Diagram alir
penentuan air
yang masuk
(inflow) ke
waduk
(ketersediaan
air)
Berdasar data debit
Mar II
Nov II
Mei II
Des II
Sep II
Feb II
Apr II
Okt II
Mar I
Agt II
Nov I
Jun II
Mei I
Jan II
Des I
Sep I
Feb I
Apr I
Okt I
Agt I
Jun I
Jan I
Jul II
Jul I
2003 3.77 3.18 5.47 7.62 5.39 4.36 3.58 3.44 3.31 2.57 2.22 2.44 2.07 1.82 1.80 1.69 1.74 2.26 3.66 2.80 2.62 3.57 3.12 8.23
2004 6.45 6.39 9.21 7.70 8.89 7.35 8.17 6.98 6.07 4.81 4.50 2.24 2.48 2.24 1.90 1.85 2.13 2.92 2.60 2.38 3.18 5.39 5.66 6.89
2005 7.78 7.75 5.76 5.35 6.79 6.12 9.63 8.16 6.78 4.26 3.80 4.74 2.84 2.34 1.81 1.57 1.56 1.92 2.22 2.88 3.00 3.70 4.99 6.08
2006 6.95 10.18 6.88 5.22 5.74 5.01 7.15 5.53 6.56 5.10 4.62 2.52 2.22 2.22 2.22 2.22 2.21 1.96 1.89 1.89 2.57 3.34 3.90 4.95
2007 1.32 1.62 3.17 2.33 4.44 2.68 2.47 2.06 1.48 1.33 1.36 1.28 1.06 0.90 0.90 0.98 0.89 0.74 0.72 0.87 2.31 2.96 18.74 4.44
2008 16.95 8.07 15.03 12.12 5.09 3.84 2.33 2.31 2.24 1.37 1.05 0.87 0.69 0.55 0.51 0.59 0.61 0.53 0.85 0.96 1.44 1.10 1.64 2.63
2009 0.98 2.30 5.78 2.81 0.56 1.00 0.47 0.85 0.43 1.54 0.32 0.80 0.19 0.36 0.15 0.19 0.13 0.14 0.13 0.07 0.15 0.14 0.17 0.26
2010 0.47 0.56 0.81 1.72 1.75 1.57 1.93 1.94 1.46 2.79 1.24 1.25 0.87 0.81 0.64 0.62 1.17 2.19 1.38 2.40 4.05 1.53 3.20 4.00
2011 4.26 4.05 3.53 3.17 4.80 4.34 6.71 5.91 4.87 3.85 2.78 2.46 2.41 0.79 0.48 0.34 0.34 0.09 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
Debit andalan berbasis tahunan
rerata tahunan
Mar II
Nov II
Mei II
Des II
Sep II
Feb II
Apr II
Okt II
Mar I
Agt II
Nov I
Jun II
Mei I
Jan II
Des I
Sep I
Feb I
Apr I
Okt I
Agt I
Jun I
Jan I
Jul II
Jul I
2003 3.77 3.18 5.47 7.62 5.39 4.36 3.58 3.44 3.31 2.57 2.22 2.44 2.07 1.82 1.80 1.69 1.74 2.26 3.66 2.80 2.62 3.57 3.12 8.23 3.447
2004 6.45 6.39 9.21 7.70 8.89 7.35 8.17 6.98 6.07 4.81 4.50 2.24 2.48 2.24 1.90 1.85 2.13 2.92 2.60 2.38 3.18 5.39 5.66 6.89 4.932
2005 7.78 7.75 5.76 5.35 6.79 6.12 9.63 8.16 6.78 4.26 3.80 4.74 2.84 2.34 1.81 1.57 1.56 1.92 2.22 2.88 3.00 3.70 4.99 6.08 4.660
2006 6.95 10.18 6.88 5.22 5.74 5.01 7.15 5.53 6.56 5.10 4.62 2.52 2.22 2.22 2.22 2.22 2.21 1.96 1.89 1.89 2.57 3.34 3.90 4.95 4.294
2007 1.32 1.62 3.17 2.33 4.44 2.68 2.47 2.06 1.48 1.33 1.36 1.28 1.06 0.90 0.90 0.98 0.89 0.74 0.72 0.87 2.31 2.96 18.74 4.44 2.543
2008 16.95 8.07 15.0312.12 5.09 3.84 2.33 2.31 2.24 1.37 1.05 0.87 0.69 0.55 0.51 0.59 0.61 0.53 0.85 0.96 1.44 1.10 1.64 2.63 3.474
2009 0.98 2.30 5.78 2.81 0.56 1.00 0.47 0.85 0.43 1.54 0.32 0.80 0.19 0.36 0.15 0.19 0.13 0.14 0.13 0.07 0.15 0.14 0.17 0.26 0.830
2010 0.47 0.56 0.81 1.72 1.75 1.57 1.93 1.94 1.46 2.79 1.24 1.25 0.87 0.81 0.64 0.62 1.17 2.19 1.38 2.40 4.05 1.53 3.20 4.00 1.682
2011 4.26 4.05 3.53 3.17 4.80 4.34 6.71 5.91 4.87 3.85 2.78 2.46 2.41 0.79 0.48 0.34 0.34 0.09 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 2.299
Q(30%) 6.95 10.18 6.88 5.22 5.74 5.01 7.15 5.53 6.56 5.10 4.62 2.52 2.22 2.22 2.22 2.22 2.21 1.96 1.89 1.89 2.57 3.34 3.90 4.95 4.29
Q(60%) 1.32 1.62 3.17 2.33 4.44 2.68 2.47 2.06 1.48 1.33 1.36 1.28 1.06 0.90 0.90 0.98 0.89 0.74 0.72 0.87 2.31 2.96 18.74 4.44 2.54
Q(80%) 0.47 0.56 0.81 1.72 1.75 1.57 1.93 1.94 1.46 2.79 1.24 1.25 0.87 0.81 0.64 0.62 1.17 2.19 1.38 2.40 4.05 1.53 3.20 4.00 1.68
Debit andalan berbasis tengah
bulanan
Mar II
Nov II
Mei II
Des II
Sep II
Feb II
Apr II
Okt II
Mar I
Agt II
Nov I
Jun II
Mei I
Jan II
Des I
Sep I
Feb I
Apr I
Okt I
Agt I
Jun I
Jan I
Jul II
Jul I
10% 16.95 10.18 15.03 12.12 8.89 7.35 9.63 8.16 6.78 5.10 4.62 4.74 2.84 2.34 2.22 2.22 2.21 2.92 3.66 2.88 4.05 5.39 18.74 8.23
20% 7.78 8.07 9.21 7.70 6.79 6.12 8.17 6.98 6.56 4.81 4.50 2.52 2.48 2.24 1.90 1.85 2.13 2.26 2.60 2.80 3.18 3.70 5.66 6.89
30% 6.95 7.75 6.88 7.62 5.74 5.01 7.15 5.91 6.07 4.26 3.80 2.46 2.41 2.22 1.81 1.69 1.74 2.19 2.22 2.40 3.00 3.57 4.99 6.08
40% 6.45 6.39 5.78 5.35 5.39 4.36 6.71 5.53 4.87 3.85 2.78 2.44 2.22 1.82 1.80 1.57 1.56 1.96 1.89 2.38 2.62 3.34 3.90 4.95
50% 4.26 4.05 5.76 5.22 5.09 4.34 3.58 3.44 3.31 2.79 2.22 2.24 2.07 0.90 0.90 0.98 1.17 1.92 1.38 1.89 2.57 2.96 3.20 4.44
60% 3.77 3.18 5.47 3.17 4.80 3.84 2.47 2.31 2.24 2.57 1.36 1.28 1.06 0.81 0.64 0.62 0.89 0.74 0.85 0.96 2.31 1.53 3.12 4.00
70% 1.32 2.30 3.53 2.81 4.44 2.68 2.33 2.06 1.48 1.54 1.24 1.25 0.87 0.79 0.51 0.59 0.61 0.53 0.72 0.87 1.44 1.10 1.64 2.63
80% 0.98 1.62 3.17 2.33 1.75 1.57 1.93 1.94 1.46 1.37 1.05 0.87 0.69 0.55 0.48 0.34 0.34 0.14 0.13 0.07 0.15 0.14 0.17 0.26
90% 0.47 0.56 0.81 1.72 0.56 1.00 0.47 0.85 0.43 1.33 0.32 0.80 0.19 0.36 0.15 0.19 0.13 0.09 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
Q(30%) 6.95 7.75 6.88 7.62 5.74 5.01 7.15 5.91 6.07 4.26 3.80 2.46 2.41 2.22 1.81 1.69 1.74 2.19 2.22 2.40 3.00 3.57 4.99 6.08
Q(60%) 3.77 3.18 5.47 3.17 4.80 3.84 2.47 2.31 2.24 2.57 1.36 1.28 1.06 0.81 0.64 0.62 0.89 0.74 0.85 0.96 2.31 1.53 3.12 4.00
Q (80%) 0.98 1.62 3.17 2.33 1.75 1.57 1.93 1.94 1.46 1.37 1.05 0.87 0.69 0.55 0.48 0.34 0.34 0.14 0.13 0.07 0.15 0.14 0.17 0.26
Debit Andalan (Q80%)
4.50
4.00
tengah bulanan
3.50
tahunan
3.00
Q, m3/s
2.50
2.00
1.50
1.00
0.50
0.00
n
I
b
I
ar
I rI ei
I
n
I
ulI gtI p
I t I v I sI
Ja Fe M Ap M Ju J A Se Ok No De
Berdasar penurunan data debit dari data
hujan
Metode FJ Mock:
1) data DAS: luas DAS, penutupan lahan,
2) data iklim: temperatur udara, lama penyinaran
matahari, kecepatan angin,
3) data hujan harian,
4) hitung hujan kawasan (jika pos hujan > 1 buah),
5) hitung hujan tengah bulanan, jumlah hari hujan
tengah bulanan,
6) turunkan debit tengah bulanan dengan Metode FJ.
Mock.
Debit Andalan FJ Mock
Dalam studi analisa debit Andalan, DR FJ Mock mengadakan
penelitian di Indonesia.
Untuk menaksir tersedianya air disungai dengan cara methode
Water Balance DR FJ MOCK ini tergantung dari.
- Curah hujan dan hari hujan bulanan
- Evapotranspirasi
- Karakteristik hidrologi DAS
Kreteria dan Asumsi
No m Daerah
1 0% Hutan Primer, sekunder.
2 10 % - 40 % Daerah Tererosi.
3 30 % - 50 % Daerah ladang pertanian.
Soil surplus
Soil surplus adalah volume air yang akan masuk ke permukaan
tanah
Soil surplus = (R – Et) – Soil Storage
0 jika = (R – Et ) < Soil Storsge
Initial storage
Besarnya volume air pada saat permulaan perhitungan
Ditaksir sesuai dengan keadaan musim
Keseimbangan Air Permukaan
a. Curah hujan yang mencapai muka tanah
S = R – Et
Harga positif air masuk ke dalam tanah
Harga negatif sebagian air tanah akan keluar
b. Perubahan kandungan air tanah, soil storage (Sm ) =
selisih antara
c. Soil Moinsture Capacity bulan sekarang dan sebelumnya,
ditaksir berdasar kondisi porositas lapisan tanah atas dari
DAS.
Soil Moisture Capacity (Tjahyadi 1999)
Type Tanaman Type Tanah Zone Akar Soil Moisture
Capacity
Tanaman Pasir Halus 0,50 50
Pasir halus dan Loam 0,50 75
berakar pendek Lanau dan Loam 0,62 125
Lempung dan Loam 0,40 100
Lempung 0,25 75
Vn = k(Vn – 1) + ½ (1 + k).In
Dimana
Vn = Volume air tanah
k = qt/qo = faktor resesi aliran air tanah
qt = aliran air tanah pada waktu t (bulan ke t)
qo = aliran air tanah pada waktu 0 (bulan ke 0)
Vn = Volume air tanah bulan ke n
Vn-1 = volume air tanah pada bulan ke n-1
Besar Aliran Sungai ditentukan berdasar
formula sbb
BF = I – (Vn – Vn-1)
DRO = WS – I
QRO = (DRO + BF) x A
Dimana:
BF = Base Flow
DRO = Aliran Permukaan (Direct Run Off)
WS = Water Surplus
QRO = Debit Efektif
A = Luas Daerah Tangkapan
Debit Andalan Pertemuan ke 6 24
Hujan Bulanan
Tahun Rata - rata Bulanan (mm ) dan hari hujan
Bulan Jan Feb Mart April Mei Juni Juli Ags Sept Okto Nop Des
1989 R 349 288 455 241 289 217 0 0 4 4 65 282
HH 6 12 10 11 6 10 6 8 6 12 10 9
1990 R 509 307 398 141 442 275 170 186 124 154 259 269
HH 9 1 8 6 6 4 3 3 4 6 12 7
1991 R 79 154 140 434 152 211 24 58 56 60 59 194
HH 4 4 5 10 7 3 1 3 2 3 6 6
1992 R 0 0 0 12 52 0 65 88 106 121 51 180
HH 0 0 0 1 5 0 3 2 4 7 2 8
1993 R 0 84 224 222 168 304 70 24 27 75 150 202
HH 0 4 8 4 8 9 3 2 3 3 7 12
1994 R 187 205 175 75 0 0 56 124 6 167 66 231
HH 8 6 9 7 0 0 4 6 1 7 3 3
1995 R 129 180 305 319 292 238 233 299 235 282 387 94
HH 7 7 9 7 7 9 11 10 11 13 12 10
1996 R 74 115 86 107 75 98 71 118 373 514 520 476
HH 8 10 7 8 9 11 7 9 18 22 19 18
1997 R 125 358 92 86 92 40 43 0 46 62 32 128
HH 7 15 7 7 7 4 3 0 4 4 3 7
1998 R 0 0 0 56 65 294 324 225 350 436 569 506
HH 0 0 0 2 4 17 20 13 15 17 22 23
1999 R 202 431 400 299 438 150 268 226 176 178 197 142
HH 13 20 16 15 18 14 13 14 14 16 20 18
PERHITUNGAN DEBIT ANDALAN
Dasar Unit Jan Feb Mar April Mei Juni Juli Agus Sept Okto Nop Des
1 Curah Hujan (R) mm 222.5 316.5 464.5 237.5 188.0 235.0 86.00 117.0 93.0 113.5 138.0 263.0
2 Hari Hujan (n) % 20.00 20.00 21.00 21.00 6.00 10.00 4.00 8.00 6.00 12.00 10.00 11.00
Limited Transpiration
3 Evapotranspiration (Ep) mm/hr 20.88 23.93 26.88 32.71 39.73 37.54 48.76 74.41 58.20 56.03 40.08 30.01
4 Expose Surface (m) % 20.00 20.00 20.00 20.00 30.00 20.00 20.00 20.00 20.00 20.00 20.00 20.00
5 (m/20)x(18-n) -2.00 -2.00 -3.00 -3.00 18.00 8.00 14.00 10.00 12.00 6.00 8.00 7.00
6 E (3)X(5) -0.42 -0.48 -0.81 -0.98 7.15 3.00 6.83 7.44 6.98 3.36 3.21 2.10
7 ET= Ep - E (3) - (6) % 21.30 24.41 27.69 33.69 32.58 34.54 41.93 66.97 51.21 52.67 36.87 27.91
Water Balance
8 S = R - Et (1) - (7) 201.2 292.0 436.8 203.8 155.4 200.4 44.07 50.03 41.79 60.83 101.1 235.1
9 Soil Storage 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
10 Soil Moinsture mmHg 50.00 50.00 50.00 50.00 50.00 50.00 50.00 50.00 50.00 50.00 50.00 50.00
11 Water Surplus (8) - (9) 201.2 292. 436.8 203.8 155.4 200.4 44.07 50.03 41.79 60.83 101.1 235.0
Run Of dan Ground water Storage
12 Infiltrasi (11) X I mmHg 40.24 58.42 87.36 40.76 31.08 40.09 8.81 10.01 8.36 12.17 20.23 47.02
13 0.5 x I ( 1 + k) 23.14 33.59 50.23 23.44 17.87 23.05 5.07 5.75 4.81 7.00 11.63 27.04
14 k x V ( n - 1) mmHg 10.00 4.97 5.78 8.40 4.78 3.40 3.97 1.36 1.07 0.88 1.18 1.92
15 Storage Vol Vn (13)+(14) 33.14 38.56 56.02 31.84 22.65 26.45 9.04 7.11 5.87 7.88 12.81 28.96
16 Vn - V(n-1) 0.00 5.42 17.46 -24.1 -9.19 3.80 -17.4 -1.93 -1.24 2.00 4.93 16.15
17 Base Flow (12)-(16) 40.24 53.00 69.91 64.94 40.28 36.29 26.23 11.93 9.59 10.16 15.29 30.87
18 Direct Run Of (11)-(12) 160.9 233.6 349.4 163.0 124.3 160.3 35.26 40.02 33.43 48.66 80.90 188.0
19 Run Off (17)+(18) 201.2 286.6 419.3 227.9 164.6 196.6 61.48 51.95 43.02 58.83 96.19 218.9
20 Luas CA 24.21 24.21 24.21 24.21 24.21 24.21 24.21 24.21 24.21 24.21 24.21 24.21
21 Debit (l/dt) 43,64 66,47. 90,9. 51,1. 35,70 44,08 13,33 11,27 9,64. 12,76 21,56 47,49