1

Nama : .................................................................
NPM : .................................................................
Kelas : .................................................................
Semester : Ganjil T.A. 2022/2023

LEMBAR KERJA 3
DASAR RANGKAIAN LISTRIK

Hukum Ohm (soal 1 s/d 2)

Soal 1
Bunyi Hukum Ohm: ‘’...............................................................................................................
...................................................................................................................................................
................................................................................................................................................’’

Soal 2
Pengukuran standar untuk kelistrikan:
Kuantitas Simbol Satuan Singkatan Satuan
Arus ..................... ..................... .....................
Voltase ..................... ..................... .....................
Daya ..................... ..................... .....................
Energi ..................... ..................... .....................
Konduktivitas ..................... ..................... .....................
Hambatan ..................... ..................... .....................

Coulomb (soal 3)
Soal 3
Coulomb adalah ...........................................................................................................
...................................................................................................................................................
1 Coulomb berarti.....................................................................................................................
...................................................................................................................................................
1 Coulomb = .......................... kali muatan ..........................
Rumus Coulomb:
𝐼=

Energi, Daya, Arus, dan Voltase (soal 4 s/d 7)

Soal 4
Power/Daya adalah ............................................................................................................
...................................................................................................................................................
Rumus mencari Daya dinyatakan dalam:
....... = ....... x .....
dimana:
....... = ............... (satuannya ...................)
....... = ............... (satuannya ...................)
....... = ............... (satuannya ...................)
 2

Soal 5
Tukang laundry mempunyai 8 buah mesin cuci. Daya setiap mesin cuci adalah 1.200 W.
Berapa total energi (dalam satuan kWh) jika mesin cuci tersebut digunakan selama 6 hari jika
setiap harinya mesinnya menyala 10 jam per hari?
Penyelesaian:
Dik: P= 1.200 W = ..... kW
Takhir = ........ 0C
Dit: L?

Jawab:
……
Untuk 1 motor  Energi = ........ kW x 𝑥 … ℎ𝑎𝑟𝑖 = ....... kWh
Untuk 8 motor  Energi = ........ x ....... kWh = ............ (Jangan lupa satuan)

Soal 6
rangkaian listrik pada Bell di bawah ini memiliki resistor 8  dan membutuhkan arus listrik
sebesar 1,5 A agar dapat menyala. Tentukan voltase yang diperlukan oleh belt!

Penyelesaian:
Dik: I = …..... (Jangan lupa satuan)
R = ......... (Jangan lupa satuan)
Dit: V?
Jawab:
V = ......... x ....... = ............ (Jangan lupa satuan)

Soal 7
Berapa Daya yang dibutuhkan pada rangkaian lampu di bawah ini agar dapat menyala?

Penyelesaian:
Dik: V = …..... (Jangan lupa satuan)
R = ......... (Jangan lupa satuan)
Dit: V?
Jawab:
Menghitung arus: I = = ............ (Jangan lupa satuan
Mennghitung Daya: P = ........ x ........ = ........ (Jangan lupa satuan
 3

Hukum Kirchoff I dan Hukum Kirchoff II (soal 8 s.d. 17)

Soal 8
Hukum Kirchoff I (KCL) menyatakan bahwa:
‘’................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................’’
KCL adalah singkatan dari ......................................................................................................

Soal 9
...... + ...... = ...... + ...... + ......
atau:
...... + ...... – ...... – ...... – ...... = 0

...... = ......+ ......

atau:
...... – ...... – ...... = 0

Dari kedua gambar di atas:

Cabang merupakan ..................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Simpul merupakan dua ...........................................................................................................
...................................................................................................................................................
Loop (lintasan tertutup) merupakan .........................................................................................
...................................................................................................................................................

Soal 10
Hitunglah arus yang melewati resistor R3 pada gambar di bawah ini jika diketahui bahwa
sumber tegangan memasok arus sebesar 3 A!

Penyelesaian:
Dik:
Arus yang melewati resistor R1 = iR1 = 3 A
Arus yang melewati resistor R2 = iR1 – 2 A
Dit: Arus yang melewati resistor R3 atau i?
Jawab:
Identifikasikan maksud dan tujuan yang hendak dicapai dari soal tersebut:
 Arus yang melewati resistor R3 telah diberi label i sebagaimana terlihat pada rangkaian di
atas.
 Arus ini mengalir dari node atas R3, yang dihubungkan pada 3 buah cabang rangkaian
yang lain. Arus yang mengalir masuk ke dalam node dari masing – masing cabang akan
ditambahkan untuk membentuk arus i.
 4

 Dengan menjumlahkan arus – arus yang mengalir masuk ke dalam node akan diperoleh
persamaan : iR1 – 2 – i +5 = 0
 Pada sumber tegangan 10 Volt memasok arus sebesar 3 A, menunjukkan bahwa arus ini
merupakan iR1

Maka, akan didapat: iR1 – 2 – i +5 = 0

...............................................
...............................................
...............................................
i = ............. (Jangan lupa satuan)

Soal 11
Hukum Kirchoff II (KVL) menyatakan bahwa:
‘’................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................’’

KVL adalah singkatan dari ......................................................................................................

Soal 12
...... = ...... + ...... + ......
atau:
...... –...... – ...... – ...... = 0

Prosedur umum yang ditempuh dalam menetapkan persamaan rangkaian KVL adalah
sebagai berikut:
a. Tarik panah potensial dari kabel negative ke positif
b. Tentukan arah aliran arus
c. Disamping tiap resistor, gambarkan panah beda potensial dengan arah yang berlawanan
dengan aliran arus
d. Tuliskan persamaan tegangan kirchoff (KVL) yang dimulai pada sembarang titik dan
berakhir pada titik itu pula
Dari kedua gambar di atas:
Cabang merupakan ..................................................................................................................
...................................................................................................................................................
Simpul merupakan dua ...........................................................................................................
...................................................................................................................................................
Loop (lintasan tertutup) merupakan .........................................................................................
...................................................................................................................................................
 5

Soal 13
Tentukan arus (I) dalam rangkaian berdasarkan gambar di bawah ini!

Penyelesaian:
Dik:
V1 = .... V R1 = .... 
V2 = .... V R2 = .... 
V3 = .... V
Dit: I (arus pada rangkaian)?
Jawab:
Dengan cara ketemu kutup:
− V1 + IR1 + V2 + IR2 − V3 = 0
atau menjadi:
V1 – V2 + V3 = IR1 + IR2
...... – ..... + ..... = ............... + .................
........ = I.(........ + .........)
........ = I.(........)
maka didapat: I = .................................................................. (Jangan lupa satuan)

Soal 14
Tentukan arus (I) dalam rangkaian berdasarkan gambar di bawah ini jika R1 = 5 , R2 = 3 ,
R3 = 4 , V1 = 10 V, dan V2 = 25 V!

Penyelesaian:
Dik:
V1 = .... V R1 = ....  R3 = .... 
V2 = .... V R2 = .... 
Dit: I (arus pada rangkaian)?
Jawab:
Loop ABCD:
0 − IR1 −V1 − IR2 − IR3 +V2 = 0
atau menjadi:
V2 − V1 = IR1 + IR2 + IR3
...... – ..... = ............... + ................. + .................
........ = I.(........ + ......... + .........)
........ = I.(........)
maka didapat: I = .................................................................. (Jangan lupa satuan)
 6

Rangkaian Seri (soal 16 s.d. 18)

Soal 16
Rangkaian seri adalah ..............................................................................................................

Ekivalen:

.....................................................
(Gambarkan disini)
Dari gambar di atas:
RS = R1 + R2 + R3
RS = Tahanan total resistor seri
V1 = I . R1
V2 = ..... . .....
V3 = ..... . .....
V = ..... + ..... + ..... = ......... + ......... + ......... = I.( ..... + ..... + .....) = ...... . ......
maka: I = ........................
............ pada rangkaian seri adalah sama, yang berbeda adalah .............................................

Soal 17
Tentukan drop tegangan pada R1 dan R2 (Gunakan aturan pembagi tegangan)

Penyelesaian:
Dik:
V = ..... V R1 = .... 
R2 = .... 
Dit: V1 dan V2?
Jawab: …
𝑉 = .…
𝑅 +𝑅
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
…
𝑉 = .…
𝑅 +𝑅
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
 7

Soal 18
Tentukan drop tegangan pada R1 dan R2 (Gunakan aturan pembagi tegangan)

Penyelesaian:
Dik:
VS1 = ..... V R1 = .... 
VS2 = ..... V R2 = .... 
Dit: a.) Arus yang mengalir; b.) Tegangan pada setiap resistor; c.) Daya yang diserap setiap
resistor?
Jawab:
a.) Arus yang mengalir:
. … −. . …
𝐼=
𝑅 +𝑅
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
b.) Tegangan pada setiap resistor:
𝑉 = 𝐼. 𝑅
...................................................................................................................................................
𝑉 = 𝐼. 𝑅
...................................................................................................................................................
c.) Daya yang diserap setiap resistor:
𝑃 = 𝐼 .𝑅
...................................................................................................................................................
𝑃 = 𝐼 .𝑅
...................................................................................................................................................

Rangkaian Paralel (soal 19 s.d. 20)

Soal 19
Rangkaian paralel adalah ......................................................................................................

Ekivalen
dengan:

.....................................................
(Gambarkan disini)
Dari gambar di atas, maka rumus hambatan total pada rangkaian paralel adalah:

...................................................................................................................................................
RP = Tahanan total resistor seri
Untuk 2 resistor R1 dan R2 yang diparalel, maka tahanan ukurannya RP dapat ditentukan:

...................................................................................................................................................

............ pada rangkaian paralel adalah sama, yang berbeda adalah .........................................
 8

Soal 20
Jika VS = 24 Volt, R1 = 10 Ω, R2 = 15 Ω, dan R3 = 20 Ω, Tentukan arus yang mengalir pada
setiap elemen!

Dik:
VS = ..... V R1 = .... 
R2 = .... 
R3 = .... 
Dit: I1, I2, I3, I4, dan I5?
Jawab:
RP = ............................................
I1 − I2 − I5 = 0 dan I5 = I3 + 4
maka:
.....................................................................................
.....................................................................................
.....................................................................................
I1 = .....................................................................................
= .....................................................................................
= .....................................................................................

I2 = .....................................................................................

I3 = .....................................................................................

I4 = .....................................................................................

I5 = .....................................................................................