Anda di halaman 1dari 23

SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

PEMBAHASAN MATERI BIOLOGI KELAS


XII

BAB 3 SUBSTANSI GENETIK


BAGIAN 2
2. DNA, RNA dan REPLIKASI DNA

Disusun oleh MBS. Maniam, Bu Inne, Bu Febi dan Pa Reza


(Tim teori biologi kelas XII)

1
SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

APA SAJA MATERI GENETIK PADA


MAKHLUK HIDUP ITU ? DNA VS RNA

 DNA terletak di: NUKLEUS,


KLOROPLAS, MITOKONDRIA
 DNA KADAR ATAU JUMLAHNYA TETAP
 DNA berperan sebagai PEMBAWA SIFAT
& ARSITEK SINTESIS PROTEIN.

 RNA terletak di: NUKLEUS,


SITOPLASMA, RIBOSOM
 RNA KADAR ATAU JUMLAHNYA
BERUBAH-UBAH atau TIDAK TETAP
 RNA berperan sebagai PELAKSANA
SINTESIS PROTEIN

Buku cetak halaman 66 - 69


2
SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

Perbedaan DNA dengan RNA

3
SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

Perbedaan DNA dengan RNA

PERSAMAAN BASA N :
Purin, Pirimidin Sitosin

PERBEDAAN BASA N :
Pirimidin Timin & Urasil

4
SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

Perbedaan DNA dengan RNA (lanjutan)

5
SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

DUA BENTUK DNA PADA MAKHLUK HIDUP


DNA hanya terdiri dari satu macam yaitu DNA double helix.
Namun memiliki dua bentuk yang berbeda.

SIRKULAR:
LINEAR: Yang berbentuk
yang berbentuk melingkar 
rantai panjang PLASMID

https://kids.britannica.com/

www.news-medical.net

NUKLEUS, umumnya terdiri dari membran nukleus, nukleoplasma, bahan kromatin, dan nukleolus.

NUKLEOID, hanya mengandung asam nukleat saja, TANPA membran nukleus, nukleoplasma dan nukleolus. 6
SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

RNA (Ribonucleic Acid)

1. Pelaksana sintesa protein, berbentuk rantai tunggal yang pendek


2. Dibentuk oleh gula pentosa  ribosa, pospat dan
basa nitrogen (Purin: Adenin, Guanin serta Pirimidin; Sitosin dan Urasil)
Ada 3 macam RNA, yaitu :

 RNA duta (d) atau RNA messenger (m) KODON atau RNA terbesar atau RNA terpanjang
sebagai pola cetakan. Hasil transkripsi DNA disebut juga kodon. Ada di dalam nukleus.
Identik dengan RNA Genetik. RNA d sebagai pola cetakan dalam sintesis protein.

 RNA transfer atau RNA t atau ANTI KODON atau RNA terpendek sebagai penerjemah kodon
atau mengikat asam amino. Ada di sitoplasma dan dibentuk oleh DNA. Mempunyai 2 sisi yang
berhubungan dengan kodon dan antikodon. Kira2 10-20% dari total RNA.
RNA t sebagai pengangkut asam amino dari sitoplasma ke ribosom.

 RNA ribosom atau RNA r, sebagai pembentuk protein. Ada di ribosom dan dibentuk oleh
DNA. RNA t dan RNA r identik dengan RNA nongenetik. Merupakan RNA terbanyak kira-
kira 50 % dari total RNA.
RNA r sebagai pembentuk ribosom yang bertugas merangkai asam amino dalam
sintesis protein atau polipeptida. 7
SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

MACAM-MACAM RNA
Bentuk RNA berupa rantai tunggal atau single strand.
RNA terdiri dari tiga macam, yaitu :

mRNA = kodon = RNA duta

tRNA = antikodon

Berfungsi mengkodekan Berfungsi dalam Berfungsi untuk membawa


protein fungsional & pembentukan ribosom asam amino ke ribosom selama
struktural tertentu, bersama dengan protein penerjemahan / translasi.
dari inti ke ribosom. ribosom
8
Sumber: ib.bioninja.com.au
SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

RNA

• Berupa rantai
pendek
• Hanya 1 untai
• Basa nitrogen :
Purin :
Adenin dan Guanin
• Pirimidin :
Sitosin, Urasil,
• Gula pentosa :
Ribosa

9
SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

MACAM-
MACAM
RNA

m RNA t RNA r RNA


atau Mesenger RNA atau Transfer RNA atau Ribosomal RNA
atau RNA duta atau Anti Kodon
atau Kodon
Sebagai salinan dari DNA Sebagai pembawa asam Sebagai pembentuk
yang menjadi patron atau amino dari sitoplasma ke ribosom, sub unit kecil dan
pola cetakan dalam ribosom, yang kemudian sub unit besar dan tempat
sintesis protein. akan disusun menjadi sintesis protein.
polipeptida sesuai dengan Disintesis di dalam
instruksi dari DNA nukleolus 10
SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

REVIEW PERBEDAAN DNA DAN RNA


Pembeda DNA RNA
Letak Nukleus, kloroplas, mitokondria Nukleus, sitoplasma, dan ribosom
Bentuk/struktur Rantai panjang, ganda dan heliks Rantai pendek dan tunggal

Fungsi Pewarisan sifat dan Pelaksana sintesis protein


arsitek sintesis protein

Kadar Tetap, tidak dipengaruhi sintesis protein Tidak tetap, dipengaruhi sintesis protein

Basa Nitrogen Pirimidin: Timin dan Sitosin Pirimidin: Urasil dan Sitosin

Gula Pentosa Deoksiribosa Ribosa

Macamnya Satu Macam Tiga Macam:


mRNA, t RNA, dan r RNA
11
SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

PERBEDAAN DNA PROKARIOTIK DAN EUKARIOTIK


DNA PROKARIOTIK DNA EUKARIOTIK
DNA secara bebas terdapat di sitoplasma DNA tidak secara bebas terdapat di sitoplasma

Tidak ada DNA organel DNA organel ada di inti, kloroplast, dan
mitokondria
DNA telanjang dalam sitosol DNA dalam inti terikat protein histon;
DNA organel telanjang

Sedikit sekali segmen DNA yang tidak Jumlah DNA nonfungsional jumlahnya banyak
fungsional
Terdapat DNA berbentuk sirkuler  PLASMID DNA berbentuk linier (ada di inti sel)
dan linier  Nukleoid DNA berbentuk sirkuler
(ada di mitokondria dan kloroplast)

12
DNA ORGANEL  DNA SIRKULER  KLOROPLAST, MITOKONDRIA

KESIMPULAN
DNA Sel Prokariotik, mempunyai :
Sel 1. DNA Linier sebagai Nukleoid
Prokariotik 2. Sirkuler sebagai Plasmid.

Sel Eukariotik, mempunyai : PLASMID


3. DNA Linier di Nukleus
4. DNA Sirkuler di Mitokondria
dan Kloroplas 13
SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

REPLIKASI DNA
Yaitu Proses penggandaan DNA (DNA lama buat DNA
baru). HIPOTESIS REPLIKASI DNA
Terjadi ketika Interfase pada sub fase S (Sintesis)
Hipotesis replikasi DNA yang
DITERIMA adalah :
SEMIKONSERVATIF : double helix
memisahkan diri, masing-masing
pita mendapat padanan baru hasil
gandaan dan terbentuk double
helix yang baru.

Replikasi satu benang DNA


berlangsung secara kontinyu 
LEADING STRAND
Replikasi benang DNA satunya lagi
berlangsung secara diskontinyu /
seutas-seutas  LAGGING STRAND

ib.bioninja.com.au 14
SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

Mengapa Harus Terjadi Replikasi DNA ?


Tujuan, replikasi DNA untuk menghasilkan salinan
DNA yang akan diberikan pada sel-sel baru hasil
pembelahan sel dengan komposisi yang sama.

15
SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

PROSES REPLIKASI DNA - 1


• Replikasi DNA terjadi pada daerah yang disebut:
ORIGIN OF REPLICATION
Replication • Pembentukan DNA baru dengan arah rantai 5’ ke 3’
fork

• Replikasi DNA terjadi secara:


Replication
fork  CONTINUE yang membentuk LEADING STRAND
 DISCONTINUE yang membentuk LAGGING
STRAND

Arah sintesis DNA : 3’  5’ dari arah replikasi DNA 5’  3’

BEDAKAN antara arah sintesis dan arah replikasi


16
SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

TAHAP-TAHAP
REPLIKASI
PROSES REPLIKASI DNA - 2 pada sel Eukariotik
1. Replikasi dimulai pada
area spesifik, dimana 2
DNA induk berpisah dan
membentuk gelembung /
bubble replikasi.

2. Gelembung / bubble
meluas ke samping kiri
dan ke samping kanan.

3. Akhirnya, bubble
replikasi melebur dan
proses sintesis dua DNA
daughter lengkap sudah.

17
SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

PROSES REPLIKASI DNA - 3


Enzim yang berperan dalam
REPLIKASI DNA:
1. Helikase: membuka pita rangkap
DNA dan memutuskan ikatan
hidrogen antar basa nitrogen.
2. SSBP: menstabilkan sruktur single
strand DNA.
3. Primase : mensintesis RNA sebagai
substrat dalam reaksi polimerisasi
Primase
4. DNA Polimerase: menggabungkan
deoksiribonukleosida triposfat

Enzim lainnya berlanjut ke


slide berikutnya
18
SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

PROSES REPLIKASI DNA - 4

ENZIM YANG
WAJIB DIINGAT,
Nama dan Fungsi
nya adalah ….

1. DNA Helikase
2. DNA Polimerase
3. DNA Ligase

Enzim yang berperan dalam REPLIKASI DNA:


5. Ligase: menyambung potongan DNA atau fragmen Okazaki
6. Topoisomerase: mengendorkan yang ada pada lilitan rantai ganda DNA
7. Girase: membentuk double helix dari pita rangkap yang lurus
19
4
1

5 Gambaran
2 4 lain
8
9 10 REPLIKASI
8
DNA
3

1. Topoisomerase menurunkan tegangan


pilinan  DNA lurus 6. Pada rantai lainnya tidak dapat membentuk rantai pasangan barunya
2. Helikase  memutus ikatan H, dari arah 3’  5’, sehingga arah pembentukan rantai pasangannya
dua rantai DNA terpisah berlawanan arah
3. SSBP  mencegah terbentuknya ikatan H 7. Primase  membentuk primer RNA
baru 8. DNA polimerase III  membentuk rantai pasangan baru dari ujung 5’
4. Primase  membentuk primer RNA (titik ke arah ujung 3’ pada rantai diskontinu (Lagging strand) membentuk
awal replikasi) potongan / fragmen Okazaki
5. DNA polimerase III  membentuk rantai 9. Primer RNA diganti oleh DNA dengan bantuan DNA Polimerase I
pasangan baru dari ujung 5’ ke arah ujung 3’ 10.Potongan / Fragmen Okazaki disambung oleh Ligase
pada rantai kontinu (Leading strand) 20
PROSES REPLIKASI DNA - 5

21
SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

VIDEO STRUKTUR DNA DAN PROSES REPLIKASI DNA

TUGAS UNTUK TIAP SISWA


SELAMA MENONTON VIDEO

Buat catatan dari setiap video


tentang,
A. Struktur DNA
B. Enzim-enzim yang
terlibat dalam Replikasi DNA
C. Fragmen Okazaki
meliputi, https://youtu.be/TNKWgcFPHqw 3.27’
 Leading Strand
 Lagging Strand https://youtu.be/2_-jSoSaaTA 2.39’

Silakan Screenshot, supaya ingat yang perlu dibuat catatan selama menyimak video

22
SMAK 1 BPK PENABUR BANDUNG BELAJAR DARI SEKOLAH

SALAM SEHAT,
PENUH SEMANGAAT,
Anak-anakku semua.

SUKSES SLALU – TUHAN MEMBERKATIMU

TIM TEORI GURU BIO KELAS


XII
SMAK 1 BPK 23

Anda mungkin juga menyukai