Satuan : kkal/jam
Dimana :
∆H = entalphi (kkal)
m = massa zat (kg)
Cp = kapasitas panas zat (kkal/kmol.K)
T1 = suhu referensi (K)
T2 = suhu zat (K)
Data – data yang diambil dari literature adalah :
Data Kapasitas Panas (Cp) Masing – masing Komponen :
Komponen Cp (Kkal/Kmol.K)
Al2O3(s) 22,08 + 0,008971 T – 522500 T-2
Fe2O3(s) 24,72 + 0,01604 T – 423400 T-2
TiO2(s) 11,81 + 0,00754 T - 41900 T-2
SiO2(s) 3,65 + 0,0240 T
H2O(l) 18,144
Al2(SO4)3(s) 63,5
BaSO4(s) 21,35 + 0,0141 T
Fe2(SO4)3(s) 66,2
H2SO4(l) 51,7342
BaS(s) 11,856
FeS(s) 2,03 + 0,0390T
S(s) 3,63 + 0,00640T
1
Data Panas Pembentukan Standard, ∆H°f (kkal/kmol)
Komponen ∆H°f (kkal/mol)
Al2O3 -399,09
Fe2O3 -198,5
H2O -68,320
Al2(SO4)3 -820,99
BaSO4 -340,2
Fe2(SO4)3 -653,3
H2SO4 -193,69
BaS -111,2
FeS -22,64
S -0.071
∆Hin ∆Hout
R
∆HR378
Kondisi operasi :
Suhu bahan masuk = 303 K
Suhu bahan keluar = 378 K
Suhu reaksi = 378 K
Suhu referensi = 273 K
Suhu pada panas pembentukan = 298 K
2
Reaksi = Eksoterm
∆Hout = 378K
∆Hin = 303K
o
C
303
= 42,54 kmol/jam x ∫273 (22.08 + 0.008971 T – 522500 T −2 )dt
0,008971 522500 303
= 42,54 kmol/jam x {22,08𝑇 + ( 𝑇 2) + } 273
2 𝑇
0,008971
= 42,54 kmol/jam x {22,08(303 − 273) + ( 2
) (3032 − 2732 ) +
522500 522500
( 303
− 273 ) }
= 23414,5464 Kkal/jam
18,144 408598,7728
H2O 750,6592
3
Menghitung panas bahan keluar (∆Hout)
T
∆Hout = n ∫T 2 Cp.dT
1
378
= n ∫273 Cp.dT
Sehingga diperoleh :
51,7342
H2SO4 10,5054 57066,5406
18,144
H2O 882,5660 1681394,066
∆Hout 2059111,962
∆H1 ∆H2
4
Menghitung ∆H1
T
∆H1 = n ∫T 2 Cp.dT
1
298
= n ∫378 Cp.dT
∆H1 -620228,5562
Menghitung ∆H2
T
∆H2 = n ∫T 2 Cp.dT
1
378
= n ∫298 Cp.dT
∆H2 415871,487
5
∆H°f = Ʃ∆H°f produk - Ʃ∆H°f reaktan
={∆H°f Al2(SO4)3+∆H°f Fe2(SO4)3+∆H°f H2O} –
{∆H°fAl2O3+∆H°f Fe2O3+∆H°f H2SO4}
={(32130921,4+ 3156876,26+ 9011872,58) -
(15619105,52+ 959191,7+ 25549,028)}kkal/jam
= -44299647,66 kkal/jam – (-42127330,72kkal/jam)
= -2172316,94 kkal/jam
∆Hin 658836,0480
∆Hout 2059111,962
∆HR378 2376674,01
Q 976398,0954
𝑄
Kebutuhan air pendingin = 𝑀 = 𝐶𝑝×∆𝑇
6
976398,0954 𝑘𝑘𝑎𝑙/𝑗𝑎𝑚
M = = 48432,4452 kg/jam
1.008𝑘𝑘𝑎𝑙⁄𝑘𝑔°C×(50−30)°C
2. NETRALIZER
Fungsi : untuk menetralkan asam pada reaksi bauksit dan asam sulfat.
∆Hin
Q
∆Hout
N
∆HR380
∆Hout = 380K
∆Hin = 378K
7
Menghitung panas bahan masuk (∆Hin)
T
∆Hin = n ∫T 2 Cp.dT
1
378
= 3,4032 kmol/jam x ∫273 (22.08 + 0.008971 T – 522500 T −2 )dt
0,008971 522500 378
= 3,4032 kmol/jam x {22,08𝑇 + ( 𝑇 2) + } 273
2 𝑇
0,008971
= 3,4032 kmol/jam x {22,08(378 − 273) + ( ) (3782 − 2732 ) +
2
522500 522500
( 378
− 273 ) }
= 7124,1298 Kkal/jam
8
Menghitung panas bahan keluar (∆Hout)
T
∆Hout = n ∫T 2 Cp.dT
1
380
= n ∫273 Cp.dT
Sehingga diperoleh :
21.35 + 0.0141 T
BaSO4 14,4964 11709,7308
2.03 + 0.0390T
FeS 9,6644 13601,9094
3.63 + 0.00640T
S 4,8322 1857,2294
∆Hout 2091326,12
∆H1 ∆H2
Menghitung ∆H1
T
∆H1 = n ∫T 2 Cp.dT
1
298
= n ∫380 Cp.dT
9
Komponen n (kmol/jam) Cp (Kkal/Kmol.K) ∆H (kkal/jam)
∆H1 -40324,2688
Menghitung ∆H2
T
∆H2 = n ∫T 2 Cp.dT
1
380
= n ∫298 Cp.dT
∆H2 21448,5434
10
∆HR380 = ∆H1 + ∆H°f + ∆H2
= (-40324,2688)kkal/jam + (-381987,17) kkal/jam + 21448,5434 kkal/jam
= -400862,8954 kkal/jam
∆Hin 2077158,344
∆Hout 2091326,12
∆HR380 400862,8956
Q 386695,1192
𝑄
Kebutuhan air pendingin = 𝑀 = 𝐶𝑝×∆𝑇
11
3. KRISTALIZER
Fungsi : Memekatkan produk dari clarifier dengan menguapkan kandungan air sehingga
diperoleh konsentrasi yang lebih pekat dengan proses evaporasi dan kondensasi
sehingga membentuk kristal
H kristalisasi
∆Hin ∆Hout
C
380
= 37,3340 kmol/jam x ∫273 (22.08 + 0.008971 T – 522500 T −2 )dt
0,008971 522500 380
= 37,3340 kmol/jam x {22,08𝑇 + ( 𝑇 2) + } 273
2 𝑇
0,008971
= 37,3340kmol/jam x {22,08(380 − 273) + ( ) (3802 − 2732 ) +
2
522500 522500
( − )}
380 273
= 253665,5156 Kkal/jam
12
Dengan perhitungan sama diperoleh :
313
= n ∫273 Cp.dT
Sehingga diperoleh :
∆Hout 999062,8904
Menghitung Q (energi)
13
Neraca Panas pada Kristalizer
Panas Masuk Panas Keluar
(kkal/jam) (kkal/jam)
∆Hin 1943631,441
∆Hout 999062,8904
Q 1380925,249
H kristalisasi 2325493,80
𝑄
Air pendingin yang dibutuhkan = 𝑀 = 𝐶𝑝×∆𝑇
4. DRYER
Neraca panas total pada Dryer : ∆Hin + HG1 = ∆Hout + HG2 + Qloss
HG2 Qloss
∆Hin ∆Hout
D
HG1
14
Suhu bahan masuk = 328 K
Suhu bahan keluar = 333 K
283
= 36,9188 kmol/jam x ∫273 (22.08 + 0.008971 T – 522500 T −2 )dt
0,008971 522500 328
= 36,9188kmol/jam x {22,08𝑇 + ( 𝑇 2) + } 273
2 𝑇
= 128938,7026 Kkal/jam
Dengan perhitungan sama diperoleh :
333
= n ∫273 Cp.dT
Sehingga diperoleh :
∆Hout 140660,4028
15
Dari grafik Humidity Chart for Air – Water System at 1 atm (Walter L. Badger &
Julius T. Banchero)
Cs udara masuk = 1,0407 kkal/lb.°F
Cs udara keluar = 1,0406 kkal/lb.°F
Humidity udara masuk (H2) = 0,0190 lb uap air/lb udara kering
Humidity udara keluar (H1) = 0,0090 lb uap air/lb udara kering
Steam uap jenuh (160 °C = 433 °K), hfg = 497,0144 kkal/kg
(Geankoplis, 3rd edition, hal. 857)
Massa yang menguap = Mg (H2 – H1)
3340,9355 lb/jam = Mg (0,0190 – 0,0090) lb uap air/lb udara kering
Mg = 334095,50 lb/jam udara kering
∆Hin 212954,6088
∆Hout 140660,4028
HG1 68843250,9963
HG2 18773627,9742
Qloss 50141917,2281
16
5. Heater
17
Sehingga :
Qloss = 0,01 x (HGa + Q)
= 0,01 x (1113836,4772 + 3095674,0171)
= 42095,1049 kkal/jam
HGa 1113836,4772
HGb 4167415,3895
Qsteam 3095674,0171
Qloss 42095,1049
18
= 10,5182 kg
Massa O2 = 0,0999 mol x 32 gr/mol
= 3,1954 kg
Volume N2 = 10,5182 kg : 1.251
= 8,4079 m3
Volume O2 = 3,1954 kg : 1,429
= 2,2361 m3
Volume udara dibutuhkan = (8,4079 m3 2,2361 m3) x 1000
= 10643,9913 L
19