Penyelesaian :
Jika r = x i + y j merupakan vektor posisi dari titik ( x , y ) maka . ∣ r ∣ = x2 y2 , berarti :
xi y j
F x , y =
y x2 y2
r
F x , y =
∣r ∣
Fungsi di atas merupakan vektor satuan dari r dan searah dengan r. jadi sketsanya adalah :
x
Contoh 02 :
1 1
Tunjukkan bahwa setiap vektor dari medan vektor F x , y = − y i x j
2 2
1
menyinggung lingkaran x2 + y2 = r2 dan mempunyai panjang r . kemudian
2
berikan sketsanya.
Penyelesaian :
∣ F x , y ∣ =
1 2 1 2
4
y x
4
∣ F x , y ∣ =
1
1 2
4
x y2
∣ F x , y ∣ = r 2
y 2
1
∣ F x , y ∣ = r
2
Sketsanya :
r
x
B. TURUNAN PARSIAL
Misalkan f adalah fungsi dengan dua variabel (peubah) x dan y yang
disimbolkan dengan : z = f(x , y). Turunan pertama fungsi tersebut di x =
x0 pada saat y konstan disebut turunan parsial f terhadap x dinyatakan oleh
f x x 0 , y0 dimana :
f x 0 x , y 0− f x 0 , y 0
f x x 0 , y 0= lim
x ⇒0 x
f x 0, y 0 y − f x0 , y0
f y x 0 , y0 = lim
y ⇒0 y
Contoh 01 :
Tentukan turunan parsial pertama dari fungsi dua variabel di bawah ini :
2 3
I. z = 3x y 6x y − 12x 5y − 10
2 3
II. z = y sin 2y x
Penyelesaian :
2 3
I. z = 3x y 6x y − 12x 5y − 10
d z
= 6x y 6 y 3 − 12
d x
d z
= 3x 2 18 x y 2 5
d y
2 3
II. z = y sin 2y x
d z dz
= y 2 . cos2y x3 . d 2y x3 =2y sin 2y x3 y 2 cos 2y x 3 d 2y x 3
d x dy
d z 2 3 2 dz 3 2 3
= y . cos2y x .3x =2y sin 2y x y cos 2y x 2
d x dy
d z 2 2 3 dz 3 2 3
= 3 x y . cos2y x =2y sin 2y x 2 y cos2y x
d x dy
Contoh 02 :
Tentukanlah f x 2 , 3 dan f y 2 , 3 dari fungsi dua variabel di bawah ini :
2 2 3
f x , y = 5 x 4 x y x y −5
Penyelesaian :
2 2 3
f x , y = 5 x 4 x y x y −5
f x x , y = 10 x4 y 2 y3
I.
f x 2 , 3 = 10 . 24 .927
f x , y = 83
2 2 3
f x , y = 5 x 4 x y x y −5
f y x , y = 8 x y3 x y 2
II. f y 2 ,3 = 8 . 2 . 33 . 2 .9
f x , y = 102
Contoh 03 :
Diketahui fungsi dua variabel :
f x , y = x cos y y sin x − cos x sin y hitunglah nilai dari :
I. f x 0 ,
2
II. f y 0 ,
2
Penyelesaian :
f x x , y = cos y y cos x sin x sin y
f x 0 , = cos cos 0 sin 0 sin
2 2 2 2
I.
f xx , y = 0 0
2
f xx , y =
2
Penyelesaian :
3
f x x , y = 6 x y−6 y 2
I. f xx x , y = 6 y
f xx 2 ,1 = 6
2 2
f y x , y = 3 x −18 x y −3
f yy x , y = −36 x y
II.
f yy 2 , 1 = −36 . 2 . 1
f yy 2 , 1 = −72
Contoh 02 :
Tentukan semua turunan parsial kedua dari fungsi di bawah ini :
y
f x , y = x e −cos2x3y
Penyelesaian :
y
f x x , y = e 2 sin 2x3y
y
f y x , y = x e 3 sin 2x3y
f xx x , y = 4 cos2x3y
y
f xy x , y = e 6 cos 2x3y
f yx x , y = e y 6 cos 2x3y
f yy x , y = x e y9 cos 2x3y
Contoh 03 :
Tentukan semua turunan parsial kedua dari fungsi di bawah ini :
f x , y = x sin 2x3y
Penyelesaian :
f x x , y = sin 2x3y2x cos 2x3y
f y x , y = 3 x cos 2x3y
f xx x , y = 2 cos2x3y2 cos2x3y
−4x sin 2x3y
= 4 cos2x3y−4x sin2x3y
f xy x , y = 3 cos 2x3y−6x cos2x3y
f yx x , y = 3 cos2x3y −6x sin 2x3y
f yy x , y = 9 x cos 2x3y
D. TURUNAN PARSIAL TIGA VARIABEL.
Misalkan f merupakan fungsi dengan tiga variabel (peubah) yang
dinyatakan oleh :
w = f x , y , z
maka turunan parsialnya adalah :
I. Turunan parsial terhadap x
f x x , y , z − f x , y , z
f x x , y , z = lim
x⇒ 0 x
II. Turunan parsial terhadap y
f x , y y , z − f x , y , z
f y x , y , z= lim
y⇒ 0 y
III. Turunan parsial terhadap z
f x , y , z z − f x , y , z
f z x , y , z= lim
x ⇒0 z
Contoh :
3 2 4
Diketahui fungsi dengan tiga variabel ; f x , y , z = x y z
Tentukanlah :
I. f x x , y , z
II. f y 0 ,1 , 1
III. f zz x , y , z
Penyelesaian :
3 2 3 2
f x x , y , z = 4 x y z .3x
I. 2 3 2 3
f x x , y , z = 12 x x y z
3 2 3
f y x , y , z = 4 x y z .2 y
3 2 3
f y x , y , z = 8 y x y z
II.
f y 0 ,1 , 1 = 8 .10113
f y 0 ,1 , 1 = 64
3 2 3
f z x , y , z = 4x y z
III. 3 2 2
f zz x , y , z = 12 x y z
THANK YOU