Petunjuk
Sifat 1
1. Buatlah tiga pasang matriks persegi yang berbeda dengan ordo 2 x 2 atau 3 x 3.
Misalkan tiga pasang matriks tersebut adalah AB, MN, dan PQ.
Penyelesaian :
A=
[ ] [ ]
2 1
1 −2
, B=
2 0
−3 1
M =[ ] , N=[
4 0 ]
−1 4 3 −2
−2 6
[ ] [ ]
2 4 1 2 −1 3
P= 3 0 −2 , Q= 1 2 4
3 −1 5 5 −3 6
Penyelesaian :
| A|=( 2 ) (−2 )−( 1 ) ( 1 )
¿−4−1
¿−5
|B|=( 2 )( 1 )− (−3 ) ( 0 )
¿ 2−0
¿2
|M |=(−1 )( 6 )−(−2 ) ( 4 )
¿−6+8
¿2
|N|=( 3 ) ( 0 )−( 4 ) (−2 )
¿ 0+8
¿8
| |
2 4 1 2 4
|P|= 3 0 −2 3 0
3 −1 5 3 −1
−( ( 5 ) ( 3 ) ( 4 ) )
¿ 0−24−3−0−4−60
¿−91
| |
2 −1 3 2 −1
|Q|= 1 2 41 2
5 −3 6 5 −3
¿ ( ( 2 ) ( 2 )( 6 ) ) + ( (−1 ) ( 4 )( 5 ) ) + ( (3 )( 1 ) (−3 ) ) −( ( 5 ) (2 )( 3 ) ) −( (−3 ) ( 4 )( 2 ) )
−( ( 6 )( 1 ) (−1 ) )
¿ 24−20−9−30+ 24+6
¿−5
Penyelesaian :
a. | A||B|=(−5 ) ( 2 )
¿−10
b. |M ||N|=( 2 )( 8 )
¿ 16
c. |P||Q|=(−91 ) (−5 )
¿ 455
4. Hitunglah hasil kali tiga pasang matriks tersebut.
a. A x B
b. M x N
c. P x Q
Penyelesaian :
a. A × B=
2 1
∙ [ ][ ]
2 0
1 −2 −3 1
¿ 4−3 0+1
[
2+6 0−2 ]
¿
[18 −21 ]
b. M × N= [ −1 4 3 −2
∙
−2 6 4 0 ][ ]
¿
[−6
−3+16
+24
2+0
4 +0 ]
[18 4 ]
¿ 13 2
[ ][ ]
2 4 1 2 −1 3
c. P ×Q= 3 0 −2 ∙ 1 2 4
3 −1 5 5 −3 6
[ ]
4 +4 +5 −2+8−3 6+16 +6
¿ 6+ 0−10 −3+ 0+6 9+ 0−12
6−1+25 −3−2−15 9−4+30
[ ]
13 3 28
¿ −4 3 −3
30 −20 35
Penyelesaian :
b. |M × N|= 13 2 |18 4|
¿ ( 13 ) ( 4 )−( 18 ) ( 2 )
¿ 52−36
¿ 16
| |
13 3 28 13 3
c. |P ×Q|= −4 3 −3 −4 3
30 −20 35 30 −20
¿ ( ( 13 ) ( 3 ) ( 35 ) ) + ( ( 3 ) (−3 ) ( 30 ) ) + ( ( 28 ) (−4 ) (−20 ) )−( (30 )( 3 ) ( 28 ) )
−( (−20 )(−3 )( 13 ) ) −( ( 35 ) (−4 )( 3 ))
¿ 1365−270+ 2240−2520−780+420
¿ 455
6. Bandingkan hasil penyelesaian no 3 dan 5. Apa yang dapat kalian simpulkan ?
Penyelesaian :
a. | A||B|=| A × B|
¿−10
b. |M ||N|=|M × N|
¿ 16
c. |P||Q|=|P ×Q|
¿ 455
Jika A = det A dan B = det B, maka AB= A B
Sifat 2
7. Ambillah 3 matriks dari 3 pasang matriks diatas . Kemudian tentukan transposenya.
Penyelesaian :
A=
[ 21 −21 ] A =[ 21 −21 ] t
[−2 6 ] [ 4 6 ]
M = −1 4 M = −1 −2 t
[ ] [ ]
2 4 1 2 3 3
t
P= 3 0 −2 P = 4 0 −1
3 −1 5 1 −2 5
Penyelesaian :
| |
2 3 3 2 3
|Pt|= 4 0 −1 4 0
1 −2 5 1 −2
¿ ( ( 2 ) ( 0 ) (5 ) ) + ( ( 3 ) (−1 )( 1 ) ) + ( (3 )( 4 ) (−2 ) )− ( ( 1 )( 0 )( 3 ) ) −( (−2 ) (−1 )( 2 ) )
−( ( 5 ) ( 4 ) (3 ) )
¿ 0−3−24−0−4−60
¿−91
9. Bandingkan hasil penyelesaian no 2 dan 8. Apa yang dapat kalian simpulkan ?
Penyelesaian :
| A|=| A t|
¿−5
|M |=|M t|
¿2
|P|=|Pt|
¿−91
Jika A = det A dan At = det At, maka A = At.
1.
2.
Rubrik Penilaian
Penilaian
No. Tahapan Investigasi Keterangan
3 2 1
Kriteria :
skor total < 6 : gagal
6 ≤ skor total < 11 : kurang berhasil
11≤ skor total ≤ 15 : berhasil
LEMBAR KERJA PESERTA DIDIK (LKPD)
Sifat – Sifat Invers Matriks
Petunjuk
Sifat 1
1. Buatlah tiga matriks persegi yang berbeda dengan ordo 2 x 2 atau 3 x 3. Misalkan tiga
matriks tersebut adalah A, M, dan P.
Penyelesaian :
A=
[ ]
2 1
1 −2
M =[
−2 6 ]
−1 4
[ ]
2 4 1
P= 3 0 −2
3 −1 5
Penyelesaian :
| A|=( 2 ) (−2 )−( 1 ) ( 1 )
¿−4−1
¿−5
|M |=(−1 )( 6 )−(−2 ) ( 4 )
¿−6+8
¿2
| |
2 4 1 2 4
|P|= 3 0 −2 3 0
3 −1 5 3 −1
−( ( 5 ) ( 3 ) ( 4 ) )
¿ 0−24−3−0−4−60
¿−91
Penyelesaian :
−1
a. A =
1 −2 −1
−5 −1 2 [ ]
[ ]
2 1
5 5
¿
1 −2
5 5
b. M =
−1
[
1 6 −4
2 2 −1 ]
[ ]
3 −2
¿ −1
1
2
c. k 11= (−1 )
1 +1
|−10 −25 |=−2
k 12= (−1 )
1 +2
|33 −25 |=−21
k 13 =(−1 )1+3 |33 −10 |=−3
k 21= (−1 ) |−14 15|=−21
2+1
k 31= (−1 )
3 +1
|40 −21 |=−8
k 32= (−1 )
3 +2
|23 −21 |=7
k 33 =(−1 ) |23 40|=−12
3+3
[ ]
−2 −21 −3
K ( P)= −21 7 14
−8 7 −12
[ ]
−2 −21 −8
adj ( P )= −21 7 7
−3 14 −12
[ ]
2 21 8
[ ]
91 91 91
−2 −21 −8
1 21 −7 −7
P−1= −21 7 7 =
−91 91 91 91
−3 14 −12
3 −14 12
91 91 91
Penyelesaian :
a. | A |=
−1
( )( ) ( )( )
2 −2
5 5
−
1 1
5 5
4 1
¿− −
25 25
5 −1
¿− =
25 5
b. |M |=( 3 )
−1 −1
2( )
−( 1 ) (−2 )
3
¿− +2
2
1
¿
2
| |
2 21 8 2 21
91 91 91 91 91
21 −7 −7 21 −7
c. |P |=
−1
91 91 91 91 91
3 −14 12 3 −14
91 91 91 91 91
−(
( −14
91 )( 91 )( 91 )) (( 91 )( 91 )( 91 ))
−7 2
−
12 21 21
Penyelesaian :
1
a. | A |=
−1
| A|
1
¿−
5
1
b. |M |=
−1
|M |
1
¿
2
1
c. |P |=
−1
| P|
1
¿−
91
1
Jika det A = A dan det A-1 = A-1, maka A-1 =
| A|
Sifat 2
6. Kalikan hasil invers matriks pada no 3 dengan matriks awal pada no 1. Apa yang dapat
kalian simpulkan ?
Penyelesaian :
[ ][ ] [ ][
2 1 4 1 2 2
+ −
a. ( A ) A=
−1 5
1
5
∙
2 1
−2 1 −2
=
5 5
2 2
−
5 5
1 4
+
=
1 0
0 1 ]
5 5 5 5 5 5
[ ][
3 −2
b. ( M ) M =
−1
1
−1 ∙
2
−2 6
= ][
−1 4 −3+ 4 12−12
−1+1 4−3
=
1 0
0 1 ][ ]
[ ]
2 21 8
[ ]
91 91 91
2 4 1
21 −7 −7
c. ( P ) P=
−1
∙ 3 0 −2
91 91 91
3 −1 5
3 −14 12
91 91 91
[ ]
4 63 24 8 8 2 42 40
+ + +0− − +
91 91 91 91 91 91 91 91
42 21 21 84 7 21 14 35
¿ − − +0+ + −
91 91 91 91 91 91 91 91
6 42 36 12 12 3 28 60
− + −0− + +
91 91 91 91 91 91 91 91
[ ]
1 0 0
¿ 0 1 0
0 0 1
Sifat 3
7. Pada hasil no 3, hitunglah hasil inversnya.
Penyelesaian :
[ ][
−2 −1
−1 −1
a. ( A ) =
1 5
−1 −1
5
2
=
2 1
1 −2 ]
5 5 5
[ ][
−1
−1 1
−1
b. ( M ) = 1 2
−1 3
2
= −1 4
−2 6 ]
2
| |
−7 −7
1 +1 91 91 −182 −2
c. k 11= (−1 ) = =
−14 12 8281 91
91 91
| |
21 −7
1 +2 91 91 −273 −3
k 12= (−1 ) = =
3 12 8281 91
91 91
| |
21 −7
1+3 91 91 −273 −3
k 13 =(−1 ) = =
3 −14 8281 91
91 91
| |
21 8
2+1 91 91 −364 −4
k 21= (−1 ) = =
−14 12 8281 91
91 91
| |
2 8
2+2 91 91 0
k 22= (−1 ) = =0
3 12 8281
91 91
| |
2 21
2+3 91 91 91 1
k 23 =(−1 ) = =
3 −14 8281 91
91 91
| |
21 8
3 +1 91 91 −91 −1
k 31= (−1 ) = =
−7 −7 8281 91
91 91
| |
2 8
k 32= (−1 )3 +2 91 91 = 182 = 2
21 −7 8281 91
91 91
| |
2 21
3+3 91 91 −455 −5
k 33 =(−1 ) = =
21 −7 8281 91
91 91
[ ]
−2 −3 −3
91 91 91
−1 −4 1
K ( P )= 0
91 91
−1 2 −5
91 91 91
[ ]
−2 −4 −1
91 91 91
−3 2
adj ( P ) =
−1
0
91 91
−3 1 −5
91 91 91
[ ]
−2 −4 −1
[ ]
91 91 91
2 4 1
( P−1 ) = 1 −3 2
−1
0 = 3 0 −2
−1 91 91
3 −1 5
91 −3 1 −5
91 91 91
8. Bandingkan hasil penyelesaian pada no 7 dan 1. Apa yang dapat kalian simpulkan ?
Penyelesaian :
−1
a. ( A−1 ) = A
−1
b. ( M −1 ) =M
−1
c. ( P−1 ) =P
Jika A−1 adalah invers matriks A, maka (A−1)−1= A
Sifat 4
9. Buatlah 3 matriks sebagai pasangan pada langkah no 1, misalkan pasangannya adalah
B, N, dan Q. Kemudian tentukan determinannya.
Penyelesaian :
[ ] | |
B= 2 0 |B|= 2 0 =2
−3 1 −3 1
N=[
3 −2
]|N|=|3 −2|=8
4 0 4 0
[ ]
2 −1 3
Q= 1 2 4
5 −3 6
| |
2 −1 3 2 −1
|Q|= 1 2 41 2
5 −3 6 5 −3
¿ ( ( 2 ) ( 2 )( 6 ) ) + ( (−1 ) ( 4 )( 5 ) ) + ( (3 )( 1 ) (−3 ) ) −( ( 5 ) (2 )( 3 ) )
−( (−3 )( 4 ) ( 2 ) )−( ( 6 )( 1 ) (−1 ) )
¿ 24−20−9−30+ 24+6
¿−5
b. N =
−1
[
1 0 2
8 −4 3 ]
[ ]
1
0
4
¿
−1 3
2 8
c. k 11= (−1 )
1 +1
|−32 46|=24
k 12= (−1 )
1 +2
|51 46|=14
k 13=(−1 )
1+3
|15 −32 |=−13
k 21= (−1 )
2+1
|−1
−3 6|
3
=−3
k 22= (−1 )
2+2
|25 36|=−3
k 23=(−1 )2+3 |25 −3 |
−1 =1
k 31= (−1 )
3 +1
|−12 34|=−10
k 32= (−1 )3 +2 |21 34|=−5
k 33 =(−1 )
3+3
|21 −12 |=−5
[ ]
24 14 −13
K (Q)= −3 −3 1
−10 −5 −5
[ ]
24 −3 −10
( )
adj Q = 14 −3 −5
−13 1 −5
[ ]
−24 3
2
[ ]
5 5
24 −3 −10
1 −14 3
Q−1= 14 −3 −5 = 1
−5 5 5
−13 1 −5
13 −1
1
5 5
11. Kalikan determinan dari 3 pasang matriks tersebut dengan ketentuan sebagai berikut:
Penyelesaian :
[ ][ ]
1 2 1
0
2 5 5
a. ( B ) ( A ) =
−1 −1
3 1 −2
1
2 5 5
[ ]
1 1
¿ 5 10
4 −1
5 10
[ ][ ]
1
0 3 −2
4
b. ( N ) ( M ) =
−1 −1
−1
−1 3 1
2
2 8
[ ]
1 −1
¿ 4 8
−9 13
8 16
[ ][ ]
−24 3 2 21 8
2
5 5 91 91 91
−14 3 21 −7 −7
c. ( Q ) ( P ) =
−1 −1
1
5 5 91 91 91
13 −1 3 −14 12
1
5 5 91 91 91
[ ]
45 −665 −93
455 455 455
50 −385 −73
¿
455 455 455
20 210 234
455 455 455
[
¿ 4−3 0+1
2+6 0−2 ]
¿[
8 −2 ]
1 1
b. [−2 6 ] [ 4 0 ]
M × N= −1 4 ∙ 3 −2
¿[
−6 +24 4 +0 ]
−3+16 2+0
¿
[1318 24 ]
[ ][ ]
2 4 1 2 −1 3
c. P ×Q= 3 0 −2 ∙ 1 2 4
3 −1 5 5 −3 6
[ ]
4 +4 +5 −2+8−3 6+16 +6
¿ 6+ 0−10 −3+ 0+6 9+ 0−12
6−1+25 −3−2−15 9−4+30
[ ]
13 3 28
¿ −4 3 −3
30 −20 35
Penyelesaian :
a. | A × B|= |
1 1
8 −2 |
¿ ( 1 ) (−2 )−( 8 ) ( 1 )
¿−2−8
¿−10
b. |18 4|
|M × N|= 13 2
¿ ( 13 ) ( 4 )−( 18 ) ( 2 )
¿ 52−36
¿ 16
| |
13 3 28 13 3
c. |P ×Q|= −4 3 −3 −4 3
30 −20 35 30 −20
¿ ( ( 13 ) ( 3 ) ( 35 ) ) + ( ( 3 ) (−3 ) ( 30 ) ) + ( ( 28 ) (−4 ) (−20 ) )−( (30 )( 3 ) ( 28 ) )
−( (−20 )(−3 )( 13 ) ) −( ( 35 ) (−4 )( 3 ))
¿ 1365−270+ 2240−2520−780+420
¿ 455
[ ]
1 1
−1
a. ( AB ) =
1 −2 −1
−10 −8 1
=
5
4 [ ] 10
−1
5 10
][ ]
1 −1
b. ( MN ) =
−11 4 −2
16 −18 13
= [
4
−18
8
13
16 16
c. k 11= (−1 )
1 +1
|−203 −335|=45
k 12= (−1 )1 +2 |−430 −335|=50
k 13 =(−1 )
1+3
|−430 −203 |=−10
k 21= (−1 )2+1 |−203 2835|=−665
k 22= (−1 )
2+2
|1330 2835|=−385
k 23=(−1 )2+3 |1330 −203 |=350
k 31= (−1 )
3 +1
|33 −328|=−93
k 32= (−1 )
3 +2
|−413 −328|=−73
k 33 =(−1 )
3+3
|−413 33|=51
[ ]
45 50 −10
K ( PQ )= −665 −385 350
−93 −73 51
[ ]
45 −665 −93
adj ( PQ ) = 50 −385 −73
−10 350 51
[ ]
45 −665 −93
[ ]
455 455 455
45 −665 −93
( PQ )−1= 1 50 −385 −73 = 50 −385 −73
455 455 455 455
−10 350 51
20 210 234
455 455 455
15. Bandingkan hasil penyelesaian no 14 dan 11. Apa yang dapat kalian simpulkan ?
Penyelesaian :
[ ]
1 1
5 10
a. ( AB ) =( B ) ( A ) =
−1 −1 −1
4 −1
5 10
[ ]
1 −1
4 8
b. ( MN ) =( N ) ( M )=
−1 −1 −1
−18 13
16 16
[ ]
45 −665 −93
455 455 455
50 −385 −73
c. ( PQ ) =( Q ) ( P ) =
−1 −1 −1
455 455 455
20 210 234
455 455 455
Jika A−1 dan B−1 adalah inversi matriks A dan B, maka (AB)−1 = B−1 A−1
1.
2.
3.
4.
Rubrik Penilaian
Penilaian
No. Tahapan Investigasi Keterangan
3 2 1
Kriteria :
skor total < 11 : gagal
11 ≤ skor total < 16 : kurang berhasil
16 ≤ skor total < 20 : berhasil
20 ≤ skor total ≤ 24 : sangat berhasil