Anda di halaman 1dari 28

PRESTDEN

REPUBLIK INDONESIA

LAMPIRAN
PERATURAN PEMERINTAH REPUBLIK INDONESIA
NOMOR 86 TAHUN 2019
TENTANG
KEAMANAN PANGAN

GOLONGAN DAN JENIS BAHAN TAMBAHAN PANGAN

1 Antibuih (Antifu aming Ag ent)


Antibuih (Antifoaming Agent) adalah bahan tambahan pangan untuk
mencegah atau mcngurangi pcmbcntukan buih.
--l

No. Jenis BTP Antibuih (Antifoaming Agent) INS I

1 Kalsium alginat (Calcium alginate\ 404


Mono dan digliserida asam lemak (Mono- 471
2
a acids)

2 Antikemp al (Anticaking Ag ent)


Antikempal (Anticaking Agent) adalah bahan tambahan pangan untuk
mencegah mcngcmpalnya produk pangan.

No Jenis BTP Antikempal (Aruticaking Agent\ INS

1 Kalsium karbonat (Calcium carbonate) 170 (i)

Trikalsium fosfat (Tncalcium


2 34 1(iii)
ort hos
a
J
Selulosa mikrokristalin (Microcrystalline 460(i)
cellulos eI
4 Selulosa bubuk (Poudered cellulose) 460 11

5 Asam miristat, palmitat dan stearat dan


garamnya (Myristic, palmitic & stearic acids
attd lheir salts):
Asam miristat, palmitat dan stearat dan
garamnya (kalsium, kalium, dan natrium
(Ca, K,Ifa) (Myistic, palmitic & stearic acids 47o(i)
and their calcium, potassium and sodium
K, nq) q4tql
Magnesium stcara L (Magne sium stearate) 470(iii)

6. Garam-garam

SK No 019429 A
PRESIDEN
REPUBLIK INDONESIA
-2-

No Jenis BTP Antikempal (Anticaking Agent) INS


6 Garam-garam dari asam oleat dengan
kalsium, kalium dan natrium (Ca, K, Na) 470(r)
(Salts of oleic acid utith calcium, potassium,
arud sodium (9o K' as))
7 Natrium karbonat (Sodium carboruate) soo(i)

8 Magnesium karbonat (Magnesium


s04(i)
carbona
9 M umo nestum oltde) 530
10
Natrium bcsi (ll) sianida (Sodium
535
ferrocyanrclg) _
11
Kalium besi (lI) sianida (Potassium
536
ftyocyary4lgl
t2
Kalsium besi (II) sianida (Calcium
538

13
Silikon dioksida halus (Silicon dioxide,
551
amo Lrolt"L
l4 Kalsium siiikat alcium silicatel 552
15
Natrium aluminosilikat (Sodium
554
alu
'Jq. M sium sili ilica 553 I

3 Antioksid an (Antio xid ant)


Antioksidan (Antioxidant) adalah bahan tambahan pangan untuk
mencegah atau menghambat kerusakan pangan akibat oksidasi.

No. Jenis BTP Antioksidan (Antioxidarutl INS


1 Asam askorbat (Ascorbic acid) 300
2 Natrium askorbat ( Sodium ascorbqte) 301
3 Kalsium askorbat p*qlciury9e79!Qql{_ 302
4 Kalium askorbat (Potassiu m ascorbate) 303
5 Askorbil palmitat (Ascorbyl p almitate) 304
6 Askorbil stearat (Ascorbgl stearate) 305
7 'l'o ko fc ro I (To co phe r o[)

d-alfa tokofcrol (d-alpha-Tocophero[) 3O7a


Tokofcrol campuran pekat (Mixed tocopherol 307b
concerutra
dl-alfa tokoferol (dl- alpha Tocopherot) 3O7c
Gama tokofero t_(95llu_qTocophefoll _
308
Propil galat (Propyl gallate\ 310

9. Asam

SK No 019430 A
PRESIDEN
REPUELIK INDONESIA
-
-.)-
9 Asam eritorbat (Erythorbic acid) 315
10 Natrium eritorbat (Sodium erythorbate) 316
11 Butil hidrokinon tersier/TBHQ (Tertiary 319
butulhydroquinone\
t2 Butil hidroksi anisol/BHA (Butylated 320
QroxuurLLSoLe
13. Butil hidroksi toluen/BHT (Butylated 321
u, vL to

4 Bahan Pengkarbonasi (Carbonating Agent)


Bahan Pengkarbonasi (Carbonating Agent) adalah bahan tambahan
pangan untuk membentuk karbonasi di dalam pangan.

Jenis BTP Bahan Pengkarbonasi INS


No
(Carbonatinq Aqentl
1 Karbon dioksida (Carboru dioxide) 290

5 Garam Pengemulsi (Enrulsifuing Salt)


Garam Pengemulsi (Emulsifuing Salt) adalah bahan tambahan pangan
untuk mendispersikan protein dalam keju sehingga mencegah pemisahan
lemak.

Jenis BTP Garam Pengemulsi (Emulsifying INS


No
Salt)
1 Natrium dihidrogen sitrat (Sodium 331(i)
dihydrogen citrate)
2 Trinatrium sitrat (Trisodium c-itrate)__ 331(iii)
3 Kalium dihidrogen sitrat (Potassium
332(i)
dihydrogen
4 Trikalium sitrat (Tnpotassium citrate) 332(ii)
5
Mononatrium fosfat (Monosodium
33e(i)
orthophosphate)
6 _D_tnCqtLUqioSlellPi"_qalA*pU| pplrpypLr"tL 33e(ii)
7
Trinatrium fosfat (Tisodium
33e(iii)
orthophosphate)
8 Monokalium fosfat (Monopotassium
s4o(i)
orthophosphatel
Dikaiium fosfat (Dipotassium
9 s40(ii)
o fihgp\os_phat9)
Trikalium fosfat (Tipotassium
10 340(iii)
o )pt LUtpt Lo te)
11. Gelatin Edible l|.LuLLr t 428
r2 Dinatrium difosfat Disodium diphosphate) 4 J(1

13. Tetranatrium . . .

SK No 019431 A
PRESIDEN
REFUBLIK INDONESIA
-4-
Jenis BTP Garam Pengemulsi (Emulsifuing INS
No
Salt)
13
Tetranatrium difosfat (Tetrasodium
4s0(iii)
diphosphate)
l4 Tetrakalium difosfat (Tetrapotassium
as0(v)
15. Dikalsium difo sfat (Dicalcium diphosp a50(vi)
16 Natrium tripolifosfat (Sodium
4s 1(i
JrypluptteqpbeLe) _ _
t7 Kalium tripolifosfat (Potassium
4s 1(ii)
-!4pplupl-eph4e)
18 Natrium polifosfat (Sodium 4s2(1\
19. Kalium o sfat Potassium ol 452(lL)
20. Kalsium lifosfat Calcium ha a52$v)
2t. Ester asam lemak dan asetat dari gliserol 472a
Acetic and acid esters o
22 Ester asam lemak dan laktat dari gliserol 472b
Lactic and acid esters o
23 Ester asam lemak dan sitrat dari gliserol 472c
Citric and acid esters o
24 Ester asam lemak dan diasetiltartrat dari
gliserol (Diacetyltartaric and fatty acid 472e
esters )l qLqcetuL
25. Na g-lyco 576

6 Gas Untuk Kemasan (Packaging Gas)


Gas Untuk Kemasan (Packaging Gas) adalah bahan tambahan pangan
berupa gas, yang dimasukkan ke dalam kemasan pangan sebelum, saat
maupun setelah kemasan diisi dengan pangan untuk mempertahankan
mutu pangan dan melindungi pangan dari kerusakan.

Jenis BTP Gas Untuk Kemasan (Packaging INS


No

1 Karbon dioksida (Carbon dioxide) 290


2 Nitrogen (Nitrogen) 94t
Humektan (Humectant)
Humektan (Humectant) adalah bahan tambahan pangan untuk
mempertahankan kelembaban pangan.

No. Jenis BTP Humektan (Humectantl INS


1 Natrium laktat Sodium Iqqaq 325
2 Kalium laktat (Potassium lactate) 326

3. Natrium

SK No 019432 A
PRES ! DEN
REPUBLIK INDONESIA
-5-
Natrium hidrogen malat (sodium hydrogen 3so(i)
3
mal
4 Natrium malat Sodium 3s0(ii
5 Gliserol (Glycerot) 422
6 Polidekst r osa (Poly dextro se s) t200
7 Triasetin gtvgeLl 15 18

8 Pelapis (Gla-zing Agent)


eelapis (Glazing Agent) adaiah bahan tambahan pangan untuk melapisi
permukaan pangan sehingga mcmberikan efek perlindungan dan/atau
penampakan mengkilap.

No Jenis BTP Pelaprs (Glozing Agent) INS


1 Malam ( Beesutaxl 901
2 Lilin kandelila Candelilla utur) 902
3 Lilin karnauba (Carn rylg:v_e4) 903
4 S lak 904
5 Lilin mikro lri s talin_ lMipf o9ry494!!9l4ax) 905

9 Pemanis (Sweetener)
Pemanis (sueetener) adalah bahan tambahan pangan berupa pemanis
alami dan pemanis buatan yang membcrikan rasa manis pada produk
pangan.
a. Pemanis Alami (Natural Sweetener)
Pemanis Alami (Natural Su-teetener) adalah pemanis yang dapat
ditemukan dalam bahan alam mcskipun prosesnya secara sintetik
ataupun fermentasi.

Jenis BTP Pemanis Alamr (Natural INS


No.
Suteetener
1 Sorbitol 420
Sorbitol Siru p lSorbitol syrup\ 420 11
2 Manitol Mannit 9L 421
3 Isomalt Isomaltitol S orygl!/ lsomaltrtp!-_ 953
4 Glikosida stcviol (Ste uiol glycostdesl 960
5 e6s(i)
Maltitol sirup (Maltitol earyp) 96
6 Laktitol 966
7 Silitol 967
8 Eritritol !!r-tg! 968

b. Pemanis

SK No 019433 A
PRESIDEN
REPUBUK INDONESIA
-6-
b. Pemanis Buatan (Artificial Suteetener)
Pcmanis Buatan (Artificial Sweetener) adalah pemanis yang diproses
secara kimiawi dan scnyawa tcrscbut tidak terdapat di alam.

Jenis BTP Pemanis Buatan (Artificial INS


No
Stueete
1 Asesulfam-K Ql9ep4ffqrye po_ tassiuml 950
2 As artam LAppelq!ryel 951
3 Asam sikiama t \9vslqryc- acid) 952
-,--l
Kalsium siklamat 19_q@rycyclamate) _ _ 952 11
Natrium siklamat Sodium 952
4 Sakarin (Saccha ,inl 954
Kalsium sakarin ( Calcium sacchan 954 11
Kalium sakarin lP_plgZstttttgqgg4gfn) _ 954
Natrium sakarin (Sodium sacchq4tn)__ 954 1V
Sukralosa 955
5
Sucralose/ Tichloro la
6 Neotam Ne otamgl 961

10. Pembawa (Carriefi


Pembawa (Carrier) adalah bahan tambahan pangan yang digunakan untuk
memfasilitasi penanganan, aplikasi atau penggunaan bahan tambahan
pangan lain atau zaL gizi di dalam pangan dengan cara melarutkan,
mengencerkan, mendispersikan atau memodifikasi secara fisik bahan
tambahan pangan lain atau zaL grzi tanpa mengubah fungsinya dan tidak
mempunyai efek teknologi pada pangan.

No Jenis BTP Pembawa (Carrier) INS


1 Sukrosa asetat isobutirat (Sucrose acetate 444
ISO ra- tsl
2 Trietil sitrat I cit 1 505
-
.) Pro ilen i\q\ llrqpvlery gVsq4- -
1 520
4 Polietilen elikol (Polyethy lgng g tasp!) l52l
1 1. Pembentuk Gel (Gellirug Agent\
Pembentuk Gel (Gelling Agent\ adalah bahan tambahan pangan untuk
membentuk gei.

No. Jenis BTP Pembentuk Gel (Gelling Agentl INS


1 Asam al t \4gi!e-e44) 400
2 Natrium al grryel j!_o!i"ggtglry"tL 401
J Kalium nal iPotassium alginate\ 402
4 Kalsium at m alginate) 404

5. Agar-agar

SK No 019434 A
PRESIDEN
REPUBLIK INDONESIA
-7 -

5 406
6 n) 407
Rumput laut cucheuma olahan (Processed 4O7a
7
eucheuma seaweed\
8 Gom ge lan ( 418
9 Gelatin Edible wl@ry) 428
10 Pektin Pectins 440

12 Pembuih (Foaming Agent)


Pembuih (Foaming Agent) adalah bahan tambahan pangan untuk
membentuk atau memelihara homogenitas dispersi fase gas dalam pangan
berbentuk cair atau padat.

No Jenis BTP Pembuih (Foaming agent) INS


1 Gom xanthan ( Xanthan gum\ 415
2 Selulosa mikrokristalin (Microcrystalline 460(i)
cellu
-
.) Etil metil sel ul ethul cellu 465

i3. Pengatur Keasaman (Acidity Regulator)


Pengatur keasaman (Acidity Regulator) adalah bahan tambahan pangan
untuk mengasamkan, menetralkan, dan/atau mempertahankan derajat
keasaman pangan.

Jenis BTP Pengatur Keasaman (Acidity INS


No.
Regulatofi
1 Kalsium karbonat lCglcry4ry_ carbonat' 170(i)
2 Asam asetat (Apet 260
3
"_eo\L
Natrium asetat Sodium acetate) 262
4 Kalsium aseta L_Q"!"yry_q9919t4_ 263
5 Asam laktat Lt_qcttq agLdl_ 270
6 Asam malat Malic actdL_ _ 296
Asam fumar qt (Fyryanc q9t-d) 297
8 Natrium I lactate) 325
9 Kalium laktat Potassium lacta 326
10 Kalsium laktat Calcium lacta 327
11 L-amonium laktat (L-arrtmonium lacta 328
t2 Asam sitrat dan garamnya (Citric acid and
ils s
Asam sitr 330
Natrium dihidrogen sitrat (Sodium 331(i)
dihydrogen citrate\

Dinatrium

SK No 019435 A
PRES IDEN
REPUBUK INDONESIA
-8-
Jenis BTP Pengatur Keasaman (Acidity INS
No
lato
Dinatrium monohidrogen sitrat (Disodium 331(ii)
mo ruoh cit
Trinatrium sitrat Tisodium 331 111

Kalium dihidrogen sitrat (Potassium


332(i)
dih d n citraL4
Trikalium sitrat m 332
Tri kal slum S tra t Ticalciu m 333(iii)
13. Asam tartrat dan kalium hidrogen tartrat
(Tartaric acid and Potassium hydrogen
tartra
Asam tartrat Tartaric 334
Kalium hidrogen tartrat (Potassium
336 (i)
tqrye@ --
t4. Asam fosfat \Qrt Lrpphoppho"p scrq 338
15 Natrium hidrogen malat (Sodium hgdrogen 3s0(i)
mal
16 N a tri um m ala t Sod tum m a la 350
17. Kalsium Dl-malat Calcium DL-ma 352
18 Asam adipat dan garamnya (Adipic acid and
its sa
Asam adi t 355
Natrium adipat (Sodium adip ates 356
Kalium adi t Potassium 357
19 Natrium ke&q!_e t_ Fp 4 iy rry sq, b_qrygj4
( s00(i)
20 Natrium hidrogen karbonat (Sodium s00(ii)
carbonate)
2t Kalium karbona sium carbo 501
22
Kalium hidrogen karbonat (Potassium s01(ii)
carbo
23 Amonium karbonat (Ammoniunt carbonat, s03(i)
24
Amonium hidrogen karborrat (Ammonium s03(ii)
carbona
25.
Magnesium karbonat (Magnesium
s04(i)
carbonate)
26 Asam hidroklorida (Hy drochloric acid) 507
27 Natrium sulfat ( SoQi;um gulphgte) s 14(i)
28. Kalium su Potassium sulphate) s 1s(i)
29 Kalsium sulfat ( Calcium su ha 516
30 Natrium hidroksida Sodium roxid 524
31. Kalium hidroksida Potassium 525
32 Kalsium hidroksida (Calcium h. 526

33. Magnesium

SK No 019436 A
PRES IDEN
REPUBLIK INDONESIA
-9-
Jenis BTP Pengatur Keasaman (Acidity INS
No.
Requlator)
33.
Magnesium hidroksida (Magnesium
528
34 Kalsium oksida (Calcium oxide) 529
35 Glukono delta lakton (Glucono delta lactgne) 575
36 Kalsium ukonat lc"lqit4!!,g4499!ate) _ 578

14. Pengawet (Preseruatiue)


untuk mencegah
Pengawet (Preseruatiue) adalah bahan tambahan pangan
atau menghambat fermentasi, pengasaman, penguraian, dan perusakan
lainnya terhadap pangan yang disebabkan oleh mikroorganisme.

No Jenis BTP Pengawet (Preseruatiue) INS


1 Asam sorbat dan garamnya (Sorbic acid and
its sa
Asam sorbat Sorbic 200
Natrium sorbat Sodium so 20t
Kalium sorbat Potassium sor 202
Kalsium sorbat Calcium sorba 203
2 Asam benzoaL dan garainnya (Benzoic acid
and its sal/s):
A sam benzoa t Benzoic 2to
Natrium benzoat Sodium benzo 2tl
Kalium benzoat Potassium benzoat' 212
Kalsium benzoat Glqyry bstzo_st3_ 273
3 Etil para-hidroksibenzoat (Ethyl para- 214
4 Metil para-hidroksibenzoat (Methyl para 218
h
5 Sulfit Su
Bel qler\s llots{s ls"tpbut 4i9ri44 220
Natrium sulfit Sodium 22L
Natrium bisulfit (Sodium bisulphate\ 222
Natrium metabisulfit (Sodium
223
metabisu
Kalium metabisulfit (Potassium
224
metabisu
Kalium sulfit {449-s slUtn sulphite) 225
Kalsium bisulfit Calcium bisulphite) 227
Kalium m bisu 228

6 Nisin (Irisin) 234

7. Nitrit

SK No 019437 A
PRESIDEN
REPUBLIK INDONESIA
_10_

No Jenis BTP Pengawet (Preseruatiue) INS


7 Nitrit
Kalium n i tri t Po tas_s ru m_n
_.1i
: 249
Natrium nitrit (Sodi4m n i!?tA 250
8 Nitr c! 11v'!
Natrium nitrat (Sodium nitrate: 25t
Kalium nitrat (Potassium n 252
9 Asam propionat dan garamnya (Propionic
acid and its salts
Asam prgpLoqq!.!\ppyo_nipgo4l 280
Natrium propionqtel 281
Kalsium ionate t Calcium propionate) 282
Kalium p ro p i o n a!g_lP_o tqs q tU pl gplo n at e) 283
Lisozim ^
hidroklorida (Lysozyme
10 1 105
h drochlo

15. Pengembang (Raising Agent)


Pengembang (Raising Agent) adalah bahan tambahan pangan berupa
senyawa tunggal atau campuran untuk melepaskan gas sehingga
meningkatkan volume adonan.

No Jenis BTP Pengembang (Raising agent) INS


1 Na i4m cqlppryqtA_ so0(i)
2
Natrium hidrogen karbonat (Sodium soo(ii)
ro'gen c9fu94qL4_-
Kalium hidrogen karbonat (Potassium
3 s01(ii)
carbonate)
4 Amonium karbonat (Ammonium carbonat s03(i)
Amonium hidrogen karbonat (Ammonium
5 s03(ii)
carbonate)
6
Natrium aluminium fostat (Sodium s41(i)
aluminium phosphates)
7 Glukono delta 575
8 Dekstrin 1 400

9 Pa ti qqq!4t (F!grc!, ggetqle) 1420

16. Pengernulsi

SK No 019438 A
PRESIDEN
REPUBLIK INDONESIA
- 11-
16. Pengemulsi (Emulsifier)
Pengemulsi (Emulsiftefi adalah bahan tambahan pangan untuk membantu
terbentuknya campuran yang homogen dari dua atau lebih fase yang tidak
tercampur seperti minyak dan air.

No Jenis BTP Pengemulsi (Emulsifier) INS


1 Kalsir-rm karbonat (Calcium carb
-
2 Lesitin (Lecithinsl ---1]01'I-
322(it
3 Natrium laktat dium lactate\ 325
4 Kalsium lak 9Lp44rtm tqet_qle) 327
5 Natrium dihidrogen sitrat (Sodium
33 1(i)
dih si!rq!-e)--
6 Dinatrium monohidrogen sitrat (Disodium 331(ii)
m noh citrat
7 Trinatrium sitrat citrate) 331 111

8 Kalium dihidrogen sitrat (Potassium


332(i)
n
9 Tri kal u m S1 tr,a t m 332
10 Mononatrium fosfat (Monosodium
33e(i)
ortho
11 D n a tri u m lu m o rt 33e(ii)
t2 Trinatrium fosfat (Trisodium
33e(iii)
orthoph,ggpbgtg)
13 Monokalium fosfat (Monopotassium
340(i)
o te)
Dikalium fosfat (Dipotassium
l4 prtlpphppphqle) 340(ii)
Trikalium fosfat (Tripotassium
15
orthophosphalg) 340(iii)
16 A S am algi na t @!sllc-eerq- 400
l7 Natrium nat Sodium a 401
18 Kalium alginat (Potassium algina 402
19 Kalsium elginqt Calcium 404
20
Propilen glikol alginat (Propylene glycol
405
a.
2l lAse4 406
22 n C' 407
23. Gom (Locust bean gum) 410_
24 Gom guar (Guar gum) 4t2
25 Gorn t n nt 4 sylrL 413
26 Gom arab (Arabic m) 4t4
2 Gom karay a (Karaua gum) 416
2 Glise rol GI q 422 _l

29. Gelatin

SK No 019439 A
PRESIDEN
REPUBLIK INDONESIA
-12-
No Jenis BTP Pengemulsi (Emulsifier) INS
29 Gelatin Edible 428
30 Polisorbat Pol so
Polisorbat 20 (Polyoxyethylene (20) sorbitan 432
monol'
Polisorbat 80 (Polyoxyethylene (20) sorbitan
433
\lotL99lgatA _
Polisorbat 40 (Poly o xy etLtglene (2 0) sorbitan
434
mon
Polisorbat 60 (Polyoxyethylene (20) sorbitan
435
monostearate
Polisorbat 65 (Polyoxyethylene (20) sorbitan
436
tristearate
31 Pektin Pe 440
32. Ester gliserol rcsin kayu (Glycerol ester of
44s(iii)
tuood
--
JJ. Dinatrium difosfat Disodium t 450 I
34 Trina tri um difo sfa t Tisodiu m 4 11

35.
Tetranatrium difosfat (Tetrasodium
4s0(iii)
36 Tetrakalium difosfat (Tetrapotassium
as0(v)
37 Dikalsium difo md 4
38 Kalsium difosfat (Calcium Dihydrogen
as0(vii)
hos
39 Natrium lifosfat Sodium 452 1

40 Kalium lifosfat (Potassium po lgphosp 452


4l Natrium kalsium polifosfat (Sodium calcium
452(11t)
42. Kalsium fosfat Calcium 452 1
43 Selulosa mikrokristalin (Microcrystalline
460(i)
cellu
44 Selulosa bubuk (Poutdered cellulos 460 11
45 Metil selulosa 461
46 Hidroksipropil sclulosa (Hydroxypropyl
463
47. Hidroksipropil metil seluiosa
464
I meJhy I cellulose)
48. Pqg!- sg_lslqqe_1 Methy t e_t h I cellul' 465
466
49 Natrium karboksimctil selulosa (Sodium
carb o xy methy I cellul os e)

50. Asam

SK No 019440 A
PRESIDEN
REPUBLIK INDONESIA
- 13 -
No Jenis BTP Pengemulsi (Emulsifiefl INS
50 Asam miristat, palnritat dan stearat dan
garamnya(kalsium, kalium, dan natrium
(Ca, K, Ifa)) (Myristic, palmitic & steaic 47o(1)
acids and their calcium, potassium and
sodium C' I[, Sa
51 Garam-garam dari asam oleat dengan
kalsium, kalium dan natrium (Ca, K, Na)
(Sal/s of oleic acid uith calcium, potassium, 47o(tl
and sodium K, Na))
52 Mono dan digliserida asam lemak (Mono-
and d:_gly"9r4ep_ol_f qtfu_egtlpL= 47\
53 Ester asam lemak dan asetat dari gliscrol
472a
Aqetic and fatty acid esters of lycerol)
54 Ester asam lemak dan laktat dari gliserol
Lactic and fatty acid esters of glucero\ 472b
55 Ester asam lemak dan sitrat dari gliserol
472c
Citric and fattg_qcl4 setglp lf gtyger_olL
56 Estcr asam lemak dan diaseLiltartrat dari
gliserol (Diacetyltaic and fattya acid esters 472e
o
57 Ester sukrosa asam lemak (Sucrose esters
o
473
58 Ester poligliserol asam lcmak (Polyglycerol
475
59 Ester poligliserol asam risinoicat
terinteresterifikasi (Polyglycerol esters of 476
intere eic acid)
60 Ester propilen glikol asam lemak (Propylene
col e9!9!s of fatty_qgyQsl 477
61 Natrium stearoil-2-laktilat (Sodium stearoyl-
2- 4gAg!A- 481(i)
62 Ester sorbitan asam lemak (Sorbitan esters
o
Sorbitan monostearat (Sorbitan
mo npstlegrat) 49t
Sorbitan tristearart lS o_r ! tt qn t r1s_t gqlq[ 492
63 Malam \F_ggqyqx) 901
64 Lilin kandelila elilla 902
65 Polidekstrosa Po S 1200
66 Pati modifikasi asam (Acid tre qte4__slq,qLl 1401
67 leltpu cat Bleached starchl 1403
68 Pati oksidasi (Oxidized slgfc_Ll 1404

69. Pati

SK No 019441 A
PRESIDEN
REPUBLIK INDONESIA
-14-
No. Jenis BTP Pengemulsi (Emulsifier) INS

69
Pati modifikasi enzim (Enzymed treated 1405
starch)
70. Monopati fosfat (Mono starch phosphate) 14 10
7I Dipati fosfat (Distarch pho sphate) t4t2
72 Fosfat dipati fosfat (Phosphated distarch 14 13
phosphates)
73 Dipati fosfat terasetilasi (Acetylated t4l4
distrarch ?rLoSprLuLe
74 Pati asetat Starch aceta t420
75
Dipati adipat terasetilasi (Acetylated 1422
distarch ad
Hidroksipropil pati (Hy droxapropal starch) t440
76
Hidroksipropil dipati fosfat (Hydroxgpropyl 7442
distarch
78
Pati natrium oktenilsuksinat (Starch
1450
sodium o I succi

79
Asetil pati oksidasi (Acetglated oxidized
1451
sta
80 Natrium kaseina! 6p4ill^ cqsglL

17 . Pengental (Thickener)
Pengental (Thickener) adalah bahan tambahan pangan untuk
meningkatkan viskositas pangan.

No Jenis BTP Pengental (Thickener) INS


1 Kalsium asetat (Calcium acetate) 263
2 Natrium 325
J Kalsium laktat (Calcium lact 327
4 Asam alginat (Alginic 400
5 Natrium t_Gq4!,qL 401
6 Kalium at Potassium a 402
7 Kal t lcium alginate) 404
8
Propilen glikol alginat (Propylene glycol 405
LLt l Lr LL,4"Le

9 ,"r -d.xa.r l^L,tta.t 406


10 n enan 407
11 Rumput laut eucheuma olahan (Processed 4O7a
eucheuma
t2. Gorrr lokus ry9_u 410
13 Gom Guar 412
l4 Gom Wqsq9snttr_gy!!)_ 4t3
15. Gom

SK No 019442 A
PRESIDEN
REPUBLIK INDONESIA
- l5 -

No Jenis BTP Pengental (Thickener) INS


15. Gom arab Arabic gum) 414
16. Gom xanthan Xanthan gum) 415
17. G qlq-E4rere-I{grquegury) 4t6
18 Gom tar a ggls gum)__ 417
19. Gom Gsllq" svry) 418
20. Gom tti Gum 419
21 Gliserol lGlttceroA 422
22 Gelatin 428
23 Pck trnllepl!ry9 440
24 Ester gliscrol resin kayu (Glycerol ester of 44s(iii)
wood ros iry)
25 Alfa-Siklodekstrin odexti, 457
26 Gama-Siklodekstrin amma 458
27. Selulosa mikrokristalin (Microcrystalline
460(i)
cellu
28. Selulosa bubuk Poudered cellulose 460
29 M UdeEA 46r
30 Etil selulosa (Ethyl cellu Iqq4--- 462
31 Hidroksipropil selulosa (Hydroxypropyl 463
cel lulose)
32 Hidroksipropil metil selulosa 464
4tp*wrpput r.4ul pe-t\4bleL --
33 Etil metil selulosa I eth lce 465
34. Natrium karboksimetil selulosa (Sodium - 466
lulose)
35 Natrium karboksimetil selulosa hidrolisa
enzim (Sodium carboxymethyl cellulose, 469
ql1zanlslipel!4_Lw4r9Upe4L_
36 Mono dan digliserida asam lcmak (Mono' 47t
and diglWen4ge p_ffqLtg agtdpl _
37 Kalium klorida (Pofassium chloide 508
38 Kaisium klorida lc_otqrt* pblq!44- 509
39 Kalsium sulfat Calcium su 516
40 Kalium hidroksida stum droxid 525
4t Bromelain lain) 1 101(iii)
42. Polidekstrosa Po S 1200
43 Dekstrin Ds4ryrypL_ 1400
44 Pati modifikasi a SqqIA cid treated 1401
45
Pati modifikasi basa (Alkaline treated
t402
sta
46 Pati at Bleached starc 4)_ 1403
47 Pati oksid asi (Oxidized t404
48. Pati

SK No 019443 A
PRESIDEN
REPUBLIK INDONESIA
- i6_

No Jenis BTP Pengental (Thickenefl INS

48
Pati modifikasi enzim (Enzymed treatecj 1405
49 Mono ati fosfat (MpnoBt_qr_cbllto:phatg) 14 10
50 Qlpat_i fosfa! ( Distarch hosphate) 14t2
51 Fosfat dipati fosfat (Phosphated distarch 14 13
hatg)
52 Dipati fosfat terasetilasi (Acetylated t414
distrarch
53 Pati age!4! (Starch 1420
54 Dipati adipat terasctilasi (Acetylated
1422
distarch ad a
55 Hidroksi I sta 1440
56 Hidroksipropil dipati fosfat (Hydroxypropyl 1442
distarch hos hat{_
57 Pati natrium oktcnilsuksinat (Starch
I 450
sodium octen a I succinate)
58
Asetil pati oksidasi (Acetylated oxidized
1451
sta
59 Natrium kaseinat Sodium

18. Pengeras (Firming Agerut)


Pengeras (Firuning Agent) adalah bahan tambahan pangan untuk
memperkeras, mempertahankan jaringan buah dan sa)'uran, atau
berinteraksi dengan bahan pembentuk gel untuk mcmperkuat geI.

No Jenis BTP Pengeras (Firming Agent) INS


1 Kalsium laktat Calcium lacta !e) 327
2 Trikalsium sitrat Ticalcium citra 14 ____ 333(iii)
3 Kali ium chlonde 508
4 Kalsium klorida Calcium chlo rydg) 509
5 Kalsium sulfat l9@jy* sy p_halsL 516
6 Kalsium ukonat Calcium 578

19. Penguat. .

SK No 019444 A
PRESIDEN
REPUBLIK INDONESIA
-17-
t9 Penguat rasa (Flauour Enhancer)
Penguat Rasa (Flauour Enhancer) adalah bahan tambahan pangan untuk
memperkuat atau memodifikasi rasa danlatau aroma yang telah ada
dalam bahan pangan tanpa memberikan rasa dan/atau aroma baru.

No. Jenis BTP Penguat Rasa (Flauour Enhancer) INS


1 Asam L-glutamat dan garamnya (L-Glutamic
acid and its
Asam L- utamat 620
Mononatrium L-glutamatc (Monosodium L- 621
lut
Monokalium L-glutamatc (Monopotassium 622
L lutamate
Kalsium di-L-glutamat (Calsium di-L'
623
lutamate)
2 Asam guanilat dan garamnya (Guanglic
acid and its salts):
Asam 5'- str4qi!4j_I F -c"snatt" sqt4l_ 626
Dinatrium 5'-guanilat (Dzsodium 5'- 627
Dikalium 5'-guanilal (Dipotassium 5'-
628
an
Kalsium 5'- ilat Calcium 5'- I 629
3 Asam inosinat dan garamnya (Inosinic acid
and its
Asam 5'- inosinat l1'-lnosinic gcidl __ 630
Dinatrium 5'- inosinat (Disod.ium 5'- 631
Dikalium 5'- inosinat (Dipotassium 5'' 632
inosinate)
Kalsium 5'- inosinat { Calcium 5'- inos 633
4 Garam-garam dari 5'- ribonuklcotida (Salts
o 5'- ri
Kalsium 5'- ribonukle<>tida (Calcium 5'- 634
ibortu cleotidesl
Dinatrium 5'- ribonuklcotida (Disodium 5' 635
ibonu

20.Peningkat...

SK No 019445 A
PRESIDEN
REPUELIK INDONESIA
-18-
20. Peningkat Volumc (Bulking Agent\
Peningkat Volume (Bulking Agent) adalah bahan tambahan pangan untuk
meningkatkan volume pangan.

No Jenis BTP Peningkat volume (Bulkirug agentl INS


1 Natrium laktat _(Sodium lacta_te) 325
2 4"e4-ele14et t4 lsv"q q@) 400
-
J Natrium nat Sodium a 401
4
Propilen glikol alginat (Propylene glycol 405
a
5 qll 406
6 Kar (Caryageenan) _ 407
n Gom ar Grqr gvry) 4t2
8 Gom th 4t3
9 Gom arab (Arablgguml 4t4
10 Gom K, 416
11
Ester gliserol resin kayu (Glycerol ester of 44s(iii)
wood Rosin)
12
Se lulosa mikrokristalin (Microcrystalline
460(i)
13 Selulosa bubuk Poutdered cellulopgl 460(ii)
l4 Metil selulos a_Wethy! tglugsA 46t
15 Etil selulosa 462
Hidroksipropil metil selulosa
464
16
yl m J\yl _cglulgs_el
t7
Natrium karboksimetil selulosa (Sodium 466
ca ryLe_lhg!sellul,o_s_e)
18.
Mono dan digliserida asam lcmak (Mono- 471
and Q_i g U eglld 9 s 9l Iatty a ct4 s)
19 Kalsium sulfat Q{"iyl: gutpbat_eL_ 516
20 Polidekstrosa (P_o_lyQe-x{gse!) 1200
21.. Pati modifikasi asa treated starch) 1401

22.
Pati modifikasi basa (Alkaline treated t402
23 Pati t 1403
24 Pati oksid ast (Oxidi-z,ed 49 ryLlL t404
25.
Pati modifikasi enzim (Enzymed treated 1405
starch)
26 Uo.ropgt,&qq! i4 10
27 Di ti fosfat 1412
Fosfat dipati fosfat (Phosphated distarch 14 13
28 phosphate)

29. Dipati

SK No 019446 A
PRESTDEN
REPUBLIK INDONESIA
-19-
No Jenis BTP Peningkat volume (Bulking agent) INS

29
Dipati fosfat- terasetilasi (Acetylated
r4t4
distrarch hosphate)
30
Dipati adipat terasetilasi (Acetylated
1422
distarch adipatel
31 Hidroksi i1 ati re{UpLopgl s}g_\g t440
F{idroksipropil dipati fosfat (Hydroxypropyl t442
32
d t_sJqchptregpbg!{_

21. Penstabil (Stabilizer)


Penstabil (stabilizer) adalah bahan tambahan pangan untuk menstabilkan
sistem dispersi yang homogen pada pangan.

No Jenis BTP Penstabil (Stabilizer) INS


1 Kalsium karbonat Calcium carbo 170(i)
c Kalsium asctat (Calcium 263
3 4S
qL1_
Ulq qrq! _llyryt qryp Lqld) _ _ 297
4 Lesitin Lecithins ) 322(t)
5 Natrium laktat Sodium lact at9) 325
6 Kalsium lak!a![C alcium lactate) 327
.7
Natrium dihidrogcn sitrat (Sodium
331(i)
d giJratg) _
8 Dinatrium monohidrogen sitrat (Disodium s31(ii)
monoh d rycitlalg|
9 Trinatrium g1[4t (?nsodium gt!ryte) _ 331(iii)
10 Kalium dihidrogen sitrat (Potassium
332(i)
4*radfeg9" "ttqte)
11 Trikalium sitra otassium citra 332
r2 Trikalsium sitrat Tricalcium 333(iii)
13
Mononatrium fosfat (Monosodium
33e(i)
ort hosp hatel
t4 Dinatrium fosfat Lolzo4a ry ort hos 33e(ii)
Trinatrium fosfat (Trisodium
33e(iii)
15
o

t6. Monokalium fosfat (Monopotasslum


340(i)
hos
Dikalium fosfat (Dipotassium
17 340(ii)
ort
Trikalium fosfat (Tipotassium 34o(iii)
18
o 4qpb"tphSt.)
19 Kalsium fosfat (9"tpq4!ry_plgtp hates 34r
Monokalsium fosfat (Monocalcium 341(i)

Dikalsium

SK No 019447 A
PRESIDEN
REPUBLIK INDONESIA
-20-
No. Jenis BTP Penstabil (Stabilizefl INS
Dikalsium fosfat Dicalcium 341 11

Trikalsium fosfat (Tncalcium


34 1(iii)
ortho
20 Asam adi at Ad tc 355
2t Asam alginat ( Alqinic acid) 400
22 N at4Ury 41gt4q! -( ,Sq4 tyryq_tLtnqleL __ 401
23 Kalium alginat (Potassium 4wqt"L- 402
24 t Cal !ryqt4 404
25
Propilen glikol alginat (Propylerue glycol 405
26. 406
27 n 407
28 Rumput laut eucheuma olahan (Processed 4O7a

29 Go ry_Eqcelg_loEqq (tq rySt bgqn gulrL 410


30. 9q* S_rlq Gy"f Syo 4t2
31 Go nr tragakan lTfqggg*rtb gvrnL 4t3
32
33
Gom ara i.-wL
Gom xanthan t4qtbqrysvlr)
414
415
34 Gom kar aye.\Kalgga 416
35 Gom tara Tara 9_14ry) 4t7
36 Go L9ettqt gumL 418
37 Gom tri -l9v^-qhqUL 4t9
38 Gliserol
- 422
39 Gelatin Edible 428
40. Pektin Pectirus) 440
4T Ester gliserol resin ka17u (Glycerol ester of 44s(iii)
utood ros
42 Dinatrium difosfat Disodium d hos 4s0(i)
43 Trinatrium difosfqll Trisodium ho hat 4s0(ii)
44 Tetranatrium difosfat (Tetrasodium 4s0(iii)
d
45 Tetrakalium difosfat (Tetrapotassium aso(v)
d
46. Dikalsium difosfat Dicalcium ha a50(vi)
Natrium tripolifosfat (Sodium
4s 1(i)
47
hosphate)
4B
Kalium tripolifosfat (Potassium 4s 1(ii)
hate)
49 Natrium polifosfat {Sodivm ha 4s2(i)
Kalium polifo s fat (Potassiu m p oly pho sphate) 4s2(\t)
50.

51. Natrium

SK No 019448 A
PRES IDEN
REPUBLIK INDONESIA
-21 -

No Jenis BTP Penstabil (Stabilizer) INS


Natrium kalsium polifosfat (Sodium calcium 4s2(lll)
51
hosp hate\
52 Kalsium olifosfat ( Calcium p LplwspLatel as2(iv)
53 Alfa-Siklodekstrin a ha 457
54 G ama S ikr o d e ks trin (g qryp{a4o4eE nn 458
55
Selulosa mikrokristalin (Microcrystallirue
460(i)
cellu
56. Se ul o SA b u buk lPpyt4"ts4s9!rt99{_ 460(ii)
57 Metil selulosa thgl cellul'osa) 46t
58
Hidroksipropil selulosa (Hgdroxypropyl 463
cellulose)
I{idroksipropil metil selulosa 464
59
@94-ayp!9pAl_ryyltty!__cSttutogg)
60 Etil metil selulosa (Me thUl llu 465
61
Natrium karboksimetil selulosa (Sodium
466
CA meth I cellulo
62
Natrium kroskarmclos (Croscarmellose 468
63 Natrium karboksimetil selulosa hidrolisa
enzim (Sodium carboxgmethyl cellulose, 469
t!y_\ydrotgsedl
64 Asam miristat, palmitat dan stearat dan
garamnya(kalsium, kalium, dan natrium
(Ca, K, Na) (Mynstic, palmitic & steaic acids 47o(t)
and their calcium, potassium and sodium
(Ca, K, Na) QeEq-
65 Garam-garam dari asam olcat dcngan
kalsium, kalium dan natrium (Ca, K, Na) 47o(i)
(Salfs of oleic acid with calcium, potassiunt,
arud sodium
66 Mono dan digliserida asam lemak (Mono 471
and cerides ,o;[_fu"ttU acidsl
67 Ester asam lemak dan asctat dari gliserol 472a
Acetic and
fatty acid esters
68 Ester asam lemak dan laktat dari gliserol 472b
Lactic and acid esters o
69 Ester asam lemak dan sitrat dari gliserol
(Citric and fattg acid esters of glycerot) 472c

70 Ester asam lemak dan diasetiltartrat dari 472e


gliserol (Diacetyltanc. and fatty acid esters of
glycerot)

71. Ester

SK No 019449 A
PRES IDEN
REPUBLIK INDONESIA
-22-
No Jenis BTP Penstabil (Stubilizer) INS
7t Ester poligliserol asam risinoleat
terinteresterifikasi (Polyglycerol esters of 476
interes ricinoleic
72 Natrium karbonat Sodium carbona la_ s00(i)
73 Natrium hidrogen karbonat (Sodium
soo(ii)
carbo
74 Kalium karbonat Potassium carbona s01(i)
75 Kalium hidrogen karbonat (Potassium
s01(ii)
carbona
76 Amonium karbonat nium carboryate) s0!14
77 Amonium hidrogen karboncrt (Ammonium
s0s(ii)
h carborta
78 Kalium klorida Potassium chloride) _
508
79 Kalsium klorida Calcium 509
80 Kalsium sulfat Calcium su 516
81 Kalium hidroksida (Pofassium h droxid 525
82 Kalsium hidroksida Calcium hu4rq44") 526
83
Magnesium hidroksida (Magnesium 528
d
84 Malam Bee. 901
85 Pa 1 101
86 Bromelain Bromelai 1 101(iii)
87 Polideks !Io!e l 40_ U4 _"t! fo_t d _ 1200
"
88 Dekstrin 1400
89 Pati modifikasi asam Acid treated sta 1401
90
Pati modifikasi basa (Alkaline treated 1402
9t Pati cat Bleached sta 1403
92 Pati oksi 9-!9!cLl 1404
93.
Pati modifikasr enzim (Enzymed treated 1405
94. Mono ati fosfat Morto starch 14 10
95 D ipati fo sfat (Pistarch p_h9 Bphat_el_ t4t2
96
Fosfat dipati fosfat (Phosphate distarch
14 13

97
Dipati fosfat tcrasetilasi (Acetylated
1474
distrarclt hate
98 Pati asetat Starch aceta t420
99
Dipati adipat tcrasetilasi (Acetylated
1422
distarch ad!pe!eL
100 Hidroksipropil paLi (Lly droxApropAl starch) t440

10i. Hidroksipropil . .
SK No 019450 A
PRES IDEN
REPUBLIK INDONESIA
-23-
No. Jenis BTP Penstabil (Stabilizer) INS

101
Hidroksipropil dipati fosfat (Hydrox.ypropgl
1442
diSlgf"hphosphate)
702
Pati natrium oktenilsuksirrat (Starch
1450
sodium octe'ryAl s19g!ngte) _

103
Asetil pati oksidasi (Acetylated oxidized
1451
l04 Natrium kaseinat Sodium caseina
22. Peretcnsi Warna (Colour Retention Agent)
Peretensi Warna (Colour Retention Agent) adalah bahan tambahan pangan
yang dapat mempertahankan, menstabilkan, atau memperkuat intensitas
warna pangan tanpa menimbulkan warna baru.

No
Jenis BTP Peretensi Warna
INS
Colour Retention n
Magnesium karbonat (Magnesium
1
carbo s04(i)

2
Magnesium hidroksida (Magnesium
h d 528

23. Perisa (Flauouring)


Perisa (Flauouring) adalah bahan tambahan pangan berupa preparat
konsentrat dengan atau tanpa ajudan perisa (flauouring adjunct) yang
digunakan untuk membcri flauour dengan pengecualian rasa asin, manis,
dan asam.
Perisa (Flauourina) dikelompokkan menjadi :

1. Perisa alami;
2. Perisa identik alami; dan
3. Perisa artifisial.
Kelompok di atas dapat terdiri dari satu atau lebih jenis yang ada dalam
tabel berikut.

No Jenis BTP Perisa (Flauouing)


1 Bahan baku aromatik alami (Natural aromatic rau)
materiat)
adalah bahan baku yang berasal dari tumbuhan atau
hewan yang cocok digunakan dalam
penyiapan/pembuatan fpengolahan perisa alami. Bahan
baku tersebut termasuk bahan pangan, rcmpah-rempah,
herbal, dan sumber tumbuhan lainnya yang tepat untuk
aplikasi yan g dimaksud, antara lain bubuk bawang,
bubuk cabe, irisan daun jeruk, potongan daun salam,
dan irisr

2. Preparat
SK No 019451 A
PRESIDEN
REPUBLIK INDONESIA
-24-
No Jenis BTP Perisa (Flauouring)
2 Preparat perisa (Flauouring preparation)
adalah bahan yang disiapkan atau diproses untuk
memberikan Jlauour yang diperoleh melalui proses fisik,
mikrobiologis atau enzimatis dari bahan pangan
tumbuhan maupun hewan yang diperoleh secara
langsung atau setelah melalui proses pengolahan. Bahan
tersebut sesuai untuk konsumsi manusia pada kadar
penggunaannya tetapi tidak ditujukan untuk dikonsumsi
langsung, antara lain orange oil, tea extract, paprika
oleoresin, cheese dan ueast extract.
3 Perisa asap (Smoke flauouring)
adalah preparat perisa yang diperoleh dari kayu keras
termasuk serbuk gergaji, tempurung, dan tanaman
berkayu yang tidak mengalami perlakuan dan tidak
terkontaminasi melalui proses pcmbakaran yang
terkontroi atau distilasi kering atau perlakuan dengan
uap yang sangat panas, dan sclanjutnya dikondensasi
serta difraksinasi untuk mendapatkan flauour yang
4 Perisa hasil proses panas (Process flauouing)
adalah preparat perisa dari bahan atau campuran bahan
yang diqinkan digunakan dalam pangan atau yang secara
alami terdapat dalam pangan atau diijinkan digunakan
dalam pembuatan perisa hasil proses panas pada kondisi
yang setara dengan suhu dan waktu tidak lebih dari
180'C dan 15 menit serta pH tidak lebih dari 8,0, antara
lain pcrisa yang dihasilkan dari gula pereduksi dan asam
amino.
24. Perlakuan Tepung (Flour Treatment Agent)
Perlakuan Tepung (Flour Treatment Agent) adalah bahan tambahan
pangan yang ditambahkan pada tepung untuk memperbaiki warna, mutu
adonan dan/atau pemanggangan, termasuk bahan pengembang adonan,
pemucat, dan pematang tepung.

Nama BTP Perlakuan Tepung


No. INS
(llour Treatment Ag entl
i L-Amonium laktat (L-Ammonium lact 328
2 Natrium stearoil-2-laktilat (Sodium stearoyl-
2 .!qslslqleL_ 481(i)
3 Amoni ehlery4eL 510
4 Kalsium _q+Uqt19 qlgit1m sulp hat,e 516
5 Kalsium oksida I Calciu m o4i!.s) 529

6. cr-Amilase

SK No 019452 A
PRES IDEN
REPUBLIK INDONESIA
_25_

6 cr-Amilase (karbohidrase) dari Bacillus


licheruiformis (alpha-Amylase from Bacillus 1100(vi)
liqbelaferryi.'1eqrbp @sp4L _
7 cr-Amilase dari Aspergillus oryzae, Var
(alpha-Amylase from Aspergillus oryzae, 1100(i)
u-qL )_
8 cr-Amilasc dari Bacillus stearothermophilus
(alpha Amylase from Bacillus 1100(ii)

9 cr-Amilasc dari Bacillus stearothermophilus


yang dinyatakan dalam Bacillus subtilis
(alpha-Amylase from Bacillus
1100(v)
stearothermophilus expressed in Bacillus

10 cr-Amilasc dari Bacillus subtilis (alpha- 1100(iii)


Am lase rom Bacillus su ullLs)-
11 a-Amilase dari Bacillus megaterium yang
dinyatakan dalam Bacillus subtilis (alpha-
Amglase from Bacillus megateium 1100(iv)
in Bacillus subtilis
t2. Protease dari Aspergillus oryzae, Var.
Protease m
1i01(i)
S ua
13 Pa Vgpq4_ _ 1101
t4 tqrL- 1 101

25. Pewarna (Coloufi


Pewarna (Colour) adalah bahan tambahan pangan berupa pewarna alami
dan pewarna sintetis yang ketika ditambahkan atau diaplikasikan pada
pangan mampu memberi atau memperbaiki warna.

a. Pewarna Alami (Natural Colour)


Pewarna Alami (Natural Colour) adalah Pe'*,arna yang dibuat melalui
proses ekstraksi, isolasi, atau dcrivatisasi (sintesis parsial) dari
tumbuhan, hewan, mineral, atau sumber alami lain, termasuk
Pewarna identik alami.

No. Nama BTP Pewarna alami (Natural coloul INS


1 Kurkumin CI. No. 75300 (Cytr4^j"L_ 100(i)
2 Riboflavin (Btbo./lauins\:
R,b"[ayr"_ Gir11!9 S 1o 1(i)
Riboflavin 5'- natrium fosfat \RiboJlauin S'- 1o1(ii)
hate sod ivr)
Riboflavin dan Bacilius subtilis (Riboflauin r0 1 (iii)
SSU b!ilis))

3. Karmin

SK No 019453 A
PRESIDEN
REPUBLIK INDONESIA
-26-
No. Nama BTP Pewarna alami (Natural coloufl INS
.) Karmin dan ekstrak cochineal CI. No
75470 (Carmines and cochineal
Karmin CL No. 75470 Carmine, r20
Ekstrak cochineal No. 75470 (Cochineal
extra 120
4 Klorofil CI. No. 75810 Chlorgpfu 140
5 Klorofil dan klorofilin tembaga kompleks CI.
No. 758lO (Chlorophylls and chlorophyllins, 14l-
er
6 Karamel I (Caramel I pJqL_ 50a
7
-
Karamel III amonia proses (Caramel Iil -
1

ammonta plqqe-sj) 1 5Oc


8 Karamel IV amonia sulfit proses (Caramel
IV-su hite ammoniqp-{qc1u9L 1 50d

9
Karbon tanaman CI. 77266 (Vegetable
ca rPeA 153
10 Beta-karoten (sayuran) CI. No. 75130
Carotenes, bet le)l
16oa(ii)
11 Ekstrak anato CI. No. 75120 (berbasis
bixin Annatto extract,s_, lQyin basedl 160b(i)
t2 Karotenoid oids):
Beta-karoten (sintetik) Cl. No. 40800 (beta-
Lr44 160a(i)
Beta-karoten dari Blakeslea trispota (beta-
16oa(iii)
erqL
Beta-apo-S'-karotenal CI. No. 4082O (beta-
160e
Etil ester dari beta-apo-8'asam karotenoat
CL No. 40825 (beta-apo-8'-Carotenoic acid 160f
eth I est
i3 Merah bit Beet req t62
l4 Antosianin @t lboegaryr"{ 163
15 Titanium dioksida CI. No. 77891 (Titanium
dioxid t7t

b. Pewarna

SK No 019454 A
PRESIDEN
REPUBLIK INDONESIA
-27 -

b. Sintetis (Synthetic Colour)


Per,r,arna
Pewarna Sintetis (Sgnthetic Colour) adalah Pewarna yang diperoleh
secara sintesis kimiawi.

Nama BTP Pewarna sintetrs (Synthetic


No INS
colour)
1 Tartrazin CI. No. 19140 TgUsziry4 t02
2
Kuning kuinolin CI. No. 47OO5 (Quinoline lo4
ae-t!swL
Kuning FCF CI. No. 15985 (Sunsef yellow
3 110
4 Karmoisin CL No. 14720 (Ca 122
5 Ponceau 4R CI. No. 16255 Ponceau 124
6 Eritrosin CI. No. 45430 127
7 Merah allura CI. No. 16035 llura 129
8 t4{gqtt" C!. No. 73015 132
9 Biru berlian FCF CI No. 42O9O (Billiant 133
blue
10 Hi au FCF CI. No. 4205 t I43
11 Coklat HT CI. No. 20285 LB.o_ wn 155

26. Propelan (Propellarut)


Propelan (Propellartt) adalah bahan tambahan pangan berupa gas untuk
mendorong pangan keluar dari kemasan.

No Jenis BTP Propelan (Propellant) INS


1 Ni 94t
2
Dinitrogen monooksida (dinitrogen
942
3 944

27. Sekuestran . .

SK No 019455 A
PRESIDEN
REPUBUK INDONESIA
_28_

27 . Sekuestran {Sequestrantl
Sekuestran (Sequestrant) adalah bahzrn tambahan pangan yang dapat
mengikat ion logam polivalen unLuk membcntuk kompleks sehingga
meningkatkan stabilitas dan kualitas pangan.

No Jcnis BTP Sekuestran lSequestrarutl INS


1 Kalsium dinatrium etilen diamin tetra
asetat (Calcium disodium ethylene diamine 385
tetra ace tqls)-_
L pt1 rlqel \lgoproegl ci!1at99) 3t]4
3, NetfLrq elukqqe! 1Qe4ry^ Stuggn a 576
4. ry€Lr1!q!e!l&1e-s_e tum 577

I'RDSIDEN REPUBLIK INDONESIA,

ttd

JOKO WIDODO

Salinan sesuai dengan aslinya


KEMENTERIAN SEKRETARIAT NtrGARA
REPUBLIK INDONESIA
De m dan Perundang-undangan,

S vanna Djaman

SK No 019456 A

Anda mungkin juga menyukai