TAJUK 1

PENGENALAN PERMAINAN BOLA TAMPAR DAN

BOLA BALING

SINOPSIS
Tajuk dalam modul ini memberi pendedahan kepada pelajar tentang
perkembangan bola tampar di Malaysia serta didedahkan dengan peraturan
dan undang-undang permainan.

HASIL PEMBELAJARAN
1. Pelajar dapat mengetahui, memahami dan menguasai kemahiran-kemahiran
dalam permainan bola tampar.
2. Pelajar dapat mengaplikasi undang-undang dan peraturan asas pada situasi
yang sebenarnya

KERANGKA TAJUK-TAJUK

1.0 Sejarah Bola Tampar Antarabangsa

Permainan bola tampar telah diperkenalkan pada tahun 1895.Orang pertama
yang mempelopori permainan ini ialah William G. Morgan iaitu seorang pengarah sukan
YMCA,di Holyoke, Massachusetts, Amerika Syarikat. Nama asal permainan ini ialah
minoneete dan kemudian digantikan dengan nama volleyball oleh Dr. A. Halstead
pada tahun 1896.Sejak diperkenalkan,permainan bola tamper terus menjadi satu
permainan rekreasi yang popular. Bagaimanapun, peraturan rasmi yang pertama hanya
diperkenalkan pada tahun 1916. Antara perubahan teknikal dan perkembangan yang
penting yang berlaku dalam permainan bola tamper adalah seperti berikut:
1900 - Sistem skor 21 poin diamalkan.
1912 - system bergilir (rotation)diperkenalkan.
1916 - Undang undang permainan diterbitkan.
1917 - Sistem skor 15 poin diamalkan.
1918 - Bilangan pemain ditetapkan 6 orang sebelah dan tingi jaring ditetapkan
pada ketinggian 2.4 meter.
1921 - Garis tengh diwujudkan dalam gelanggang bola tampar.
1922 - Sentuhan tiga kali diperkenalkan.
1923 - Saiz gelanggang 9 meter x 18 meter dipiawaikan dan kekal sehingga masa ini.
1947 - IVBF (International Volleyball Federation) iaitu Persekutuan Bola Tampar
Antarabangsa ditubuhkan di Paris untuk mengawal permainan bola tampar.
1949 - Kejohanan bola tampar sedunia untuk lelaki buat kali pertama diadakan di
Prague.
1964 - Permainan bola tampar (lelaki dan perempuan) menjadi salah satu acara sukan
dalam Olimpik di Sukan Olimpik di Tokyo.
1.1 Sejarah Bola Tampar Di Malaysia
Di Malaysia,permainan ini diperkenalkan oleh pasukan pelawat dari Hong Kong
dan Negara China pada tahun 1930-an.Ketika itu banyak perlawanan persahabatan
dan pertunjukan telah diadakan di Bandar utama seperti Pulau Pinang,Kuala Lumpur
dan Singapura atas usaha persatuan dan kelab kebajikan di Tionghua yang wujud pada
masa itu. Di Malaysia,permainan bola tampar dikawal oleh Kesatuan Bola Tampar
2

Amatur Malaysia (MAVA Malaysian Amateur Volleyball Association) yang ditubuhkan

pada tahun 1959.
Permainan ini adalah salah satu acara sukan yang dipertandingkan oleh
pasukan sekolah di bawah kelolaan Majlis Sukan Sekolah Sekolah Malaysia (MSSM).
Selain itu, terdapat juga pertandingan di antara kelab-kelab, jabatan-jabatan kerajaan
dan bukan kerajaan yang dianjurkan untuk sukan bola tampar ini.
1.2 Peraturan dan Undang-undang Bola Tampar
1.2.0 Susunan Giliran (Rotation Order)
Susunan giliran untuk setiap pasukan yang ditetapkan pada permulaan
permainan haruslah kekal di sepanjang set permainan.
3 pemain berada dalam gelanggang. 3pemain berada di sepanjang jaring yang
dikenali sebagai pemain hadapan.
3 pemain belakang pula terdiri daripada pemain kiri yang menduduki posisi 5,
pemain tengah berada pada posisi 6 menakala pemain kanan di posisi.

Rajah 1: Susunan Giliran Pemain

1.2.1 Bola Dalam

Dikatakan apabila bola menyentuh lantai gelanggang permainan, termasuk
garisan sempadanya.
1.2.2 Bola Keluar.
Istilah bola keluar dikira apabila:
a) Bola yang menyentuh lantai gelanggang berada di luar garisan sempadan
gelanggang.
b) Bola menyentuh sesuatu berada di luar gelanggang seperti siling atau orang
yang beradsa di luar gelanggang permainan.
c) Bola menyentuh antena, tali, tiang @ bahagian jaring yang berada di luar antena
penjalur tepi.
d) Bola berjaya melintasi satah tegak jaring dengan keseluruhan atau sebahagian
bola berada di luar ruang lintasan.
1.2.3 Sentuhan Serentak.
2 atau 3 pemain boleh menyentuh bola dalam masa yang sama. Apabila 2 ahli
daripada pasukan yang sama meyentuh bola secara serentak, ia akan diambil
kira sebagai 2 pukulan kecuali semasa menghadang.
Sekiranya 3 pemain daripada pasukan yang sama menyentuh bola dengan
serentak, ia juga akan diambil kira sebagai 3 pukulan.
Jika 2 atau 3 pemain daripada pasukan yang sama menghulur tangan untuk
memukul bola tetapi hanya seorang sahaja yang menyentuhnya, maka ia hanya
dikira sebagai satu pukulan.
Untuk sentuhan serentak oleh kedua-dua pihak lawan di atas jaring dan bola
masih kekal dalam gelanggang, pasukan yang menerima bola masih berhak
membuat 3 pukulan lagi.
Jika sentuhan serentak oleh kedua-dua pihak lawan mengakibatkan bola pegang
(held ball), maka ia dikenali sebagai kesalahan serentak dan permainan akan
dimainkan semula.
1.2.4 Kesalahan Semasa Bermain Bola
Anda tidak dibenarkan melakukan perkara berikut:
4

(a) Pasukan yang menerima servis tidak boleh melakukan lebih daripada 3
sentuhan. Contohnya, pasukan tersebut memukul bola sebanyak 4 kali sebelum
bola dikembalikan kepada pihak lawan.
(b) Pukulan yang dilarang (irregular hit) ialah apabila bola menyentuh bahagian
bawah lutut seorang pemain.
(c) Pukulan yang dibantu (assisted hit) iaitu pemain yang menerima bantuan
daripada rakannya atausebarang objek supaya dapat mencapai bola
dalam kawasan gelanggang.
(d) Bola pegang (held ball) iaitu apabila pemain tidak memukul bola dengan betul.
Contohnya bola dipegang, diangkat, ditolak, dibawa atau dilontar.
(e) 2 sentuhan (double contact iaitu pemain memukul bola 2 kali berturut-turut atau
bola menyentuh beberapa bahagian badanya secara berturutan.
1.2.5 Kesalahan Pemain di Jaring.
Anda tidak dibenarkan melakukan berikut:
a) Menyentuh bola atau pihak lawannya di dalam kaawasan lawan sebelum atau
semasa pukulan dilakukan oleh pihak lawannya.
b) Masuk ke dalam kawasan pihak lawan di bawah jaring dan mengganggu pihak
lawan bermain.
c) Masuk gelanggang lawan, sama ada secara sengaja atau tidak.
d) Menyentuh jaring.
1.2.6 Servis Pertama Bagi Sesuatu Set.
Pasukan yang akan memulakan servis akan ditentukan oleh lambungan duit
syiling.
Melakukan Servis:
a) Mesti memukul bola dalam masa 5 saat selepas pengadil meniup wisel.
b) Seandainya bola yang telah dilambung oleh pemain yang membuat servis
mendarat tanpa disentuh, ia dianggap sebagai satu percubaan servis.
c) Semasa melakukan pukulan servis atau melonjak bagi servis lompat, anda tidak
boleh menyentuh gelanggang, termasuk garisan belakang atau lantai di luar zon
servis.

Kesalahan Servis
Keslahan-kesalahan berikut akan mengakibatkan berlakunya pertukaran servis
kepada pihak lawan, sekiranya pemain yang membuat servis ;
(a) Melanggar susunan atau aturan servis
(b) Tidak melakukan servis dengan betul
(c) Melanggar peraturan percubaan servis
1.2.7 Kesalahan Pukulan Serangan.
Beberapa contoh kesalahan pukulan serangan (attach hit Faults) yang sering
dilakukan oleh pemain ialah:
a) Pemain memukul bola daripada pihak lawan (the playing space of the opposing
team).
b) Pemain memukul bola keluar.
c) Pemain barisan belakang melengkapkan pukulan serangan dari zon depan dan
keseluruhan bola itu berada di atas paras atas jaring semasa pukulan dibuat.
d) Pemain melengkapkan sesuatu pukulan serangan ke atas servis lawan apabila
keseluruhan bola itu berada di zon depan dan di atas paras atas jaring.
1.2.8 Kesalahan Menghadang.
a) Penghadang menyentuh bola dalam kawasan lawan sama ada sebelum @
serentak dengan pukulan serangan lawan.
b) Bola menyentuh penghadang pada sebarang bahagian bawah lututnya.
c) Sebagai pemain barisan belakang, dia melengkapkan satu hadangan @
menyertai sesuatu hadangan yang lengkap.
(d) Pemain menghadang bola dalam kawasan lawan dari luar antena.
(e) Pemain menghadang bola servis pihak lawan.
(f) Bola dihantar keluar melelui hadangan.
1.2.9 Gangguan Biasa Dalam Permainan.
Gangguan atau pemberhentian sementara yang biasa berlaku dalam permainan
bola tampar merujuk kepada masa berhenti (time-out) dan penggantian
pemain(player substitution)
Tempoh masa bagi sesuatu masa berhenti ialah 30 saat. Setiap pasukan berhak
meminta untuk berhenti tidak lebih daripada 2 kali untuk setiap set. Pada waktu

berhenti, pemain-pemain yang sedang bernain mestilah pergi ke zon bebas yang
berhampiran dengan bangku pasukan mereka.
Setiap pasukan berhak menggantikan enam pemain untuk setiap set. Pada
ketika permintaan dibuat, pemain-pemain mesti bersedia untuk masuk atau
berdiri berhampiran dengan jurulatih. Jika tidak, penggantian itu tidak akan
dibenarkan dan pasukan tersebut akan dikenakan denda kerana lewat membuat
penggantian.
1.3 Undang-Undang Am Bola Tampar

Perlawanan atau permainan rasmi bola tampar dimainkan oleh dua pasukan dan
memerlukan sebiji bola dan sebuah gelanggang yang dibahagi kepada 2

bahagian oleh jaring.

Setiap pasukan terdiri daripada 6 orang pemain yang mempunyai kemahiran
asas untuk menampar bola melepasi jaring supaya pasukan lawan tidak dapat
menyambut pukulan bola tersebut.
Setiap pasukan dibenarkan untuk memukul bola sebanyak 3kali sebelum
dihantar ke pasukan lawan. Bola juga bolah ditampar sekali atau 2 kali sahaja
untuk melepasi jaring.

1.3.0 Kedudukan Pemain

Pemain-pemain hendaklah berada pada kedudukan iaitu 3 orang di barisan
hadapan dan 3 orang di barisan belakang.
1.3.1 Putaran atau Edaran

Setiap pemain boleh membuat servis beberapa kali berturut-turut

sehingga pasukannya melakukan kesalahan atau permainan tamat.

Putaranm mengikut arah jam.

1.3.2 Bermain di Jaring

Apabila anda bermain di jaring anda boleh melompat setinggi yang boleh tetapi
tidak boleh meyentuh bola yang masih berada di kawasan lawan iaitu semasa
lawan sedang membuat serangan.

1.3.3 Pemain Gantian

Seorang

pemain

simpanan

boleh

menggantikan

setiap

pemain

dalam

pasukannya tetapi dia mesti mengambil kedudukan pemain yang digantinya.

7

1.3.4 Peralatan
Gelanggang.
Berukuran 18m x 9m termasuk garisan tepi selebar 5cm. Satu lagi garisan lebar
5cm dipanggil garisan tengah membahagikan gelanggang kepada 2 bahagian
yang sama besar.
Setiap kawasan ini mengandungi satu garisan 5cm lebar selari dan sejauh 3.05m
dari garisan tengah. Garisan ini dipanggil garisan merejam di belakang
gelanggang.
1.3.5 Bola
Mempunyai ukur lilit sepanjang 64cm-66cm dan berat antara 255g-284g.
Buat terdiri daripada 12 keping kulit yang tidak terlalu lembut.
1.3.6 Jaring
Berukuran 1m lebar dan panjang sekurang-kurangnya 9.50m. Jaringan selebar
10cm dan tebal berganda sebanyak 5m yang menggunakan bahan kanvas @
linen yang lebar direntasi di bahagian atas jaring.
Tinggi jaring di bahagian tengah hendaklah 2.43m untuk lelaki dan 2.24m bagi
wanita.
1.3.7 Pelanggaran Undang-undang dan Penalti
Pelanggaran undang-undang tertentu boleh didenda dengan memberi 1 mata
kepada pasukan lawan. Anda terkeluar daripada kedudukan anda apabila:
a) Anda membuat servis dan tidak berada di kawasan servis sebelum bola itu
disentuh.
b) Anda tidak berada pada tertib putaran ketika bola disentuh.
c) Pemain-pemain daripada pasukan yang membuat servis cuba menghalang
pandangan pasukan penerima semasa servis.
d) Anda membuat servis bukan pada giliran anda.
e) Pemain baris belakang cuba membuat halangan pada jaring.
f) Pemain di bahagian belakang gelanggang memasuki kawasan merejam
gelanggang hadapan untuk membuat rejaman.
g) Pemain gantian memasuki semula gelanggang untuk meneruskan
perlawanan tetapi pada tempat selain daripada tempat pemain yang
8

digantikan olehnya sebelumnya.

Melibatkan Penggantian dan Masa Berhenti
(a) Pemain ganti tidak melaporkan diri kepada pencatat masa.
(b) Pemain memasuki gelanggang perlawanan lebih daripada 3 kali.
(c) Pasukan mengambil lebih daripada 2 masa berhenti yang dibenarkan.
Melibatkan Kelakuan
(a) Cuba mengalihkan atau mengganggu perhatian pihak lawan dengan menjerit
atau menghentakkan kaki.
(b) Pemain, pemain gentian, jurulatih atau pengurus mengeluarkan kata-kata kesat,
menghina dan kurang sopan terhadap pasukan lawan.
(c) Pemain gentian, jurulatih atau wakil pasukan memasuki gelanggang ketika
perlawanan sedang berlangsung.
(d) Pemain, pemain gentian, jurulatih atau pengurus cuba menangguhkan
perlawan.
Situasi yang menyebabkan perlawanan dimulakan semula.
(a) Apabila pengawai tersilap membunyikan wisel dan menghentikan perlawanan.
(b) Apabila objek asing termasuk ke dalam gelanggang semasa bermain.
(c) Apabila kemalangan berlaku semasa perlawanan dan pegawai merasakan
adalah lebih baik menghentikan permainan atas sebab-sebab keselamatan.
(d) Apabila pemain daripada kedua-dua pasukan melakukan kesalahan serentak.

1.4 Sejarah Bola Baling

Permainan bola baling berasal dari Eropah. Permainan ini merupakan
satu

permainan

yang

telah

diubahsuai

dari

permainan-permainan

seperti
9

Czeska Hasenka di Czehoslovakia, Handbold di Denmark dan Korball serta

Raffbold

di

Jerman.

sebagai

Torball

bilangan

pemain

Semasa

yang

perang

dunia

dimainkan

seramai

ditambah

menjadi

telah

kedua

tujuh

permainan

orang.

sebelas

ini

Pada

orang

dikenali

tahun

dan

1917,

dimainkan

di

padang bola sepak. Permainan ini telah diasaskan oleh Heizer di Jerman.
Pada tahun 1926, Kesatuan Olahraga Amatur Antarabangsa (IAAF) telah
menubuhkan

satu

jawatankuasa

khas

untuk

ini. Pada tahun tersebut juga, Kesatuan

menyelaraskan

permainan

Bola Baling Amatur Antarabangsa

(IAHF) telah ditubuhkan oleh Avery Brudge di Amsterdam. Seterusnya pada

tahun 1936, bola baling buat pertama kalinya dipertandingkan dalam sukan
Olimpik yang diadakan di Berlin. Enam buah negara telah menyertainya dan
negara Jerman telah muncul sebagai juara. Pada tahun 1938 sekali lagi,
Jerman menjadi juara dalam Kejohanan Bola Baling Sedunia di mana 10
buah

negara

kepada

telah

menyertainya.

Kesatuan

menggalakkan

Bola

permainan

Pada

Baling

tahun1946

Antarabangsa

menggunakan

tujuh

(IAHF)
(IHF).

orang

telah

ditukar

Kesatuan

sepasukan.

Sekali

ini
lagi

Kejohanan Bola Baling Sedunia telah diadakan pada tahun 1956 dan kali ini
Sweden

pula

telah

menjadi

juara.

Pada

tahun

1956,

undang-undang

permainan ini telah diubahsuai dan diguna pakai sehinggalah ke hari ini.
Antara

negara

Yugoslavia,
Poland.
yang
pingat

Rusia,

Di

Asia,

terkuat

di

emas

yang

menguasai

Romania,
Jepun,

mana

dalam

Czechoslovakia,

China
pasukan

Sukan

permainan

dan

juga

wanita

Olimpik

tahun

ialah

Hungury

Korea

Korea

ini
adalah

Selatan
1988

dan
antara

telah
manakala

Jerman,
juga
negara

memenangi
pasukan

lelaki telah memenangi pingat perak.

1.5 Perkembangan Permainan Bola Baling di Malaysia

10

Bola baling mempunyai sejarah asal usulnya di Malaysia. Sukan bola baling
bermula di Malaysia pada tahun 1976. Sukan ini mula diperkenalkan oleh Encik Lim
Hock Han, iaitu Pengarah Unit Sukan Universiti Malaya, setelah sekembalinya beliau
dari Sukan Olimpik pada tahun 1976. Beliau juga telah membawa balik rakaman
permainan bola baling dari Temasya Sukan Olimpik itu. Beliau telah memberi kursus
asas permainan ini kepada sekumpulan guru Pendidikan Jasmani dan Kesihatan di
negeri Selangor dan Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur pada tahun itu.
Pada tahun 1978, kursus pengadil bola baling yang pertama diadakan untuk 60
orang guru seluruh Malaysia di Selangor. Pada tahun yang sama juga, sempena
meraikan Hari Anugerah Olahragawan dan Olahragawati kebangsaan pada tahun 1978,
permainan bola baling telah diadakan di Stadium Negara sebagai acara pertunjukan
pada waktu itu.
Satu jawatankuasa penaja telah dibentuk untuk penubuhan Persatuan Bola
Baling Negeri Selangor dan Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur pada September 1979
di Morib, Selangor. Pada 7 Disember 1985, buat julung kalinya telah berlangsung
Kejohanan Bola Baling peringkat kebangsaan di padang SMK Sri Aman, Petaling Jaya,
Selangor. Pada tahun 1987 pula, permainan ini telah menjadi acara sukan tahunan
Majlis Sukan Sekolah-Sekolah Malaysia. Kejohanan yang pertama telah diadakan di
Kelang, Selangor bagi kategori umur bawah 12 tahun dan 15 tahun lelaki dan
perempuan. Terdapat beberapa kejohanan seperti MSSN (peringkat negeri), MSSM
(peringkat kebangsaan), KAGUM (peringkat Maktab Perguruan), MASUM (peringkat
universiti) dan yang terbaru SIPMA (Sukan Antara Institusi Kementerian Pelajaran
Malaysia) yang telah menjadikan pemainan bola baling sebagai acara rasmi dalam
kejohanan-kejohanan tersebut.
Persatuan Bola Baling Malaysia (MAHF) telah ditubuhkan pada tahun 1985 dan
En. Cheah Hai Su telah dilantik sebagai Presiden MAHF yang pertama manakala En.
Kan Tong Leong sebagai Setiausaha Kehormatnya. Pada tahun 1986, Presiden MAHF
telah menjadi salah seorang ahli gabungan bersama Asia Handball Federation (AHF).
Pada tahun 1990 pula, beliau menjadi ahli gabungan Persekutuan Bola Baling
11

Komanwel (CHF) dan pada tahun 1994 beliau menjadi ahli gabungan International
Handball Federation (IHF). MAHF telah menyertai Persekutuan Bola Baling Asia
Tenggara (SEAHAF) pada Mei 2004. Persekutuan Bola Baling Malaysia telah berdaftar
dengan Pesuruhjaya Sukan Malaysia di bawah Akta Sukan Kebangsaan 1997, pada 27
Mei 2000.
Presiden MAHF yang memegang jawatan ini sejak tahun 2000 sehingga kini
ialah Y. Bhg. Dato Haji Suhaimi bin Haji Yacob. Beliau juga memegang beberapa
jawatan di peringkat antarabangsa seperti:
(a)

Naib Presiden Persekutuan Bola Baling Komanwel (CHF)

(b)

Pengerusi Jawatankuasa Pembangunan dan Promosi Bola Baling Persekutuan

Bola Baling Asia (AHF)

(c)

Timbalan Presiden Persekutuan Bola Baling Asia Tenggara (SEAHAF)

(d)

Ahli Majlis Persekutuan Bola Baling Asia (AHF)

Pihak AHF telah meletakkan kepercayaan kepada Malaysia untuk menganjurkan

satu kejohanan di peringkat antarabangsa, iaitu 1st Martyr Sheikh Fahad Al-Ahmad AlSabah Cup Championship untuk negara-negara yang baru dalam pembangunan bola
baling.
1.6 Peraturan dan Undang-undang Bola Baling
1.6.0 Peraturan.
Gelanggang permainan.
Gelanggang permainan berukuran 40m panjang dan 20m lebar termasuk
dua kawasan gol.
Garisan sempadan yang panjang dipanggil garisan tepi dan garisan yang
lebih pendek dipanggil garisan gol (antara tiang gol).
Garisan 7m ialah garisan di luar kawasan garisan gol dan dibuat sepanjang
1m dan dikenali sebagai garisan penalti.
12

 Garisan penantian pemain untuk setiap pasukan terletak di antara garisan

tengah dengan ukuran jarak sepanjang 4.5m dari kawasan garisan tepi.
Kawasan gol berukuran 6m dari kawasan garisan gol. Garisan balingan
percuma (garisan 9m) ialah garisan putus-putus yang berada 3m di luar
kawasan garisan gol.

Rajah 2: Ukuran Gelanggang Bola Baling

Tiang gol diletakkan di tengah-tengah antara garisan gol. Ukuran untuk tiang
gol adalah 2m panjang dan 3m lebar.
Tiang gol mesti dilengkapi dengan jaring, kerana sekiranya bola yang
dilontar mencecah jaring, bola itu dianggap telang dijaringkan dan mata
diperolehi.

13

Rajah 3: Ukuran Tiang Gol

1.6.1 Masa Permainan, Isyarat Akhir dan Masa Rehat.

(A)Masa Permainan.
Masa permainan yang biasa untuk semua pasukan bagi pemain berumur 16
tahun ke atas ialah 30 minit untuk setiap separuh masa.
Masa rehat ialah selama 10 minit. Bagi peringkat remaja bagi umur 12
hingga 16 tahun ialah umur 8 hingga 12 tahun ialah 20 minit untuk setiap
separuh masa.
Masa rehat untuk kedua-dua kategori ini juga adalah selama 10 minit.
Jikalau sesuatu perlawanan berakhir dengan seri, perlawanan masa
tambahan akan diadakan terdiri daripada dua separuh masa dalam tempoh 5
minit untuk setiap separuh masa pertama tanpa masa rehat di antaranya
beserta dengan pertukaran tempat gol.

14

 Sekiranya seri lagi, balingan 7meter @ balingan penalti sebanyak 5 kali

untuk setiap pasukan untuk menentuka pemenang.
(B)Isyarat Akhir.
Masa perlawanan dimulakan dengan tiupan wisel untuk balingan permulaan.
Masa perlawanan tamat juga ditentukan dengan isyarat automatik melalui
jam awam @ melalui isyarat penjaga masa.
(C) Memberhentikan perlawanan (time-out).
Pemberhentian masa sementara (time-out) adalah dibenarkan sekiranya
berlaku situasi seperti:
Seorang pemain yang dikenakan penalti 2 minit keluar padang
Diminta oleh pasukan yang bermain.
Melalui isyarat wisel dari penjaga masa @ teknikal pertandingan.
Setiap pasukan dibenarkan menerima @ membuat 1 panggilan time-out
selama 1 minit untuk setiap separuh masa, tetapi ini tidak dibenarkan
semasa masa tambahan.
1.6.2 Bola Perlawanan
Bola yg digunakan diperbuat daripada kulit atau bahan sintetik dan mestilah
berbentuk bulat.
Bagi perlawanan lelaki ukuran lilit bola yg digunakan mestilah 58cm-60cm
dan berat antara 425g-475g (IHF berukuran 3), manakala bagi pemain
wanita pula ukur lilit bola ialah 54cm-56cm dan beratnya di antara 325g400g.
Bola mini hanya digunakan untuk perlawanan bola baling di peringkat
sekolah rendah dan bola yang sama saiznya digunakan untuk pemain lelaki
dan pemain perempuan.
Pada setiap perlawanan diwajibkan terdapat dua biji bola yang mempunyai
spesifikasi yang ditetapkan dalam perlawanan.
Bola simpanan juga mesti diletakkan berdekatan dengan meja penjaga masa
semasa perlawanan.
1.6.3 Pasukan, Pertukaran Pemain dan Peralatan.
15

(A)Pasukan.
Setiap pasukan terdiri daripada 14 pemain di mana 7 daripadanya adalah
pemain utama dan selebihnya adalah simpanan.
Seorang penjaga gol setiap pasukan. Setiap pasukan perlu mempunyai 5
pemain di dalam gelanggang untuk memulakan sesuatu perlawanan.
4 pegawai sahaja dibenarkan bagi setiap pasukan semasa perlawanan
berlangsung

dan

pegawai

pasukan

ini

tidak

boleh

ditukar

semasa

perlawanan sedang berlangsung.

Hanya seorang yang boleh berurusan dengan penjaga masa @ penjaga skor
dan juga pengadil.
Pegawai pasukan juga tidak dibenarkan memasuki gelanggang semasa
perlawanan sedang

berlangsung dan sekiranya perkara ini berlaku,

pengadil akan terus memberikan balinagan percuma kepada pihak lawan.

(B) Pertukaran Pemain.
Boleh dilakukan pada bila-bila masa dan seberapa kerap yang boleh tanpa
perlu memberitahu penjaga skor @ penjaga masa tetapi salah seorang
pemain pasukan mestilah telah keluar dari garisan pertukaran terlebih
dahulu.
Penggantian secara tidak formal akan didenda dan pemain yang salah akan
digantung daripada permainan selama dua minit dan salah seorang pemain
pauskanya akan dikeluarkan.
Satu balingan percuma kepada pihak lawan juga akan diberikan sekiranya
berlaku kesalahan tersebut.

16

Rajah 4 : Ukuran Tiang Gol

1.6.4 Peralatan.
Setiap pemain dalam sesuatu pasukan diwajibkan untuk memakai jersi
pasukan masing-masing.
Rekaan dan warna jersi mestilah jelas dan berbeza di antara setiap pasukan.
Pemain mestilah memakai
nombor
yang berukuran
20cm tinggi di
Rajah
4: Carajersi
Pertukaran
Pemain
belakang jersi dan 10cm tinggi di bahagian depan jersi.
Nombor yang dipakai mestilah di antara 1-20 dan warnanya perlulah lebih
jelas.
Antara barang yang tidak dibenarkan di dalam permainan ialah pelindung
kepala, topeng muka, jam, cincin rantai dan cermin mata. Ini kerana untuk
mengelakkan orang lain tercedera.
1.6.5 Penjaga Gol
Seorang penjaga gol dibenarkan:
(A) Menyentuh bola denganmana-mana anggota badan semasa menjaga gol di
dalam kawasan gol.
(B) Bergerak bersama bola di dalam kawasan gol dan sekiranya dia bermain di
luar kawasan gol, maka dia haruslah mematuhi peraturan permainan
sebagai seorang pemain.
Penjaga gol tidak dibenarkan:
(A) Melakukan kekasaran kepada pihak lawan semasa bertahan.
17

(B) Menyentuh bola di luar kawasan gol selepas dia membuat balingan kecuali
bola balingan tersebut menyentuh seorang pemain.
(C)Menyentuh bola yang berada di dalam pegun @ yg bergolek di luar kawasan
gol.
(D)Mengambil bola ke kawasan gol apabila bola itu berada di dalam keadaan
pegun @ yg bergolek di atas gelanggang di luar kawasan gol.
(E) Menyentuh bola dengan kaki apabila bola sedang bergerak keluar dari
kawasan gol.

1.6.6 Kawasan Gol

Hanya penjaga gol sahaja yang dibenarkan memasuki kawasan gol.
Sekiranya pemain menyentuhnya @ memasukinya, denda akan diberikan
terhadap pemain tersebut.
Balingan percuma akan diberikan kepada pihak lawan.
Contoh situasi yang sering berlaku ialah:
(A) Pemain tersebut memasuki kawasan tersebut bersama bola.
(B) Pemain tersebut memasuki kawasan gol tanpa bola di bawah keadaan yang
memanfaatkan pemain tersebut.
(C)Satu balingan 7 meter @ penalti akan diberikan apabila pemain hadangan
(defence) yang memasuki kawasan gol untuk bermain samasa jaringan gol
hendak dilakukan oleh pihak lawan.

Rajah 5 : Kawasan Gol

18

1.6.7 Syarat-syarat Permainan

Pemain dibenarkan:
(A) Membaling, menangkap, menolak, memberhentikan @ memukul bola
dengan menggunakan seluruh tangan, menggunakan kepala, lengan dan
juga paha.
(B) Memegang bola tidak melebihi 3 saat.
(C) Membawa bola dan berjalan tidak melebihi daripada 3 langkah.
(D) Apabila berdiri @ berlari:
Melantun bola sekali dan menangkapnya dengan satu @ dua tangan
Melantun bola berulang kali dengan satu tangan (menggelecek) dan
Kemudian menagkap kembali dengan satu @ dua tangan.
Menggolek bola di atas lantai dengan menggunakan satu tangan dan
Kemudian menangkap kembali dengan satu @ dua tangan
(E) Menggerakkan bola dari satu tangan ke tangan yang lain.
(F) Bermain bola semasa duduk @ meniarap di atas lantai, contohnya ketika
hendaklah melakukan hantaran.
Pemain tidak dibenarkan:
(A) Menyentuh bola dengan menggunakan bahagian bawah kaki.
(B) Menjunam bagi mendapatkan bola yang sedang bergolek @ pegun di atas
lantai.
(C)Meneruskan permainan sekiranya bola terkena pengadil ketika di dalam
gelanggang.
1.6.8 KESALAHAN PERMAINAN
Perhatikan pula kesalahan-kesalahan yang sering berlaku:
Pemain dibenarkan:
(A) Menggunakan lengan @ tangan untuk menahan bola @ mendapat
penguasaan bola itu.
(B) Menggunakan tangan yang terbuka untuk menampar @ menepis bola
menjauhi pihak lawan.
(C)Menggunakan badan untuk menghalang lawan walaupun ketika itu pihak
lawan tidak menguasai bola.
19

Pemain tidak dibenarkan:

(A) Menarik @ menumbuk bola keluar daripada tangan pihak lawan.
(B) Menghalang secara kasar menggunakan lengan, tangan dan kaki.
(C)Menarik baju @ menolak lawan secara kasar.
(D)Membaling bola ke arah pihak lawan dengan tujuan mencederakannya.

Rajah 6: Satu kesalahan untuk membaling bola ke arah pihak lawan

dengan tujuan untuk mencederakan.
1.6.9 Jaringan Gol
Apabila memasuki kawasan gol secara lengkap dan penjaringnya tidak
melakukan sebarang kesalahan semasa melakukan balingan tersebut, maka
ia dikira sebagai jaringan yang sah.
Suatu jaringan yang telah diberikan @ diputuskan oleh pengadil adalah
muktamad.
1.6.10 Balingan Mula
Pasukan yang menang undian akan memulakan balingan mula sekiranya dia
memilih untuk memulakan permainan.
Jika pasukan yang menang undian ingin memilih kawasan gol permainan,
maka pihak lawannya akan memulakan permainan tersebut.
Untuk memulakan separuh masa kedua, balingan mula akan dilakukan oleh
pasukan yang berlawanan tadi.
1.6.11 Balingan Masuk
Apabila bola secara keseluruhannya melepasi garisan tepi maka ia akan
dikira sebagai bola keluar.
20

 Apabila bola keluar daripada kawasan permainan, pemain boleh mengambil

suatu balingan masuk tanpa menunggu tiupan wisel pengadil.
Untuk membuat balingan pembaling haruslah berdiri dengan kaki menyentuh
garisan tepi dan semasa balingan masuk dibuat pihak lawan mesti berada 3
meter jauh dari pembaling itu.

Rajah 7: Balingan ke dalam dilakukan dengan sebelah kaki

mesti memijak garisan tepi.
1.6.12 Balingan Penjaga Gol
Penjaga gola akan diberikan kebebasan membuat balingan apabila:
a) Kawasan gol dimasuki pemain lawan.
b) Bola yang dibaling pihak lawan berjaya dikawal @ bola tersebut bergolek masuk
ke kawasan gol.
c) Pemain daripada pasukan lawan menyentuh bola yang bergolek di atas lantai
dan bola itu berada di dalam kawasan gol.
1.6.13 Balingan Percuma
Penyerang mestilah berada sejauh 9 meter dari tiang gol semasa balingan
percuma diberikan.
Pasukan lawan pula mestilah berada sejauh 3 meter dari penyerang.
Balingan percuma akan diambil di tempat di mana kesalahan @ kekasaran itu
terjadi.

21

Rajah 8 : Semua pemain penyerang mesti berada di luar gasisan 9

meter dan penghadang mesti berada sejauh 3 meter dari
pembaling.

1.6.14 Balingan 7 Meter

Balingan 7 meter diberi apabila:
a) Sesuatu situasi yang jelas di mana percubaan untuk menjaringkan gol dihalang
dengan kasar oleh pihak lawan untuk mendapatkan bola.
Rajah 8: Semua pemain penyerang mesti berada di luar garisan 9 meter dan
b) Seseorang
pemain
itu melakukan
kekasaran
yang
dibenarkan di kawasan
penghadang
mesti
berada sejauh
3 meter
daritidak
pembaling.
gol.
c) Selepas sahaja wisel dibunyikan oleh pengadil, balingan 7 meter hendaklah
dibuat ke arah gol dalam masa 3 saat. Pemain yg hendak membuat balingan 7
meter hendaklah berdiri di belakang garisan 7 meter.
1.6,15 Balingan Pengadil
Pengadil akan melakukan balingan semula sebelum memulakan perlawanan
jika:
a) Kedua-dua pasukan yang bertanding melakukan kesalahan serentak.
b) Apabila bola menyentuh siling @ balingan terkena bumbung gelanggang
perlawanan.
c) Tiada pemain yang memegang bola @ tiada sebarang kesalahan yang
dilakukan.

22

Rajah 9: Contoh balingan pengadil untuk memulakan permainan.

1.6.16 Denda dan Hukuman Permainan

(a) Amaran / Kad Kuning
Kerap melakukan kesalahan @ melanggar peraturan permainan.
Perlakuan yang dilakukan tanpa semangat kesukanan.
(b) Hukuman / Gantung Dua Minit
Tidak meletakkan meletakkan bola ke lantai selepas sesuatu kesalahan.
Perlanggaran peraturan permainan.
Kurang sopan dan tidak mempunyai semangat kesukanan.
(c) Pembatalan / Pemberhentian Pemain.
Melakukan kesalahan secara sengaja terhadap pihak lawan.
Telah melakukan kesalahan penggantungan dua minit untuk kali yang ketiga.
Tingkah laku dan tindakan yang keterlaluandan merbahaya.
Menggugut pemain di luar gelanggang pemain.
Kekasaran hingga mencederakan pihak lawan.
Kesalahan yang dilakukan oleh pegawai pasukan dan pasukan itu boleh
dibatalkan penyertaan.

23

TAJUK 2

KEMAHIRAN TEKNIKAL DAN MENYEDIAKAN

GELANGGANG DAN KEMAHIRAN ASAS BOLA TAMPAR
SINOPSIS

Tajuk dalam modul ini memberi pengetahuan berkenaan aspek teknikal

dalam permainan bola tampar terhadap ukuran dan kawasan permainan.

HASIL PEMBELAJARAN

1. Pelajar dapat mengenalpasti aspek-aspek teknikal berkaitan dengan

permainan bola tampar.
2. Pelajar mengetahui ukuran dan kawasan permainan bola tampar.

KERANGKA TAJUK-TAJUK

24

2.0 Ukuran Dan Kawasan Gelanggang Bola Tampar

25

2.1 Kemahiran Asas Bola Tampar

Permainan bola tampar dipertandingkan sehingga ke peringkat antarabangsa.
Permainan bola tampar boleh dimainkan di gelanggang sama ada di luar atau di
dalam dewan. Di peringkat sekolah rendah, permainan ini dikenali sebagai bola
tampar mini.
Kemahiran asas dalam permainan bola tampar ialah :

Servis
Menyangga
Mengumpan
Merejam
Menghadang
26

2.1.0 Kemahiran Servis

Permainan dimulakan dengan servis. Oleh itu ia merupakan kemahiran yang
penting dalam permainan. Terdapat tiga kaedah servis yang dibenarkan :
i. Servis cedok atau servis bawah
ii. Servis gaya tenis
iii. Servis lompatan
Servis yang baik memerlukan keseragaman, kecekapan dan ketepatan daripada
pembuat servis. Putaran boleh ditambah dalam kesemua tiga kaedah itu dengan
memukul merentasi dan melalui bola semasa membuat servis.
Pembuat servis mesti berdiri di mana-mana bahagian sepanjang garisan
belakang gelanggang. Pembuat servis tidak boleh memijak garisan gelanggang
sebelum bola dipukul. Selepas melakukan servis, dia boleh masuk ke dalam
gelanggang. Jika bola jatuh ke tanah tanpa disentuh oleh pembuat servis, servis itu
dibuat sekali lagi iaitu dalam masa 8 saat setelah wisel ditiup oleh pengadil.
Servis dianggap betul jika bola bergerak :

melepasi bahagian atas jarring, masuk ke dalam gelanggang pihak lawan.

di antara dua antenna tegak yang menandakan lebar gelanggang.

Servis adalah batal jika bola :

menyentuh jaring dan jatuh di dalam gelanggang sendiri

melepasi atau di luar antenna jarring
menyentuh seorang pemain atau sesuatu objek sebelum sampai ke

gelanggang pihak lawan.

melepasi bahagian bawah jarring.
mendarat di luar had kawasan gelanggang.
27

2.1.1 Kemahiran Menyangga (Dig)

Menyangga ialah kemahiran mengawal bola yang diterima. Kemahiran ini juga
bertujuan untuk menaikkan atau melambungkan bola ke udara. Hantaran ini adalah
hantaran bawah tangan yang menggunakan kedua belah tangan (a two handed
underhand pass). Ia digunakan terutamanya untuk menerima servis dan seranganserangan daripada pihak lawan. Kemahiran ini juga digunakan apabila bola terlalu
dekat lantai dan permain tidak sempat mengambil posisi yang baik. Kemhiran ini juga
digunakan sebagai teknik menahan bagi menyelamatkan hantaran dan juga mengawal
bola.

28

Kemahiran menyangga dari atas juga merupakan kemahiran mengumpan. Istilah

"mengumpan" (setting) digunakan apabila hantaran dibuat supaya rejaman dapat
dilakukan oleh seorang pemain yang lain.
2.1.2 Kemahiran Mengumpan (Setting)
Mengumpan ialah kemahiran melambungkan bola ke udara bagi membolehkan
rakan sepasukan melakukan rejaman. Mengumpan boleh dilakukan sama ada melalui
atas kepala (overhead) atau bawah tangan (underarm). Posisi pemain, posisi bola dan
kelajuannya akan menentukan jenis hantaran yang akan dibuat.
2.1.3 Hantaran atas kepala (overhead)
Kemahiran ini digunakan untuk menghantar bola (in passing), mengumpan (in
setting) dan menghantar bola yang tinggi dan jauh (plying long high balls) ke belakang
gelaggang lawan. Kadangkala ia juga digunakan untuk menjatuhkan bola secara
ringanmelintasi jaring. Hantaran atas kepala menggunakan dua belah tangan untuk
memastikan bola dalam posisinya supaya dapat mengumpan untuk serangan, atau
menghantar bola melintasi jarring.

Mengumpan bola dari bawah

29

2.1.4 Kemahiran Merejam (Smesy)

Merejam ialah kemahiran untuk mematikan bola dalam gelanggang pihak lawan
bagi mendapatkan mata. Pemain perlu memukul bola dengan tapak tangan dengan
kencang ke kawasan pihak lawan. Kemahiran ini digunakan untuk mendapat skor.
Merejam adalah bola yang dihantar dengan menbuat smesy ke bawah dalam
gelanggang lawan. Perejam berdiri dekat dengan jaring, menghadap arah daripada
mana bola akan datang. Semasa bola mula menurun, perejam melompat tinggi ke
udara dan menghayunkan tangan kanan atau kiri ke atas untuk memukul bola ke
bawah ke dalam gelanggang pihak lawan.
Rejaman terbahagi kepada dua iaitu :
Rejaman berdiri
Rejaman sambil berlari

Rejaman Berdiri

Rejaman sambil berlari

2.1.5 Kemahiran Menghadang (Blocking)

30

Menghadang ialah kemahiran untuk menghalang rejaman yang dilakukan oleh

pihak lawan. Kemahiran ini memerlukan kuasa otot kaki semasa melakukan lompatan.
Lazimnya tindakan menghadang diamalkan untuk menentang smesy yang dilakukan
oleh pihak lawan. Hadangan (blocking) yang berkesan akan menyebabkan bola mati
dalam gelanggang pihak yang membuat smesy. Menyentuh jaring semasa hadangan
adalah satu kesalahan.

Menghadang

TAJUK 3

KEMAHIRAN TEKNIKAL MENYEDIAKAN PADANG

BOLA BALING

SINOPSIS
Tajuk dalam modul ini memberi pengetahuan berkenaan aspek teknikal
dalam permainan bola baling terhadap ukuran dan kawasan permainan.

HASIL PEMBELAJARAN
1. Pelajar dapat mengenalpasti aspek-aspek teknikal berkaitan dengan
permainan bola baling.
2. Pelajar mengetahui ukuran dan kawasan permainan bola baling.
31

KERANGKA TAJUK-TAJUK

3.0 Ukuran dan Kawasan Padang Bola Baling

32

Ukuran Padang Bola Baling

Ukuran Tiang Gol

3.1 Bola Perlawanan

33

 Bola yg digunakan diperbuat daripada kulit atau bahan sintetik dan mestilah
berbentuk bulat.
Bagi perlawanan lelaki ukuran lilit bola yg digunakan mestilah 58cm-60cm
dan berat antara 425g-475g (IHF berukuran 3), manakala bagi pemain
wanita pula ukur lilit bola ialah 54cm-56cm dan beratnya di antara 325g400g.
Bola mini hanya digunakan untuk perlawanan bola baling di peringkat
sekolah rendah dan bola yang sama saiznya digunakan untuk pemain lelaki
dan pemain perempuan.
Pada setiap perlawanan diwajibkan terdapat dua biji bola yang mempunyai
spesifikasi yang ditetapkan dalam perlawanan.
Bola simpanan juga mesti diletakkan berdekatan dengan meja penjaga masa
semasa perlawanan.
3.2 Kemahiran Asas Bola Baling
Hantaran
(a) Hantaran Bahu
(b) Hantaran Lantun
(c) Hantaran Aras Dada
(d) Hantaran Lompat
(e) Hantaran Sisi
Kawalan
(a) Menghadang pemain yang memiliki bola dengan cara satu lawan satu
(b) Mengawasi pemain-pemain yang lain untuk memintas hantaran.
(c) Mengganggu penjaring dengan melaksanakan sisitem pertahan yang sesuai.
(d) System zon atau system kumpulan.
Menjaring
(a) Jaringan bahu
(b) Jaringan Lompat
(c) Jaringan Dive
(d) Jaringan Rendah
3.3 Strategi Permainan
(a) Serangan
: Sistem 3 --- 3 dan sistem 2 --- 4
(b) Pertahanan : sistem 6 --- 0, sistem 5 --- 1, sistem 4 --- 2 dan sistem 3 ---2 --- 1

34

Sistem Serangan

Sistem Pertahanan

TAJUK 4

PENGURUSAN DAN PENGELOLAAN PERTANDINGAN

SINOPSIS

35

Tajuk dalam modul ini memberi pengetahuan berkenaan aspek pengurusan,

pengelolaan dan pengendalian dalam sesuatu kejohanan atau pertandingan.
Pelajar juga akan didedahkan dengan jenis-jenis sistem pertandingan yang
digunapakaikan dalam kejohanan atau pertandingan.

HASIL PEMBELAJARAN

1. Pelajar dapat mengetahui jenis-jenis sistem pertandingan yang ada.

2. Pelajar dapat menguasai kemahiran untuk menguruskan pertandingan mengikut
sistem pertandingan yang bersesuaian.
3. Pelajar dapat mengetahui urutan dalam menguruskan kejohanan seperti
pembentukan jawatankuasa dan peranan jawatankuasa.

KERANGKA TAJUK-TAJUK

4.1 Sistem Pertandingan

4.1.0 Kalah Mati
Bidang sukan dan permainan
Digunakan apabila masa/tempoh pengelolaan yang terhad
36

 Dua kaedah iaitu sistem bye dan tanpa bye

Tanpa bye digunakan apabila jumlah pasukan adalah asas lapan iaitu 8,
16, 24
Bye pula sebaliknya
Formula penentuan jumlah perlawanan = n 1 ( n ialah jumlah peserta)

4.1.1 Liga
Biasa diaksanakan dalam bidang sukan dan permainan
Menentukan pasukan yang terbaik
Tempoh masa yang lama dalam menentukan pemenang
Sistem yang memerlukan banyak pertandingan
Jadual pertandingan yang perlu dilakukan dengan teliti. Untuk mengelakkan
pertembungan perlawanan
37

 melibatkan pertembungan semua pasukan dalam kumpulan

Penyusunan pertandingan antara nombor genap dan ganjil adalah berbeza
Nombor genap lebih senang berbanding nombor ganjil

4.2 Tindakan Yang Perlu Dilakukan Untuk Pengelolaan Pertandingan Bola Baling
4.2.0 Fasa Sebelum Pertandingan

Taklimat dengan guru penasihat/jurulatih,ketua,peserta

Latihan asas(warming up)
Latar belakang(sejarah sakit peserta)
Alat pertolongan cemas
Langkah berjaga-jaga
Kebenaran rasmi,ibu bapa
Kod keselamatan
Alat selamat digunakan
38

 Borang markah
Pegawai yang dilantik mencukupi.
4.2.1 Fasa Semasa Pertandingan
Taklimat
Pakaian bersesuaian
pemeriksaan alat,dalam keadaan baik,sesuai dan teknik penggunaan yang
betul
Jumlah peserta tepat
Pegawai dilantik mencukupi
Borang catatan mata / markah.
4.2.2 Fasa Selepas Pertandingan
Menyemak bil peserta
Memastikan peserta sihat dalam keadaan baik.
Mengemas kini borang markahdan menayangkan kepada peserta.
Alat yang digunakan cukup dan tidak rosak.
Laporan lengkap perlu dibuat:
Pengenalan(jenis pertandingan,tempat,masa)
Dif jemputan
Aturcara pertandingan
Jawatan kuasa pengelola.
Senarai hakim dan pegawai
Penyertaan
Keputusan
Laporan AJK
Cadangan penambahbaikan
4.3 Pembentukan Jawatankuasa
4.3.1 Pendahuluan
Di sekolah, terdapatnya pelbagai jenis pertandingan yang dianjurkan pada setiap
tahun dan ada di antaranya dimasukkan ke dalam takwim perancangan. Apabila
sesuatu pertandingan atau kejohanan yang ingin dianjurkan oleh pihak penganjur,
beberapa perkara utama perlu diberi perhatian oleh penganjur seperti menubuhkan
jawatankuasa dan menyiapkan kertas kerja terhadap penganjuran kejohanan atau
pertandingan yang akan diadakan.
Menurut Ab. Halim Abd Rahman (1994), penubuhan sesuatu jawatankuasa untuk
penganjuran adalah amat penting dan pihak penganjur perlu membentuk dua
jawatankuasa iaitu jawatankuasa kerja dan jawatankuasa kecil. Kedua-duanya
mempunyai bidang tugas yang berbeza-beza. Jawatankuasa kerja akan membuat
39

perancangan, pengagihan tugas, pengurusan urusetia, urusan kewangan dan

sebagainya. Ada dalam kalangan penganjur menamakan jawatankuasa kerja sebagai
jawatankuasa induk, jawatankuasa pengelola dan sebagai tapi fungsi utamanya adalah
menguruskan kerja seperti yang dinyatakan. Jawatankuasa kecil pula ditubuhkan
berfungsi untuk melaksanakan tugas mengikut peranan masing-masing. Jumlah dan
nama jawatankuasa kecil yang ditubuhkan adalah bergantung kepada jawatankuasa
kerja. Penubuhan jawatankuasa kecil ini bergantung kepada keperluannya agar dapat
menjayakan sesuatu pertandingan atau kejohanan yang diadakan.
Jawatankuasa kerja yang juga dikenali sebagai jawatankuasa induk mempunyai
ahli yang terdiri daripada Penaung, Penasihat, Pengerusi, Timbalan Pengerusi,
Setiausaha, Penolong Setiausaha, Bendahari dan beberapa Ahli Jawatankuasa (AJK)
mengikut keperluan yang bersesuaian. Kebiasaannya, jawatankuasa kerja inilah yang
akan mengetuai jawatankuasa kecil.
Jawatankuasa kecil pula ditubuhkan mengikut keperluan yang diputuskan dalam
jawatankuasa kerja. Portfolio yang menjadi kebiasaan dalam penubuhan jawatankuasa
kecil seperti persiapan tempat, upacara sambutan, pendaftaran, penginapan,
pertandingan dan teknikal, siaraya, hadiah dan sebagainya mengikut kesesuaian
penubuhannya.
Kesimpulannya perancangan sesuatu kejohanan harus dirancang dengan teliti dan
cermat agar tidak membazir. Banyak tenaga, kewangan dan idea harus di
curahkan
kejohanan

untuk menjayakan sesuatu kejohanan atau pertandingan. Namun

ini

telah

dilaksanakan

sebelum

ini

kita

boleh

mengkaji

jika

sejarah

pengelolaan kejohanan sebelum ini untuk di jadikan panduan dan teladan. Oleh
itu laporan mesyuarat

post mortem merupakan rujukan yang amat penting.

Laporan post mortem yang baik akan mendedahkan faktor kejayaan, kegagalan
dan cadangan untuk penambahbaikan.
4.3.2 Membentuk Jawatankuasa
Ahli jawatankuasa kerja dan kecil yang dilantik akan dibuat pengesahan oleh pihak
penganjur semasa mesyuarat pertama penubuhan jawatankuasa. Dalam merancang
sesuatu kejohanan atau pertandingan, dua bentuk jawatankuasa perlu dibentuk
sepertimana yang telah dinyatakan di atas. Dalam

topik

ini

kita

akan
40

membincangkan tugas dan tanggung jawab jawatankuasa kerja dan jawatankuasa

kecil secara khusus seperti di bawah:
4.3.3 Pembentukan Jawatankuasa Kerja/Induk
Penaung
Penasihat
(Kedua-dua jawatan ini dilantik mengikut kesesuaian dan keperluan. Biasanya lantikan
terus oleh penganjur dan terdiri daripada Pengarah atau wakilnya mengikut susunan
jawatan utama)
Pengerusi
Timbalan Pengerusi
Setiausaha
Penolong Setiausaha
Bendahari
Ahli Jawatankuasa Kerja (Bilangan mengikut keperluan)
4.3.4 Bidang Tugas dan Tanggungjawab Ahli Jawatankuasa Kerja
Adalah lebih baik sekiranya pihak jawatankuasa induk menyediakan senarai
tugas untuk menjadi rujukan kepada setiap ahli jawatankuasa. Senarai tugas ini perlu
di cetak dan diedarkan kepada semua jawatankuasa supaya pegawai yang terlibat
dapat memahami dan tugas yang dipertanggungjawabkan kepada mereka. Contoh
bidang tugas tersebut disenaraikan di bawah:
Bagi jawatan Penaung dan Penasihat, kebiasaannya lantikan mereka adalah
dalam kalangan pegawai-pegawai yang tertinggi di peringkat Jabatan Pelajaran Negeri
(JPN) dan juga Pejabat Pelajaran Daerah (PPD). Pengisiannya juga berdasarkan tahap
penganjuran sesuatu kejohanan atau pertandingan yang dijalankan. Jika penganjuran
tersebut merupakan penganjuran peringkat negeri maka Penaung mestilah Pengarah
JPN atau wakilnya dan Penasihat pula mestilah Pegawai PPD atau wakilnya mengikut
kesesuaian. Begiulah seterusnya jika kejohanan ini pada peringkat daerah atau zon.
4.3.4.0 Pengerusi
Bertanggungjawab dalam menguruskan pentadbiran, kewangan dan aktiviti.
Memastikan arahan daripada penasihat program dapat dijalankan. Memberi arahan
41

yang tepat dan jelas kepada jawatankuasa dalam melaksanakan tugas atau
aktiviti. Menjadi orang tengah dalam mengemukakan cadangan atau usul ahli
kepada pihak yang berkenaan. Bertanggung jawab menentukan hala tuju kejohanan
atau pertandingan yang dianjurkan.
4.3.4.1 Timbalan Pengerusi
Membantu Pengerusi dalam melicinkan perlaksanaan aktiviti. Memangku tugas
Pengerusi semasa ketiadaannya.
4.3.4.2 Setiausaha
Bertanggungjawab

kepada

Pengerusi

dalam

bidang

pengurusan

dan

pentadbiran. Mengumpul semua maklumat seperti merekodkan semua fail-fail untuk

rujukan. Bertanggungjawab untuk hadir setiap mesyuarat dalam perlaksanaan
program. Menguruskan urusan surat menyurat kepada pihak yang berkenaan.
Memanggil ahli jawatankuasa untuk bermesyuarat. Menyedia dan mengedarkan
catatan minit mesyuarat dan surat pekeliling kepada yang berkenaan. Bersama
Pengerusi menentukan tempat, masa, tarikh dan agenda mesyuarat. Mewujudkan
rasa kekitaan dan kerja berkelompok di kalangan ahli jawatankuasa. Menyediakan
kertas kerja yang diperlukan oleh program. Menyusun dan menyediakan tempat dan
kemudahan mesyuarat.
4.3.4.4 Timbalan Setiausaha
Membantu setiausaha dalam melicinkan perlaksanaan aktiviti. Memangku tugas
setiausaha semasa ketiadaannya.
4.3.4.5 Bendahari
Bertanggungjawab kepada pengarah dalam bidang pengurusan pentadbiran
kewangan. Menyedia dan menyimpan buku akaun untuk kejohanan. Menerima dan
menyimpan cek-cek dan wang tunai milik kejohanan. Menyimpan semua resit-resit,
baucar-baucar, buku rekod wang keluar masuk dan lain-lain yang berkaitan
dengan pengurusan kewangan. Menjaga dan menguruskan harta benda bagi
kejohanan dengan baik. Menyediakan laporan wang masuk dan keluar setiap kali
mesyuarat. Memberi pandangan dalam usaha untuk menyelesaikan masalah
kewangan bagi perlaksanaan kejohanan. Menandatangani cek-cek bersama
pengarah atau setiausaha atau kedua-duanya sekali.
42

4.3.4.6 Pengurus Kejohanan/Pertandingan

Menyelaras

dan

menguruskan

semua

aktiviti

yang

berkaitan

dengan

perlaksanaan kejohanan. Mengadakan taklimat kepada pegawai atau pihak

pengurusan tentang aktiviti. Bertanggungjawab menyusun jadual acara kejohanan.
Menentukan peraturan am dan undang-undang kejohanan. Mempengerusikan
Jawatankuasa Teknik.
4.3.4.7.Urus Setia
Merupakan tempat rujukan jawatan kuasa kecil sekiranya terdapat kekeliruan.
Memastikan kejohanan olah raga untuk memantau perjalanan kejohanan. Urus setia
di

pengerusi

oleh

setiausaha

jawatankuasa

induk. Setiap

pengerusi

ahli

jawatankuasa menjadi ahli urus setia.

4.3.4.8 Jawatankuasa Kewangan
Menerima anggaran perbelanjaan dari jawatankuasa kecil lain untuk dimajukan
kepada jawatankuasa pusat. Segala permohonan perbelanjaan perlu diluluskan
oleh

jawatankuasa

pusat terlebih dahulu. Membuat pesanan barangan dan

perkhidmatan mengikut keperluan. Menyediakan surat tawaran (lo) dan baucar

bagi urusan pentadbiran dan pengurusan kejohanan. Bertanggungjawab dengan
menyimpan bil-bil yang terlibat dan kunci kira-kira dalam kejohanan. Mengawal
dan menyelia segala perbelanjaan perjalanan kejohanan.
4.3.4.9 Jawatankuasa Teknikal Alatan
Membentuk satu jawatan kuasa kecil. Menyediakan alatan dan membantu
jawatankuasa

pertandingan

memeriksa alatan dan memastikan mengikut

spesifikasi. Menyediakan tempat pertandingan padang dan gelanggang. Menempah

tempat pertandingan. Menyediakan segala keperluan berkaitan

teknikal bagi

melicinkan perlaksanaan program. Mengemas kini alatan dan mengawal pergerakan

alatan. Bertanggungjawab terhadap peralatan yang digunakan semasa sesuatu
aktiviti atau projek dilaksanakan. Menyedia

dan

menghantar

anggaran

perbelanjaan kepada ahli jawatankuasa kewangan.

Membantu dan menyediakan senarai nama pembantu untuk:
a. Jawatankuasa Peralatan
b. Jawatankuasa Kemudahan
43

c. Jawatankuasa Pertandingan
4.3.4.10 Jawatankuasa Teknik Pertandingan
Membentuk satu jawatankuasa kecil. Memastikan

keadaan padang dalam

bentuk yang sempurna lengkap dan sedia untuk digunakan. Memberi taklimat
kepada para pembantu pertandingan, peralatan dan kemudahan. Mengedar
serta mendapat borang penyertaan dari pasukan-pasukan yang bertanding.
Mengadakan undian bagi lorong atau acara yang bertanding. Meneliti syarat
penyertaan serta memberi pengesahan penyertaan bagi pasukan-pasukan yang
bertanding. Memastikan gelanggang yang di bina mengikut ukuran yang betul.
Memastikan alatan yang di gunakan mengikut spesifikasi. Menyimpan dan
merekodkan keputusan pertandingan.
4.3.4.11 Jawatankuasa Teknik Kepegawaian
Mendapat

dan

menyusun

senarai

pegawai,

petugas,

pembantu,

ahli

jawatankuasa dan peserta. Mendapat pengesahan penyertaan para pengadil,

pegawai, referi yang berkenaan. Memastikan pegawai diberi kemudahan seperti
minuman dan makanan. Bertanggung jawab dengan jawatan kuasa lain dalam
merancang atau menetapkan masa bagi pertandingan.
4.3.4.12 Jawatankuasa Buku Program
Membentuk satu jawatankuasa kecil. Mereka bentuk kulit luar buku program.
Mendapatkan bahan dan perkara yang perlu di masukkan atau di muatkan dalam
buku program daripada ahli jawatankuasa kecil lain. Mencadangkan harga-harga
iklan serta bekerjasama dengan jawatankuasa promosi untuk mendapat iklaniklan untuk di muatkan di dalam buku program. Mendapatkan senarai nama ahli
jawatankuasa serta para pegawai daripada ahli jawatankuasa yang terlibat untuk
dimasukkan dalam buku program.
Mendapatkan atur cara majlis dari jawatankuasa atur cara yang terlibat
untuk dimasukkan dalam buku program. Mendapat jadual acara daripada
jawatankuasa teknikal yang terlibat yang terlibat untuk dimasukkan dalam buku
program. Mendapatkan kata-kata aluan VIP rujuk kepada jawatankuasa protokol
untuk dimuatkan dalam buku program. Menyusun buku program untuk dihantar
untuk dicetak dan memastikan buku siap dicetak tepat pada masanya. Menyediakan
44

dan mengedarkan buku program sebelum dan semasa kejohanan. Menyediakan

dan menghantar laporan kewangan kepada jawatankuasa kewangan.
4.3.4.13 Jawatankuasa Atur Cara
Bekerjasama dengan jawatankuasa protokol bagi menyediakan atur cara
pembukaan dengan menentukan:
i.

Protokol

ii.

Masa

iii.

Tempat duduk

iv.

Cara masuk para peserta perbarisan

v.

Muzik atau perbarisan

vi.

Persembahan
Bekerjasama

dengan

jawatankuasa

teknikal

dalam

menyusun

jadual

pertandingan atau atur cara majlis mengikut kesesuaian sepanjang sesuatu

aktiviti atau projek berlangsung. Bekerjasama dengan jawatankuasa teknikal dalam
menyediakan atur cara bagi penyampaian hadiah. Menguruskan keseluruhan
perlaksanaan atur cara kejohanan serta bekerjasama dengan jawatankuasa buku
program dan mengedarkan kepada semua yang hadir.
4.3.4.14 Jawatankuasa Protokol
Membentuk satu jawatan kuasa kecil. Memastikan para peserta telah bersedia
lebih awal ketika acara perasmian atau penutup. Menyenaraikan atau menentukan
tetamu jemputan atau VIP yang akan hadir. Menyediakan roset untuk jemputan yang
bersesuaian. Menyediakan
pembukaan

dan

menentukan

jadual

latihan

bagi

upacara

dan upacara penutup. Menyediakan teks ucapan tetamu kehormat

untuk majlis perasmian atau penutup. Menyediakan naskhah bacaan ikrar

kejohanan. Melantik dan melatih pembaca ikrar kejohanan. Menyediakan teks
bacaan doa. Melantik dan melatih pembaca doa. Membantu jawatankuasa hadiah
dan cenderahati dalam menyediakan keperluan-keperluan
penyampaian

hadiah

seperti

cara

bersesuaian dan lain-lain. Menyediakan

berkaitan

dengan

penyampaian dilakukan, muzik yang

peralatan-peralatan

yang

diperlukan

untuk upacara pembukaan atau penutup kejohanan seperti

i.

Tiang bendera
45

ii.

Bendera pasukan

iii.

Papan tanda pasukan

Menjaga kawalan peserta ketika upacara perasmian dan penutup. Menyediakan

anggaran

perbelanjaan

untuk

di

hantar

dan

dipertimbangkan kepada

jawatankuasa kewangan.
4.3.4.15 Jawatankuasa Jemputan
Merangka

surat

atau

kad

jemputan

ke

kejohanan

olahraga

serta

menghantar untuk dicetak. Menulis dan menghantar kad jemputan kepada

tetamu kehormat dan

jemputan khas. Menjemput dan mendapatkan senarai

tetamu kehormat dan jemputan khas yang sepatutnya hadir pada hari
penyampaian hadiah. Mengedarkan senarai nama

jemputan khas kepada

jawatankuasa hadiah, buku program dan sambutan. Menyedia dan menghantar

anggaran perbelanjaan.

4.3.4.15 Jawatankuasa Sambutan

Menyelia susun atur kerusi bagi jemputan atau tetamu kehormat di dalam
astaka. Menyediakan prosedur menyambut tetamu khas dan jemputan.
Menyediakan acara sambutan kedatangan tetamu kehormat, jemputan khas dan
segala persiapan untuk keperluan sambutan. Menyambut para jemputan, hadirin
dan peserta serta mengarahkan mereka ke tempat duduk yang sepatutnya.
4.3.4.17 Jawatankuasa Perbarisan
Menyediakan peserta untuk perbarisan. Menyediakan dan memantau pasukan
seragam yang menyertai perbarisan di acara pembukaan kejohanan. Melantik
dan melatih pembawa bendera dan papan tanda bagi setiap pasukan yang
bertanding.

Menentukan

tempat

untuk

permulaan

perarakan

perbarisan.

Menentukan jumlah peserta perbarisan untuk setiap pasukan.

4.3.4.18 Jawatankuasa Pengacaraan
Bertanggungjawab mendapatkan Pengacara Majlis (MC) bagi setiap acara
pembukaan, penutup dan sepanjang kejohanan. Melatih dan menyediakan teks
pengacara majlis. Mendapatkan senarai pemenang dan penyampai hadiah dari
46

Jawatankuasa

Hadiah

untuk

kemudahan

pengacara

majlis

mengumumkan

pemenang. Membuat pengumuman yang berkaitan.

4.3.4.19 Jawatankuasa Promosi/Publisiti
Membentuk satu jawatan kuasa kecil. Merancang bentuk dan konsep hebahan
yang boleh menarik minat peserta. Menghebahkan serta mempromosikan butiran
berkaitan dengan kejohanan olahraga melalui:
i.

poster-poster

ii.

kain rentang

iii.

Iklan-iklan

iv.

Media cetak dan media elektronik

Mendapatkan penaja bagi keperluan promosi, pengiklanan dan hebahan

mengenai sesuatu kejohanan. Menyediakan

maklumat

mengenai

kejohanan

secara ringkas untuk promosi, maklumat perlu terdiri daripada:

i.

Jadual Pertandingan

ii.

Atur cara kejohanan

iii.

Peta tempat berlangsung

Menjemput wartawan untuk membuat liputan. Menyedia

dan

menghantar

anggaran perbelanjaan kepada Jawatankuasa Kewangan.

4.3.4.20 Jawatankuasa Hiasan Astaka
Merangka pelan tempat duduk di astaka untuk jemputan khas, pegawai peserta
dan jemputan. Menghubungi pihak berkenaan untuk peminjaman alatan yang
diperlukan seperti kerusi, bunga dan lain-lain. Menyusun dan menghiasi astaka.
Menyedia

dan

menghantar

anggaran

perbelanjaan

kepada

Jawatankuasa

Kewangan.
4.3.4.21 Jawatankuasa Khemah Peserta
Merangka pelan-pelan kedudukan khemah. Menempah

atau menghubungi

pihak berkenaan untuk mendapat alatan seperti kerusi-kerusi dan peralatan yang
berkaitan. Menyusun dan memastikan keceriaan khemah. Menyedia

dan

menghantar anggaran perbelanjaan kepada Jawatankuasa Kewangan.

4.3.4.22 Jawatankuasa Audio dan Visual

47

Memastikan peralatan audio dan visual berkeadaan baik dan sentiasa

boleh digunakan di sepanjang kejohanan. Menyediakan
visual

sepanjang

kejohanan

terutama

peralatan

audio

dan

ketika perasmian dan penutup.

Menyediakan anggaran perbelanjaan kepada Jawatankuasa Kewangan.

4.3.4.23 Jawatankuasa Persiapan/Keceriaan
Membentuk satu jawatan kuasa kecil. Memastikan perjalanan program lancar.
Menghubungi pihak berkenaan untuk peminjaman alat yang di perlukan.
Bekerjasama dengan jawatankuasa kebersihan bagi memastikan tapak program
sentiasa bersih serta selesa. Membuat
dengan

sesuatu

projek

keceriaan. Menyediakan

back-drop

untuk

pentas

bersesuaian

atau aktiviti. Melantik para petugas untuk menjaga

anggaran

perbelanjaan

untuk

di majukan

kepada

Jawatankuasa Kewangan.
4.3.4.24 Jawatankuasa Kebersihan
Memastikan keadaan padang yang akan digunakan dalam keadaan bersih
sebelum, semasa dan sesudah kejohanan. Menghubungi pihak berkenaan untuk
peminjaman alat yang di perlukan. Menghubungi pihak berkenaan untuk
perkhidmatan memungut sampah. Melantik para petugas untuk menjaga kebersihan
padang sebelum, semasa dan selepas kejohanan.

48