Anda di halaman 1dari 27

GEGURITAN

(Apresiasi Sastra Jawa)


kompetensi materi evaluasi

Pembelajaran Bahasa Jawa

Geguritan
(Apresiasi Sastra Jawa)

Kangge SMA Kelas X Semester Genap


GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
Kompetensi
Standar Kompetensi :
Memahami ragam wacana lisan sastra
dan non sastra dalam kerangka budaya
Jawa

Kompetensi Dasar :
Memahami geguritan yang dibacakan
atau melalui berbagai media
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
Lanjutan
Indikator :
1. Siswa mampu menyimak geguritan
dengan baik.
2. Siswa mampu mengidentifikasi
struktur geguritan.
3. Siswa mampu mengidentifikasi nilai-
nilai moral budi pekerti yang
terkandung dalam geguritan.
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
pangertosan
pangertosan
Geguritan
struktur
Geguritan ing jagating sastra
Jawa kalebu karya sastra kang
Isi bisa kanggo sarana ngetokake
geguritan gagasan, uneg-uneg, lan liya-liyane
kang saben wong bisa nganggit
Tuladha sing bisa dadi karya sastra kang
Geguritan adiluhung.
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
Struktur geguritan
pangertosan
Struktur geguritan utawa bab kang
Struktur baku ing babagan geguritan ( puisi
Geguritan bebas ) yaiku anane :

Isi 1. Tembung-tembung kang mantes lan


mentes
geguritan
2. Nggunakake basa kang rinengga
( tembung kang edi peni utawa endah )
Tuladha kayata : purwakanthi, parikan,
Geguritan wangsalan, lan metafora.
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
lanjutan
pangertosan
Tembung mentes
struktur
Tembung mentes inggih menika
Isi tembung-tembungipun wonten
geguritan isinipun, boten namung waton.

Tuladha Tuladha
Geguritan
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
lanjutan
pangertosan
Tembung mantes
struktur
Tembung mantes inggih menika
Isi tembungipun ingkang prasaja
geguritan patut lan endah.

Tuladha Tuladha
Geguritan
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
lanjutan
pangertosan
Purwakanthi
struktur
Purwakanthi inggih menika
tembung-tembung ingkang runtut.
Isi
geguritan
a. Purwakanthi swara
Purwakanthi swara inggih menika
Tuladha ingkang runtut swantenipun.
Geguritan
Tuladha
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
lanjutan
pangertosan b. Purwakanthi Sastra
Purwakanthi sastra inggih menika
struktur ingkang runtut sastranipun.
Tuladha
Isi
geguritan c. Purwakanthi Lumaksita
Purwakanthi lumaksita inggih
Tuladha menika ingkang runtut tembung-
Geguritan tembungipun.

Tuladha
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
lanjutan
pangertosan
Parikan

struktur Parikan yaiku unen-unen rong


gatra dene wanda pungkasan
Isi pedhoting wanda sepisan, gatra
geguritan sepisan, minangka purwaka utawa
sampiran dene gatra kaping kalih
Tuladha minangka isi.
Geguritan
Tuladha
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
lanjutan
pangertosan

Wangsalan
struktur
Wangsalan inggih menika unen-
Isi unen dados cangkriman ananging
geguritan sampun wonten batanganipun
sanajan didelikake.
Tuladha
Geguritan Tuladha
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
lanjutan
pangertosan

struktur Metafora

Isi Metafora inggih menika


geguritan pepindhan ingkang dados
gantosipun tiyang utawi barang.

Tuladha
Geguritan Tuladha
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
Isi geguritan
pangertosan
Bab isinipun geguritan inggih menika arupi
nilai-nilai budi pekerti. Nilai-nilai ingkang
struktur saged dipendhet saking geguritan minangka
sanguning gesang ing alam donya,
antawisipun :
Isi 1. Manungsa mbetahaken gesang ingkang
geguritan tentrem lan aman.
2. Ampun damel rekaosipun tiyang sanes
3. Ampun serakah
Tuladha 4. Ampun tumindak nerak Pangeran
Geguritan 5. Tanggung jawab dhateng tugas
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
Tuladha geguritan
pangertosan
JAMAN
 
struktur Dening Muhammad Yamin, MS.
 
Isi Jaman geger aku ngungsi ketewer-tewer
geguritan Ndhelik sor ngemper ngerti-ngerti ketiban
genter
Alah bapak balung sate
Tuladha Uripku ijen-ijenan
Geguritan Nong-ning, nong-neng, nong-ning, neng-
nong
 
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
  lanjutan
pangertosan Rekasane urip jaman geger
Ati ora jenjem mangan ora tentrem
struktur Turu ora bisa merem
Pating jledhor bedhil mriyem
 
Isi Oh…Paiyem..Paiyem, bojoku sing mati
geguritan keliren
Bubar nglairke anak wadon
Nalika perang rame
Tuladha
Mula bocah wadon mau ndak jenengke
Geguritan ‘Rame’

Tuladha
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
Evaluasi
GLADHEN :

1. Cobi dipunsemak geguritan “Jaman” !


2. Kaandharna kados pundi struktur
geguritan “Jaman” lan tuladhanipun!
3. Kaandharna ajaran budi pekerti
wonten ing geguritan “Jaman”!
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
lanjutan
Kunci Jawaban :

2. Struktur geguritan utawa bab kang baku ing


babagan geguritan ( puisi bebas ) yaiku anane :
Tembung-tembung kang mantes lan mentes
Nggunakake basa kang rinengga ( tembung kang edi
peni utawa endah ) kayata : purwakanthi, parikan,
wangsalan, lan metafora.
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
Evaluasi
Tuladha :
a. Tembung mentes : jaman geger aku
ngungsi ketewer-tewer, ndelik sor
ngemper ngerti-ngerti ketiban
genter.
b. Tembung mantes : Rekasane urip
jaman geger, ati ora jenjem mangan
ora tentrem, turu ora bisa merem
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
lanjutan

c. Purwakanthi swara : jaman geger aku


ngguyu ketewer-tewer, ndelik sor
ngemper ngerti-ngerti ketiban
genter.
d. Purwakanthi sastra : jaman bundhet
rewet ora eling labuh lebet.
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
lanjutan

e. Purwaknthi Lumaksita : oh…Paiyem…


Paiyem…bojoku sing mati keblinger.
f. Parikan : damen-damen, pari-pari
biyen-biyen, saiki-saiki
g. Wangsalan : Alah bapak mbalung sate,
uripku ijen-ijenan
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
lanjutan
h. Metafora : E…bocah-bocah…jaman
rongewu, neng ngarepku mangsa
borong, neng pundhakmu jaman dadi
abang biru.

3. Nilai-nilai budi pekerti ing geguritan


“Jaman” antawisipun :
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
lanjutan
a. Manungsa mbetahaken gesang ingkang tentrem lan
aman
Wonten ing jagating pagesangan ing alam donya
menika saben tiyang betahaken gesang ingkang
tentrem, tebih saking rubeda. Wosing geguritan
ingkang gegayutan kaliyan babagan menika, kacetha
wonten ing tembung-tembung ing ngandhap menika :
“Rekasane urip jaman geger
Ati ora jenjem mangan ora tentrem
Turu ora bisa merem, pating jledhor bedhil mriyem”
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
lanjutan
b. Ampun damel rekaosipun tiyang sanes

Piwulang ingkang wonten ing geguritan


‘Jaman’ ingggih menika ampun damel
rekaosipun tiyang sanes.
Tuladha tembung ingkang jumbuh inggih
menika:
“Aku tumbaling putuku”
 
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
lanjutan
c. Ampun serakah
Piwulang saklajengipun inggih menika ampun
serakah. Tuladha tembung ingkang ngemot
piwulang kasebut inggih menika :
“Saiki jaman maju apa-apa kolu
Jaman mau urip sarwa kesusu
Mlebu metu ing hotel nyandhing wong ayu
Sing nang ngomah padha padu” 
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
lanjutan
d. Tanggung jawab marang tugas
Piwulang saklajengipun inggih menika
tanggung jawab marang tugas. Tuladha
tembung ingkang ngemot piwulang kasebut
inggih menika :
“E…bocah-bocah….jaman rongewu
Neng ngarepmu mangsa borong
Neng pundhakmu jaman dadi biru”
 
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
lanjutan

Kriteria Penilaian :
Indikator Instrumen Kriteria Skor
Siswa mampu Kaandharna kados Kemampuan siswa 50
 
mengidentifikasi pundi struktur dalam menjelaskan
struktur geguritan “Jaman” struktur geguritan
geguritan. lan tuladhanipun! “Jaman”
GEGURITAN
(Apresiasi Sastra Jawa)
lanjutan

Kriteria Penilaian :
Indikator Instrumen Kriteria Skor
Siswa mampu Kaandharna ajaran Kemampuan siswa 50
 
mengidentifikasi budi pekerti dalam menjelaskan
nilai-nilai moral wonten ing ajaran moral budi
budi pekerti yang geguritan “Jaman”! pekerti yang
terkandung terdapat pada
dalam geguritan. geguritan “Jaman”
Total 100

Anda mungkin juga menyukai