Anda di halaman 1dari 45

Fungsi Invers

1
Setelah menyaksikan
tayangan ini anda dapat

Menentukan:
•fungsi invers
•sifat fungsi invers dikaitkan
dengan fungsi komposisi

2
Fungsi Invers
Jika f : A → B suatu fungsi bijektif
maka f mempunyai
fungsi invers f-1 : B → A
f-1 dibaca f invers
f-1 merupakan
notasi singkat dari f-1(x)

3
Contoh
f: A → B dirumuskan f(x) = x + 3
A B
1 4
2 5
3 6
4 7
f: A → B

4
f-1: B → A dirumuskan f-1(x) = x - 3
A B
1 4
2 5
3 6
4 7

f-1: B → A
5
Menentukan
Rumus fungsi invers
A f B
x = f-1(y) f(x) = y
f-1
Bagaimana langkah-langkah
menentukan f-1(x) ?
6
Langkah-langkahnya

A f B
x = f-1(y) f(x) = y
f-1
1. Nyatakan y = f(x) menjadi x = f(y)
2. Pada f-1 (y), ganti y dengan x
7
contoh 1

Tentukan fungsi invers f(x) = x + 3


Jawab: y = x + 3,
diubah menjadi
x = y – 3;
Karena x = f-1(y) maka
f-1(y) = y – 3,
8
f-1(y) = y – 3,
y diganti dengan x
Jadi inversnya adalah
f-1(x) = x – 3

9
contoh 2

Tentukan fungsi invers f(x) = 2x - 1


Jawab: y = 2x - 1, diubah menjadi
x = ½(y + 1)
f-1(y) = ½(y + 1),
Jadi inversnya: f-1(x) = ½(x + 1)
10
Jadi perlu diingat:
Jika f(x) = ax + b

maka inversnya adalah

x–b
f-1(x) =
a

11
contoh 3

Tentukan fungsi invers f(x) = ¾x + 7


Jawab:
(x – 7) 4
f-1(x) =  (x – 7)
¾ 3

jadi f-1(x) = 4
3 x 28
3

12
contoh 4

Tentukan fungsi invers f(x) = 8 - ⅔x


Jawab: f(x) = -⅔x + 8

(x – 5)   3
f-1(x) = 2
(x – 8)
-⅔
jadi f-1(x) = 1½x + 12
13
contoh 5
2x  3
Tentukan fungsi invers f(x) = 4x  5

2x  3
Jawab: y = 4x  5
ubah x = f(y), kali silang
y(4x + 5) = 2x + 3
4xy + 5y = 2x + 3

14
4xy + 5y = 2x + 3
4xy – 2x = -5y + 3
x(4y – 2) = -5y + 3
 5y  3
x = 4y  2
-1  5y  3
f (y) =
4y  2
ganti y dengan x
-1  5x  3
Jadi inversnya f (x) =
4x  2
15
Jadi perlu diingat:
ax  b
Jika f(x) =
cx  d

maka inversnya adalah

-dx + b
f-1(x) =
cx – a

16
contoh 6
3x  4
Tentukan fungsi invers f(x) =
6x  7
Jawab:
ax  b -dx + b
f(x) = → f (x) =
-1
cx  d cx – a
7x + 4
Jadi inversnya f-1(x) =
6x – 3
17
contoh 7
-x
Tentukan fungsi invers f(x) =
x2
Jawab:
- 1.x  0 -2x + 0
f(x) = → f (x) =
-1
x2 x+1
-2x
Jadi inversnya f-1(x) =
x+1
18
contoh 8
2x
Jika f(x) =
3x  4
dan f-1 (k) = 1
Tentukan nilai k yang memenuhi

19
Jawab:
2x -1 4x
f(x) = maka f (x) =
3x  4 3x  2
f-1(k) = 1
4k
= 1, kali silang
3k  2
4k = 3k – 2
Jadi k = -2

20
contoh 9
1
Invers dari f(x) = (1  x )  2
3 5

adalah….

21
Jawab:
1

f(x) = (1  x )  2
3 5

Misal y = (1  x )  2
3 5

y – 2 = (1  x )
3 5

ruas kiri dan kanan dipangkatkan 5


(y – 2)5 = 1 - x3
x3 = 1- (y – 2)5

22
Jawab:
x3 = 1 - (y – 2)5
ruas kiri dan kanan dipangkatkan ⅓
x = 1 – (y – 2)5]⅓
f-1(y) = 1 – ( y – 2)5]⅓

Jadi f-1(x) = 1 – (y – 2)5]⅓

23
Invers
Fungsi Komposisi
Fungsi f: A → B dan g : B → C
Jika h : A → C dengan h = g o f
maka invers h adalah
h-1 : C → A
dengan
h-1 = f-1 o g-1
24
Jadi
• jika h(x) = (g o f)(x)
maka h-1(x) = (g o f)-1
= (f-1 o g-1)(x)
• Jika h(x) = (f o g)(x)
maka h-1 = (f o g)-1(x)
=(g-1 o f-1)(x)

25
contoh 1
Diketahui h(x) = (g o f)(x)

2x  1
dengan f(x) =
x 3

dan g-1(x) = x – 4
Tentukan h-1(x).

26
Jawab
2x  1
Jika f(x) =
x 3
3x  1
maka f-1(x) =
x2

Jika h(x) = (g of)(x)


h-1(x) = (f-1 o g-1)(x)
27
3x  1
f-1(x) = x  2
dan g-1(x) = x - 4
h-1(x) = (f-1 o g-1)(x)
= f-1(g-1(x))
= f-1(x – 4)
= 3(x – 4) + 1
(x – 4) – 2

28
3(x – 4) + 1
h-1(x)=
(x – 4) – 2
-1 3x – 12 + 1
h (x) =
x–6
3x - 11
Jadi h-1(x) =
x6

29
contoh 2
Fungsi f: R → R dan g: R→R
x 1
dirumuskan dengan f(x) =
x
x ≠ 0 dan g(x) = x + 3,
maka (g(f(x))-1 adalah….

30
Jawab
x 1 x 1
f(x) = 
x x0
0x  1 1
maka f-1(x) = x  1  x  1

g(x) = x + 3 maka
g-1(x) = x – 3

31
1
f-1(x) = x  1
g-1(x) = x – 3
g(f(x))]-1 = f-1(g-1(x))
= f-1 (x – 3)
1

( x  3)  1
1
Jadi g(f(x)]-1=
4 x

32
Contoh 3

Jika f(x) = 1/x dan


g(x) = 2x – 1,
maka (f o g)-1(x) adalah…

33
Jawab

f(x) = 1/x dan g(x) = 2x – 1

(f o g)(x) = f(g(x))
= f(2x – 1)
1
= 2x  1

34
1
Misal y =
2x  1
(2x – 1)y = 1
2xy – y = 1 y 1
2xy = y + 1→x =
2y
x  1
Jadi (f o g)-1(x) =
2x

35
Contoh 3

Fungsi f: R → R dan g: R → R
dirumuskan dengan
f(x) = ½x – 1 dan g(x) = 2x + 4,
maka (g o f)-1(10) =….

36
Jawab
f(x)= ½x -1 dan g(x)= 2x + 4
(g o f)(x) = g(f(x))
= g(½x -1)
= 2(½x – 1) + 4
=x–2+4=x+2
berarti (g of)-1(x) = x – 2
Jadi (g o f)-1(10) = 10 – 2 = 8

37
Contoh 4

Misalkan f(x) = x + 2 untuk x > 0


dan g(x) = 15/x untuk x > 0,
dengan demikian
(f-1o g-1)(x) = 1
untuk x = …

38
Jawab

f(x) = x + 2 → y = x + 2
x=y–2
f-1(x) = x – 2
g(x)= 15/x → y = 15/x
x = 15/y
g-1(x) = 15/x

39
f-1(x) = x – 2 dan g-1(x) =15/x
(f-1o g-1)(x) = 1
f-1 g-1(x)] = 1
f-1 (15/x) = 1
15/x – 2 = 1
15/x = 3
Jadi x = 5
40
Contoh 5
f(x) = 10x dan h(x) = x2 + 2
untuk setiap x bilangan real,
bila x ≠ 0
maka f-1(h(x2) - 2) = ….

41
Jawab

f(x) = 10x → y = 10x


x = log y
f-1(x) = log(x)
h(x) = x2 + 2
f-1(h(x2) – 2) = f-1((x2)2 + 2 – 2)
= f-1(x4)
= log x4
42
Contoh 6

Jika f(x) = 5x
dan g(x) = x2 + 3
untuk x ≠ 0 maka
f-1(g(x2) – 3) = ….

43
Jawab
f(x) = 5x → y = 5x
x = 5log y
f-1(x) = 5log x
g(x) = x2 + 3
f-1 g(x2) – 3] = f-1 (x2)2 + 3 - 3]
= f-1(x4)
= 5log x4
= 4 5log x
44
45

Anda mungkin juga menyukai