Anake luh matuuh tělung dasa něm tibane ěnto nu jěgeg cara nguni, cara dugase ia matuuh sělikur

tiban. Kulitne putih gading, aděge lanjar, madiane ramping goler, bokne matadah ingěl kewala sělěm
samah. Ane paling nudut ulangun, ne, paningalanne. Patuh cara dugase ia nu bajang, paningalanne
ěne ane ngranaang truna-trunane kasmaran, kadudut kaulangunanne. Mula jěgeg anake luh ěne,
yadiastu yen kětekin, ping duang dasa abulan pětěnge

kapěgadangin, sawireh ia prěgina arja kasub. Yen ia nuju ngigělang mantra di kalangane, katatakin
baan Punta KartaIa, apabuin ri kala matěmu ajaka likune, aduh suryake tan kodag-kodag. Yen nuju
macunduk ajak galuhe, rikala ngělampahang sědih, liu pěsan anake mabalih tuara nyidaang nganděg
lingne, barěng ngětelang yeh panon, sawireh gěnding mantrine mangaad natunin ulun ati, apabuin
kadulurin baan duěgne ngadungang raras, sěmita, tangkěp, di tandas, mawastu cara lampahan
arjane.

Jani, ri kala ia suba matuuh tělung dasa něm warsa, kawagědanne di těngah kalanganse, mabinaan
yen saihang těken dugase ia nu bajang. Ipidan, dugase ia nu bajang, ri kala ia ngělěmbar mukah
lawang, anake mabalih cara ngětonang purnama di pangawit Iatrine. Makějang pada ulangun. Jani,
yen prade ia mukah Iawang, anake mabalih cara nonton purnama liwat madia latri, ngědas
lěmahang. Kamanisan purnamane ngědas lěmahang, nyusuk ka sajěroning tuas, sawireh anake
ngantěnang pastika anake ane pagěh mayasa kerti kapining kalangwan, masawitra ngajak sunia,
sětata angajap lawang.

Luh Diah Pranawati adan mantrine ěne. Adanne cara adan galuh satua Panji di pagambuhan. Unduk
adanne ěne, ia taen nyatua. Kene. Dugase ia kělas lima SD, dugase ia mara newasen muruk arja, ia
muspa di arěpan kěmulanne. Tan dumade ada anak lingsir mabusana putih ngaděg tur mawacana,
“Gěntosin ada cěninge baan Luh Diah Pranawati. Bapa sětata lakar nuntun pajalan cěninge.”

Gěgesonan ia maorahan sig bapanne. Buin maninnne, bapanne tangkil ring pak guru di SD,
nguningang unduke buka keto. Sěsukat ěnto ia maadan N i Luh Diah Pranawati, ngantinin adanne i
pidan, turmaning ia sing pěsan nawang apa kaden suksěman adanne ěnto.

Dugase Luh Diah bajang, ri kala ia sing majalan ngigěl, liu pěsan truna-trunane nganggur ka umahne.
Ada ane mabudi kewala maan maortan-ortan, ada masih ane mabudi kewala maan nělěktěkang
kajěgegan Luh Diahe, kewala liu masih ane mabudi lakar ngětogang kapitrěsnan, yen dadi baan, yen
prade ada swecan Ida Sang Hyang Widhi, sadia lakar ngajakin Luh Diah nyundukang jiwa-pramana,
paměkas sida maběsikan makaronan. Luh Diah duěg tur pagěh pěsan ngaba raga. Yadiastu ia tuara
cumpu, kewala paměsun munyinne manis, ri kala nulakang pitrěsnan timpal.

Ada aukud, truna ane prěsida ngětisin kěněhne, nyayubin kalaning kapaněsan, nyaputin kalaning
dingin. Trunane aukud ěne, sětata nyangkutin di paipian, sětata ngěnyěmin ri kala ia něgak běngong
padidi. Trunane ěne maan tongos mautama sajěroning jěnyananne. Pěpěs pěsan trunane ěne
ngatěhang ia majalan ngigěl, pagěh magadang nongosin makalěmah madaar barěng apiring, ngopi
barěng acangkir, kewala sing taen Luh Diah ningěhang pangraos trunane ěne ngětogang trěsnanne.
Uli makělo Luh Diah ngantosang kětelan raos I Gěde Ambarane, trunane ane sětata ngijěngin
nalaning tuasne ěne, kewala sětata mawěsana sěbět, sawireh ane kaantosang sing taen těka.

Lantas, ri kěnjěkan ngědas lěmahang, ri kala ia mara těka uli ngigěl, kaatěhang baan I Gěde Ambara,
sang kalih něgak di batan punyan kěmuninge di natah umahne Luh Diah. Langite ba dangin suba
masawang barak, bintang panimbangane suba ěngsěb di tanggun langite ba dělod. Kědis běcicane
ngucica ngulangunin. Ada bukal matinggah di carang punyan kěmuninge, mirib ngaba tětědan,
mawastu magějěran punyan kěmuninge. Bunganne aas, něpen sirah sang kalih. Makělo sang kalih
hěněng, tuara ada měsuang munyi. Di kěněhne Luh Diah cara mastikaang, “Sinah jani Běli Gěde lakar
ngětogang isin trěsnanne. Nggih, Běli, durusang, tiang sampun sayaga jagi natakin běli salawas
kauripane.” I Gěde cara anak bingung, cara mabělanja laut ingět pipise makutang. Pamuput, pěsu
masih raosne I Gěde.

Manik Sudra

“Luh Diah, běli kaicen galah ‘tugas bělajar’ mitělěbin ajah agama ka India. Běli lakar ngalahin Luh,
sawatara duang tiban. Mělahang ngaba raga, apung kapungkur wěkas dadi luh luih, luh utama.”
Sasubane I Gěde ngraos buka kelo, lantas hěněng. Nragtug ulun atin Luh Diahe, ngantosang lanturan
raos I Gědene lakar ngětogang pitrěsna. Sawireh makělo I Gěde něngil. Luh Diah lantas nyawis
anggona mancingin paměsun raos I Gědene.

“Běli Gěde, yen běli ngalahin tiang, nyen lantas ngatěhang tiang majalan ngigěl? I bapa suba tua,
raganne masih ngandělang běli.” Luh Diah ngisiang lěngěnne I Gěde. I Gěde tan pasaut, sajaba yeh
paningalanne narebes pěsu, lantas bangun, lantas, tan pasangkan nilarin Luh Diah. Luh Diah majujuk.
Luh Diah běngong mapangěnan. Luh Diah kaměměgan, tan sida nambakin I Gěde magědi, tan sida
nambakin pěsun yeh paningalanne.

Sapatilar I Gědene, Luh Diah malaib ka pasarean, ngěling sigsigan. Ngěět pěsan ia ngantosang
munyin I Gědene lakar ngětogang trěsna, sakewala pamuput, I Gěde ngambres magědi turmaning
měnděp tuara měsuang munyi. “Mirib běli Gěde sing trěsna kapin deweke, mabalik deweke ane
sangět nrěsnain raganne, mawinan kene sakite tampenin, ngaap rasanne ulun atine.”

I Gěde Ambara, di subane těkěd jumahne, ia nyorjor ka bale dauh, něgak di korsine di arěpan
kamarne. Yeh panonne nu měsěgin paningalanne. Kasasadin baan saputangan pabaang Luh Diahe. I
Gěde běngong, nělěktěkang bintang siange ane sayan sěming. Tan dumade limanne ngěplakin
bibihne. “Nguda bělog kene, nguda gětap kene deweke dadi manusa. Sarjana kone adanne, bantěs
měsuang raos ngorahang trěsna dogen sing bani, sing juari. Saja deweke tiwas, masěkolah dogen
ulian ngekeh padidi, cara linuh ngidupang iba. Saja deweke ubuh meme-bapa, apa ke unduke ěnto
ane matutang deweke sing juari ngraos ngorahang trěsna? Muani gětap! Plak!” Buin I Gěde
ngěplakin bibihne,

Abulan kaantosang suratne I Gěde baan Luh Diah. Sing ada. Dua bulan, tělu bulan, něm bulan, nganti
atiban, masi sing ada. Truna-trunane sayan bani maěkin Luh Diah, sawireh Gěde, ane katarka
magelan ajak Luh Diah, suba luas joh, ka India, tur sěpi jampi sing ada ortanne.

Luh Diah masih keto, ajěrih kěněhne, yen prade I Gěde Ambara antosang, nyen nawang anak sing
trěsna. Tuuhne suba sayan ngwayahang. ěnto mawinan ia něrima panglamar mindonne ngajakin
nganten, apang trunatrunane suud ngoda ia. Bagia idup Luh Diahe sasubane nganten, apabuin
disubane ia ngělah pianak muani. Yadiastu ia suba makurěnan turmaning suba ngělah pianak, ia
masih nu ngělaksanaang swadharma prěgina.

Atiban suba liwat sasubane Luh Diah nganten, I Gěde Ambara mulih uli India. Nyanan pětěngne ia
misadia lakar ka umahne Luh Diah. “Lakar paksa bibihe ngorahang trěsna di arěpan Luh Diahe. Lakar
paksa bibihe ngělamar Luh Diah anggon kurěnan, ajak nyiatin pakewěh idupe, ajak miara panake ka
pungkur wěkas.”

Di subane ia něgak di bale dauh, těka misan I Gědene ngaba surat. Ngějěr limanne nyěrahang surate,
mirib sangkaning edalěm kapining I Gěde, kakalahin nganten baan Luh Diah. I Gěde prějani nrugtag,
sasubane nawang surate těka uli Luh Diah. Surate kabukah, surate kabaca.

Běli Gěde
Makělo tiang ngantosang raos běline dugase běli nu jumah, atiban lěbih tiang ngantosang surat
běline uli India. Tiang, kenken ja cara ngajapajap ulung bintange uli langite, ngantosang trěsnan
běline, pamuput kado, cara ngantosang kětelan damuh ri kala těngai těpět. Jani disubane běli těkěd
jumah, dini tiang ngidih ampura těkening běli sawireh tiang ngalahin běli nganten, tan sapětahun
běline. Tiang ajěrih kaucap bajang tua, tuara laku, ěnto mawinan lasiang tiang dewek tiange ngalahin
běli, yadiastu trěsnan tiange tan pawatěs ring ragan běline. Suba mělahang tiang ngaba dewek
tiange, cara paběsěn běline. ěnto ane ngranaang tiang sing sida ngěngsapang běli. Trěsnan tiange
těkening běli nu nirmala, joh di těngah untěng ulun atin tiange. Ampura. Běli Gěde, dumadak
bagiane sětata nyarěngin pajalan běline.

Tiang adin běli L. Diah

Kěles surate uli liman I Gědene sasubane suud kabaca. Tan sida kaanděg pěsun yeh paningalanne,
patuh cara dugase duang tiban ane suba liwat. Saputangan pabaang Luh Diahe ane sětata
kamělahang nyimpěn, kajěmak, kaanggon nyasadin paningalanne. Tan suud-suud ia ngupět
padewekanne. Tan suud-suud ia ngěplakin bibihne. ngěplakin sirahne, baan bělog, baan gětap, lěk.

Disubane makělo duhkitane ngutgut ukudanne, disubane trěsnane sing sida maběsikan di sěkala. I
Gěde

ngumbang joh, měkělang trěsnan Luh Diahe ane kaběsikang ajak trěsnan iane di těngah kěněhne. Di
subane I Gěde matuuh tělung dasa pitu, Luh Diah tělung dasa něm, I Gěde suba makurěnan tur
ngělah pianak dadua Iuh muani, sang kalih masěmaya, yadiastu trěsnane tan katutugang di sěkala, ia
masěmaya ngwangun jěnyana wiwaha, ngantenang trěsnane ane nirmala ěnto di sajěroning kěněhe
ane ning.

Trěsnan Luh Diah Pranawatine payu maběsikan ajak trěsnan I Gěde Ambarane, yadiastu ukudanne
sětata mapasahan. Trisnane wantah Acintya. Acintyane wantah Widhi. Ida waras ngwasa.*

Dulur trěsnasih ring i cěning.