HPGD2103

GUIDANCE AND
COUNSELLING
Dr.Mohd Akhmarudi bin Mohd Yusoff, K.B;P.A
Kaunselor Berdaftar
Lembaga Kaunselor
Kementeriaan Pembangunan Wanita, keluarga dan
Masyarakat
17.2.2024 (Tutorial 3)
 SEMESTER JAN 2024
• PROGRAM: SARJANA
• TUTORIAL 1 : 27.01.2024 (Topik 1)
• TUTORIAL 2 : 3.02.2024 (Topik 2)
TUTORIAL 9: 30.03.2024 (Topik 9)
• TUTORIAL 3 : 17.02.2024(Topik 3)
• TUTORIAL 4 : 24.02.2024 (Topik 4) TUTORIAL 10 : 06.04.2016 (Topik 10)
• TUTORIAL 5 : 02.3.2024 (Topik 5)
• TUTORIAL 6 : 09.03.2024 (Topik 6)
HANTAR ASINGMENT 12.3.2024
• TUTORIAL 7: 16.03.2024 (Topik 7)
• TOTURIAL 8 : 23.03.2024 (Topik 8)
TOPIK 3: Kemahiran Komunikasi dalam Kaunseling

• HASIL PEMBELAJARAN
• Pada akhir topik ini, anda seharusnya dapat:
• 1. Tentukan prosedur yang terlibat dalam menyediakan ruang
kaunseling,pengambilan klien dan memberi jaminan kerahsiaan;
• 2. Menerangkan prosedur kaunseling dan temu bual klien;
• 3. Nyatakan bagaimana tingkah laku bukan lisan boleh
mempengaruhi kaunseling proses dan klien; dan
• 4. Bincangkan kemahiran komunikasi asas dalam kaunseling.
PENGENALAN
• Topik ini akan memperkenalkan pelajar kepada senario pada dan
kejadian semasa proses kaunseling untuk membantu kaunselor
memahami bagaimana untuk memulakan sesi kaunseling dan cara
menyediakan persekitaran yang sesuai untuk kaunseling.
• Topik ini juga akan membincangkan kemahiran asas yang mesti
diperolehi oleh kaunselor pada peringkat awal kaunseling. Sebelum
kaunseling bermula sesi, kaunselor hendaklah membuat persediaan
awal ke tempat yang sesuai, tetapkan prosedur untuk pengambilan
klien (contohnya, pelajar bermasalah) juga sebagai memberi jaminan
dan menjamin klien bahawa perbincangan semasa sesi dianggap
sebagai sulit.
SEBELUM SESI BERMULA:
• 1. Persediaan awal tempat sesi
• 2. Tetapkan prosedur pengambilan klien
• 3. Jaminan bahawa sesi kaunseling adalah SULIT.
PENGENALAN
• Selain itu, akan ada penjelasan mengenai kemahiran khusus yang
menjadi asas kepada semua pendekatan kaunseling untuk
menghasilkan kesan terapeutik serta kemahiran komunikasi asas
dalam kaunseling.
3.1PEMBELAJARAN TENTANG
KEMAHIRAN KAUNSELING
• Seorang kaunselor mengasah kemahiran kaunselingnya melalui
pembelajaran dan aplikasi mereka. Proses pembelajaran tertumpu
kepada pembelajaran kognitif di mana kaunselor membaca buku,
menghadiri kuliah, seminar dan mengambil bahagian dalam
perbincangan dengan orang lain yang terlibat dalam bidang yang
berkaitan dengan kaunseling dan psikologi. Kaunselor perlu
mengambil peluang untuk memerhatikan demonstrasi tentang betapa
spesifiknya pendekatan dalam kaunseling dilaksanakan. Pada masa
kini terdapat banyak video dan bahan audio yang dihasilkan khusus
untuk latihan kaunselor.
• Proses permohonan memberi tumpuan kepada amalan langsung.
Seorang kaunselor mempunyai peluang untuk melakonkan tindakan
kaunselor lain yang menjadi contoh untuknya atau yang lain yang dia
perhatikan melalui video tersebut. Semasa proses itu, kaunselor juga
meningkatkan kemahirannya melalui amalan memberi respons yang
sesuai dan mendapatkan maklum balas daripada rakan sekelasnya
mengenai corak tingkah lakunya.
• Kaunselor akan mendapatkan maklum balas daripada penyelianya
berkenaan kaunseling tersebut latihan yang sering dijalankan dalam
bentuk lakonan (role play) atau melalui kaunseling dengan klien
sebenar.
• Tidak jarang seorang kaunselor berasa bingung atau hairan pada peringkat awal
• amalan permohonan kaunseling. Kaunselor mungkin mempunyai pengetahuan
• pelbagai teori kaunseling daripada pembacaan atau kajiannya semasa kuliah.
• Kaunselor juga mungkin boleh membincangkan secara intelek tentang perbezaan
daripada
• satu teori dengan teori yang lain. Walau bagaimanapun, untuk menjadi seorang
kaunselor yang berkesan, dia mesti membentuk dirinya
• kemahiran komunikasi ă kemahiran yang sangat penting dalam kaunseling.
Kemahiran ini tidak boleh
• diterapkan hanya melalui pembacaan dan menghadiri kuliah. Ia mesti diamalkan
• berulang kali.
• Menurut McLeod (2013), kaunseling melibatkan komunikasi yang
dinamik
• proses antara dua individu yang berinteraksi antara satu sama lain
(Rajah 3.1).
• Proses interaksi adalah usaha bersama. Kaunselor dan klien
membawa tanggungjawab, peranan dan tingkah laku tertentu.
Kaunselor bertanggungjawab menyediakan persekitaran dan suasana
yang sesuai untuk melaksanakan sesi kaunseling dengan berkesan dan
selesa.
Figure 3.1: The dynamic communication process between a
counsellor and his client
Source: McLeod (2014)
• Apabila sesi kaunseling bermula, tujuan utama kaunselor adalah
untuk membina hubungan kepercayaan dengan klien, untuk
mewujudkan persekitaran yang tenang atau persekitaran yang
dianggap mempunyai ciri-ciri terapeutik. The kewujudan persekitaran
ini bergantung kepada personaliti kaunselor dan bagaimana sebaik-
baiknya kaunselor dapat menyampaikan ciri-ciri seperti yang
dibincangkan dalam
• Topik 1 dan 2.
• Namun begitu, terdapat beberapa kemahiran penting yang perlu
dimiliki oleh seorang kaunselor lakukan supaya interaksi kaunselor-
klien berkesan. Kemahiran yang dibincangkan di sini merujuk kepada
keupayaan untuk memerhatikan tingkah laku bukan lisan, melibatkan
diri dalam menghadiri tingkah laku, tanya soalan terbuka, „dengar‰
kepada ujaran yang tidak diungkapkan dan meringkaskan perbualan.
Kemahiran ini akan dihuraikan seperti berikut subtopik.
3.2 PERSEDIAAN AWAL
• Persediaan awal adalah penting sebelum kaunselor bertemu kliennya.
Awal persediaan akan membolehkan kaunselor menjalankan sesi
kaunselingnya dengan lancar.
3.2.1 Persekitaran Mesyuarat

• Salah satu pertimbangan yang diketengahkan dalam kaunseling ialah

tempat pertemuan.
• Satu kajian melaporkan bahawa saiz bilik boleh mempengaruhi proses
kaunseling.
• Sebagai contoh, bilik yang lebih kecil lebih berkemungkinan membuat
klien menyatakan kurang positif kenyataan apabila merujuk kepada
dirinya.
• Dalam kajian lain, didapati bahawa klien akan berasa lebih senang mencurah-curahnya
• hati kepada kaunselor jika hiasan bilik menunjukkan kesan lembut, lembut atau tenang
• (seperti penggunaan warna pastel) jika dibandingkan dengan bilik yang kelihatan
• tegang, kuat atau „sibuk‰ (seperti menggunakan warna terang seperti merah). Kajian
tentang tempat duduk
• susunan menunjukkan bahawa pelanggan yang bergantung dan mudah berputus asa
akan memilih
• tempat duduk yang lebih jauh daripada kaunselor berbanding dengan klien yang yakin,
• dominan dan berjiwa bebas. Rujuk pada Rajah 3.2 untuk contoh tempat duduk
• susunan dalam bilik kaunselor.
• Walaupun kajian telah menunjukkan perkaitan antara alam sekitar
dan keberkesanan kaunseling, malangnya, kaunselor biasanya tidak
mempunyai kuasa dalam mendapatkan tetapan bilik yang ideal. Di
sekolah tertentu misalnya, kaunselor tidak dilengkapi dengan bilik
kaunseling khas. Mesyuarat untuk kaunseling tujuan dijalankan di
mana-mana bilik yang ada atau tidak digunakan.
• Sebagai seorang kaunselor, anda mesti sedar bahawa pertemuan
antara anda dan klien anda boleh menjadi punca tekanan dan
ketakutan bagi klien. Oleh itu, pelanggan mestilah disediakan dengan
suasana yang boleh membuatkan dia berasa selamat dan selesa.
Perbualan antara anda dan pelanggan tidak boleh didengari oleh
orang lain yang mungkin melalui bilik itu. Biasanya, kaunselor akan
sediakan tempat yang sederhana, ceria tanpa halangan (seperti meja)
antara kerusi klien dan kaunselor. Kita juga mesti ingat itu juga banyak
hiasan di dalam bilik kaunseling boleh menyebabkan tumpuan klien
beralih daripada kaunselor.
Aktiviti 3.1
• Given that many schools do not have a special counselling room, what
are the appropriate locations to conduct the counselling session at the
school? (Memandangkan banyak sekolah tidak mempunyai bilik kaunseling khas, apa
adalah lokasi yang sesuai untuk menjalankan sesi kaunseling di
sekolah?
How can a counsellor make these places safe and comfortable for his
clients? Bagaimana seorang kaunselor boleh menjadikan tempat-tempat ini selamat
dan selesa untuknya
klien?

Share your answers with your coursemates in the myINSPIRE forum.

3.2.2 Procedure for Accepting Clients
(Prosedur Penerimaan Klien)
• Secara amnya, klien memulakan sesi kaunseling dengan mengisi
borang yang disediakan maklumat tentang latar belakangnya.
Sesetengah kaunselor mewajibkan klien untuk menjawab soalan
tertentu seperti ujian kerjaya atau soal selidik personality jika
kaunselor berpendapat ia akan membantu klien. Di beberapa institusi
yang lebih tinggi pembelajaran, selain daripada ujian yang dinyatakan
di atas, pelanggan juga terlibat dalam pendek temu bual yang
biasanya dijalankan oleh pembantu kaunselor sebagai sebahagian
daripada proses pengambilan pelanggan. Kaunselor di sekolah tidak
perlu melaksanakannya prosedur formal kerana biasanya tiada masa
yang mencukupi untuk berbuat demikian.
• Prosedur pengambilan adalah perlu untuk memperoleh sejarah kes
klien.
• Sejarah kes pelanggan ialah fakta maklumat tentang pengalaman
masa lalu dan sekarang yang berkaitan dengan kerjaya klien. Ia juga
boleh dikaitkan dengan pelanggan awal pengalaman zaman kanak-
kanak.
3.2.3 Counsellor and Confidentiality
(Kaunselor dan Kerahsiaan)
• Apa sahaja yang dibincangkan semasa sesi kaunseling adalah
disifatkan sulit.
• Kaunselor bertanggungjawab untuk menghormati dan mengekalkan
rahsia klien melainkan terdapat persetujuan bertulis untuk tidak
berbuat demikian. Hubungan antara kaunselor dan klien adalah unik.
• Seorang klien harus berasa selesa untuk membincangkan perkara-
perkara dengan kaunselornya. Perbincangan mungkin mengenai
perkara yang bersifat emosi, yang menyebabkan ketakutan dan
kerisauan dalam dirinya atau yang klien telah simpan sendiri selama
ini.
• Asalkan klien meletakkan kepercayaan dan harapan kepada kaunselor
iaitu kaunselor hendaklah menghormati klien dengan menjaga
rahsianya. Dengan kata lain, kerana terdapat hubungan rapat antara
kepercayaan dan kerahsiaan, seorang kaunselor mestilah sentiasa
menghormati hak klien dan tidak membocorkan maklumat sulit
kliennya kepada orang lain melainkan dengan persetujuan klien atau
jika dia dipaksa oleh mahkamah untuk mendedahkan mereka.
• Seorang kaunselor juga mesti tampil sebagai seorang yang boleh
diharap dalam membina kepercayaan klien, bukan sahaja dengan
mematuhi janji yang dibuat atau demi berbudi bahasa (Luxmoore,
2014). Seorang kaunselor yang tidak dapat menepati masa untuknya
sesi perundingan akan dianggap oleh klien sebagai kaunselor yang
tidak boleh dipercayai.
ACTIVITY 3.2
• Provide examples of your own to show how a counsellor can appear
as someone who is trustworthy and dependable.
(Sediakan contoh anda sendiri untuk menunjukkan bagaimana
kaunselor boleh tampil sebagai seseorang yang boleh dipercayai dan
boleh dipercayai).

• Share your answers in the myINSPIRE online forum.

3.3 FIRST COUNSELLING INTERVIEW
• Untuk menjalankan sesi kaunseling, terdapat prosedur tertentu yang
mesti ada diikuti. Nelson-Jones (2012) mencadangkan produre khusus
kaunseling yang proses beberapa pergerakan dari satu fasa ke fasa
yang lain dalam urutan yang dijangkakan.
• Ada permulaan, pertengahan sesi dan akhir. Justeru, seorang
kaunselor perlu tahu prosedur yang sesuai: bagaimana untuk
memulakan, meneruskan dan menamatkan temu duga.
• Rajah 3.3 menunjukkan prosedur temu bual atau perundingan
kaunseling.
Rajah 3.3 menunjukkan prosedur temu bual atau
perundingan kaunseling.
Source: Nelson-Jones (2012)
• Beginning a session (Memulakan sesi)
• Structuring interview session (Menstruktur sesi temu duga)
• Explaining session goals (Menjelaskan matlamat sesi)
• Ending a session (Menamatkan sesi)
• Making references (Membuat rujukan)
3.3.1 Beginning a Session (Memulakan sesi)
• Dalam subtopik ini, kita akan membincangkan cara memulakan sesi
kaunseling sama ada dengan kaunselor pelatih atau kaunselor pakar.
• Selepas kaunselor diperkenalkan dengan klien, sebaiknya kaunselor
memanggil klien dengan namanya, sekurang-kurangnya sekali.
• Kaunselor boleh mengambil masa beberapa minit untuk berbual
pendek bagi membantu klien mengurangkan kebimbangannya.
• Walau bagaimanapun, jangan terlalu lama bercakap kecil kerana ia
boleh mengalihkan fokus klien jauh daripada isu sebenar. Seorang
kaunselor mungkin ingin memulakan sesi kaunseling dengan
membuat kenyataan berikut:
Beginning a Session (Memulakan sesi)
• (a) „Kami mempunyai kira-kira 30 minit. Bolehkah anda beritahu saya
apa itu anda ingin bercakap dengan saya tentang dan bagaimana saya
boleh membantu anda?
• (b) „Kami diberi masa kira-kira satu jam. Anda boleh teruskan dan
beritahu saya apa itu anda ingin berkongsi dengan saya.
• (c) „Bolehkah anda beritahu saya apa yang anda harapkan daripada
seorang kaunselor? Kami mempunyai kira-kira 45 minit.
• (d) „Sila beritahu saya bagaimana saya boleh membantu anda. Kami
ada kira-kira 30 minit.
• Contoh-contoh yang diberikan, sebenarnya, mewujudkan struktur kaunseling.
pertama,klien diberi idea tentang had masa. Kedua, kaunselor membuat pernyataan
yang menunjukkan bahawa tanggungjawab mengarahkan perundingan adalah di atas
klien. Oleh itu, terpulang kepada klien untuk menggunakan masa yang diperuntukkan
dengan bijak.
• Klien yang dihantar kepada kaunselor oleh pihak ketiga seperti ibu bapa atau pihak
mahkamah biasanya lebih cemas. Selalunya, pelanggan jenis ini kurang bekerjasama
semasa sesi kaunseling. Keadaan sebegini memerlukan kaunselor untuk membuat
persediaan tambahan. Apa yang paling penting ialah kaunselor mampu menyampaikan
kefahaman dan kebimbangannya terhadap klien. Dalam kes sedemikian, kaunselor
mungkin cuba mendapatkan maklumat daripada klien berkenaan sebabnya kenapa dia
telah dirujuk kepada kaunselor. Selepas itu, kaunselor boleh membenarkan klien untuk
memilih topik perbualan, yang klien anggap tidak memberi tekanan kepadanya.
• Kaunselor mesti berhati-hati untuk mengelakkan sebarang prasangka
terhadap masalah dihadapi oleh klien. Kaunselor boleh mengelak
daripada memberikan teguran yang tidak menyenangkan kepada
klien. Contohnya, jika klien dirujuk kepada kaunselor kerana dia
terlibat dalam pergaduhan di padang sekolah, seorang kaunselor tidak
boleh membiarkan prejudisnya (Seorang pelajar yang bergaduh lebih
kerap daripada tidak jahat, penipu, agresif, dll.) mempengaruhi cara
dia berkomunikasi dengan klien seperti menegur, mengganggu dan
menunjukkan kurang minat.
Aktiviti 3.3
• Amin, a student, has threatened his teacher, Pn Siti. En Baharum, the
principal, has instructed Amin to go through a counselling session
with you. This is his first session. Imagine how you are going to
conduct the session. Act out or role-play with your classmate. Obtain
feedback from other coursemates and your tutor.
3.3.2 Menstrukturkan Sesi Perundingan

• Seseorang kaunselor hendaklah berhati-hati dengan aspek

penstrukturan sesi perundingan serta hubungan kaunseling jangka
panjang. Penstrukturan perundingan adalah penting kepada klien
kerana ia akan memberinya jangkaan terhadap kaunseling proses.
• Klien sering mempunyai tanggapan yang salah terhadap kaunseling.
Beberapa klien beranggapan bahawa kaunseling boleh
menyembuhkan penyakit dan mampu menyelesaikan masalah cepat.
Orang lain menganggap kaunselor sebagai orang yang hanya memberi
nasihat. Banyak orang beranggapan bahawa kejayaan kaunseling
bergantung sepenuhnya kepada kaunselor.
• Semua kepercayaan yang tidak realistik ini perlu
diperjelaskan pada peringkat awal sebelum sesi kaunseling
diteruskan lagi.
• Semasa perjumpaan pertama, kaunselor hendaklah memberi
justifikasi kepada klien perkara berikut perkara:
• (a) Peranan kaunselor;
• (b) Peranan klien;
• (c) Tujuan klien bertemu dengan kaunselor; dan
• (d) Kerahsiaan dalam kaunseling.
• Perkara-perkara ini mesti dibuat semudah dan sejelas yang boleh
kepada pelanggan. Kemudian kaunselor boleh memulakan inkuiri
mengikut apa yang telah dicadangkan seperti apakah yang
membuatkan klien mendapatkan bantuan daripada kaunselor dan apa
yang diharapkan tercapai (matlamat kaunseling).
• Selepas mendengar dengan penuh perhatian kepada rasionalisasi
klien, barulah boleh kaunselor bertindak balas terhadap jangkaan
klien. Selepas itu, perundingan boleh membawa dengan topik atau
subjek yang telah dipilih oleh klien.
• Semasa perjumpaan pertama ini, kaunselor hendaklah menggunakan
masa yang diperuntukkan kepada klien dan tetapkan masa mengikut
apa yang telah dipersetujui supaya ia menjadi sebahagian daripada
proses penstrukturan. Tempoh perundingan biasanya bergantung
pada umur klien dan suasana di mana perkhidmatan kaunseling
dijalankan. Sebagai panduan, untuk pelajar berumur 8 hingga 12
tahun, tempoh kaunseling adalah dari 30 hingga 45 minit. Bagi pelajar
yang berumur dua belas tahun ke atas, tempoh boleh adalah dari 45
minit hingga satu jam.
• Sebagai kaunselor, anda mesti memaklumkan kepada klien bahawa perundingan
akan dijalankan 30 minit, misalnya, pada peringkat awal sesi kaunseling. ini
• maklumat adalah penting kerana klien perlu memahami bahawa ada masa
• had untuk meluahkan masalahnya dan klien perlu menggunakan masa dengan
bijak untuk berbincang
• perkara yang berkaitan sahaja. Kaunselor yang tidak menerangkan had masa
kepada klien mereka
• sering menemui klien yang cuba meluahkan masalah mereka dengan panjang
lebar dan ini membuatkan
• pelanggan marah apabila sesi tamat. Apabila ini berlaku, ia tidak produktif untuk
• kedua-dua pihak.
• Untuk mengelakkan perkara ini daripada berlaku, anda mesti
memaklumkan pelanggan anda semasa pertengahan sesi perundingan
tentang masa yang tinggal supaya dia boleh meneroka perkara yang
lebih relevan sebelum sesi tamat. Pelanggan biasanya terbawa-bawa
menyelesaikan masalah mereka dan tidak menyedari masa. Sebagai
contoh, dengan berkata,
• „Madiha, kita ada sepuluh minit lagi. Apa lagi yang anda ingin
bincangkan?
• pelanggan akan mengetahui masa dan akan memberi tumpuan
kepada perbincangan dengan mengambil kira kira baki masa sesi.
3.3.3 First Session Goals (Explaining the Session
Goals) / matlamat sesi pertama ( menjelaskan matlamat)

• Pertemuan pertama adalah sangat penting kerana pelanggan akan

mula membina kepercayaan kaunselor. Semua yang klien lakukan
semasa perundingan akan diperhatikan oleh kaunselor. Matlamat
utama sesi pertama adalah untuk membina hubungan yang baik
dengan klien supaya perundingan akan datang lebih mudah dan
selesa. Matlamat lain yang sesuai untuk peringkat ini ialah:
• (a) Untuk merangsang perbincangan awal dengan klien supaya klien
dapat meluahkanmasalahnya secara terbuka dan ikhlas serta perkara
yang penting dibincangkan dan maklumat latar belakang yang
berkaitan dengan masalah;
• (b) Untuk memerhati masalah klien sambil menunjukkan keterbukaan
dan menghormati, dan menyampaikan kepercayaan kepada klien,
menunjukkan bahawa kaunselor adalah jujur ​dan ikhlas ingin
membantu klien;
• (c) Untuk meyakinkan klien bahawa sesuatu yang bermanfaat mungkin
dapat dicapai semasa sesi kaunseling;
• (d) Untuk mengenal pasti masalah khusus untuk diterokai lebih lanjut
atau untuk dibincangkan sesi akan datang; dan
• (e) Untuk mencari maklumat tentang bagaimana klien melihat masalah
dan masalahnya pemikiran tentang cara-cara untuk mengatasinya.
SEMAK KENDIRI 3.1

• Apakah matlamat yang ingin dicapai oleh kaunselor semasa yang

pertama sesi?
3.3.4 Menamatkan Sesi Pertama
• Pada akhir sesi pertama, kaunselor dan klien mesti membuat
keputusan sama ada adalah perlu untuk menjadualkan mesyuarat
seterusnya. Jika mereka berdua telah membuat keputusan untuk
berjumpa sekali lagi pada sesi akan datang, kaunselor hendaklah
mengambil maklum tentang temujanji dan ditetapkan hari dan masa
yang sesuai untuk mereka berdua. Pada penghujung yang pertama
sesi, kaunselor hendaklah menentukan sama ada klien perlu dirujuk
kaunselor atau agensi lain untuk menerima kaunseling yang lebih
baik.
3.3.5 Membuat Rujukan
• Mungkin ada kalanya kaunselor tidak dapat meneruskan kaunseling
proses kerana dia mungkin terhad oleh keupayaannya untuk
mengatasi masalah itu. Seperti, kaunselor perlu merujuk klien kepada
kaunselor lain yang lebih sesuai atau agensi.
• Pada ketika ini, kaunselor tidak seharusnya menganggap dirinya tidak
cekap semata-mata kerana dia perlu merujuk klien kepada kaunselor
lain. Pada hakikatnya, kaunselor mesti mempunyai kemahiran untuk
mengenali situasi tersebut. Ia penting untuk kaunselor untuk
mengetahui bila dia boleh menawarkan diri untuk menjalankan
kaunseling dan bila dia perlu merujuk klien kepada kaunselor lain.
• Ia tidak realistik untuk kaunselor untuk mempercayai bahawa dia
mempunyai keupayaan untuk menasihati semua pelanggan dan
membantu mereka menyelesaikan setiap masalah.
Situasi berikut menerangkan apabila pelanggan perlu dirujuk
kaunselor lain atau untuk dihantar ke agensi lain:
(a) Klien menimbulkan situasi bermasalah yang berada di luar kawalan
kaunselor keupayaan untuk membantunya;
• (b) Kaunselor merasakan personaliti klien adalah serupa dengan
personalitinya dan ini mengganggu proses kaunseling, menjadikannya
sukar untuk dicapai penyelesaian yang berkesan;
• (c) Klien sama ada rakan, saudara atau ahli keluarga. Selalunya
sukar,malah mengecewakan, untuk meneruskan hubungan kaunseling
jangka panjang dengan kawan atau saudara;
• (d) Klien enggan menjelaskan atau mendedahkan masalahnya kepada
kaunselor kerana daripada beberapa sebab yang tidak diketahui; dan
• (e) Selepas beberapa sesi bersama klien, kaunselor mendapati
bahawa hubungan tersebut dengan klien tidak berkesan.
SELF-CHECK 3.2
• Apakah persediaan awal yang harus dijaga oleh seorang kaunselor
sebelum berjumpa klien buat kali pertama?
3.4 SPECIFIC SKILLS (KEMAHIRAN
KHUSUS)
• Subtopik ini akan menerangkan kemahiran khusus yang mesti
diterapkan supaya proses kaunseling berjalan dengan lancar. Tidak
kira apa pendekatan yang digunakan kerana kemahiran ini penting
dan praktikal serta digunakan untuk semua pendekatan.
• Definisi, penggunaan dan anggaran penerimaan klien bagi setiap
kemahiran akan dijelaskan lebih lanjut.
3.4.1 Non-verbal Behaviour
(Tingkah Laku Bukan Lisan)
• Menurut Luxmoore (2014), individu mendedahkan maklumat tentang
diri mereka sendiri melalui ekspresi, gerak isyarat dan cara mereka
membezakan diri mereka orang lain.
• Kadang-kadang kita mendedahkan maklumat tentang diri kita tanpa
disedari melalui perasaan, fikiran dan reaksi kita terhadap orang lain
atau situasi.
• Ini dilakukan walaupun kami tidak mengeluarkan sepatah pun! Dalam
kata lain, kita berkomunikasi melalui isyarat bukan lisan kita.
• Tingkah laku bukan lisan memainkan peranan yang sangat peranan
penting dalam proses komunikasi. Penyelidikan telah menunjukkan
bahawa makna yang disampaikan melalui bahasa bukan lisan adalah
lebih tepat berbanding dengan apa yang diperkatakan.

Ahli teori dan pengamal kaunseling mengakui kepentingan

tingkah laku bukan lisan dalam proses kaunseling (Luxmoore, 2014). Rumit
mesej bukan lisan dan lisan datang daripada klien sebagai sebahagian
daripada kaunseling
proses.
• Kaunselor mestilah mahir dalam membuat pemerhatian dan memberi
respons kepada klien yang menghantar mesej bukan lisan. Pada masa yang
sama, kaunselor juga mesti menyedari kesan tindak balas dan mesej bukan
lisannya terhadap kliennya semasa kaunseling.
• Mengenai tingkah laku bukan lisan, Luxmoore (2014) mencadangkan
kaunselor perlu mengetahui perkara berikut:
• (a) Jenis Tingkah Laku Bukan Lisan
• Kaunselor mesti mengenali sekurang-kurangnya tiga jenis tingkah laku
bukan lisan.
• Tingkah laku tersebut boleh dikategorikan mengikut gerak isyarat, nada
suara dan atmosfera (rujuk Rajah 3.4).
Rajah 3.4: Jenis tingkah laku bukan lisan
Sumber: Luxmoore (2014) – type of non-verbal behaviour
• Gestures (Gerak isyarat)
• Voice tone (Nada suara)
• Atmosphere (Suasana)
Luxmoore (2014) menyatakan beberapa contoh tingkah laku bukan
lisan iaitu disenaraikan dalam Jadual 3.1. Anda dinasihatkan untuk
memahami setiap tingkah laku bukan lisan
supaya lebih mudah untuk anda mengenali tingkah laku dan maknanya
apabila anda memerhati klien anda semasa sesi.
(b) Mentafsir Tingkah Laku Bukan Lisan
• Adalah penting untuk ambil perhatian bahawa tingkah laku bukan
lisan boleh ditafsirkan sebagai memberi kita kesan perasaan dan motif
klien pada masa itu. Walau bagaimanapun, ia bukan bukti perasaan
dan motif klien. The kaunselor hendaklah mentafsir dan membuat
tafsiran tentative
• Kaunselor mesti ingat juga bahawa tingkah laku bukan lisan tertentu
boleh mewakili dua makna yang bertentangan, terutamanya jika klien
berasal dari budaya yang berbeza
3.4.2 Tingkah Laku Bukan Lisan dan Kaunselor

• Semasa sesi kaunseling, tingkah laku bukan lisan anda juga

berkomunikasi perasaan yang tidak dinyatakan dan ia memberi kesan
kepada klien. Malah, nada suara anda, ekspresi muka dan gerak
isyarat semasa anda bercakap juga mempengaruhi klien persepsi
terhadap anda.
• Ungkapan seperti, „Adakah kaunselor ini prihatin denganmembantu
saya?‰, Adakah dia percaya apa yang saya katakan tadi?, „Adakah
kaunselor ini melihat menghina saya?hanya menunjukkan bahawa
klien cuba mentafsir anda tingkah laku bukan lisan.
• Jawapan kepada soalan-soalan ini datang daripada tafsiran pelanggan
anda melalui pemerhatian tingkah laku anda semasa perundingan.
Oleh itu, semasa anda harus membangunkan kemahiran untuk
mentafsir tingkah laku bukan lisan klien, anda mesti juga berhati-hati
tentang komunikasi lisan dan bukan lisan anda. Kemahiran ini,
dipanggil kemahiran memfokus, bermaksud memberi sepenuh
perhatian secara fizikal kepada diri sendiri sebagai kaunselor.
Kemahiran Memfokus
• (a) Bapa membaca surat khabar manakala anak lelaki remaja itu cuba
berkata sesuatu kepada bapa.
• (b) Pekerja mengatakan sesuatu yang penting kepada majikan tetapi
majikan terus menulis dan tidak menoleh ke arah pekerja itu semasa
dia bercakap.
• (c) Seorang ibu memberi nasihat kepada anaknya yang membaca.
Figure 3.6: Focusing skills
Source: Luxmoore (2014)
• (a) Fokus Mata
• Amat penting untuk kaunselor menerapkan fokus mata kepada klien.
• Walau bagaimanapun, perlu diingat bahawa ini bukan kes yang sama
seperti menganga! Melihat terus ke mata seseorang boleh
menyebabkan kebimbangan. Beberapa budaya menganggap
memandang tepat ke mata seseorang sebagai tidak sopan.
Memfokuskan mata pada klien bermakna kaunselor boleh memerhati
reaksi klien apabila dia membuat kenyataan. Adakah tindak balas mata
membayangkan bahawa kenyataan itu dibuat secara jujur, cemas atau
takut? Pemfokusan mata mesti dilakukan dalam bersahaja.
• b) Postur Terbuka
• Postur terbuka membayangkan bahawa kaunselor mengambil berat
tentang bagaimana caranya dia duduk boleh berkomunikasi bahawa
dia menumpukan perhatiannya kepada klien atau menunjukkan minat
terhadap apa yang klien katakan kepadanya.
(c) Menghadapi Individu
• Kaunselor hendaklah memastikan tiada halangan
seperti meja atau lain-lain perabot antara dia
dan pelanggan. Menghadap klien menunjukkan
penyertaan dalam perbincangan.
d) Condong ke Hadapan
• Berdekatan dengan pelanggan juga boleh menunjukkan penyertaan.
Beberapa kaunselor pada mulanya bersandar pada kerusi tetapi
apabila klien terus menyatakan, mereka mula condong ke hadapan
sedikit. Ini bermakna kaunselor berminat untuk mendengar
penjelasan lanjut daripada klien.
(e) Tenang dan Santai
• Oleh kerana kebanyakan masa pelanggan datang dengan keadaan
bimbang dan cemas, adalah penting untuk kaunselor menunjukkan
sikap yang tenang dan santai perwatakan. Ini akan membantu klien
berasa lebih selesa apabila mengaitkannya cerita atau masalah dan
kehadiran kaunselor tidak akan menambahkan lagi tekanan kepada
dia.
ACTIVITY 3.4
• 1. Apabila bercakap dengan rakan, cuba perhatikan reaksinya apabila
anda melibatkan diri dalam tingkah laku bukan lisan yang digunakan
oleh kaunselor.
• 2. Salah satu kemahiran kaunseling ialah memerhati diri sendiri
tingkah laku bukan lisan. Terangkan tingkah laku.

Share your findings with your coursemates in the myINSPIRE online

forum.
3.5KEMAHIRAN ASAS KOMUNIKASI

• Terdapat tujuh kemahiran komunikasi asas yang mesti diamalkan

semasa proses kaunseling. Kaunselor pakar biasanya akan
melaksanakan kemahiran tersebut tanpa berfikir panjang. Kita boleh
mengatakan bahawa penguasaan kemahiran ini adalah yang
membezakan antara kaunselor pakar dan kaunselor novis.
• McLeod (2013) berpendapat bahawa terdapat tujuh kemahiran
komunikasi asas yang kaunselor harus sedar perkara berikut:
(a) Bertanya Soalan Terbuka

• Untuk mendapatkan maklumat lanjut tentang klien, sebagai

kaunselor, anda berguna penyoalan yang boleh merangsang klien
untuk menerangkan dengan lebih lanjut tentang topik tersebut
perbincangan seperti, „Selepas pergaduhan, apa yang berlaku
seterusnya? Terbuka soalan mengajak klien menjawab lebih daripada
sekadar mengatakan „ya atau „tidak.
• Contoh soalan terbuka dan soalan tertutup adalah seperti berikut:
• Open-ended Questions
•  What are we going to discuss today?
•  How do you feel after what he did?
•  Tell me what are the things that always worry you?
Close-ended Questions
 What time did you reach home last night?
 How long has this been happening?
 Where did you go after that?
 Was he mad at you?
• Soalan terbuka menggalakkan pelanggan berkongsi maklumat dengan
anda.
• Soalan terbuka digunakan semasa situasi tertentu seperti berikut:
• (i) Permulaan Sesi Perundingan
• Contoh: „Apakah yang telah berlaku sejak kita bertemu minggu lepas?
Menyoal Pantang Larang
• Walaupun penggunaan soalan terbuka sangat bernilai dalam proses
kaunseling, kebanyakan kaunselor terlalu menggunakan atau terlalu
bergantung pada posing soalan untuk merangsang proses kaunseling.
• (i) Ia menjadi satu proses siasatan atau soal siasat yang
membosankan;
(b) Menjawab Kesunyian
• Berdiam diri bermaksud kaunselor tidak memberikan sebarang komen
atau soalan sebagai bertindak balas kepada kenyataan klien tetapi
tetap diam dan membenarkan klien untuk menyimpan semasa
bercakap seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 3.7. Seorang
kaunselor biasanya memerlukan peluang untuk melihat perasaan,
sikap, nilai dan tingkah laku kliennya.
• Pada peringkat awal,
• pelanggan akan mahu seseorang mendengar mereka tanpa
menawarkan apa-apa komen.
• Kaunselor mungkin berasa pelik apabila terdapat jurang masa yang
tidak diisi dengan perbincangan walaupun hanya sebentar. Walau
bagaimanapun, jika kaunselor peka terhadap nilai berdiam diri dan
boleh memanfaatkannya dengan baik tentang „masa‰ masa untuk
diam dan bila meminta penjelasan lanjut, kaunselor akan mendapat
banyak faedah daripadanya
• Pertama, senyap mengingatkan klien bahawa adalah
tanggungjawabnya untuk bercakap semasa perundingan kaunseling.
Kedua, senyap membolehkan pelanggan mengesahkan apa yang dia
sedang berfikir, apa yang dia rasa dan membenarkan masa untuk
membuat kesimpulan
• implikasi perbincangan semasa sesi kaunseling. Klien memerlukan
masa untuk merenung dan memproses apa yang telah berlaku tanpa
sebarang tekanan untuk menjawab soalan kaunselor tentang
perasaan dan fikirannya.
• Pada masa yang sama, senyap semasa temu bual dengan pelanggan
juga boleh membayangkan maksud lain. Ia boleh bermakna bahawa
klien berasa tidak senang kerana dia dirujuk kepada kaunselor. Ia juga
boleh membayangkan bahawa dia enggan bekerjasama kaunselor,
seperti yang telah kami sebutkan tadi.
• Kesimpulannya, berdiam diri dalam konteks menjalankan kaunseling
ialah berfaedah. Membenarkan perbincangan senyap seketika
menunjukkan bahawa kaunselor mengambil berat tentang klien dan
menunjukkan penerimaannya terhadap pelanggan.
(c) Mendengar
• Mendengar dalam konteks kaunseling merujuk kepada menerima
mesej berhati-hati dan memberikan respons yang tepat kepada mesej
yang adil didengari. Ia memerlukan tahap pendengaran yang lebih
tinggi daripada semasa perbualan biasa.
• Kemahiran mendengar seorang kaunselor amat penting kerana ia
menjadi asas kepada keberkesanan kaunseling. Dengan mendengar
kenyataan yang dibuat oleh klien, kaunselor akan dapat memberi
maklum balas tentang perasaan klien dan pemikiran (Rajah 3.8).
• Pada peringkat lain, apa yang didengari oleh kaunselor ditafsirkan
sebagai satu lagi maknanya, makna yang lebih tepat mengikut mesej
yang dihantar.
• Tafsiran itu adalah satu kemestian kerana manusia umumnya tidak
berkomunikasi dengan tepat. Apabila kita bercakap, kita mempunyai
kecenderungan untuk bercakap mengelak. Apa yang kita katakan
mungkin tidak menyampaikan apa yang kita fikirkan dan perasaan
kita.
• Oleh itu, proses mendengar memerlukan integrasi menyatakan
semula dan kemahiran refleksi perasaan. Mendengar sebenarnya
mempunyai nilai terapeutik di mana ia berada dirasakan oleh klien
bahawa dia didengari dan difahami oleh seseorang.
• Ini mungkin sebab mengapa klien berasa dipelihara kerana ada
seseorang yang benar-benar mendengarnya
• ketidakpuasan hati, cuba memahami dia dan pemikirannya, dan
menawarkan dengan tepat respons, sesuatu yang mungkin tidak
pernah dia alami sebelum ini.
(d) Menyatakan semula
Menyatakan semula adalah berkaitan dengan kemahiran mendengar.
Keupayaan kaunselor menyatakan semula intipati mesej yang
disampaikan oleh klien menunjukkan bahawa kaunselor telah
mendengar dengan penuh perhatian. Kemahiran ini juga dikenali
sebagai menghuraikan pernyataan.
Kaunselor memberi maklum balas tentang apa yang telah diperkatakan
oleh klien dengan menggunakan kata-kata kaunselor sendiri.
Terdapat tiga tujuan menghuraikan
kenyataan klien:
• (i) Untuk memberitahu klien bahawa kaunselor cuba memahaminya;
• (ii) Untuk meringkaskan dengan jelas apa yang telah diperkatakan
oleh klien; dan
• (iii) Untuk menyemak sama ada apa yang difahami oleh kaunselor
sama dengan apa yang ingin disampaikan oleh klien.
• Kadang-kadang apa yang diperkatakan oleh klien berkisar tentang
perasaannya tetapi tindak balas kaunselor apabila parafrasa adalah
pada maksud penyataan. Sebagai contoh:
Contoh 1
Klien : Saya bosan belajar. Kadang-kadang apabila saya bangun di
pagi2 rasa nak ponteng sekolah. ( perasaan)
Kaunselor : Belajar bukan lagi satu cabaran buat kamu. ( makna)
(e) Refleksi Perasaan
• Perbezaan antara menyatakan semula apa yang telah dikatakan oleh
klien dan perasaan refleksi adalah dari aspek penekanannya.
Menyatakan semula penerangan oleh menggunakan kata-kata
kaunselor sendiri untuk menyemak sama ada apa yang dikatakan oleh
klien itu betul-betul seperti apa yang ditanggapi oleh kaunselor.
Sebaliknya, perasaan refleksi adalah untuk mencadangkan perasaan
yang dirasai oleh klien semasa membuat kenyataan,untuk menyemak
ketepatan perasaan klien pada masa itu. Sebagai contoh:
• Contoh
• Klien : Apabila saya mendapat tahu bahawa permohonan PTPTN saya adalah
• diluluskan, saya berasa lebih baik kerana sekurang-kurangnya saya tidak
perlu
• bimbang tentang perbelanjaan saya.

• Kaunselor : Anda berasa lega kerana beban kewangan anda telah terbeban

• berkurangan.
(f) Merumuskan Isi Perbincangan

• Kemahiran merumus merujuk kepada kebolehan kaunselor membuat

rumusan perkara-perkara penting yang telah dibincangkan semasa
sesi perundingan.
• Ini adalah untuk memastikan bahawa kedua-dua klien dan kaunselor
bersetuju dengan apa yang telah telah dibincangkan.
Merumuskan kandungan kaunseling biasanya digunakan semasa ini
situasi:

• (i) Apabila kaunselor menstruktur permulaan sesi kaunseling dengan

memikirkan perkara-perkara penting yang telah dibincangkan semasa
sesi sebelumnya;
• (ii) Apabila klien mula membuat kenyataan yang mengelirukan yang
tidak mempunyai apa-apa kaitan dengan masalah semasa;
• (iii) Pada akhir sesi apabila kaunselor memberitahu klien apa yang ada
• dipelajari daripada sesi tersebut
(g) Merumuskan Perasaan
• Kemahiran meringkaskan perasaan klien mungkin agak sukar
dijalankan kerana beberapa sebab.
• Pertama, ia berkaitan dengan Timur kita budaya di mana meluahkan
perasaan yang mendalam dan mendalam bukanlah sesuatu yang
mudah untuk dilakukan. Apabila kaunselor cuba merumuskan
perasaan klien, terdapat kemungkinan klien akan menafikan
perasaannya sendiri. Ini kerana untuk mengaku kepada sesuatu yang
bercanggah dengan budaya kita sendiri adalah sukar walaupun klien
mungkin mempunyai perasaan seperti membenci ibu bapanya, marah
dan lain-lain.
RINGKASAN
• Kaunseling melibatkan proses komunikasi dinamik antara dua orang
individu yang berinteraksi antara satu sama lain. Kaunselor
bertanggungjawab menyediakan persekitaran dan suasana yang
sesuai untuk melaksanakan sesi kaunseling dengan berkesan dan
selesa.
• Hubungan antara kaunselor dan klien adalah unik. apa sahaja
dibincangkan semasa sesi kaunseling adalah disifatkan sulit. Seorang
kaunselor mempunyai tanggungjawab untuk menghormati dan
mengekalkan rahsia klien melainkan ada adalah persetujuan bertulis
untuk tidak berbuat demikian. Kerahsiaan rahsia pelanggan perlu ada
ditegakkan untuk membina kepercayaan.
• Proses kaunseling bergerak dari satu fasa ke fasa yang lain, setiap fasa
mempunyai prosedur dan kemahiran tertentu. Justeru, kaunselor
mestilah bersedia untuk mulakan perundingan dengan pelanggan,
bina hubungan yang baik, struktur sesi dan memaklumkan kepada
klien tentang peranan klien dan kaunselor.
• Tingkah laku bukan lisan memainkan peranan yang sangat penting
semasa perundingan sesi. Adalah penting untuk memerhatikan
tingkah laku klien dan mentafsirnya tingkah laku bukan lisan.
• Terdapat tujuh kemahiran asas komunikasi yang perlu ada pada
seorang kaunselor.
• Mereka ialah; bertanya soalan terbuka, menjawab senyap,
mendengar,
• menyatakan semula, merasakan refleksi, merumuskan isi
perbincangan dan
• meringkaskan perasaan.
7 KEMAHIRAN ASAS KOMUNIKASI
KAUNSELOR
• 1.Bertanya soalan terbuka
• 2.Menjawab senyap
• 3. Mendengar
• 4. Menyatakan semula
• 5. Merasakan refleksi
• 6.Merumuskan isi perbincangan
• 7.Meringkaskan perasaan
ISTILAH UTAMA
• Soalan tertutup
• Kemahiran komunikasi
• Kerahsiaan
• Sesi perundingan
• Kemahiran kaunseling
• Kemahiran mendengar
• Persekitaran pertemuan
• Tingkah laku bukan lisan
• Soalan terbuka
• Senyap
JUMPA NANTI DI KULIAH KE 4

• 24.2.2024 (Topik 4)

• TOPIK 4: Leadership and motivation