PENILAIAN TENGAH SEMESTER (PTS)

SMA MARSUDIRINI SEDES SAPIENTIAE SEMARANG

Jl. MT. Haryono 908 Semarang – 50242

TAHUN PELAJARAN 2022/2023

LEMBAR SOAL
PENILAIAN TENGAH SEMESTER
TAHUN PELAJARAN 2022/2023
Mata Pelajaran : Bahasa Jawa
Kelas, program : XII ASB
Hari, tanggal : Rabu, 5 Oktober 2022
Waktu : 07.30-09.00 (90 menit)

A I U E O

Aksara swara ora duweni pasangan. Saengga nalika nulis aksara swara ing kalimat ana
suku kata mat, suku kata kasebut kudu dipanggu luwih disik nembe ditulisake aksara
swara.

Gatekna pitakon ing ngisor iki kanthi permati!

1. Ngisor iki kelebu Pupuh ing Serat Wedhatama yaiku.....
Gatekna pengertian Serat Wedhatama ing ngisor iki!
a. Serat Wedhatama kaanggit dening Raden Mas Sudira
b. Serat Wedhatama kaanggit dening Kanjeng Gusti Pangeran Adipati Anom Mangkunegara IV
c. Serat Wedhatama karya sastra gagrag lawas
d. Serat Wedhatama ana gangsal pupuh
e. Serat Wedhatama ana sekawan pupuh
2. Saka pangerten ing dhuwur kang bisa dasari pengertian Serat Wedhatama yaiku....
Gatekna pethilan ing ngisor iki!
a) Guru lagu Tibaning swara ing pungkasaing pada

b) Guru lagu Tibaning swara ing pungkasaning gatra

c) Guru wilangan Cacahing wanda saben sapada

d) Guru wilangan Cacahing wanda saben sagatra

e) Guru gatra Cacahing baris saben sagatra

 f) Guru gatra Cahcaing baris saben sapada

3. Saka pethilan kasebut pangerten paugeran tembang kang bener yaiku….

4. Pangerten tembung Kinanthi yaiku....
5. Watak tembang Kinanthi yaiku....
6. Tembang Kinanthi paling mathuk kanggo....
7. Tembang Kinanthi kalebu jenising tembang macapat. Pangerten guru gatra lan guru lagu tembang
Kinanthi pada-2 gatra telu yaiku....
8. Tembang Kinanthi kalebu jenising tembang macapat. Pangerten guru gatra lan guru lagu tembang
Kinanthi pada-6 gatra keloro yaiku....
9. Tembang Kinanthi kalebu jenising tembang macapat. Pangerten guru gatra lan guru lagu tembang
Kinanthi pada-8 gatra kewolu yaiku....
10. Ngisor iki kang melbu jeninging purwakanthi yaiku....
Gatekna pethilan tembang ing ngisor iki nomer 11-13!
Mangka kanthining tumuwuh
Salami mung awas eling
Eling lukitaning alam
Dadi wiryaning dumadi
Supadi nir ing sangsaya
Yeku pangreksaning urip
11. Tembung ing dhuwur dumadi saka...pada
12. Saka tembang Pada kasebut mretelake yenta “supadi nir ing sangsaya, yeku pangreksaning urip”
duweni teges….
13. Saka tembang Pada kasebut iso duweni dudutan yaiku supaya
manungsa.... Gatekna pethilan tembang ing ngisor iki 14-16!
Marma den taberi kulup
Angulah lantiping ati
Rina wengi den anedya
Pendak panduking pambudi
Bengkas kahardaning driya
Supaya dadya utami.
14. “Bengkas kahardaning driya”. Saka pethilan tembang Kinanthi ukara bengkas duweni
arti.... 15. “Marma den taberi kulub, angulah lantiping ati.” Tembung lantiping duwe teges.... 16.
Saka tembang Pada kasebut iso duweni dudutan yaiku supaya manungsa.... Gatekna pethilan
tembang ing ngisor iki nomer 17-18!
Pangasahe sepi samun
………………………….
Samangsa wis kawistara
Lalandhepe mingis-mingis
…………………………
Kekes srabedaning budi
17. Saka pethilan kasebut supaya dadi tembang kinanthi yaiku….
18. Tegese tembung “aywa sembrana ing kalbu, wawasen wuwus sireki” duweni
teges…. 19. Perangan ingkang prelu dipungatosaken nalika nyerat tembang macapat,
kejawi .... 20. Geguritan yaiku rerangkening . . . kang ditulis kanthi runtut.
21. Ing ngisor iki kang ora kelebu ciri Geguritan yaiku....
22. Tengeran ingkang mboten kalebet wonten geguritan modern inggih
menika .... 23. Bedanipun geguritan kina lan geguritan enggal inggih menika ...
24. Gayut karo anggone maca. Nailika maca geguritan kudu jumbuh karo “Kahanan” kang
diceritakake ing geguritan yaiku....
25. Kang diarani Wiraga yaiku....
26. Gayut karo cara pamaca ngrasakake apa kang diandharake ing sajroning geguritan yaiku....

Gatekna Geguritan ing ngisor iki nomer 27-29!

Sumimpen Ing Pojok Ati
 Dening: Tatiek Kalingga
Kanthi ati kang krasa rinujit,
Kepengen ndak rakit gurit,
Senajan krasa perih lan sakit,
Nyangga panandhang kang kudu dulampahi,
Nggoleki apa maknane saripati,
Yen ing kenyataan tansah tumindak nglarani,
Alam krasa panas bumi uga nangis,
Lan amarah tan bisa diendhani,
Nanging aku yakin iseh ana sunar suci,
Sih katresnan, rasa tentrem kang sumimpen,
Ing pojok ati.
Uga rasa tulus lan luhuring budi pakerti,
Donga ing tengahing ratri, muga dadi tamba jampi urip
iki, Tanpa kendhat nyuwun berkahing Gusti.
27. Kang dikarepke knathi Ati kang krasa rinujit,
yaiku.... 28. Wos surasane bait kepisan yaiku....
29. Wos surasane bait kepindho, yaiku....
Gatekna pethilan geguritan iki kanggo nomer 30-
31! Katresnan
Dening Eric

Rasa tresna iki uwis suwi

Kapendem ing ati
Iki pangucapku saka sajroning ati
Dadi janji suci dudu janji lathi

Uwis pirang-pirang ati iki koe larani

Nanging rasa tresna iki ora iso ngapusi
Sepira adohe bakal tak parani
Sepira angele bakal tak goleki

Gedhe rasa pangarepku

Bisa nyanding sliramu
Katresnan saka aku
Ya kanggo kowe pepujanku

Apa bener sliramu kanggo aku?

Duh Gusti Ingkang Maha Agung
Kula nyuwun pituduh
Punapa leres menika hapsarining kalbu?
30. Wos surasane geguritan ing paragraf kapisan yaiku....
31. Dasanama tembung “ati” yaiku....
Gatekna pethilan geguritan iki kanggo nomer 32-
33! Lintang Wengi
(Widyaningsih)

Ludira kadya kandheng, kapireng kekidunganmu endah

rinasa Agawe pangungunsadawane geli
Wasana....
Den semu
Geneya...?

Panjeriting lintang wengi

Diclathu sajroning kalbu
Smana jati kang kapisut mendhung
.... miris .... jebul datan anyandhak
32. Geguritan ing dhuwur melbu jenising
geguritan.... 33. Teges tembung Ludira yaiku....
Gatekna pethilan geguritan iki kanggo nomer 34-
35! Kalabendu
(dening Yono HS)
Taksengguh kala bathara wus lebur
Kisah karo Bathara Wisnu duk ing nguni
Nanging tibake kok ora
Abad nuklir lan globalisasi kok ya kaya-kaya
Anake kalabendu
Jalaran sajake dhengah uwong durung siap
mecak Yen wus siaga ngono ya kaya gantine
kalabendu
Apa jangkane kalatidha thukul maneh
Mandi tenan sabdane R. Ng. Ranggawarsita
Kapan-kapan wae kalabendu bisa thukul maneh
Anggere titah nora waspada
Lan mung nuriti hawa
(Semarang, Pustaka Candra.Edisi 193)
34. Mandi tenan sabdane R. Ng. Ranggawarsita. Tegesipun tembung mandi inggih
menika .... 35. Geguritan ing inggil babagan ….
36. Pangerten kalebu jenising busana adat jawa acara manten yaiku....
37. Gatekna pethilan ing ngisor iki!
a). Cunduk mentul Jogja kesatrian iku ana 5.
b). Sandhangan sing ana karna yaiku jenenge sumping.
c). Sandhangan sing ana karna yaiku jenenge menjangan
d). Pengetan paes lancip kaya godhong suruh kalebu paesan Jogja.
Saka pethilan kasebut titikan kang bener yaiku….
38. Gambar busana adat Jawa kakung ing ngisor iki inggih menika

diarani….
39. Warangka Keris diperang dadi kalih jenis yaiku ana keris….
40. Gambar kasebut diarani ....

41. Gambar keris ngisor iki duweni Luk....

42. Simaken wacana iki kanggo nomer 42-43!
Busana kejawen kanggone masyarakat Jawa nduweni pralambang lan piwulang. Kang kalebu
busana kejawen ing antarane: blangkon, sanggul, beskap, kebaya, stagen, epek, timang, jarik, lan
selop. Blangkon iku kagawe saka kain bathik lan dinggo dening priya minangka kalengkapane
busana tradhisional kanggo tutup sirah. Blangkon ing Surakarta nduweni ciri khas ing bagian
mburi rata, lan ing blangkon saka Jogja njendhol. Blangkon nduwe makna supaya manungsa
dening Gusti ingkang ngripta manungsa supaya nanggo akhal lan nalar anggone ngreksa ibu
pertiwi. Pokok isi saka wacana iku ....
43. Gatekna waosan ing ngisor iki kanggo nomer 43!
Wonten saweneh paugeran anggenipun ngagem piranti busana jangkep kakung. Paugeran menika
dipunjumbuhaken kaliyan pangkat lan kedhudhukan tiyang ingkang ngagem. Tuladhanipun
busana krowok ingkang ngagem namung bupati lan Santana panji. Menawi setagen kang warna
cindhe damung dipunagem dening raja. Jarik corak lereng namung angsal dipunagem dening
pangeran wayah kaliyan pangeran putra. Para abdi dalem boten dikeparengaken ngagem jarik
corak lereng. Wosipun paragraph ing nginggil inggih menika….
44. Gatekna pethilan waosan iki kanggo nomer 44!
Busana utawa sandhangan kalebu salah sawijine ekspresi budaya. Busana ora mung dianggo
nutupi salira utawa awak, nanging uga nduweni wasita sinandi utawa pralambang. Kaya
paribasan “ajining dhiri saka ing lathi, ajining raga saka busana”. Piranti-piranti ing busana
Jawa nduweni piwulang kang gegayutan karo panguripan wong Jawa.
Ing wacan ana paribasan kang nduweni teges ....

Gatekna pethilan ing ngisor iki kanggo nomer 44-47!

Bathik
Corak bathik iku ana maneka warna, umpamane semen, cemungkiran, udan liris,
kawung/ceplok, parang, lan truntum. Corak bathik semen yaiku ngatonake tanduran rambat kang
duwe teges semi utawa urip minangka lambang kasuburan, kamakmuran, lan jagad saisine. Dene
udan liris wujudake lereng kang disusun miring kang maknane udan kang bisa nyuburake
tanduran lan ternak. Motif cemungkiran wujudke kaya ilat geni utawa cahya kang nuduhake
kasuran, kasekten, agung, kang diibaratake lir Dewa Siwa kang njilma ing sajrone raga raga.
Mula, motif bathik iki mung dienggo dening para raja lan putra mahkota.
Motif kuwung/ceplok nduweni teges minangka pralambang papat tenaga alam. Siseh
wetan minangka lambang sumber tenaga uri (jumedhule srengenge), kulon minangka lambang
sirnane kabegjan, kidul minangka lambang pucuke panguwasa, dene sisih lor minangka tandha
pralaya/gugur. Dene corak parang mung bisa dienggo dening para satriya utawa kang nyekel
punguasa (raja/ratu) lan putrane. Kajaba iku, motif batik nduweni teges mligi makna tandha
drajad lan pangkate wong kang nganggo.
Kapethik kanthi owah-owahan saka: Panjebar Semangat, Edisi 5 taun 2009

45. Isi pokok saka wacan kasebut yaiku....

46. Corak nyamping kanggo kesatria arane....
47. Ngisor iki makna corak bathik udan liris yaiku....
48.

Yenta ditulis aksara latin dadi….

49.

Yenta ditulis aksara latin dadi….

50. ….