Matematik II (B 2001)
NOMBOR KOMPLEKS
Nombor Kompleks ialah nombor yang berbentuk a + ib
di mana a dan b adalah nombor nyata
terdiri drpd bahagian nyata (a) dan bahagian khayal (ib)
Secara amnya, a2
a 2 (1)
Contoh : a 2 i2
ai 1. = = = 3i 9
9(
9i 21)
2. = = = 5i 2
50(
50
50i 21)
i2 = -1
(-1)nombor genap = 1
(-1)nombor ganjil = -1
Contoh :
a. i8=i 2 (4)
= (-1) = 1
b. i 15
= i 2(7) i = (-1) 7 i = (-1) i = -i
c. 3i34 - i13
= 3i2(17) - i2(6) i
= 3 (-1)17 - (-1)6 i
= 3 (-1) 1 i
= -3 - i
June/JMSK/PPD/750621
1
BAB 6 : NOMBOR KOMPLEKS
Matematik II (B 2001)
c. i 20
d i 36
e. 7i 56 i 3 6
f. 8i 59 + 5i 97
2. Permudahkan bentuk nombor-nombor berikut:
a. 38
25 c.
b.
69
81 d.
Jika z = x + yi dan w = u + vi
Maka, z + w = ( x + yi ) + ( u + vi )
= ( x + u ) + ( yi + vi )
Nombor nayata
Nombor
tambah
kompleks
nombor nyata
tambah
nombor
z w = ( x + yi ) - ( u + vi ) kompleks
= ( x - u ) + ( yi - vi )
Nombor
Nombor nayata kompleks tolak
tolak nombor
nombor nyata kompleks
CONTOH :
a) ( 3 + 4i ) + ( 5 + 6i ) = ( 3 + 5 ) + ( 4i + 6i)
= 8 + 10i
b) ( 5 + 3i ) ( 8 + 2i ) = ( 5 8 ) + ( 3i 2i )
= -3 + i
c) ( 7 + 5i ) + ( 2 3i ) = ( 7 + 2 ) + ( 5i + (3i) )
= ( 7 + 2 ) + ( 5i 3i )
= 9 + 2i
d) ( 4 2i ) ( 2 3i ) = ( 4 2 ) + ( -2i (-3i) )
= ( 4 2 ) + ( -2i + 3i )
=2+i
Maka, z + w = ( a + bi ) x ( p + qi )
June/JMSK/PPD/750621
2
BAB 6 : NOMBOR KOMPLEKS
Matematik II (B 2001)
CONTOH :
a) Jika z = 3 + 4i dan w = 2 3i
maka zw = ( 3 + 4i ) ( 2 3i )
= ( 3 x 2 ) + ( 3 x (-3i) ) + ( 4i x 2 ) + ( 4i x (-3i) )
= 6 + (-9i) + 8i +( -12i2 )
= 6 + ( -i ) 12(-1)
= 6 i +12
= 18 i
b) Jika z = 4 + i dan w = 3 + 2i
maka zw = ( 4 + i ) ( 3 + 2i )
= ( 4 x 3 ) + ( 4 x 2i ) + ( i x 3 ) + ( i x 2i )
= 12 + 8i + 3i + 2i2
= 12 + 11i + 2(-1)
= 12 + 11i - 2
= 10 + 11i
Bagi proses pembahagian, perlu gunakan konjugat supaya penyebut jadi nombor nyata
Saling
memusna
hkan
June/JMSK/PPD/750621
3
BAB 6 : NOMBOR KOMPLEKS
Matematik II (B 2001)
Contoh :
1. 3
3 2 3i 2 3i
2 3i 2 3i
a2 + b2
6 9i 2. 2 i
Nombor
49 nyata
2i
332i2i
6 9i Jika z = a + bi dan w = a bi
3 2i 3 2i
13 6 4i 3i 2i2
Kesamaan Nombor Kompleks 6 9i Maka, zw = ( a + bi ) ( a bi ) 94
= a2 abi + abi b26i2 7i 2(-1)
Katakan z = x + yi dan w = u
13 13 = a2 b2i2
2 2 13
= a b (-1)
+ vi 6 7i 2
= a2 (-b2)
Jika z = w, x + yi = u + vi
2+ 2
=a b 13
4 7i
maka, x = u dan yi = vi
Oleh itu, w dikenali sbg konjugat 13
kompleks bagi z 4 7i
Bahagian
Bahagian 13 13
khayal Jika z = a + bi, konjugat bagi z
nyata
ialah
z* = a bi
Contoh: zz* = a2 + b2
( p + qi )( 5 + i ) = 5p + pi + 5qi + qi2
x y = 5p + pi + 5qi + q(-1)
= 5p + pi + 5qi q
= ( 5p q ) + ( p + 5q )i
u v
3 = 5p q -2 = p + 5q
q = 5p 3 p = -5q 2
q = 5( -5q 2 )- 3 1
p 5 2
q = -25q 10 3 2
26q = -13 1
13
q 2
26
1
CONTOH SOALAN : 2
June/JMSK/PPD/750621
4
BAB 6 : NOMBOR KOMPLEKS
Matematik II (B 2001)
RAJAH ARGAND
y
Mewakili nombor
paksi khayal kompleks
P ( x, y ) z = x + yi
Hujah z
x
r paksi nyata
P ( x, -y )
Modulus z
MODULUS z z x2 y2
HUJAH z y
huj z tan 1
x
CONTOH :
Cari modulus dan hujah bagi setiap nombor kompleks berikut
a) 1 i y
z = 1 1
2 2
= 2
Huj z = tan 1 (-1/1) tan ve di
sukuan x
Sudut = tan -1)
1(
2&4
dr asalan = - 45
paksi-x = 360 - 45 r
b) 3 + 4i y
z = (3)2 (4) 2 r
= 25
=5
Huj z = tan 1 (4/-3)
x
= -53 8 June/JMSK/PPD/750621
= 180 - 53 8 5
x
= 126 52
BAB 6 : NOMBOR KOMPLEKS
Matematik II (B 2001)
CONTOH SOALAN :
Langkah-langkah :
1. Buatkan penambahan atau penolakan kepada nombor kompleks dulu
2. Dari hasil penambahan atau penolakan td, baru plotkan rajah argand.
3. Then tandakan hasil yg br td pd graf.
CONTOH :
Tunjukkan pada Rajah Argand, garis-garis yang mewakili nombor kompleks berikut
kemudian dapatkan modulus dan hujah bagi setiap satunya:
Z1 = 2 + 4i Z2 = -3 + 2i
Z3 = -5 3i Z4 = 3 - 5i
a) Z1 , Z2 , Z3 , Z4
b) Z1 + Z2 c) Z2 + Z3
= ( 2 + 4i) + ( -3 + 2i ) = ( -3 + 2i ) + ( -5 3i )
= ( 2 + (-3) ) + ( 4i + 2i) = ( -3 + (-5) ) + ( 2i + (-3i) )
= -1 + 6i = -8 - i
d) Z1 - Z3 e) Z3 - Z4
= ( 2 + 4i) - ( -5 3i) ) = ( -5 3i) ( 3 - 5i )
= ( 2 - (-5) ) + ( 4i (-3i) ) = ( -5 3 ) + ( -3i (-5i) )
= 7 + 7i = -8 + 2i
f) Z2 - Z3 g) Z2 - Z4
= ( -3 + 2i ) ( -5 3i ) = ( -3 + 2i ) ( 3 - 5i )
= ( -3 (-5) ) + ( 2i ( -3i) ) = ( -3 3 ) + ( 2i ( -5i) )
= 2 + 5i = -6 + 7i
h) Z1 + Z4 i) Z1 - Z2
= ( 2 + 4i) + ( 3 - 5i ) = ( 2 + 4i) - ( -3 + 2i )
= ( 2 + 3 ) + ( 4i + (-5i) ) = ( 2 - (-3) ) + ( 4i - 2i )
=5-i = 5 + 2i
June/JMSK/PPD/750621
6
BAB 6 : NOMBOR KOMPLEKS
Matematik II (B 2001)
RAJAH ARGAND
June/JMSK/PPD/750621
7
BAB 6 : NOMBOR KOMPLEKS
Matematik II (B 2001)
June/JMSK/PPD/750621
8
Soalan Modulus Hujah Rajah Argand
Z3 = -5 3i y
(-5)2 (-3) 2 z Huj z = tan 1 (-3/-5)
= = 30 57
x
= 34 = 180 + 30 57
= 5.83 = 210 57
CONTOH SOALAN :
Tunjukkan pada Rajah Argand, garis-garis yang mewakili nombor kompleks berikut
kemudian dapatkan modulus dan hujah bagi setiap satunya:
Z1 = -3 + 5i Z2 = 5 - 3i
Z3 = -2 2i Z4 = 6 + 3i
a) Z1 , Z2 , Z3 , Z4 b) Z1 + Z2
c) Z2 + Z3 d) Z1 - Z3
e) Z3 - Z4 f) Z2 - Z3
g) Z2 - Z4 h) Z1 + Z4
i) Z1 - Z2 j) Z1 - Z4
BENTUK-BENTUK NOMBOR KOMPLEKS
a) Bentuk Cartesian a + bi
CONTOH :
PENYELESAIAN :
a) Lakar rajah Argand untuk
pastikan kedudukannya
x
b) Modulus z R = z = 25 4
= = 29 5.39
June/JMSK/PPD/750621
10
BAB 6 : NOMBOR KOMPLEKS
Matematik II (B 2001)
2. Tukarkan nombor kompleks z = 2.5 ( kos 189 + i sin 189 ) ke dalam bentuk Cartesian,
Kutub dan Eksponen
PENYELESAIAN :
a) Bentuk cartesian a + bi
= 2.5 ( ( - 0.988 ) + i(- 0.156 ) )
= - 2.47 - 0.39i
CONTOH SOALAN :
June/JMSK/PPD/750621
11
BAB 6 : NOMBOR KOMPLEKS
Matematik II (B 2001)
c. 3 3i
d. 5 2i
TEOREM DE MOIVRE
June/JMSK/PPD/750621
12
BAB 6 : NOMBOR KOMPLEKS
Matematik II (B 2001)
b) ( -5 + 2i )1/4
PENYELESAIAN :
i) Modulus z R=z (-5)2 2 2
25 4
29
ii) Hujah z Hujah z = 180 tan 1 ( -5/2 )
5.39
= 180 68
= 112 -5 + 2i terletak di
sukuan 2
iii) -5 + 2i = 5.39 ( kos 112 + i sin 112 ) hujah dibaca
sebagai 180 -
iv) Menggunakan Teorem De Moivre
( a + bi )n = |z|n ( kos n ( + 360K ) + i sin n ( + 360K ) )
MAKA : ( -5 + 2i )1/4
= 5.391/4 kos (158.2+ 360k )/4 + i sin ( 158.2 + 360k)/4
= 1.52 kos (158.2+ 360k )/4 + i sin ( 158.2 + 360k)/4
Bagi k = 1 ( -5 + 2i )1/4
= 1.52 kos (158.2+ 360 )/4 + i sin ( 158.2 + 360 )/4
= 1.52 ( kos 129.6 + i sin 129.6)
Bagi k = 2 ( -5 + 2i )1/4
= 1.52 kos (158.2+ 720 )/4 + i sin ( 158.2 + 720)/4
= 1.52 ( kos 219.6 + i sin 219.6)
Bagi k = 3 ( -5 + 2i )1/4
= 1.52 kos (158.2+ 1080 )/4 + i sin ( 158.2 + 1080)/4
= 1.52 ( kos 309.6 + i sin 309.6)
Bagi k = 4 ( -5 + 2i )1/4
= 1.52 kos (158.2+1440 )/4 + i sin ( 158.2 + 1440)/4
= 1.52 ( kos 399.6 + i sin 399.6)
June/JMSK/PPD/750621
13
BAB 6 : NOMBOR KOMPLEKS
Matematik II (B 2001)
a) ( 3 + 3i )
b) ( 5 + 2i )3
c) ( 3 3i ) 1/4
d) ( 5 2i )5
June/JMSK/PPD/750621
14