Anda di halaman 1dari 109

SISTEM

ALAT
lGERAK
muskuloskleta
OLEH
D R R EG I N A M H UTA S O I T M. K ES
DEPARTEMEN ANATOMI
FA KULTA S K E D O K T E R A N &
K E D O K T E R A N H E WA N UN I V ERS I TA S
N US A C E N DA N A 2 0 2 3
SISTEM
ALAT GERAK
OSTEOLOGI

MYOLOGI

ARTHROLOG
I
 Fungsi Tulang
o Membentuk rangka tubuh
o Perlekatan otot
o Proteksi organ/viscera
o Fungsi Erythropoesis
o Deposit Calsium + Phosphor
o Basis mekanis untuk gerakan otot (alat gerak pasif)
OSTEOLOGI UMUM
⚫Tulang adalah struktur
hidup yg keras ,kaku
& kuat
⚫Membentuk rangka
tubuh
→ SKELETON
⚫Macam-macam tulang
menurut “BENTUK”:
 Os longum
 Os brevis
 Os planum
 Os irregularis
 Os sesamoidea
 Pembagian dan jumlah tulang

o CRANIUM - Neurocranium =8
(CAPUT) - Viscerocranium = 14
- Ossicula Auditoria =6

o COLLUM - Os Hyoid =1

o TRUNCUS - Vertebra = 26
- Sternum =1
- Costa = 24

o Extremitas Superior = 64
o Extremitas Inferior = 62
TOTA = 206
L
Struktur tulang
Terdiri dari :
◦SUBSTANTIA COMPACTA
◦SUBSTANTIA SPONGIOSA
◦MEDULLA OSSEUM

Ujung-ujung tulang → EPIPHYSIS


Bagian tengah → DIAPHYSIS
Diantaranya →
METAPHYSIS
KLASIFIKASI
1.
SKELETON
SKELETON AXIALE
• Cranium
• costa-sternum
• Columna vertebralis
2. SKELETON
APPENDICULARE
• EXTREMITAS SUPERIOR
• EXTREMITAS INFERIOR
CRANIU
MNEURO CRANIUM
VISCERO CRANIUM (SPLANCNO CRANIUM)
NEURO


CRANIUM
Os occipitale (1)
Os temporale (2)
• Os parietale (2)
• Os frontale (1)
• Os sphenoidale (1)
• Os eithmoidale (1)
• Os Maleus, Incus & Stapes (6)
VISCERO CRANIUM (SPLANCNO
CRANIUM)
Os maxilla (2)
Os mandibula (1)
Os Zygomatica (2)
Os nasalis (2)
Os lacrimale (2)
Os vomer (1)
Os palatinae (2)
Os concha nasalis inferior (2)
sutura
Os
cranium
Mrpk tulang pipih dan tulang tdk
beraturan
Persendian: sutura suatu
synarthrosis
Struktur diploe, tdk ada diaphysis
/epiphysis
Tdd bone narrow
COLUMNA
VERTEBRALIS
PENDAHULUAN

Ruas-ruas tulang belakang


Discus intervertebralis
Terdiri dari 33 buah:
 7 Vertebra cervicalis
 12 Vertebra thoracalis
 5 Vertebra lumbalis
 5 Vertebra sacralis
 4 Vertebra coccygeus
Skleton Axiale
COLUMNA
VERTEBRALIS

5
4

⚫ Anterior Lordosis
⚫ PosteriorKyphosi
s
MORFOLO
GI :
Vertebrae
◦ Corpus
◦ Arcus td pediculus
dan lamina
◦ Processus spinosus
◦ Processus transverses
◦ Processus articularis
Foramen vertebralis → Canalis vertebralis (dilalui Medulla spinalis)
Cervicalis Thoracalis Lumbalis

Corpus Kecil (segiempat) Sedang (jantung) Besar (ginjal)

For. Vert. segitiga bulat bulat

Proc. spinosus Pendek & bercab. Panjang & runcing Besar & pendek
dua

Proc. For. costotransversarum Fovea costalis (8) Melintang (+ Proc.


transversus Mammilaris)
Vertebra cervical
Jenis persendian pada vertebra
synarthrosis diarthrosis
Cavum thorac
Kerangka dinding:
Vertebra thorac
Discus intervertebral
Costae
Cartilago costae
Sternum
Lapisan tdd
-lap luar: kulit
-lap tengah : otot
pada thorak
-lap dalam: otot pada
costa
COST
Ae
12 pasang
Melekat pd vert.thoracalis ke
sternum
3 kelompok:

1. Costa Vera (costa I-VII)


2.Costa Spuria (costa VIII-X)
3.Costa Fluctuantes (costa XI-XII)
Typical
costae
STERNU
M
Tdd:
Manubrium sterni
Corpus sterni
Processus xiphoideus
(=proc. Ensiformis)
Bersama costa
membentuk
SKELETON THORACIS
Manubrium sterni
Bersendian dgn
-clavicula dan
costa
i,rawan costa 2.
terletak
berhadapan dgn th
3-4
-corpus sterni
bersendian dgn manubrium mll
sendi fibrokartilago
art.manubriosterni
bersendian dgn xyphoid
-angulus sterni ludovici:
Tbtk dari manubrium dgn corp
Os
clavicula
- terletak horizontal
-ujung medial bersendian dgn sternum
dan costa 1
-ujung lateral dgn akromion.
-2/3/medial cembung ke depan dan
1/3 lateral cekung ke depan

F/:
-pelekatan otot
-mempertahankan lengan atas
menjauhi tubuh.
-menyalurkan daya dari lengan
atas ke aksial
Persendian vertebra thoracal
Persendian costa dgn sternum

Tdpt :
Costa 1 brp
synarthrosis
ligament dan
articulatio diarthrosis
Vertebra lumbalis
DISCUS
INTERVERTEBRALIS
Terdiri dari :

Annulus fibrosus
Nucleus
fibrosus
Berfungsi sbg
--- Shock
absorbers
Letak : diantara
2 corpus vert.
VERT. SACRALIS (= OS
SACRUM) & OS
COCCYGEUS
Td. 5 ruas vertebrae 
Os Sacrum
Berbtk segitiga, basis di
cranial, apex di caudal
Facies pelvicum & facies
dorsalis
Foramina
intervertebralis
Crista sacralis media
Terdpt hiatus sacralis
persendian
Coxa
e 3 tulang
Gabungan
di acetabulum.
Bersendian dgn sacrum dgn
art.sacroiliaca mbtk ddg anterolateral
pelvis
Bersendian dgn pelvis di anterior pd
symphysis
pubis
Os Permukaan lateral
Bagian atas btk gepeng
ilium memiliki crista iliaca yg dpt
di raba diseluruh kulit.
Depan: SIAS /SIAI
Blkg : SIPS /SIPI
tuberculum iliacum, linea
glutea
Perm luar berombak, cembung Incisura ishiadica mayor
di depan cekung di belakang
perm medial
-tdpt fossa iliaca
Bag post:
Tdpt tuberositas ischiadica.
Os Terdapat linea arcuata

ischium
Berbentuk L tdd Diantaranya terdapat incisura
mayor dan minor yg dibentuk
bagian yg tebal : corpus tipis : menjadi for. ischiadica mayor
ramus minor o/ lig sacrotuberale dan
Spina ischiadica di bag lig sacrospinal
posterior
Os
pubis
Terbagi: ramus inferior dan Crista pubica mrpk tepi corpus pubis
superior serta corpus dan di bag lateral berakhir pada
tuberculum pubicum
corpus bersatu di ant:
symphysis
Ramus sup : hub ilium dna
ischium pd acetabulum
Ramus inf :hub ramus
ischiasdica di bwh
for. obturatum
Perm.luar os coxae ada
ACETABULUM
Terdapat foramen obturatum yg
bersendian dgn femur besar akibat bentukan dari 3 tulang
tsb

di art. Coxae
-dasar acetabulum dinamakan
fosa acetabuli
Ditutupi tlg rawan.
Persendian pelves
Perbedaan pelvic male dan female
True
pelves
Batas atas/pelvic inlet/PAP
Batas bawah/pelvic outlet
Ukura
n
SKELETON
EXTREMITASAPPENDICULARE
SUPERIOR
(Ossa Membri Superior)

 CINGULUM EXTREMITAS SUPERIOR


🞄 Os SCAPULA
🞄 Os CLAVICULA
 EXTREMITAS SUPERIOR LIBERAE
🞄 Os HUMERUS
🞄 Os RADIUS
🞄 Os ULNA
🞄 Ossa CARPALIA
🞄 Ossa METACARPALIA
🞄 Ossa PHALANGES (=Ossa Digitorum)
ekstrimitas
art,.cubiti
Morfologi tulang ekstrimitas superior Jenis sendi art cubiti
Morfologi tulang ekstrimitas inferior Gerakan art cubiti
Tulang penyusun artic Art radiocarpi
temporomandibulari Art coxae
s
Jumlah sumbu art coxae
Artic.humeri
Gerakan art.coxae
Jenis sendi art
Art genu
humeri
Jumlah sumbu art Jenis sendi art genu
humeri Jumlah sumbu art genu
Gerakan yg dihasilkan Gerakan yg dihasilkan art, genu
oleh arc humeri Ligamen art genu
Penyusun art.talocruris
Ektrimitas
superior
Terbagi atas:
bahu
Lengan atas :brachii
Siku : cubiti
lengan bawah: ante brachii
Tangan : carpal
Bahu
(shoulder)
Tulang bahu tdd clavicula dan
skapula yg bersendian satu dgn
lain pada articulatio
acromioclavicularis.
Dan bersendian dgn humerus di
articulatio glenohumerale
Os tulang pipih btk segitiga, dipost
antara iga 2-7.
scapulae Perm posterior:
- spina scapulae berjalan
horisontal menonjol ke belakang,
ujung lateral membentuk
akromion bersendian dgn
clavicula.
Terbagi menjadi fosa supraspinata
dan fossa infraspinata
Angulus superolateral scapula
membentuk cavitas fossa
glenoidalis yg bersendian dgn
caput humeri
Proc.coracoideus menonjol ke
atas dan ke depan di atas cavitas
glenoidalis
Permukaan anterior scapulae
cekung membentuk fosa
subscapularis.
Bagian bawah : angulus inferior
dpt mudah diraba dan petunjuk
iga ke 7 dan proc spinosus Th VII
Caput merupakan ujung atas , 2/3

Os Humerus (brachdairii)kepala
sendi ,bersendian

dengan cavitas glenoidalis


scapula.
Di bawah nya terdapat colum
anatomicum
pertemuan ujung atas humeri dan
corp humeri terdapat collum
chirurgicum
Pada bagian anterior terdapat:
-tuberositas deltoidea
-epicondilus medialis dan lateralis
-Capitulum humeri akan bersendian
dgn caput radii.
Terdapat troclear ulna yang akan
bersendian dgn insicura troclearis
ulna.

Di atas capitulum ada fossa radii


tempat flexi os radii dan fossa
coroid utk tempat os ulna
Pada posterior terdapat
- sulcus spiralis yg dilewati a.radialis
Di atas troclear tdpt fossa olecranii yg
menerima olecranon os ulna saat
keaadan ekstensi
Ante Os radii
brachii
Os ulna
Os Ujung atas ulna besar dinamai

ulna
tulang medial lengan bawah.
ujung atas bersendian dgn
proc olecranii yg bersendian dgn
troclearis humeri, dibawahnya
terdapat proc coronoiddeus yg
humerus di sendi siku dan caput memiliki insicura radii utk
radii di art radioulnaris bersendian dgn caput radii.
superior/proksimal
Corpus ulna mengecil dari atas ke Terdpt 3 permukaan
bawah
-Margo posterior
-Margo anterior terdapat fosa
supinatorius batas bawahnya
tajam dikenal crista supinatorius
merupakan origo m supinatorius
-Margo lateral ; tajam
Os
radiipd sendi siku dan dgn
Ujung atas bersendian dgn
humerus
ulna di art. Radioulnaris sup.
Tdpt caput cirkular kecil yg
bersendian dgn capitulum humeri
yg cembung, dibawahnya terdapat
collum
Ujung bawah bersendian dgn os
scaphoideum dan os lunatum dan
dgn ulna pada art radioulnaris
inf.
Tdpt proc styloideus di bag lateral,
di medial tdpt incisura ulnaris yg
bersendian dgn caput bulat ulna
Corpus radii kecil di atas dan lebar
dibawah kebalikan dari ulna
Terdpt margo interosseous sbg
perlekatan membr interosea
Supinasi/pronasi
Fleksi/ekstensi
Carpalia, Metacarpalia &
Phalanges

Ossa carpalia :
Proximalis :
• Os Scaphoideum
• Os Lunatum
• Os Triquetrum
• Os Pisiforme

Distalis :
• Os Trapezium
• Os Trapezoideum
• Os Capitatum
• Os Hamatum
Os capitatum yg pertama
osifikasi, mrpk terbesar.
Yg lain 12 thn
Os scapoid yg sering fraktur
Os lunatum yg sering
dislokasi
Os pisiforme yg terkecil
Os hamatum btk khas spt
hook
Ada 8 os carpalia
Bagian anterior di medial dan
lateral mencekung perlekatan
retinakulum flexorum, shg
terbentuk canalis osteofascialis ---
n medianus
metacarpalia
Tdpt 5 os metacarpal Corpus mempunyai cekulkanga
Tdd: basis,corpus caput n dan pot melintang btk segitiga.
Os metacarpal 1 sangat
mobile,letak lebih
anterior
Basis : bersendian dgn
os carpal
bag distal : art
radiocarpalis
Caput mbtk jari bersendian dgn
phalank proksimal :art
metacarpophalngea
phalanges
Tdpt 3 phalanx utk tiap jari kecuali
ibu jari
Tdd: distal intermediat proksimal
SKELETON
EXTREMITAS INFERIOR
(OssaAPPENDICULARE
Membri Inferior)
 CINGULUM EXTREMITAS INFERIOR
🞄 Os Coxae
🞄 Os Ilium (2)
🞄 Os Ischium (2)
🞄 Os Pubis (2)
 EXTREMITAS INFERIOR LIBERAE
🞄Os Femur (2)
🞄Os Patella (2)
🞄Os Tibia (2)
🞄Os Fibula (2)
🞄Ossa Tarsalia (14)
🞄Ossa Metatarsalia (10)
🞄Ossa Phalanges (28)
Femur Tibia &
Fibula
tdd: caput, collum dan trocanter
mayor minor.
Os Caput: btk 2/3 bola dan
berartikulasi dgn acetabulum

femur membtk art.coxae.


Tdpt Fovea capitis:
Tmpt perlekatan ligamen dan
suplai darah
Bagian collum menghub
caput dgn corpus berjalan ke
bawah belakang dan lateral ,
btk sudut 125
Trocanter mayor minor dihub
oleh linea intertrocanterica.
Batang femur cembung ke
depan, licin bag depan Terdapat pula fosa poplitea
juga condilus lateral,medial
Bagian posterior terdapat yang dihubungkan oleh
linea aspera perlekatan m permukan sendi utk patela.
bicep femoris dan
tuberositas glutealis u/ m Membentuk art.genu
.gluteus max
Os
Patella

Berlokasi dlm m quadriceps femoris


Termsk os sesamoid
F/ melindungi sendi lutut
Tdd: Basis apex fasies,
Condilus lat tdpt fasies art
utk fibula
Os Condilus medial tdpt alur
tibia
Os medial tungkai bawah. untukm.semimembranosus
Bersendian dgn femur pd
condylus femoris dan
caput
fibula.
Bag bawah dgn talus dan
distal fibula
Ujung atas: condilus
lateral/medial diantaranya
terdapat eminentia
intercondylaris
Corpus tibia berbentuk Bag post:
segitiga tdpt 3 fasies dan 3
Tdpt linea muskuli solei yg
margo
membelah menjadi area
Margo anterior dan medial /lateral
serta fasies medial terletak
medial Ujung bawah melebar dan
subcutan serta menonjol
ujung post ada sendi pelana
mudah diraba.
utk talus
Tuberositas tempat melekat
lig patela bagian dari
margo anterior
Margo ant bag bawah akan
menyatu dgn maleous
medialis
Os Tulang lateral ekst bawah.

fibula tdk berartikulasi pd sendi


genu namun pada
art.talocrural di kaki.
Caput ;tdpt proc styloideus
dan bersendian dgn
condylus lateralis tibia
Corpus : 4 margo 4 fasies
Ujung bawah fibula tdpt maleous f/ alat gerak pasif
lateral btk segitiga disini
terdapat fasies artikularis utk -melekatnya otot
sendi talocruralis. -Membantu tibia.
-Menggerakkan tulang kaki
Tarsalia, Metatarsalia &
Phalanges
Ossa Tarsalia :
• Os Talus
• Os Calcaneus
• Os Naviculare
• Os Cuboideum
• Os Cuneiforme intermediate, lateral
Os
calcaneus
Os plg besar, membentuk
promentia tumit.
Artikulasi di atas dgn talus
dan di depan dgn os Fasies sup tdpt 2 fasies utk
cuboideum talus dipisahkan oleh sulcus
calcanei
Fasies post btk promentia
tumit, tdpt crista tranversal Fasies medialis ada tonjolan
utk tendo achiles sustentaculum talli utk
perlekatan tendon m tibialis
Fasies ant berartikulasi dgn
post
os cuboideum
Fasies lateral rata
Pembagian persendian sc
umum
SYNARTHROSIS DIARTHROSIS
Terdapat jaringan diantaranya ◦ Pada persendiaan tidak ada jaringan
(bukan rongga) diantaranya
Tidak dapat digerakkan atau
sedikit bergerak
SYNARTHROS
o
IS 1
Beberapa bentuk synarthrosis:
A. SYNDESMOSIS (tdpt jar fibrous)
1. SUTURA →pd calvaria cranii
2. GOMPHOSIS →pd perlekatan gigi
3. SYNDESMOSIS ELASTICA →antara arcus vertebrae
4. SYNDESMOSIS FIBROSA →antara radius-ulna
syndesmosis
SYNARTHROS
IS II
B. SYNCHONDROSIS
SYNCHONDROSIS (btk symphisis) →sendi pd axis tubuh (antara
corpus vertebra +sternum + SOP)
C. SYNOSTOSIS tlg-tlg btk
os coxae os sacrum
Art cartilago
 Synchondroses
🞑 Hubungan dgn cart.
Hyaline
🞑 Cth.sternum dgn costa
🞑 Trmsk Synarthoses

 Symphyses
🞑 Dihubungkan oleh
Fibrocartilage
Temsk synarthroses
DIARTHROSIS
o Sendi yg terbanyak pd tubuh manusia

o Ciri-ciri utama,terdapat:
 CAVUM ARTICULARE
 CAPSULA ARTICULARE
 CAPUT+CAVITAS GLENOIDALIS
 Gerakan luas

o Ciri-ciri tambahan(alat bantu sendi),bisa


terdpt:
 LIGAMENTUM
 DISCUS ARTICULARE : shok breaker
 BURSA MUCOSA
 Caput + cavitas articulare →dilapisi CARTILAGO ARTICULARE :
brp cart. Hialin sbg bantalan

 Cavum articulare → berisi SYNOVIA (cairan sendi)


 Capsula articulare, td :
o Stratum/membrana fibrosum (bgn luar)
o Stratum/membrana Synoviale (bgn dalam)-produksi cairan synovial
Morfologi Diarthrosis
1. Articulatio GINGLYMUS (= Hinge Joint/ Art.Trochlearis = engsel)
2. Articulatio TROCHOIDEA (= Pivot Joint = pasak)
3. Articulatio SELLARIS (= Saddle Joint = pelana)
4. Articulatio CONDYLOIDEA (= Art. Ellipsoidea)
5. Articulatio GLOBOIDEA (= Ball & Socket Joint = spheroidea )
6. Articulatio PLANA (= Plane Joint = sendi peluru)
PERSENDIAN EXT.
INF
1. ARTICULATIO SACROILIACA
2. SYMPHYSIS OSSEUM PUBIS
3. ARTICULATIO COXAE
4. ARTICULATIO GENU
5. ARTICULATIO
TIBIOFIBULARIS
6. ARTICULATIO TALOCRURALIS
7. - ARTICULATIONES PEDIS
- Art. Intertarsea
- Art. Tarsometatarsea
- Art. Intermetatarsea
- Art.
Metatarsophalangea
Art(es)
Interphalangea
PERSENDIAAN
CAPUT
Hanya ada 3 btk persendiaan pd cranium:
 SYNARTHROSIS :
1. SUTURA (pd calvaria cranii)
2. SYNOSTOSIS (pd basis cranii + viscerocranium)
 DIARTHROSIS:
3. ART.TEMPOROMANDIBULARIS

Sutura utama pd calvaria cranii


 Sutura coronalis (os frontale – os parietale)
 Sutura sagittalis (antara os parietale)
 Sutura lambdoidea (os occipitale – os parietale)
PERSENDIAN
COLLUM
 Terdapat persendian :
o SYNARTHROSIS
 Syndesmosis fibrosa
- os Hyoideum thd cartilago laryngeus
- lig. Interspinosum + lig. Supraspinosum → antara proc. Spinosus vertebra
cervical II – VII
- lig. Longitudinale ant + post → antara corpus vert. cerv
- lig. Intertransversarii → antara proc.trans vert. cer II –VII
 Synchondrosis → discus intervertebralis antara vert. cerv. II – VII
 Syndesmosis elastica → lig. Flavum → antara arcus vert. cerv.II – VII
ART.
HUMERI
- Dibentuk
-
: Caput Humeri + Cavitas Glenoidalis scapula
: Art. Globoidea (Diarthrosis)
Type Discus Art : Tidak ada
- Ligamentum : - lig. Glenohumerale (sup, med, inf)
- - lig. Coracohumerale
- lig. Transversum humeri
- Gerakan : - Ante + Retroflexi → Hyperflexi
- Adductio + Abductio (→Hyperabductio)
-rotasi → circumdictio
- Lain-lain :
- Persendian paling luas
- gerakannya
- Selalu bergerak bersama → art. st.clav + art. cor.acr
Dicranialnya → ARCUS CORACOACROMIALIS
- (proc.coracoideus + acromion + lig coracoacromiale)
Dikelilingi → ROTATOR CUFF (m.supraspinatus,
- m.infraspinatus, m.teres minor,
m.subscapularis)
Terdapat bursa subdeltoideus, subacromialis,
subscapularis.
ART.
CUBITI
- Dibentuk :
- Capitulum radii + Incisura Radialis Ulnae (1)
- Trochlea Humeri + Incisura Semilunaris Ulnae (2)
- Capitulum humeri + Capitulum Radii (3)
- Ada 3 sendi → jadi 1 sendi
- Type : Art. Ginglymus (Diarthrosis)
- Discus Art : Tidak ada
ART.
COXAE
o Dibentuk : Acetabulum (Os Coxae) +
Caput Femoris
o Type : Art. Globoidea (Diarthrosis)
o Discus Art : Tidak ada
o Ligamentum :
- Lig. Iliofemorale
- Lig. Ischiofemorale
- Lig. Pubofemorale
- Lig. Teres Capitis
o Gerakan :
- Ante + Retroflexio
- Abductio + Adductio
- Rotasi → Circumductio
ART.
GENU
o
o
Dibentuk : Condylus Femoris + Condylus Tibiae
Type : Art. Ginglymus (Diarthrosis)
o Discus Art : Ada → sbg MENISCUS LAT + MED
o Ligamentum :
- Lig. Collaterale lat/fibulae
- Lig. Collaterale med/tibiae
- Lig. Patella
o Gerakan :
- Flexio + sdkt exorotasi
- Extensio + sdkt endorotasi
-Lig. Popliteum
o Lain-lain : terdapat Bursa Suprapatellaris, Infrapatellaris,
Prepatellaris Arcuatum
- Lig. Popliteum
Obliquum
-Lig. Cruciatum
ant + post
ART.
TALOCRURALIS
o Dibentuk : Malleolus tibialis dan fibularis + Talus
o Type : Art. Ginglymus (Diarthrosis)
o Discus Art : Tidak ada
o Ligamentum :
- Lig. Deltoideum
- Lig. Tibiofibulare transversum
- Lig. Talofibulare ant + post
- Lig. Calcaneofibulare
o Gerakan : - dorsoflexio (extensio)
- plantaflexio (flexio)
terimakasih

Anda mungkin juga menyukai