x

dx x x
2
) cos (sin
=

xdx dx dx x 2 sin ) 2 sin 1 (
=
c x x + ) 2 cos (
2
1
=
c x x + + 2 cos
2
1
Jadi,

dx x x
2
) cos (sin
=
c x x + + 2 cos
2
1
44.

dx x x x ) sec tan (sec
2
adalah
Jawab :

xdx x xdx dx x x x sec tan sec ) sec tan (sec
2 2
= c x x + sec tan
Jadi,

dx x x x ) sec tan (sec


2
= c x x + sec tan
45.

2
sin xdx
adalah
Jawab :

2
sin xdx
= ]

2
cos x
=
) cos ( ) cos (
2


=
) 0 ( )) 1 ( (
= 1
Jadi,

2
sin xdx
= 1
21
46.


a
dx x x
2
3
, 36 ) 16 ( maka nilai a adalah
Jawab :


a
dx x x
2
3
36 ) 16 ( = 36
1 1
16
1 3
1
2
1 1 1 3

1
]
1
+

+
+ +
a
x x
= 36 8
4
1
2
2 4

1
]
1

a
x x
Maka,
36 ) 2 ( 8 ) 2 (
4
1
) ( 8 ) (
4
1
2 4 2 4

1
]
1


1
]
1

a a

[ ] 36 32 4 8
4
1
2 4

1
]
1

a a

1
]
1

+ 0 64 8
4
2
4
a
a

0 256 32
2 4
+ a a
x 4
( )( ) 16 16
2 2
a a
4
16
2

a
a
atau
4
16
2

a
a
Jadi, nilai dari a = 4
Turunan (Diferensial)
47.
) (x f
=
3
x , maka
) ( ' x f
=
Jawab :
) (x f
=
3
x =
3
1
x
) ( ' x f
=
1
3
1 3
1

x
=
3
3
3
1
3
1

x
22
=
3
2
3
1

x
Jadi,
) ( ' x f
3
2
3
1

x
48.
3
1 1
) (
x x
x f +
, maka
) ( ' x f

Jawab :
3
1 1
) (
x x
x f +
=
3
1
2
1

+ x x
1 1
3
1
2
1
3
1
1
2
1
1 ) ( '

+ x x x f
=
3
3
3
1
2
2
2
1
3
1
2
1
x x
=
3
4
2
3
3
1
2
1
x x
=
3
3
1
2
1
x x x x

Maka
) ( ' x f
3
3
1
2
1
x x x x

49.
2
1
) (

,
_


x
x x f , maka
) ( ' x f

Jawab :
2
1
) (

,
_


x
x x f =
1 2 2
2
1
2
1 2

+ + + x x x
x
x
x
x
1 1
1
) 1 (
2
1
2 2 ) ( '
2
1

+ + x x x x f
=
2
2
2
2
1
2

+ x x x
=
2
2
1
2

+ x x x
=
2
1 1
2
x
x
x +
23
Jadi,
) ( ' x f
2
1 1
2
x
x
x +
50. ) ( ) (
3
x x x x f , maka
) ( ' x f

Jawab :
2
3
2
7
) ( ) (
3
x x x x x x f
1 1
2
3
2
7
2
3
1
2
7
1 ) ( '

x x x f
=
2
2
2
3
2
2
2
7
2
3
2
7
x x
=
2
1
2
5
2
3
2
7
x x
= x x x
2
3
2
7
2

Jadi,
) ( ' x f x x x
2
3
2
7
2

51. f(x) = (3x + 1)(2 3x), maka f(x) =


Jawab :
f(x) = u . v f(x) = u.v + u .v
misal : u = 3x + 1 u = 3
v = 2 3x v = 3
f(x) = u.v + u . v
= (3)(2 3x) + (3x + 1)(3)
= (6 9x) + (9x 3)
= 6 9x 9x 3
= 18x + 3 atau 3 18x
Jadi, f(x) = 18x + 3 atau 3 18x
52. f(x) = (3x + 5)(x
2
+ 2), maka f(x) =
Jawab :
f(x) = u . v f(x) = u.v + u .v
24
misal : u = 3x + 5 u = 3
v = x
2
+ 2 v = 2x
f(x) = u.v + u .v
= (3)(x
2
+ 2) + (3x + 5)(2x)
= (3x
2
+ 6) + (6x
2
+ 10x)
= 3x
2
+ 6 + 6x
2
+ 10x
= 8x
2
+ 10x + 6
Jadi, f(x) = 8x
2
+ 10x + 6
53. Turunan pertama dari f(x) = (4x 7)(x
2
5) adalah
Jawab :
f(x) = u . v f(x) = u.v + u .v
misal : u = 4x 7 u = 4
v = x
2
5 v = 2x
f(x) = u.v + u .v
= (4)( x
2
5) + (4x 7)(2x)
= (4x
2
20) + (8x
2
14x)
= 4x
2
20 + 8x
2
14x
= 12x
2
14x 20
Jadi, f(x) = 12x
2
14x 20
54. Turunan pertama dari x x x f
5
) ( adalah
Jawab :
x x x f
5
) ( =
2
1
5
1
x x
1 1
2
1
5
1
2
1
5
1
) ( '

x x x f
=
2
2
2
1
5
5
5
1
2
1
5
1
x x
=
2
1
5
4
2
1
5
1
x x
25
=
x
x
2
1
5
1
5 4

Jadi,
) ( ' x f
x
x
2
1
5
1
5 4

55. Turunan pertama dari f(x) = (3 4x)(5x
2
1) adalah
Jawab :
f(x) = u . v f(x) = u.v + u .v
misal : u = 3 4x u = 4
v = 5x
2
1 v = 10x
f(x) = u.v + u .v
= (4)( 5x
2
1) + (3 4x)(10x)
= (20x
2
+ 4) + (30x 40x
2
)
= 20x
2
+ 4 + 30x 40x
2
= 60x
2
+ 30x + 4
Jadi, f(x) = 60x
2
+ 30x + 4
56. Turunan pertama dari f(x) =
4
2 3
+

x
x
adalah
Jawab :
f(x) =
2
' . '.
v
v u v u
v
u

misal : u = 3x 2 u = 3
v = x + 4 v = 1
f(x) =
2
' . '.
v
v u v u
=
2
) 4 (
) 1 )( 2 3 ( ) 4 )( 3 (
+
+
x
x x
=
2
) 4 (
) 2 3 ( ) 12 3 (
+
+
x
x x
26
=
2
) 4 (
2 3 12 3
+
+ +
x
x x
=
2
) 4 (
14
+ x
Jadi, f(x) =
2
) 4 (
14
+ x
57. f(x) =
3 2
4
+ x
, maka f(x) =
Jawab :
f(x) =
2
' . '.
v
v u v u
v
u

misal : u = 4 u = 0
v = 2x + 3 v = 2
f(x) =
2
' . '.
v
v u v u
=
2
) 3 2 (
) 2 )( 4 ( ) 3 2 )( 0 (
+
+
x
x
=
2
) 3 2 (
8
+

x
Jadi, f(x) =
2
) 3 2 (
8
+

x
58. y = (3x
2
+ x)(2x 5), maka y =
Jawab :
f(x) = u . v f(x) = u.v + u .v
misal : u = 3x
2
+ x u = 6x + 1
v = 2x 5 v = 2
f(x) = u.v + u .v
= (6x + 1)(2x 5) + (3x
2
+ x)(2)
= (12x
2
28x 5) + (6x
2
+ 2x)
= 12x
2
28x 5 + 6x
2
+ 2x
27
= 18x
2
26x 5
Jadi, f(x) = 18x
2
26x 5
59. y = (x
2
+ 1)(x
3
1), maka y =
Jawab :
f(x) = u . v f(x) = u.v + u .v
misal : u = x
2
+ 1 u = 2x
v = x
3
1 v = 3x
2
f(x) = u.v + u .v
= (2x)( x
3
1) + (x
2
+ 1)( 3x
2
)
= (2x
4
2x) + (3x
4
+ 3x
2
)
= 2x
4
2x + 3x
4
+ 3x
2
= 2x
4
+ 3x
4
+ 3x
2
2x
= 5x
4
+ 3x
2
2x
Jadi, f(x) = 5x
4
+ 3x
2
2x
60. y = x
3
sin 5x, maka y =
Jawab :
f(x) = u . v f(x) = u.v + u .v
misal : u = x
3
u = 3x
2

v = sin 5x v = 5 cos 5x
f(x) = u.v + u .v
= (3x
2
)(sin 5x) + (x
3
)(5 cos 5x)
= 3x
2
sin 5x + 5x
3
cos 5x
Jadi, f(x) = 3x
2
sin 5x + 5x
3
cos 5x
28
RUMUS
Fungsi Invers
Fungsi Invers dari fungsi f(x) dilambangkan dengan f
-1
(x). Cara menentukan
fungsi invers adalah dengan merubah f(x) = y dan menentukan hasil dari x.
Fungsi Komposisi
Misal f adalah fungsi dari A ke B dan g fungsi dari B ke C, maka fungsi g o
f adalah penggandaan fungsi yang mengerjakan f dahulu kemudian g (f
memetakan x ke y dan g memetakan y ke z)
a) Syarat agar dua fungsi dapat dikomposisikan.
(f o g)(x), maka x

g dan g(x)

f
(g o f)(x), maka x

f dan f(x)

g
b) Menentukan komposisi dua fungsi atau lebih.
1. Komposisi dua fungsi
Jika f : A B dan g : B C, maka (g o f)(x) = g [f(x)]
2. Komposisi tiga fungsi
Jika f : A B dan g : B C, serta : C D maka fungsi komposisi (h
o g o f)(x) = (h o g) (f(x)) = h [g(f(x))]
c) Sifat-sifat komposisi
1. Tidak komotatif
(f o g)(x) (g o f)(x)
2. Asosiatif
[h o (g o f)](x) = [(h o g) o f](x)
3. Identitas
(f o )(x) = ( o f)(x) = f(x)
d) Menentukan fungsi f jika g dan g o f atau f o g diketahui untuk
menetukan fungsi f jika fungsi g dan komposisinya (g o f atau f o g)
diketahui, maka prinsip yang digunakan menggunakan definisi fungsi
komposisi, yaitu :
(f o g)(x) = f(g(x)) dan (g o f)(x) = g(f(x))
29
Integral
a) Integral tak tentu
BU :

dt t f dx x f ) ( ) (
Rumus :

+ c x dx

a
c ax dx +
{ }

+ + dx x g dx x f dx x g x f ) ( ) ( ) ( ) (
{ }

dx x g dx x f dx x g x f ) ( ) ( ) ( ) (

+
+

+
c x
n
dx x
n n 1
1
1
,dengan n bilangan rasional dan n -1

+
+

+
c x
n
a
dx ax
n n 1
1
, dengan n bilangan rasional dan
n -1
Keterangan : a = koefisien
n = pangkat
c = konstanta
b) Integral tertentu
BU :


b
a
a F b F dx x f ) ( ) ( ) (
Dengan
) (x F
adalah anti-pendeferensialan dari
) (x f
yang bersifat
) ( ) ( ' x f x F
c) Integral fungsi trigonometri


+ c x xdx sin cos


+ c x xdx cos sin


+ c x xdx tan sec
2
30


+ c x xdx ec cot cos
2


+ c x xdx x sec sec . tan


+ c ecx ecxdx x cos cos . cot


+ + + c b ax
a
dx b ax ) sin(
1
) cos(


+ + + c b ax
a
dx b ax ) cos(
1
) sin(


+ + + c b ax
a
dx b ax ) tan(
1
) ( sec
2


+ + + c b ax
a
dx b ax ec ) cot(
1
) ( cos
2


+ + + + c b ax
a
dx b ax b ax ) sec(
1
) sec( ). tan(

+ + + + c b ax ec
a
dx b ax ec b ax ) ( cos
1
) ( cos ). cot(
Di mana a dan b masing-masing bilangan real dengan a 0.
Turunan (Diferensial)
a) Jika
k x f ) (
(k = konstanta real), maka turunan
) (x f
adalah :
0 ) ( ' x f
b) Jika
) (x f
sebuah fungsi identitas atau
x x f ) (
, maka:
1 ) ( ' x f
c) Jika
) (x f
a
n
x (dengan a konstanta real tidak nol dan n
bilangan bulat positif) maka:
a x f ) ( '
n
1 n
x
d) Jika
n
ax x f ) ( (a konstanta real dan n bilangan real), maka:
1
) ( '

n
anx x f
31
e) Jika
ku x f ) (
, dengan k konstanta real dan u fungsi dari
x

yang mempunyai turunan
) ( ' x u
maka:
' ) ( ' ku x f
f) Jika
v u x f t ) (
dengan u dan v adalah fungsi-fungsi yang
mempunyai turunan ' u dan ' v ,maka :
' ' ) ( ' v u x f t
g) Jika
v u x f ) (
dengan
u
dan v adalah fungsi-fungsi yang
mempunyai turunan ' u dan ' v ,maka :
' ' ) ( ' v u v u x f +
h) Jika
w v u x f ) (
dengan u, v, dan w adalah fungsi-fungsi
yang mempunyai turunan ' u , ' v , dan ' w , maka
' ' ' ) ( ' w v u w v u w v u x f + +
i) Jika
v
u
x f ) ( , dengan 0 u serta u dan v adalah fungsi-
fungsi yang mempunyai turunan ' u dan ' v ,maka :
2
' '
) ( '
v
v u v u
x f

j) Jika { }
n
u x f ) ( dengan u adalah fungsi dari x yang
mempunyai turunan ' u dan n adalah bilangan real, maka :
{ } ' ) (
1
u u n x f
n


32

Anda mungkin juga menyukai