MANAJAMEN SYARI’AH
FAKULTAS EKONOMI
UNISMA BEKASI
BAB I : PENDAHULUAN
RUANG LINGKUP DAN KONSEP DASAR
MANAJEMEN
?
MENGAPA
MANAJEMEN
MANAJEMEN DIBUTUHKAN AGAR KELOMPOK DAPAT MENCAPAI
TUJUANNYA SECARA BERDAYA GUNA DAN BERHASIL GUNA
Daya Guna
Dengan sumber-sumber seperti daya, dana, sarana yang sehemat
mungkin, dalam waktu yang tepat, dapat dicapai hasil yang sesuai
dengan rencana.
Hasil Guna
Berhasil mencapai apa yang diinginkan dan hasilnya berguna bagi
kelompok dan masyarakat serta dapat dirasakan manfaatnya bagi
sesama.
3
MANAJEMEN SEBAGAI
ILMU DAN SENI
Manajemen sebagai Ilmu Manajemen sebagai Seni
4
DEFINISI UMUM
5
DEFINISI MANAJEMEN
• Manajemen adalah proses perencanaan,
pengorganisasian, pengarahan, dan
pengawasan usaha-usaha para anggota
organisasi dan penggunaan sumber daya
organisasi lainnya agar mencapai tujuan yang
telah ditetapkan (Stoner).
• Manajemen merupakan ilmu dan seni.
• Ada 4 fungsi utama dalam manajemen:
Perencanaan (Planning), Pengorganisasian
(Organizing), Pengarahan (Actuating/Directing),
dan Pengawasan (Controlling)
DEFINISI (LANJUTAN)
• SENI DALAM MENYELESAIKAN SESUATU
MELALUI ORANG LAIN (FOLLET,1997)
• SEBUAH PROSES YANG DILAKUKAN UNTUK
MEWUJUDKAN TUJUAN ORGANISASI MELALUI
RANGKAIAN KEGIATAN BERUPA PERENCANAAN,
PENGORGANISASIAN, PENGARAHAN, DAN
PENGENDALIAN ORANG-ORANG SERTA SUMBER
DAYA ORGANISASI LAINNYA (NICKELS, MCHUGH
AND MCHUGH ,1997)
• SENI ATAU PROSES DALAM MENYELESAIKAN
SESUATU YANG TERKAIT DENGAN PENCAPAIAN
TUJUAN. (ERNIE&KURNIAWAN, 2005)
KATA KUNCI
8
MANAJEMEN & ORGANISASI
Proses
Manajemen
PERENCANAAN Tujuan
Input
Sumber- PENGORGANISASIAN Efektif dan
daya PENGARAHAN Efisien
PENGENDALIAN
OUTPUT
OUTCOME
9
JADI SECARA UMUM LINGKUP FUNGSI
MANAJEMEN
FUNGSI MANAJ.
PLAN
ORG
STAFF
MOTIV
KEGIATAN DALAM FUNGSI-FUNGSI MANAJEMEN
Planning Organizing
Penentuan Tujuan dan Penentuan Bagaimana
Bagaimana Cara Penyusunan Organisasi dan
Pencapaian yang terbaik Aktifitas dapat dilakukan
Controlling
Leading
Monitoring dan Perbaikan
Proses Memotivasi Anggota
Aktifitas yang sedang
Organisasi agar Planning
berjalan agar Tujuan dapat
dapat dijalankan
tercapai
Keterangan:
Menunjukkan Arah Tahapan dari setiap fungsi manajemen
Menunjukkan keterkaitan timbal balik antar fungsi manajemen
PROSES MANAJEMEN DALAM SELURUH
KERANGKANYA UNTUK MENCARI HASIL
Faktor-faktor
Faktor-faktor Lingkungan
Lingkungan
Sosial,
Sosial, Pemerintah,
Pemerintah, Pendidikan
Pendidikan
Ekonomis
Ekonomis Teknologis
Teknologis
PENDEKATAN SISTEM KEPADA MANAJEMEN
INPUT
- Manusia - Pegawai - Pemegang - Variabel luar
- Modal - Konsume saham dan informasi
- Manageria n - Pemerintahan - Kesempatan
l - Pemasok - Masyarakat - Pembatas
- Teknologi (supplier) - Lain-lain
SISTEM KOMUNIKASI
OUTPUT
- Produksi - Kepuasan
- Pelaporan - Integrasi
- Laba tujuan
- Lain
DUNIA
• Daya saing industri semakin identitas lokal.
ketat. • Perbaikan iklim investasi yg
sebelumnya tertutup bagi
USAHA pihak asing.
• Dll.
REGIONAL
REGIONAL NASIONAL
NASIONAL
(1) Menguntungkan
Menguntungkan pemodal
pemodal besar,
besar, (2)
(2) Eksploitasi
Eksploitasi
sumberdaya dandan penghisapan
penghisapan surplus
surplus ekonomi, (3)
(3)
Menghancurkan industri nasional,
nasional, (4)
(4) Membebani
Membebani
anggaran negara dan utang luar negeri, (5) Tidak ADA
ADAKEKHAWATIRAN
KEKHAWATIRAN
signifikan dalam mengurangi penggangguran, serta
mengancam hak-hak buruh, (6) Fasilitas fiskal yang DARI LIBERALISASI
DARI LIBERALISASI
terlampau luas, (7) Mengurangi pendapatan EKONOMI
EKONOMI
daerah, (8) Sumber konflik agraria, (9) Mengancam
lingkungan
lingkungan hidup,
hidup, dan
dan (10)
(10) Mengabaikan
Mengabaikan
kepentingan nasional.
PERLU PENGUATAN DUNIA USAHA YANG BERBASIS
LOCAL ECONOMIS BASES
KOMPETISI
GLOBAL
Memperkuat Peluang
Integrasi dan
Pencapaian
Regulasi
Skala Ekonomi
Proses
Liberalisasi
Mekanisme Pasar
Kendala
Peluang untuk
Membuka Pasar
Domestik (Produk
dan Faktor Produksi)
KONSEP DASAR DAN FALSAFAH MANAJEMEN
SYARI’AH
“Dan carilah apa yang telah dianugerahkan Allah
kepadamu (kebahagiaan) negeri akhirat, dan
janganlah kamu melupakan bagianmu dari
(kenikmatan) dunia dan berbuat baiklah (kepada
orang lain) sebagaimana Allah telah berbuat baik
kepadamu, dan janganlah kamu berbuat
kerusakan di (muka) bumi. Sesungguhnya Allah
tidak menyukai orang-orang yang berbuat
kerusakan”
(al-Qashash 77)
Hidup di Dunia
Lahir Mati
Kehidupan Kehidupan
sebelum dunia Kehidupan dunia setelah Dunia
Makna Khusus
Aktivitas hubungan dengan Allah
(Shalat, puasa, Zakat, do’a, dll)
Makna Umum
Segala aktivitas manusia
KE MANA SETELAH MATI
IMAN
ISLAM IHSAN
MANAJEMEN ISLAM LAHIR KETIKA
MANUSIA DICIPTAKAN
ALLAH SWT TELAH ME-MANAGE LAHIRNYA MANUSIA SEBAGAI
KHALIFAH DENGAN KEJELASAN ARAH DAN DENGAN MENDENGARKAN
PENDAPAT-PENDAPAT TERLEBIH DAHALU
ADAM ITU DICIPTAKAN,.. BUKAN DILAHIRKAN
1. DIKITAB AL QUR’AN SURAT AR RAHMAN AYAT 14
MENYEBUTKAN BAHWA ALLAH MENJADIKAN MANUSIA
BERASAL DARI TANAH YANG DIBAKAR.
2. DI SURAT AL HIJR AYAT 28 MENYEBUTKAN: "DAN INGATLAH
KETIKA TUHANMU BERFIRMAN KEPADA MALAIKAT;
SESUNGGUHNYA AKU (ALLAH) HENDAK MENCIPTAKAN
SEORANG MANUSIA (ADAM) DARI TANAH KERING DAN
LUMPUR HITAM YANG BERBENTUK (BERUPA).
3. DISURAT AS SAJADAH AYAT 7 MENYEBUTKAN: "DAN TUHAN
MENCIPTAKAN MANUSIA DARI TANAH"
4. DI SURAT ASH SHAFAAT AYAT 11 MENYEBUTKAN:
"SESUNGGUHNYA AKU (ALLAH) MENCIPTAKAN MANUSIA
BERASAL DARI TANAH LIAT"
5. DISURAT ALI IMRAN AYAT 59 MENYEBUTKAN:
"SESUNGGUHNYA AKU MENCIPTAKAN MANUSIA DARIPADA
TANAH
TUJUH AYAT AL QUR’AN BERIKUT INI ALLAH SWT TELAH MENUNJUKKAN TENTANG PROSES KEJADIAN NABI
ADAM SEHINGGA BERBENTUK MANUSIA
1. DI SURAT AR RAHMAN AYAT 14: "DIA (ALLAH) MENJADIKAN MANUSIA SEPERTI TEMBIKAR,
(TANAH YANG DIBAKAR)". YANG DIMAKSUDKAN DENGAN KATA "SHAL-SHAL" DI AYAT INI IALAH :
TANAH KERING ATAU SETENGAH KERING YAKNI "ZAT PEMBAKAR" ATAU OKSIGEN.
2. DI AYAT ITU DISEBUTKAN JUGA KATA "FAKHKHAR", YANG MAKSUDNYA IALAH "ZAT ARANG"
ATAU CARBONIUM.
3. DI SURAT AL HIJR, AYAT 28: "DAN INGATLAH KETIKA TUHANMU BERFIRMAN KEPADA MALAIKAT;
SESUNGGUHNYA AKU (ALLAH) HENDAK MENCIPTAKAN SEORANG MANUSIA (ADAM) DARI TANAH
KERING DAN LUMPUR HITAM YANG BERBENTUK (BERUPA)" . DI AYAT INI. TERSEBUT JUGA "SHAL-
SHAL", SEDANGKAN KATA HAMAA-IN" DI AYAT TERSEBUT IALAH "ZAT LEMAS" ATAU
NITROGENIUM.
4. DI SURAT AS SAJADAH AYAT 7: "DAN (ALLAH) MEMBUAT MANUSIA BERASAL DARI PADA
"TANAH"". YANG DIMAKSUD DENGAN KATA "THIEN" (TANAH) DI AYAT INI IALAH "ATOM ZAT AIR"
ATAU HIDROGENIUM.
5. DI SURAT ASH SHAFFAAT AYAT 11: "SESUNGGUHNYA AKU (ALLAH) MENJADIKAN MANUSIA DARI
PADA TANAH LIAT". YANG DIMAKSUD DENGAN KATA "LAZIB" (TANAH LIAT) DI AYAT INI IALAH
"ZAT BESI" ATAU FERRUM.
6. DI SURAT ALI IMRAN AYAT 59: " DIA (ALLAH) MENJADIKAN ADAM DARIPADA TANAH KEMUDIAN
ALLAH SWT BERFIRMAN KEPADANYA "JADILAH ENGKAU, LALU BERBENTUK MANUSIA". YANG
DIMAKSUD DENGAN KATA "TURAB" (TANAH) DI AYAT INI IALAH: "UNSUR-UNSUR ZAT ASLI YANG
TERDAPAT DI DALAM TANAH" YANG DINAMAI "ZAT-ZAT ANORGANIS".
7. DI SURAT AL HIJR AYAT 28: "MAKA SETELAH AKU (ALLAH) SEMPURNAKAN (BENTUKNYA), LALU
KUTIUPKAN RUH-KU KEPADANYA (RUH DARIPADA-KU)"
DALAM KONSEP DAN SISTEM EKONOMI
MANAPUN, KITA SELALU MENGINGINKAN :
1. PENGELOLAAN PERUSAHAAN.INDUSTRI TENTU DI DASARI DENGAN
ETIKA PENGELOLAAN DAN TATA KELOLA BISNIS YANG BAIK DAN
BERKEADILAN
2. MENGHINDARI PERILAKU MENYIMPANG DALAM MENGELOLA
PERUSAHAAN OLEH PARA MANAGER
3. MENGHINDARI DISKRIMINASI RAS MAUPUN GENDER DALAM
PENGELOLAAN PERUSAHAAN
4. MENGHINDARI PENGRUSAKAN LINGKUNGAN DALAM MEMBANGUN DAN
MENGELOLA PERUSAHAAN/INDUSTRI
5. MENGHINDARI KONFLIK KEPENTINGAN ANTARA MANAGER, PEMILIK
DAN PEGAWAI DALAM PERUSAHAAN
6. MEMBERIKAN UPAH YANG LAYAK DAN ADIL BAGI PARA PEKERJA
7. DLL
INTERNALISASI NILAI-NILAI
AL QUR’AN DAN HADIST
RUANG LINGKUP KAJIAN MANAJEMEN SYARI’AH
Pertama, manajemen islami harus didasari nilai-nilai dan akhlak islami. Etika bisnis
islami yang ditawarkan Salafy dan Salam berlaku universal tanpa meneganl ras dan
agama. Boleh saja berbisnis dengan label Islam dengan segala atributnya, namun bila
nilai-nilai dan akhlak berbisnis ditinggalkan, cepat atau lambat bisnisnya akan hancur.
Keempat, sistem dan struktur organisasi sama pentingnya. Kedekatan atasan dan
bawahan dalam ukhuwah islamiyah,tidak berarti menghilangkan otoritas formal dan
ketaatan pada atasan selama tidak bersangkut dosa
KERANGKA PIKIR MANAJEMEN ISLAM
1. Islam menekankan pentingnya konsep manajemen. Dalam ajaran
Islam, segala sesuatu harus dilakukan secara rapi, benar, tertib dan
teratur.