2. Fayumi, M.Pd
3. Mukhayaroh, S.Ag
5. Syarifudin, S.Hum
Dilarang mengcopy, memperbanyak atau menggandakan dalam bentuk apapun tanpa izin
tertulis dari pemilik hak cipta. Perilaku pembajakan dapat diadukan ke pengadilan.
KATA PENGANTAR
Alhamdulillah, puji dan syukur kami panjatkan ke hadirat Allah swt yang telah
memberikan limpahan ni’mat dan karunia-Nya sehingga kami dapat menyelesaikan
penyusunan buku Baca Tulis Qur’an (BTQ) ini.
Buku ini dibuat berdasar dari pengalaman belajar anak didik yang masih kesulitan
dalam membaca dan menulis Al-Qur’an. Tujuan pembuatan buku ini supaya anak
didik lebih mudah dalam belajar membaca dan menulis Al-Qur’an.
Penyusun berharap buku ini mendapat respon yang positif dari semua pihak berupa
kritik dan saran agar buku ini mampu menyajikan manfaat yang lebih luas. Semoga
buku ini bermanfaat bagi peserta didik, guru, dan pembaca.
Penyusun
DAFTAR ISI
IZHAR ....................................................................................................... 1
IDGHAM .................................................................................................. 7
IKHFA ..................................................................................................... 16
IQLAB...................................................................................................... 22
AL-QAMARIYAH ................................................................................... 26
AL-SYAMSIYAH ..................................................................................... 31
DAFTAR TRANSLITERASI
Huruf
Nama Huruf Latin Nama
Araf
ﺐ ba b be
ﺖ ta t te
ﺝ jim j je
ﺩ dal d de
ﺮ ra r er
ﺲ sin s es
ﻍ gain g ge
ﻑ fa f ef
ﻖ qaf q qi
ﻚ kaf k ka
ﻝ lam l el
ﻡ mim m em
ﻦ nun n en
ﻮ waw w we
ﻩ ha h ha
ﻱ ya y ye
SEMESTER SATU
IZHHAR
memiliki tiga tanda, yaitu: dua dhammah atau dua fathah atau
dua kasrah .
Cara membaca nun mati dan tanwin ini sama, sedangkan hukum
bacaan nun mati dan tanwin terbagi kepada 4 (empat) macam, yaitu:
Bacaan izhhar pada Surat Al-Fatihah terdapat pada ayat ke-7, yaitu:
ﲔ
ﻟ ﺂ
ﻀ اﻟَﻻو ﻢ ِ
ﻬ ﻴَﻠﻋ ِ
ﻮبﻀ ﻐ
ْ ﻤْﻟ ا ِ
ﲑ ﻏ
َ ﻢ ِ
ﻬ ﻴَﻠﻋ ﺖﻤ ﻌـْﻧَأ ﻳﻦ ِ ِﺻﺮا َط اﻟ
ﺬ
َ َ ْ َْ ُ َ ْ ْ ْ َ َ َْ َ َ
Kegiatan Ketiga: Menulis Surat Al-
Al-Fatihah
Latihan!
ِ ِ ِ ِ ِ
َ ْ ﲏ َﻋ ِﻦ اﻟْ َﻌﺎﻟَﻤ
ﲔ ِ ﻀ ْﻮ َن – َﻏ
ُ ﻓَﺎﻟْ ُﻤْﻨ َﺨﻨ َﻘﺔُ – ﻳَـْﻨﻌ ُﻖ – ﺗَـْﻨﺤﺘُـ ْﻮ َن – ﻳَـْﻨﺄَْو َن – ﻳَـْﻨـ َﻬ ْﻮ َن – ﻓَ َﺴﻴَـْﻨﻐ
ﺼﻠَﻰ ﻧَ ًﺎرا َﺣ ِﺎﻣﻴَﺔً – َﺳﻼٌَم ِﻫ َﻲْ َﻆ – ُﻛ ُﻔ ًﻮا أَ َﺣ ٌﺪ – ﺗ ٌ اب َﻏﻠِْﻴ ِ
ٌ – َﻣ ْﻐﻔَﺮةٌ َﺧْﻴـٌﺮ – َﻋ َﺬ
Tanwin Nun mati Huruf No.
أ .١
ﻫـ .٢
ع .٣
ح .٤
غ .٥
خ .٦
............................................................ .١
............................................................ .٢
............................................................ .٣
............................................................ .٤
............................................................ .٥
............................................................ .٦
............................................................ .٧
............................................................ .٨
............................................................ .٩
........................................................... .١٠
IDGHAM
IDGHAM BIGHUNNAH
ﻳَـْﺮَﻣﻠُ ْﻮ َن
Idgham terbagi menjadi dua bagian, yaitu Idgham bighunnah ( إِ ْد َﻏ ٌﺎم
ٍﺔ )ﺑِﻐُﻨdan Idgham Bila ٍﺔ)إِ ْد َﻏ ٌﺎم ﺑِﻼَﻏُﻨ.
Ghunnah (
ﻳَـْﻨ ُﻤ ْﻮ
Contoh-contoh bacaan Idgham:
Tanwin Nun mati Huruf No.
Bacaan Idgham bighunnah pada Surat Al-Fiil terdapat pada ayat ke-4
dan ke-5, yaitu:
Kelompokkan!
ي .١
ن .٢
م .٣
و .٤
............................................................ .١
............................................................ .٢
............................................................ .٣
............................................................ .٤
............................................................ .٥
............................................................ .٦
............................................................ .٧
............................................................ .٨
............................................................ .٩
........................................................... .١٠
Kegiatan Pertama:
Pertama: Membaca Surat Al-
Al-Humazah
ل ر
Lam Ra
Kelompokkan!
اﺿﻴَ ٍﺔ
ِ ر ﻚ – ِﻋﻴ َﺸ ٍﺔ
ْ َ
ﻟ ﺮـ ﻴ ﺧ
ٌَْ ْ ْ–
ﱂ ﻦِرآﻩ اﺳﺘَـ ْﻐﲎ – ﻟَﺌ أَ ْن
َ ْ ُ
Tanwin Nun mati Huruf No.
ل .١
ر .٢
............................................................ .١
............................................................ .٢
............................................................ .٣
............................................................ .٤
............................................................ .٥
............................................................ .٦
............................................................ .٧
............................................................ .٨
............................................................ .٩
........................................................... .١٠
IKHFA
ﺼ ِﺮ
ْ ُﺳ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ْـﻮَرةُ اﻟْ َﻌ
ﺮِﺣ ِﻴﻢ ﺮ ْﺣ َﻤ ِﻦ اﻟ ِﻪ اﻟﺑِ ْﺴ ِﻢ اﻟﻠ
ﻳﻦ ءَ َاﻣﻨُﻮا َو َﻋ ِﻤﻠُﻮاﺬِ اﻟ( إِﻻ٢) ن ا ِﻹﻧﺴﺎ َن ﻟَِﻔﻲ ﺧﺴ ٍﺮ ِ( إ١) واﻟْﻌﺼ ِﺮ
َ ُْ َ َْ َ
اﺻ ْﻮا ﺑِﺎﻟ
(٣) ﺼ ِْﱪ ِﺎت وﺗَـﻮاﺻﻮا ﺑ ِﺼ
ِ ﺎﳊ
َ َ َ َ ْ َ َ َ َ اﻟ
ﻮـﺗ
َو ﻖ
ﺎﳊ
ْ
Terjemah Surat Al-
Al-‘Ashr:
1. Demi masa.
2. Sesungguhnya manusia itu benar-benar dalam kerugian,
3. Kecuali orang-orang yang beriman dan mengerjakan amal saleh dan
nasehat menasehati supaya mentaati kebenaran dan nasehat
menasehati supaya menetapi kesabaran.
Wal’ashri ﺼ ِﺮ
ْ َواﻟْ َﻌ
Innal insaana lafii khusrin ﻧﺴﺎ َن ﻟَِﻔﻲ ُﺧ ْﺴ ٍﺮ ِ ِ
َ ن اﻹ إ
ِ ﺎﳊ
ﺎت ِ ِﺬﻳﻦ ءاﻣﻨﻮا وﻋ ِﻤﻠُﻮا اﻟ اﻟإِﻻ
Illalladziina aamanuu wa
َ ﺼ َ َ َُ َ َ
‘amilusshaalihaati wa tawaashau
bilhaqqi wa tawaashau bisshabri اﺻ ْﻮا ﺑِﺎﻟ
ﺼ ِْﱪ ْ ِاﺻ ْﻮا ﺑ
َ ﻖ َوﺗَـ َﻮ َﺎﳊ َ َوﺗَـ َﻮ
ِ
ٌ)إ ْﺧ َﻔﺎء.
Ikhfa (
ﺺ /ﻗَ ْﺪَ /ﺳـ َﻤﺎ ﻒَ /ذا /ﺛَـﻨَﺎَ /ﻛ ْﻢَ /ﺟ َﺎدَ /ﺷ ْﺨ ٌ ِﺻ ْ
ﺿ ْﻊ /ﻇَﺎﻟِ ًﻤﺎ
ُد ْم /ﻃَﻴﺒًﺎِ /زْد /ﻓـِﻲ /ﺗُـ ًﻘﻰَ /
Contoh contoh bacaan Ikhfa:
!Kelompokkan
ِ ٍ
اﺟﺎ ﺛَﻼَﺛَﺔً – َوَﻣ ْﻦ َﺟﺂءَ – ع – ُﻛ ﻞ أُﻣﺔ ﺗُ ْﺪ َﻋﻰ – ﺑ ْﺎﻷُﻧْـﺜَﻰ – َوُﻛْﻨﺘُ ْﻢ أَْزَو ً َﻣ ْﻦ ﺗَﻄَﻮ َ
أُﻣ ٍﺔ َﺟﺎﺛِﻴَ ٍﺔ – ِﻣ ْﻦ ُد ْوَِﺎ – َد ﻛﺎ َد ﻛﺎ – ِﻣ ْﻦ ذُ رﻳٍﺔ – ﻳَﺘِْﻴ ًﻤﺎ َذ َاﻣ ْﻘَﺮﺑٍَﺔ – إِ ْن َزﻟَْﻠﺘُ ْﻢ –
اﻹﻧْ َﺴﺎ ُن َﻣﺂ أَ ْﻛ َﻔَﺮﻩُ – ﲬَْ َﺴﺔٌ َﺳ ِﺎد ُﺳ ُﻬ ْﻢ – ِﻣ ْﻦ َﺷ َﻌﺂﺋِِﺮ – ﻗُـْﻠﻨَﺂ ﻳَـ ْﻮَﻣﺌِ ٍﺬ ُزْرﻗًﺎ – ﻗُﺘِﻞ ِْ
َ
ﺿ ﻞ ﻓَـ َﻘ ْﺪ َﺧ ِﺴَﺮ ﺂء ِ ٍ ِ ٍ ِ ِ
ﺻﺪﻳْﺪ – َوَﻣ ْﻦ َ ﺻﻠَ َﺢ ﻣ ْﻦ آﺑَﺂﺋ ِﻬ ْﻢ – ﻣ ْﻦ ﻣ َ إِ ًذا َﺷﻄَﻄًﺎ – َﻣ ْﻦ َ
ﺿَﺮﺑْﻨﺎَ ﻟَﻪُ – ﻓَـ ُﻬ ْﻢ ﻻَﻳَـْﻨ ِﻄ ُﻘ ْﻮ َن – ﻓِ ْﺪﻳَﺔٌ ﻃَ َﻌ ُﺎم – ُﻫ ْﻢ ﻳـُْﻨﻈَُﺮْو َن ُﺧ ْﺴَﺮاﻧًﺎ ﻣﺒِْﻴـﻨًﺎ – َوُﻛﻼَ
ﻀ ْﻮ َن اﻟْ ِﻤْﻴﺜَ َ ِ ِ
ﺎق ت – ﻋُ ْﻤ ٌﻲ ﻓَـ ُﻬ ْﻢ – َوﻻَ ﻳَـْﻨـ ُﻘ ُ – إِﻻ ﻣَﺮاءً ﻇَﺎﻫًﺮا – إِ َذ اﻟ ﺴ َﻤﺂءٌ اﻧْـ َﻔﻄََﺮ ْ
– َﺷْﻴ ٍﺊ ﻗَ ِﺪﻳْـٌﺮ – ﻓَ َﻤ ْﻦ َﻛﺎ َن – َوﻓَﺎﻛِ َﻬ ٍﺔ َﻛﺜِْﻴـَﺮٍة
Tanwin Nun mati Huruf No.
ص .١
ذ .٢
ث .٣
ك .٤
ج .٥
ش .٦
ق .٧
س .٨
د .٩
ط .١٠
ز .١١
ف .١٢
ت .١٣
ض .١٤
ظ .١٥
............................................................ .١
............................................................ .٢
............................................................ .٣
............................................................ .٤
............................................................ .٥
............................................................ .٦
............................................................ .٧
............................................................ .٨
............................................................ .٩
........................................................... .١٠
IQLAB
Iqlab (
ٌ َ)إِﻗْﻼ.
ب
Iqlab menurut bahasa berarti merubah sesuatu dari bentuknya.
Menurut istilah tajwid berarti meletakkan huruf tertentu pada posisi huruf
lain dengan memperhatikan ghunnah dan penuturan huruf yang
disembunyikan (huruf mim).
ب
Ba
اﳊُﻄَ َﻤ ِﺔ
ْ ن ِﰲ ﻟَﻴُﻨﺒَ َﺬَﻛﻼ
Kegiatan Ketiga: Menulis Surat Al-
Al-Humazah
............................................................ .١
............................................................ .٢
............................................................ .٣
............................................................ .٤
............................................................ .٥
............................................................ .٦
............................................................ .٧
............................................................ .٨
............................................................ .٩
........................................................... .١٠
SEMESTER DUA
1. Hari kiamat,
2. Apakah hari kiamat itu?
3. Tahukah kamu apakah hari kiamat itu?
4. Pada hari itu manusia adalah seperti anai-anai yang bertebaran,
5. Dan gunung-gunung adalah seperti bulu yang dihambur-hamburkan.
6. Dan adapun orang-orang yang berat timbangan (kebaikan)nya,
7. Maka dia berada dalam kehidupan yang memuaskan.
8. Dan adapun orang-orang yang ringan timbangan (kebaikan)nya,
9. Maka tempat kembalinya adalah neraka Hawiyah.
10. Tahukah kamu apakah neraka Hawiyah itu?
11. (yaitu) api yang sangat panas
“Al” Qamariyah adalah “Al” atau alif lam mati yang bertemu dengan
salah satu huruf qamariyah dan dibacanya jelas/Izhhar.
- Dibacanya jelas/Izhhar
َﻛﺎﻟْﻌِ ْﻬ ِﻦ
اﻟْ َﻤﻨ ُﻔﻮش
............................................................ .١
............................................................ .٢
............................................................ .٣
............................................................ .٤
............................................................ .٥
............................................................ .٦
............................................................ .٧
............................................................ .٨
............................................................ .٩
........................................................... .١٠
AL-
AL-SYAMSIYAH
ﺼ ِﺮ
ْ ُﺳ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ـ ْـﻮَرةُ اﻟْ َﻌ
ﺮِﺣ ِﻴﻢ ﺮ ْﺣ َﻤ ِﻦ اﻟ ِﻪ اﻟﺑِ ْﺴ ِﻢ اﻟﻠ
ﻳﻦ ءَ َاﻣﻨُﻮا َو َﻋ ِﻤﻠُﻮاﺬِ اﻟ( إِﻻ٢) ن ا ِﻹﻧﺴﺎ َن ﻟَِﻔﻲ ﺧﺴ ٍﺮ ِ( إ١) واﻟْﻌﺼ ِﺮ
َ ُْ َ َْ َ
اﺻ ْﻮا ﺑِﺎﻟ
(٣) ﺼ ِْﱪ ِﺎت وﺗَـﻮاﺻﻮا ﺑ ِﺼ
ِ ﺎﳊ
َ َ َ َ ْ َ َ َ َ اﻟ
ﻮـﺗ
َو ﻖ
ﺎﳊ
ْ
Terjemah Surat Al-
Al-‘Ashr:
1. Demi masa.
2. Sesungguhnya manusia itu benar-benar dalam kerugian,
3. Kecuali orang-orang yang beriman dan mengerjakan amal saleh dan
nasehat menasehati supaya mentaati kebenaran dan nasehat
menasehati supaya menetapi kesabaran.
Wal’ashri ﺼ ِﺮ
ْ َواﻟْ َﻌ
Innal insaana lafii khusrin ﻧﺴﺎ َن ﻟَِﻔﻲ ُﺧ ْﺴ ٍﺮ ِ ِ
َ ن اﻹ إ
ِ ﺎﳊ
ﺎت ِﺼ اﻟ ا
ﻮ ُﻠ ِ ِﺬﻳﻦ ءاﻣﻨُﻮا وﻋ اﻟإِﻻ
ﻤ
Illalladziina aamanuu wa
َ ََ ََ َ
‘amilusshaalihaati wa tawaashau
bilhaqqi wa tawaashau bisshabri اﺻ ْﻮا ﺑِﺎﻟ
ﺼ ِْﱪ ْ ِاﺻ ْﻮا ﺑ
َ ﻖ َوﺗَـ َﻮ َﺎﳊ َ َوﺗَـ َﻮ
Al Syamsiyah.
Syamsiyah.
“Al” Syamsiyah adalah “Al” atau alif lam mati yang bertemu dengan
salah satu huruf syamsiyah dan dibacanya lebur/idghom (bunyi “al’ tidak
dibaca).
- Dibacanya dileburkan/idghom
- ◌ّ
Ada tanda tasydid/syiddah ( ) di atas huruf yang terletak
ﺎ ِرِقَواﻟﻄ ط .١
ِﻣﻦ اﻟﺜﻤﺮ ِ
ات ث .٢
َ ََ
ِﰱ اﻟ
ﺼ ُﺪ ْوِر ص .٣
اَﻟﺮ ْﲪَ ُﻦ اﻟﺮِﺣْﻴ ُﻢ ر .٤
اَﻟﺘَ ﻜﺎﺛـُُﺮ ت .٥
ﻀ َﺤﻰ
َواﻟ ض .٦
ﺖ اﻟ ﺬ ْﻛَﺮىﻓَ َﺬ ﻛﺮ إِ ْن ﻧَـ َﻔﻌ ِ ذ .٧
َ ْ
ب اﻟﻨِ
ﺎس ﺑَِﺮ ن .٨
اَ ْﳊَﻴَﺎةُ اﻟ ﺪﻧْـﻴَﺎ د .٩
َوأَﻣﺎ اﻟ ﺴﺎﺋِ َﻞ س .١٠
ِِ ِ
ﻣ َﻦ اﻟﻈﺎﻟﻤ ْ َ
ﲔ ظ .١١
َواﻟﺰﻳْـﺘُـ ْﻮ َن ز .١٢
ﺎﻫﺎ
ﺿ َﺤ َ َواﻟ ﺸ ْﻤ ِ
ﺲ َو ُ ش .١٣
َواﻟﻠ ـﻴـِْﻞ إِذَا َﺳ َﺠﻰ ل .١٤
Bacaan alif lam syamsiyah pada Surat Al-‘Ashr terdapat pada ayat
ketiga, yaitu:
............................................................ .١
............................................................ .٢
............................................................ .٣
............................................................ .٤
............................................................ .٥
............................................................ .٦
............................................................ .٧
............................................................ .٨
............................................................ .٩
........................................................... .١٠
DAFTAR PUSTAKA
Masrun S, Moh. dkk. 2007. Senang Belajar Agama Islam Untuk Sekolah
Dasar Kelas 5. Jakarta: Erlangga.
Salim, Abu. M.Sc, TT. Terjemah Juz ‘Amma. Surabaya: CV. Kharisma.
Tohir, Moh, M.Pd. dkk. 2007. Pendidikan Agama Islam Kelas4. Jakarta: Esis
The Innovative Learning.
www.quran.al-shia.org
www.imla95.net
www.id.wikipedia.org
www.ilmutajwid-rizky.blogspot.com