JILID 1
DAFTAR ISI
i. DHANDHANGGULA
Orang jaman dahulu // jika membaca Serat ini // sambil
dilagukan seperti youtube : http://www.youtube.com/watch?
v=DIldUahQd2k
Edit : Pujo Prayitno
1.
Kedandangan wedaring mamanis // Labet saking wus manjing
sarira // Suka-suka karemene // Barubah temahipun // nawung
wingit ing saben wanci // hing ngungkih panalangsa // napak
Darma Gandul // jumanane lumuntura // sahistane sinaroja
hawit dening // labaning Suksma nasa.
2.
Naham mangkya bubukaning kawi // maha dibya ingkang halul
tapa // Kalamwadi jejuluke // kang dadya garwanipun // Arum –
Marum Dyah Perjiwati // asrameng sonya pringga // sajuga ri
nudju // sang wiku neng pacrabakan // ingkang ngadep siswa
sawiji kang Mursit // putus sakeng guna.
Terkena bujuk dalil Alif lam mim dan sterusnya // // // sehingga
meninggalkan Agama yang lama // yang telah belaku selama
seribu tahun // Patokan leluhur (sebagai patokan dalam
mengatur system Negara) // Agama (untuk jadi pedoman
mengatur Negara ) yang paling luhur // Menghadap langsung
kepada Pangeran Yang Maha Suci // dengan menyebut Budi
Hawa.
20.
Budi ikut Dzat-ira Hyang Widdi // apan iku kareping manah //
nurut budi karepe // wajib jalma puniku // kang miturut ahlining
Budi // lawan kareping manah // puniku tinurut // manungsa
wignya punapa // obah osik iya darma anglakoni // Budi ingkang
ngobahaken.
Ada seorang putra sang Raja // Yang lahir dari Putri Cina // dan
dilahirkan di Palembang // Yang bernama Raden Patah // Pergi
ke Jawa menghadap Sang ayah (Raja Brawijaya) // Sang Raja
kebingunan // untuk memberi sebutan kepada putranya.
22.
Dene maro tiga ingkang jinis// yen miturut ing rama Narendra //
Jawa Buda Agamane // leluri ing luluhur // putra Raja mijil ing
ardi // kasebut nama Bambang // yen miturut Ibu // Cina iku
aranira // yen Wong Arab Sayit sebutanireki // yen nurut ing
lanjaran.
Dan daerah ini // di beri nama Gedah serta sulit air // sedang
yang tidak menerimakannya // akan di ganggu // di santet
sampai mati // Nyi Plencing ketika mendengat // laporan anak
cucunya // segera menemui Sunan Benang // akan tetapi dia
tidak kuat mendekat, karena badan Sunan Benang bagaikan
api // lari tunggang langgang.
47.
Mring Kediri sigra tur udani // ing ratune Ki Butalocaya //
manggen guwa Sela bale (sekarang terkenal dengan nama
Gua Sela Mangleng. Pen) // sukuning Wilis Gunung // sisih
wetan kang den enggeni // mangsuli kang carita // pruwane
rumuhun // Kiyahi Butalocaya // Patihe Sri Jabaya Narpati //
arane Kyahi Daha.
Buta itu buteng artinya // buteng itu bodoh tidak paham ilmu
sastra // Buto berarti bodoh // Lo; artinya kamu // caya itu bisa
dipercaya // Kyai Butalocaya // bodoh akan tetapi jujur // dan
setia kepada raja // sehingga dijadikan sebagai patih oleh sang
Haji // Sang Prabu Jayabaya.
50.
Awit ana sesebutan Kyahi //kyahi Daha teturutanira // ngayomi
anak putune // ing kanan kering dusun // kyahi Daha kang dipun
ungsi // Jengkare Sri Narendra // sing Ngastina Kratun // jujug
wismane Ki Daha // sinugatan sawadya kuswa geng alit // mila
gung sihing Nata.
ii. ASMARADANA
https://www.youtube.com/watch?v=BQLaDuVIUJU
EEdit : Pujo Prayitno
1.
Katah ature Nyi Plencing // kadya kang kasebut ngarsa //
ngaturaken ing tiwase // lelembut miwah manusa // Kyahi
Butalocaya // duk miyarsa kalangkung bendu // mubal ingkang
pancandriya.
Ajisaka berasal dari Arab // dan orang yang berasal dari Arab //
makanya sama wataknya // suka berbuat sirik terhadap
makhluk // Paduka mengaku sebagai Sunan // tentu menyimpan
Budi luhur // agar tenteramlah dunia.
30.
De wujud Tuan puniki // jajil belis tiningalan // tan tahan ginoda
rare // mijil mubal gelis duka // niku sunaning menda // yen
Sunan djanma satuhu // simpen budi luhur panjang.
Arca buta yang bagus // kau rusak tanpa sebab // sekarang jadi
buruklah rupanya // dahulu itu adalah buatan // Sang Prabu
Jayabaya // dan apakah untungnya // Paduka merusak arca
tersebut.
55.
Sunan Benang ngandika ris // mulane iki sun rusak // jwa
pindundi ing wong akeh // senajenan kinutukan // yen wong muji
brahala // tetep aran kapir kupur // sasar lahir batinira.
Disitulah pusat bumi // diberi tanda tugu dari batu // tempat arah
sujud orang banyak // siapa saja yang bersujud di ka’batullah //
Allah akan memberi ampunan // atas segala kesalahannya //
Butalocaya bertanya.
63.
Niku tandane punapi // yen angsal sih pangapura // sadaya
kaluputane // napa tampi tanda tanda hasta // serat mawi cap
reta // saking pangeran kang Agung // angandika Sunan
Benang.
1.
Patih Gajahmada awot sari // duh pukulun kawula tur wikan//
pun patik tampi serate // Abdi Tuan Temenggung// Kertasana
atur upekti // Nagari Kertasana // asat lepenipun // kang saking
Kediri pejah // nimpang ngetan salering kota Kediri // kenging
ing sabdanira.
Jika sudah mau kau saya botohi // buatlah surat kepada adikmu
// Adipati Terung dengan segera // susunlah kalimatnya dengan
halus // dan tanyakanlah kepada adikmu // apa lebih berat
kepada raja // apa lebih berat saudara // saudara tua yang
sama Agamanya // jika adikmu Adipati terung setuju // dirimu
yang menjadi Raja.
33.
Gampang banget ngrusak Majapahit // Majalengka sapa den
endelna // yen uwis balik si Kusen // si Gugur isih timur //
mangsa dadak waniya getih // Gajahmada wus tuwa // wungkuk
ambelengkuk // den thuthuk bae palastra // mangsa kelar
nadahi yudamu kaki // sigra Sang Hadipatya.
Tidak ikut pergi ke Majapahit // Karena sudah tua dan tidak kuat
// hanya memberi restu saja // agar selamat di perjalanan //
Menjalan Shalat Hajat di dalam Masjid // hanya semua Sunan //
dan para Tumenggung // yang mengiringi Sultan Bintara //
Tidak diceritakan perjalannya // Diceritakan tentang Majapahit.
48.
Patih Gajahmada sampun prapti // saking Giri wus malebeng
pura // prapta ngarsane Sang Rajeng // nembah saha
wotsantun // abdi dalem dinuta Gusti // mukul prang Giri Pura //
lumawan prang pupuh // senapatining ngalaga // bangsa Cina
sampun agami Islam // kang nami Secasena.
iv. PANGKUR
EEdit : Pujo Prayitno
1.
Kyai Patih wangsul mring Pura // prapteng ngarsa manembah
matur aris // duh Pukulun Maha Prabu // amba atur uninga //
putra dalem ing Demak samangkya sampun // madeg Nata
wonten Demak // Jejulukira Narpati.
26.
Apa linawan ing ngaprang // apa ora Patih matur wotsari // duh
Pukulun Maha Prabu // sahajangira ajang // sinegahan ing
ngaprang sawontenipun // Sang Prabu aris ngandika // heh
kawruhana Patih.
Saya ini sudah tua // tidak kuat menjadi prajurit // sudah dekat
dengan umur saya // jauh dari kekutan untuk perang //
mengandalkan si Guru yang masih muda // sedang enak-
enaknya berbicara // datanglah geger di luar.
36.
Wong Demak angepung pura // para Sunan samya mangsah
ngawaki // gugup tyasira Sang Prabu // lolos saking djro pura //
Sabda Palon Naya Genggong atut pungkur // Kyana Patih
Gajahmada // bramantya umangsah jurit.
Putri dari Arya Teja // yang dinikahi oleh Sunan Ampel Gading //
Sepeninggal sang Wali // Nyi Ageng melesatarikan // di Ampel
karena masih dianggap sesepuh // oleh masyarakat Surabaya //
Jeng Sultan menghaturkan sembah.
58.
Rinangkul lungayanira // ganti-ganti Pra Sunan angsung
taklim // miwah Bupati sadarum // ganti mangsah tur sembah //
wusnya tata kang wayah tur sembah matur // eyang kawula tur
wikan // ing Majalengka nagari
Wahai cucuku, saya beri contoh cerita // kisah orang besar dari
Kuparmani // menikah dengan putri Mandayun // putri raja
nusriwan // kafir tu jelek sejeleknya // sama dengan orang
tuamu // akan tetapi tetap di hormati.
78.
Tur iku bapa mratuwa // suprandene wong menak wedi asih //
tur sengit mring mantunipun // sabab seje Agama // minta sraya
Pra Ratu kang sampun wudu // kinen nyirnaken wong Menak //
wong agung meksa wedyasih.
Itu pun hanya ayah mertua // akan tetapi orang menak takut
menyayanginya // dan membenci menantunya // sebab beda
agama // minta bantuan raja yang sudah ber wudhu // disuruh
membunuh orang Menak // akan tetapi orang besar tetap
mencintainya.
79.
Iku palupi utama // kalakuan kang kanggo wong linuwih // tan
kaya tekatmu putu // Bapa disiya-siya // dupeh kapir Buda
kawak run-tumurun // tan arsa ganti Agama // puniku dudu
prakawis.
Itu contoh yang baik // perbuatan dari orang sakti // tidak seperti
perbuatanmu cucuku // orang tua kau sia-sia // karena Buda tua
dari turunan // tidak mau berganti Agama // itu bukan alasan.
80.
Jalaran rusaking praja // apa sira wus nganggo angaturi // putu
marang sudarmamu // kinen salin Agama // Sultan Demak alon
denira umatur // kawula dereng aturan // ngaturi salin Agami.
v. S I N O M
EEdit : Pujo Prayitno
1.
Sira Santri sesantrenan // dudu Santri ahli Budi // dalilmu kitab
katatah // ing kawruh kang gampang rumpil // ngedelken
desthar putih // punika putihing kuntul // cemer memangsanira //
putih jaba ing jro abrit // tanpa guna maca Kitab saben dina.
vi. DANDANGGULA
Edit : Pujo Prayitno
1.
Sampun prapta ing Demak nagari // Kanjeng Sultan Bintara sa
wadya // umjung gumuruh swarane // kang prapta lan kang
methuk // suka sukanira tan sipi // ngulama praja desa // nracak
kaulipun // yen jaya prange gustinya // Dzikir mulut beleh sapi
wedus biri // Tahlil dzikir terbangan.
Kamu akan tetap menjadi raja // kau melawan orang tua masih
bisa bertobat // kepada tuhan mohon untuk diampuni// karena
melawan orang tua // yang kafir itu bukan durhaka // contohnya
sudah ada // kisah Nabi jaman dahulu // Nabi Ibrahim. Musa .
Muhammad// semuanya memusuhi orang tuanya yang kafir //
akhirnya mendapatkan kemuliaan dan selamat.
32.
Lamun wurung ngrusak Majapahit // sira dosa guru kang
sanyata // luwih gedhe durakane // yen wong dosa ing guru //
nora wenang dipun tobati // sebab kang meruhana // dadalan
rahayu // ing ngurip prapteng hantaka // Kanjeng Sultan Bintara
sareng miharsi // Sabdane Sunan Benang.
vii. S I N O M
EEdit : Pujo Prayitno
1.
Sang Prabu prapteng Blambangan // kendel margi pinggir beji //
Ratu agung Binathara // bau denda nyakrawati // mangkya
nahen prihatin // rekasa ing tindakipun // kang munggweng
ngarsa Nata // dasih kalih datan tebih // Palonsabda
Genggongnaya gegujengan.
Karena hal itu sudah terlanjur terjadi // apa yang masih bisa
dikatakan // hanya ampunan dan maaf paduka // yang dimohon
oleh putra paduka // tidak akan mengulang kembali // kejadian
yang telah terjadi // kembali kepada paduka // Paduka hendak
pergi kemana // berkatalah Sang Prabu Brawijaya
15.
Saiki karsa manira // arsa tindak marang Bali // katemu yayi
Narendra // wong ngagung Kalungkung nagri // arsa ingsun
wartani // Si Patah Pratingkahipun // sikara tanpa dosa // lan
Ingsun purih nimbali // para Raja kanan kering Tanah Jawa .
Sungguh saya sangat tidak akan rela // Jika dia yang menjadi
raja di Tanah Jawa // lebih lebih kehendak sukma ku // itulah
permohonanku sejak dahulu // Ketika sunan Kali mendengar
perkataan raja// Dia merasa tidak tega // untuk membujuk rayu
sang raja // sambil menangis dia bersujud kepada raja.
29.
Nyaosaken cundrikira // umatur sarwi anangis // manawi
karsanta Nata tan arsa kula aturi // tan sanget aningali //
pratingkah kang langkung saru // kawula nyuwun pejah //
suwawi tuwan telasi datan tahan ginaguyu hisining rat.
Pagi sore dan juga siang // saya akan diajari sembahyang // jika
tidak bisa saya akan diguyang // di sungai buatan di gosok//
menggunakan alang-alang kering // Betapa sengsaranya
hidupku // sudah tua dan berwajah jelek // meringkak di rendam
dalam air // Tertawa keraslah Sunan Kalijaga.
33.
Mokal kadya punika // kawula kang tanggel benjing // manawi
putra Paduka siya ing paduka Aji // dene bab ing Agami //
sakarsa paduka tinut // namung langkung utama manawi
paduka arsi // sarak Rasul anebut asmaning Allah.
BERSAMBUNG KE JILID 2