UNIVERSITAS WIDYATAMA
UNIVERSITAS WIDYATAMA
z
f ( x , y y ) f ( x , y )
f y ( x, y ) lim
y y 0
y
Contoh 1 :
Z = 2x2 3 xy + 4y2
Perlakukan y sebagai konstan dan turunkan ke x,
didapat : z = 4x 3y
x
UNIVERSITAS WIDYATAMA
Contoh 2
x
y
z
y
x
2
x
y x
Contoh 3 :
Luas segitiga diberikan sebagai K = ab sin C. Jika a = 20,
b = 30 dan C = 30o. carilah :
a.Laju perubahan K terhadap a, jika b dan C konstan
b.Laju perubahan K terhadap C, jika a dan b konstan
c.Laju perubahan b terhadap a, jika K dan C konstan
K 1
1
15
b sin C (30)(sin 30 0 )
a 2
2
2
K 1
1
(b).
ab cos C (20)(30)(cos 30 0 ) 150 3
C 2
2
1
2( ab sin C )
2 K b
2K
b
3
(c). b
;
2
22
a sin C a
a
2
a sin C
a sin C
( a ).
UNIVERSITAS WIDYATAMA
Contoh 4 :
Carilah turunan parsial pertama dari z terhadap
variabel-variabel bebas x dan y
x2 + y2 + z2 = 25
Penyelesaian 1 :
Selesaikan z untuk mendapatkan z = 25 x 2 y 2
Maka :
z
y
y
y 25 x 2 y 2
z
UNIVERSITAS WIDYATAMA
dan
z
x
x
2
2
x 25 x y
z
Turunan parsial z
dan
2z
z
f xx (x,y)
( )
2
x x
x
2z
z
f yx (x,y) ( )
yx
y x
UNIVERSITAS WIDYATAMA
z
y
dapat diperoleh :
2
2z
z
z
z
f xy (x,y)
( ) dan
f yy (x,y) ( )
2
xy
x y
y y
y
xy yx
UNIVERSITAS WIDYATAMA
Contoh : Z = x2 + 3xy + y2
z
2x 3y
x
,
z
3x 2 y
y
z
z
f xx (x,y) ( ) 2
2
x x
x
2z
z
f yx (x,y) ( ) 3
yx
y x
2z
z
f xy (x,y) ( ) 3
xy
x y
2z
z
f yy (x,y) ( ) 2
2
y y
y
UNIVERSITAS WIDYATAMA
Latihan Soal
z
z
1. Masing-masing fungsi berikut ini, carilah x dan y
2
2
a. z = x + 3xy + y
x
y
b. z 2 2
y
x
c. z = sin 3x cos 4y
d. x2 4y2 + 9z2 = 36
UNIVERSITAS WIDYATAMA
a. z = 2x2 5 xy + y2
b. z = sin 3x cos 4y
x
y
c. z 2 2
y
x
UNIVERSITAS WIDYATAMA
z
x dx
UNIVERSITAS WIDYATAMA
z
z
dz dx dy
x
y
Untuk fungsi w = f(x, y, z, ..,t) diferensial total didefinisikan
sebagai :
w
w
w
w
dw
dx
dy
dz ..............
dt
x
y
z
t
UNIVERSITAS WIDYATAMA
Contoh 1 :
Carilah diferensial totalnya :
Penyelesaian :
z
= 3x2 y + 2xy2 + y3
x
Maka
z
3
2
2
=
x
+
2x
y
+
3xy
y
z
z
dz dx dy
x
y
UNIVERSITAS WIDYATAMA
UNIVERSITAS WIDYATAMA
Penyelesaian :
Luas pengukuran S = 2(xy + yz + xz), maka
S
S
S
dx
dy
dz
dS =
x
y
z
= 2 (y + z) dx + 2(x + z) dy + 2(y + x) dz
dz
z dx z dy
dt
x dt y dt
UNIVERSITAS WIDYATAMA
dw w dx w dy w dz
.........
dt
x dt y dt z dt
UNIVERSITAS WIDYATAMA
r x r y r
s x s y s
Dengan cara yang sama, jika w = f(x, y, z, .) merupakan
fungsi kontinu dari n variable x, y, z, dengan turunan
parsialnya w/x, w/y, w/z yang kontinu dan jika x,
y, z,. Merupakan fungsi yang kontinu dari m variable
bebas r, s, t,, maka :
UNIVERSITAS WIDYATAMA
dw w dx w
dr
x dr y
dw w dx w
ds
x ds y
dy w dz
............
dr z dr
dy w dz
............
ds z ds
z z dx z dy
Maka ,
t x dt y dt
= (2x + 3y) cos t (3x + 10 y) sin t
Contoh 4 : Carilah dz/dt, bila diketahui
z = ln (x2 + y2), x = e-t dan y = et
Penyelesaian :
z
2x
z
2x
dx
t dz
t
2
,
e
x x y 2 y x 2 y 2 dt
dt
z
z dx
z dy
Maka,
t
x dt
y dt
UNIVERSITAS WIDYATAMA
Maka :
t
z
2x
2x
ye xe
t
t
2
e 2
e 2 2
2
2
x x y
x y
x y2
t
UNIVERSITAS WIDYATAMA