Anda di halaman 1dari 7

I Botol Teken Sang Samong

Kacerita I Botol ia luas ka tengah alasé lakar ngalih saang. Kancit ia ningeh munyin
samong magroéng. Mara ia matolihan ka samping, laut ia nepukin samong kena jebag.
Matakon I Botol tekén Sang Samong, “ih, iba Samong, ngujang iba dini?” Masaut Sang
Samong, “awaké kabelog-belog macelep mai, krana dini ada bangkén bojog. Kadén awaké ja
lakar tuara ngranaang kénkén. Mara awaké teked jumahan, laut magledé jelananné, tusing
dadi baan awaké pesu. Tulungin ja awaké jani. Yén nyak cai nulungin awaké mesuang uli
dini, awaké masanggup tuara lakar mencanén sesaman ibané dadi manusa!” I Botol né mula
medalem Sang Samong, tusing buin ia minehin lakar kadadianné mani puan. Mara ia neked
diwangan, laut ia magroéng tur ngomong, kéné munyinné, “Ih, iba manusa, taanang tendas
ibané jani. Gantin kainé jani aget maan ngamah manusa.”
I Botol ia tangkejut pesan, laut ia makruna, “ih, iba Samong, dadi kéto iba ngaba
keneh tekéning kai. Tusing pesan iba bisa ngalap pitresnan anak.”
“Kénkén-kénkén korahang, sing bisa ngalap pitresnan anak, kéto? Da buin kai dadi
buron, manusané ané nu tegehan bangsanné tekéning kai, masih tusing bisa ngwales tresnan
anak.”
“Awaké tuara pesan ngugu petan ibané kéto, ngorahang manusané tuara bisa ngwales
tresnan anak.”
“Nah, yan iba tuara ngugu, jalan jani takonang tekéning buroné ané lén-lénan. Yén
manusané benehan, iba rahayu, nanging yén pelihan manusané, tan pariwangdé lakar iba
ngemasin mati amah kai,” kéto pasautné Sang Samong.
I Botol lantas ia nuut paitungan I Samongé, lau makadadua lantas majalan. Di tengah
jalan lantas ia macunduk tekén I Jaran. Lantas I Botol nuturang saunduk-undukné arepe
tekéning I Samong.
Sasubanné I Botol suud nuturang unduk-undukné tekén I Jaran, lantas ia ngomong,
“Samong iba ané benehan, krana manusané tuara pesan bisa ngalap legan anak. Tingalin ja
kai, suba kai tua buka jani, laut kai kutanga. I maluan dugas kai nu bajang tur kereng, kai sai-
sai anggona ngedeng dokar, mamondong padi di masan anaké manyi, batu muah ané lén-
lénan. Buina sing ja kai anggona kéto dogénan, nanging pepes masi kai lantigina, buina
pangamah kainé tusing ja amunapa. Tulén kai anggona ngalih amah, anggona padidiana
dogénan. Beneh pesan buka pamunyin ibané Samong ngorahang manusané tuara bisa males
legan anak, pantes suba iba ngamah buka ia I manusa.”
Lantas buin makadadua majalan ngalih I Sampi. Kuting I Sampi masih milu
nyalahang I manusa, munyiné, “Tingalin ja kai, sasubané awaké tuara nyidaang buin ngedeng
tengala, laut kai adepa tekén sudagaré. Sing buungan kai lakar énggal ngemasin masti. Beneh
suba iba dadi ngamah I manusa.”
Mara akéto munyinné I Sampi, béh apa kadén jejeh kenehné I Botol, rasa suba
makeber atmané ngalih Suargan. Ditu lantas ia buin nglautang pajalanné ngalih I Kedis
Sikep. Munyin I Kedisé, “anak mula manusané corah pesan dayané. Icang suba ping kuda-
kuda kadén bedilina, nanging aget tuara kena baana. Kenehang icang, ada jenenga sesaman
icangé taén ngelah salah marep tekén manusané, nanging icang, sing pesan icang ngasén taén
malaksana jelé tekéning manusa. Sabilang tepukina, icang setata nagih matianga. Panak
icangé nu cerik-cerik, juanga abana mulihné, nangingké panak icangé tusing pesan ada
pikenohné tekéning ibanné, sajawining anggona plalian dogénan. Miara ia tusing bisa,
makelo-kelo mati panak icangé makejang, krana naanang basangné seduk. Beneh suba iba
patut ngamah ia I manusa, tera ajinang icang, da pesan baanga ia ngeléb.”
Mara kéto abetné I Sikep, lega pesan kenehné I Samong tur suba sedia lakar nyarap I
Botol. I Botol lantas mapuangkid buin acepok, praya lakar ngidih tetimbangan tekén Sang
Kancil, laut majalan. Mara dingeha baan I Kancil tutur I Botolé kéto, laut ia bengong
mlengokang sambilanga makeneh-keneh. Tusing makelo laut I Kancil ngomong, “Icang sing
ja nyidaang maang tetimbangan apang énggal-énggal. Nanging icang apang tau malu
pangawit prakarané ténanan. Suud kéto mara icang nyidaang mragatang. Yéning cai
makadadua pada cumpu tekén paitungan icangé, jalan malu kemo sig tongosé i tunian, wit
dadi prakarané buka jani.” Ditu laut majalan ajaka tetelu, ngojog tongosé jalan I Samongé
kena jebab. Sasubané neked ditu, lantas I Kancil matakon tekén I Botol, kéné patakoné,” Ih,
Botol, dija ia I Samong majujuk, dugasé cai ngampakin jelanan? Tur jlanané kénkén kapo
tongosné duké ento? Ento makejangne apang icang nawang.” Ditu lantas I Botol nuturang
sakdi kadinné.
Masaut I Kancil, “Nah, lamun kéto paling melaha iba Samong macelep malu iba
mulihan, apang kai nawang tongos ibané jumahan, kénkén abet ibané ditu? Muah dija iba
nongos, apang mangdéné beneh baan icang mragatang prakaran ibané arepa tekén ia I
manusa.” Ditu laut I Samong ngénggalang ia mulihan ka jebagé. Sasubanné ia di tengah,
énggalanga lantas ngubetang jlanan tur kancinga tekén I Kancil.
“Nah, jani,” kéto munyinné I Kancil tekén I Botol, “Kemu suba cai mulih, krana cai
sing ja payu amaha tekén I Samong. Nanging ingetang pesan, mani puan da pesan cai sépan
iju ngugu omongan anak ané ngranaang nyengkalén déwéké! Pinehin malu di ati satondén cai
nyalanang.”
Ditu lantas I Botol mulih mlipetan kumahné. I Kancil masih bareng magedi. Jani nu I
Samong dogénan ditu padidiana groéng-groéng tur maselselan, nyelselang buat kabelogané,
bakat baana melog-melog tekén I Kancil, kanti ia berag arig. Kasuén-suén lantas ia mati,
baana tuara taén ngamah apan-apan.
Piteket satua baduur, iraga dodos manusa nenten dados morosin sarwa buron sane
wenten ring alase. Manusa nenten prasida idup yening nenten wenten alas, riantukan alas
punika sane nyiagayang oksigen ring jagate. kenten taler ring tengah alas wenten idup
makudang-kudang sarwa buron tur punyan-punyanan. Yening i manusa morosin sarwa buron
sane wenten ring alas, pastika ngawinang sahananing sane idup di alase nenten prasida
mamargi becik, punika sane kasengguh rusaknya ekosistem. Punika sane prasida ngawinang
bencana ring i manusa.
I Gajah Nyapa Kadi Aku

Ditu di alase bet ngeriung, ketuturan ada Gajah ane meawak gede, tegeh, kulitne tebel
kakah, tur kereng ipun tanpa ingen. Sedak dina anu, I Gajah ento ngamuk. Sekancan taru ane
ada ditu karubuh baan I Gajah. I Kedis, I Bojog, Kidang, tur ane lenan tusing ngelah tongos
mesayuban. Taluh tur sebun I Kedis makejang ulung. I Kedis Siung kaliwat sebetne sawireh
taluhne ane makere lekad ulung tur pianakne mati. Tan kodag baan jengah basangne nepukin
solahne I Gajah. Keto masih buron ane lenan.

Sedek dina anu, buron-buron makejang mapunduh di carang-carang kayune bah. Para
burone ento sangkep ngundukin solah ia I Gajah ane nyapa kadi aku. I Kedis Siung mepajar
kene," Nah nyama-nyama ajak makejang ane idup dini dialase, yan buka kene sesai-sai
solahne I Gajah, sinah suba iraga ajak makejang lakar mati. Sawireh umah tur amah-amahan I
Rage suba telah keuwug tur kematiang teken I Gajah. Jani jalan ngeka daya, kenken baan
apang nyidayang ngematiang I Gajah ".

Yan mepalu arep, sinah suba iraga kaon, wireh ia buron kaliwat gede tur kereng" .
Mesaut lantas I Kedis Blibis kene," Cang ngelah daya buka kene, kenken baan apang I Gajah
buta tusing nepukin apa, di subane keto mara lantas dedehang ia apang ulung". Nah di subane
keto, I Kedis Siung midep teken ia I Blibis tur mepaitungan ditu ajak ia I Goak, I Kedis
Corek, teken I Kedis Gadangan. Di subane ingkup paitunganne ditu lantas pengeka dayane
ento kelaksanayang.

Rikala rahina lemah galang, I Gajah klincak-klincak ditu di padange linggah laut I
Kedis Corek mekeber tur maekin I Gajah. I Kedis Corek ngotolin sekancan kutu, tuma, tur
ketekulan ane ada di awak I Gajah, apang tusing genit. I Corek sambilange magending di
duur tundun ia I Gajah. Di subane keto, kasuen-suen, I Gajah merasa tis tur merasa kiap
baane teken I Kedis Corek, lantas I Corek nyeritin la I Kedis Goak. I Goak teka kema, tur
nyotot matane I Gajah buka dadua. I Gajah lantas bangun mekyayangan tur ngelur. Jlempah-
jlempoh pati kaplug ia I Gajah wireh matane buta.

Di subane keto lantas I Kedis Siung ngorahin ia I Buyung apang metinggah tur
metaluh di matane, apang kanti matane mauled. Semeton Rare Angon Nak Bali Belog sane
wangiang titiang. Nah, jangkep suba sakitne I Gajah. Ditu I Gajah sing medaya, tur pules
dogen gaene naanang sakit.

Ia tusing nyidayang ngamah tur nepukin yeh lakar inem. Di subane suba, I kedis
Siung buin ngorahin nyamane ia I Kedis Gadangan apang memunyi di duwur pangkunge.
Sinah suba ia I Gajah ngaden di tongos I Kedis Gadangan mamunyi ada yeh. Ningeh munyin
I Kedis Gadangan, I Gajah kedropon melaib kema ngalih yeh baan keliwat bedakne. Nanging
lacur, I Gajah tusing nawang teken ada pangkung dalem. I Gajah lantas ulung meglebug ke
pangkunge dalem tur ngemasang mati.
Sasukat matine ia I Gajah, sebatek buron ane ada di alase ento sing ja buin ada ane
ngadug-ngadug, stata nemuang rahayu, tur sukerta. Keto masih punyan kayu tumbuh mokoh-
mokoh tur mebuah nged buin gede-gede. Mekejang pada liang.

Nah, kewiaktiang satuan I Gajah Nyapa Kadi Aku ento tuah medaging tutur apang
sing raga nyapa kadi aku. Merasa awak paling ririh, paling aeng, paling gede tur tanpa
tanding. Alas pinaka genah I Gajah idup tusing gajah padidian ane idup dialase. Alas pinaka
umah sahananing buron miwah punyan-punyanan sane patut lestariang sareng-sareng.
Meparisolah nganguang idep sekadi I Gajah nenten patut katinutin. Solah ane nyapa kadi aku
sinah lakar nemu baya, sengkala, tur ngemasang. Buka parisolah ia I Gajah.
Katuturan I Pepaka

Ada juru boros madan I Pepaka uling cenik ia tusing taen malaksana patut, sakewala
matingkah drowaka, cinging teken sawitra aketo dogen palaksanannyane. Kacrita sedeng ia
luas maboros, kanti suba lingsir suryane, tur kabenengan pesan suung sepi, aukud ko tusing ia
nepukin buron. Tan dumade jag nepukin ia gajah gede pesan, ditu ia gegeson manah I Gajah,
sakewala kena kupingne.

Ditu I Gajah tengkejut tur ngencoang malaib, lantas kakepung olih I Pepaka sarwi
ngujanin baan jemparing. Baan tengkejutne, ngidem ia malaib nganti nyelep layahne tur
srayang-sruyung baan kenyelne, peluhnye nrebes angkihanne ngangsur. Kacrita kacunduk ia
teken I Macan tur gegeson nyambatsara, "Ih Gajah apa kranane dadi cai malaib". I Gajah
masebeng jejeh mamunyi, aduh tambis deweke mati, kacidra olih i manusa juru boros, ane
setata malaksana Himsa Karma. Dadi tusing nyidang icang nglawan wireh ia ngaba sanjata
panah nyanyap". Keto munyin I Gajah sarwi ngejer awakne baan nyehne kaliwat.

Mara keto jengah ia I Macan teken unduke I Gajah nakutin juru boros sarwi mamunyi
bangras. "Ih cai Gajah, dong cai takut teken manusa rusuh? Nirdon pesan yan amone geden
caine amun gununge, mokoh waluya buka gunung majalan, tusing pesan cai inget teken
gading caine ane gede buin nyanyap ento waluya sanjatan Ida Sang Hyang Indra. Yan to
anggon cai nglawan i manusa rusuh ento sinah kalah baan cai. nah depang i dewek jani lakar
magutin manusa corahe ento". Keto munyinne I Macan sarwi malaib lakar magutin I Pepaka.
Kacrita I Pepaka sedeng kenyela, nylempoh masadah di kayu tangguline sambilanga nyabit
panah, teken pamentangnyane. Kala ditu I Macan jag suba di urinne, matanne nelik sarwi
nylebseb magaang, sayaga lakar nyarap. Mara I Pepaka nolih, tan dumade ia makesiab
sawireh ada macan lakar nyarap awakne. Ditu ia ngencotang bangun tur malaib
maselupsupan di alase, tur kakepung olih I Macan sambilangan ngerik, "Mati cai manusa
corah setata mamati-mati sato lilayang idep ibane bakal baksa kai". I Pepaka ngeling
masesambatan sambilanga malaib, tambis-tambis kasangkuak baan I Macan. Yan tusing
enggalan katulungin olih Ni Wenari bojog sadu budi, tur setata nglaksanayang darma, sinah I
Pepaka sarap macan.

"Uduh Beli enggalang menek alih tiang dini, yan kasep sinah beli bakatanga baan I
Macan, sing buungan Beli mati, "keto munyine Ni Wenari tur kadandan menek ka punyan
bunute tegeh. tan dumade teka I Macan galak sarwi ngereng, matanne barak ngendih tur
nelik. Baan pedihne wiakti nyejehin pesan, kukune nyanyap ngeruk tanah, ngantos masepuk
ka ambarane. Punyan kayune moyodan buka kena linuh sawireh bungkilne kakokoh olih I
Macan. Sayan pedih I Macan ngajengit calingne nyanyap tur mamunyi bangras, nunden Ni
Wenari nglebang I Pepaka jlema corah tur cinging setata ngrusuh. "Deweke lakar nyambak
tur mantigang tendasne, bakal pakpak, ceret getihne," Keto munyine I Macan. Prajani ngetor
I Pepaka baan jejehne, tur ngasih-asih ngidih tulungan teken Ni Wenari saha ngeling
sigsigan. " Uduh dewa, tiang sanget pesan ngidih urip, durusang suecan dewane teken tiang,
manusa ane kasakitan". Masaut Ni Wenari sarwi kenyem, "Beli da jejeh, mangdoh tiang lakar
ngulungang Beli, saking sanget pariangen tiange teken Beli, da ja Beli sumangsaya". Mara
keto I Macan lait ngelur mamunyi, "Ih nyai Wenari pianak Sang Subudhi, sing ja patut nyai
makekasihan tekan juru boros, mapan jelema nraka setata malaksana corah, ngamatiang
buron len pesan kenehne teken sang maraga sadu". I Wenari masaut, " Ih Macan, eda malu
galak, icang ane lakar ngorahin ia dini, yen enu ia mamati-mati buron, sinah ditu mara lakar
ulungang icang uli dini." Mara keto ningeh munyine I Wenari, I Macan maklieng magedi uli
tongose ento.

Piteket satua baduur, I Raga dados manusa nenten dados morosin sahananing buron
sane wenten ring alase. Alas pinaka genah tumbuh, idup sahananing sane wenten irika
minakadi sarwa buron, sato, punyan-punyanan. Alas miwah sahananaing ring tengah alase
pinaka arta ring jagate, punika mawinan alase patut kalestariang.

Anda mungkin juga menyukai