Anda di halaman 1dari 44

Kamus Bali Indonesia bagian L1

la _____________ huruf kesepuluh dalam abjad Bali (ha, na, ca, ra, ka). laad ___________ 1. bekas; piring - wadah b, piring itu bekas tempat ikan; 2. asal mula; knkn - n dadi kto, bagaimana asal mulanya maka menjadi demikian.
alaad ...................... sedikit sekali (makanan); baanga ngidih b gati, diberinya minta ikan sedikit sekali. malaad ................... berbekas. laadang ................. perhatikan bekas-bekasnya (jejaknya). nglaadang .............. memperhatikan bekas-bekasnya (jejaknya). kalaadang .............. diperhatikan bekasnya (jejaknya). malaad-laad .......... 1. berbekas-bekas; botol - lengis, botol itu berbekas-bekas minyak; 2. mempunyai hubungan kekeluargaan sedikit; tiang enu tekn ia, saya mempunyai hubungan kekeluargaan sedikit dengan dia.

laap ___________ labrak, trobos; yadin tusing baanga dogn, walaupun tidak diberikannya labrak saja.
nglaap .................... melabrak, menerobos. kalaap .................... diterobos (oleh). laapa ...................... diterobosnya. laapan .................... bangunan darurat untuk tempat sajen.

laba I _________ upah, imbalan jasa; uman ento dadi-pura, sawah itu menjadi imbalan jasa untuk memelihara pura, sawah atau tegalan yang diberikan oleh raja kepada seseorang atau kepada suatu desa yang mendapat tugas untuk

memelihara dan menyelenggarakan upacara pada sebuah pura, biasanya dibebaskan dari pajak.
palaba .................... tanah sebagai imbalan jasa. labaan ..................... imbalan jasa, sajen; ngaturang - di lebuh, mempersembahkan sajen di depan pintu pekarangan (kepada roh-roh halus). labain ..................... 1. beri upah atau sajen, kurban; 2. cicipi sedikit setelah dipersembahkan (sajen). malabaan ............... memberikan imbalan jasa kepada roh-roh halus. lelabaan ................. persembahan untuk roh halus.

Laba II ________ hari kedua dari caturwara (Sri, Laba, Jaya, Mandala). labak I ________ rendah (tanah sawah, ladang).
labakan .................. lebih rendah; carik - kangin, sawah itu lebih rendah di bagian timur.

labak II _______ pasak; ngetok -; memukul pasak.


nglabak .................. memasangi pasak. malabak ................. berpasak. labakin ................... pasangi pasak. labakina ................. dipasanginya pasak. nglabakang ............ memasangkan pasak. nglabakin ............... memasangi pasak. kalabakang ............ dipasangkan pasak. kalabakin ............... dipasangi pasak.

laban _________ nama pohon baik untuk ramuan. labda _________ berhasil; - karya, pekerjaan yang berhasil. labek _________ 1. ramai, banyak; - anak mablanja, ramai orang-orang berbenja; - pikolihn, banyak hasilnya; 2. cukup tua (kelapa).
nglabekang ............ makin ramai, makin banyak.

labet __________ cegat.


nglabet ................... mencegat. malabet .................. mencegat, mencegah; ida sidi - sabeh, beliau berhasil mencegah hujan. palabet ................... usaha mencegat; nggalang - pianak ngrorod, segeralah cegat anak kita yang akan kawin lari. palabetina .............. dicegatnya. kalabet ................... dicegat (oleh), dicegah (oleh).

labi, palabi ____ alasan, dalih yang dibuat-buat.


labi-labi ................. nama tumbuhan laut.

lablab _________ rebus.


nglablab ................. merebus; - jagung, merebus jagung. malablab ................ (sudah) direbus; biu -,pisang rebus. kalablab ................. direbus (oleh). lablaba ................... direbusnya. lablabang ............... rebuskan. lablabanga ............. direbuskannya. lablabin .................. rebusi. lablabina ................ direbusinya. lablaban ................. sesuatu yang direbus. nglablabang ........... merebuskan. nglablabin ............. merebusi. panglablaban ........ alat untuk merebus. kalablabang ........... direbuskan.

labu __________ labu. labuh _________ jatuh (orang); ia - uli duur tmbok, ia jatuh dari atas tembok.
malabuh ................. berlabuh; kapal -, kapal berlabuh. apalabuh ................ satu musim. labuhang ................ jatuhkan (orang). labuhanga .............. dijatuhkannya (orang). nglabuhang ............ 1. menjatuhkan (orang) 2. menggugurkan kandungan.

ki.

malabuhang .......... menumpangkan (mengerjakan sesuatu); nyakan, menumpangkan menanak (minta tolong orang lain untuk menanakkan). palabuhan ............. pelabuhan. labuh brata ............ buka puasa. labuh gentuh ......... upacara kurban buta yadnya lebih besar dari resi gana. labuh Kapat .......... jatuhnya hujan pertama pada bulan Kapat (Oktober). labuh munyi .......... berjanji. malabuh r ............ menerjunkan diri ke dalam air untuk bunuh diri. malabuh geni ......... menerjunkan diri ke dalam api untuk bunuh diri. malabuh nyakan ... menumpang menanak

labur __________ labur.


nglabur .................. melabur; - tembok, melabur tembok. malabur ................. (sudah) dilabur. kalabur .................. dilabur (oleh). labura .................... dilaburnya. laburang ................ laburkan. laburanga .............. dilaburkannya. laburin ................... laburi. laburina ................. dilaburinya. nglaburin ............... melaburi. panglaburan .......... alat untuk melabur. kalaburin ............... dilaburi. lelaburan ............... hasil melabur.

laca __________ 1. rencana, rencanakan; - malu tegak umah, rencanakan dulu letak rumah itu; 2. ratakan dengan mengaduk lebih dulu (lantai tanah yang sudah diairi).
nglaca ..................... 1. merencanakan (letak rumah) 2. mengaduk (lantai tanah) untuk menjadikan rata. malaca ................... 1. (sudah) direncanakan; 2. (sudah) diratakan dengan cara mengaduk.

kalaca ..................... 1. direncanakan (oleh); 2. diratakan (oleh). lelacaan .................. 1. perencanaan; 2. hasil meratakan. malaca-laca ............ berencana; mara -,baru berencana.

lacag I ________ jarang, hampir habis; tiing suba sai-sai sepega, bambu itu sudah jarang (hampir habis) karena sering-sering ditebang. lacag II ________ biasa; ia suba - mat, ia sudah biasa kemari.
nglacagang ............ membiasakan; - nyuling, meniup seruling. palacagan .............. tempat lalu lalang. membiasakan

laci ___________ laci.


malaci .................... berlaci.

lacur __________ 1. miskin; i pidan ia sugih, jani suba -, dahulu ia kaya, sekarang sudah miskin; 2. malang; pajalan, malang langkahku; 3. mati; ibi ada anak - tepn nyuh, kemarin ada orang meninggal (mati) ditimpa kelapa.
nglacurang ............ 1. makin miskin; 2. menyebabkan malang. kalacuran .............. 1. kemiskinan; 2. kematian.

lad ____________ 1. usang; bajun suba -, baju itu sudah usang; 2. keluar dari desa adat, karena tidak mematuhi ketentuan adat yang berlaku di desa itu; ia suba - mabanjar, ia sudah keluar dari keanggotaan banjar (desa).
kaladang ................ dikeluarkan, dst. ladanga .................. dikeluarkannya. ngelad .................... terlepas. ladang .................... lepaskan.

ladanga .................. dilepaskannya. ladin ....................... lepaskan. ladina ..................... dilepaskannya.

lada I _________ ikan laut yang badannya pipih, tidak bersisik, siripnya berduri tajam dan mengandung racun. lada II ________ nama pelengkap sajen berupa jejaitan dari janur berbentuk palang. ladah _________ rusak semua, hancur semua; bulih - uyak bbk, bibit padi itu hancur semua dilanda itik. ladak _________ ngladak .................. mendidih; yh anget suba -, air panas itu sudah mendidih.

ladeg I ________ keruh; putek -, amat keruh. ledeg II _______ terhenti sebentar; gendingn akejep, nyanyiannya terhenti sebentar. ladig __________ telah ladig .............. habis tandas.

lading _________ bunga bangkai. ladung ________ sisa benang tenun; tali -, tali tambang. lagak __________ gaya; - n ged, sombong, angkuh.
malagak ................. bergaya; berlagak.

lagar __________ makan lauk tanpa nasi.


malagaran ............. makan lauk tanpa nasi disertai minuman keras. lelagaran ................ lauk pauk yang dimakan tanpa nasi.

lagas __________ ikhlas, tidak ragu-ragu.


lagasang ................. ikhlaskan, jangan ragu-ragu.

lagasanga ............... diikhlaskannya. nglagasang ............. mengikhlaskan. palagasin ............... jangan ragu-ragu. kalagasang ............. diikhlaskan. lelagasan ................ spontan, tanpa dipikirkan lebih dahulu.

lages I ________ lahap; - gati madaar, lahap sekali makan. lages II ________ lagas. laglag __________ jarang; bokn -, rambutnya jarang.
nglaglagang ............ 1. makin jarang; 2. menyebabkan jarang.

lagna __________ huruf Bali yang belum mendapat tanda bunyi (sandangan suara). lagu I _________ tabiat.
malagu ................... bertabiat; tusing tan - corah, tidak pernah bertabiat curang. lelaguan ................. tabiat, kebiasaan.

lagu II ________ suku kata yang ringan yang dinyanyikan dengan lebih pendek gelombang suara gaungnya dari guru. lagur __________ kayu atau beton melintang pada bangunan sebagai penopang tembok.
malagur ................. berisi lagur. lagurin ................... pasangi lagur.

lagut __________ walaupun; - anak lacur eda nistaanga, walaupun orang miskin janganlah dihinakan.
lagut ..................... mentang-mentang; ia lacur plagndahanga, mentang-mentang miskin janganlah dipermainkan. eda dia

lah ____________ keadaan; tusing nawang - dini, tidak tahu keadaan di sini. lahar __________ lahar. lahlah I _______ nglahlah ................ menular, menjalar; korngn -, kudisnya menular; apinne -, apinya menjalar. lahlahina ................ ditularinya. nglahlahin ............. menulari. kalahlahin ............. ditulari (oleh). kalahlahan ............. ketularan.

lahlah II ______ cuci bersih, bilas.


lahlahang ............... cuci bersih; - pantingan ento, cuci bersihlah cucian itu. nglahlahang ........... mencuci bersih.

lahru __________ kemarau. lai I ___________ gampang, lancar; ia - tekn timpal, ia gampang (bergaul) dengan kawan. lai II __________ ulangi; - buin acepok, ulangi lagi sekali; 2. rata; apang kanti lelampitan, supaya sampai rata kena garu; 3. tahap; pragat mara duang -, selesai baru dua tahap. lai III _________ batu tulis. laib ___________ malaib .................... 1. lari; 2. kawin lari (dengan tidak member! tahukan atau minta ijin lebih dulu kepada orang tua). palaib ..................... hal lari; cepet pesan - ne, ccpat sekali larinya. malaibang .............. melarikan. malaibin ................. lari, meninggalkan lari. palaibang ............... larikan. palaibanga ............. dilarikannya. palaibin .................. tinggalkan lari.

palaibina ................ ditinggalkan lari. kapalaibang ........... dilarikan (oleh). kapalaibin ............. ditinggalkan lari. malaib-laib ............ berlari-lari. malaib-laiban ........ berlari-larian.

laing __________ jernih dan murni; arak -, arak jernih dan murni.
nglaing ................... menyuling; - tuak apang dadi arak, menyuling nira dijadikan arak. kalaing ................... disuling (oleh). laingan ................... sulingan; arak -, arak sulingan yang pertama (jernih dan murni).

lais ___________ laris; ia - pesan madagang, ia amat laris berjualan.


palais ...................... sejumlah uang yang diserahkan kepada pemilik sawah untuk dapat menggarap sawahnya. nglaisang ............... 1. bertambah laris; dagangan - dogn, barang dagangannya bertambah laris saja; 2. me-nyebabkan laps; turis an - kamben songkt, para turis yang menyebabkan larisnya kain songket.

lait ____________ pasak; - tambahe keles, pasak cangkul itu terlepas.


nglait ...................... memasangi pasak, - tambah, memasang pasak pada cangkul. malait ..................... berpasak. kalait ...................... dipasangi pasak (oleh). laita ........................ dipasaknya. laitang .................... pasangkan pasak. laitanga .................. dipasangkannya pasak. laitin ....................... pasangi pasak. laitina ..................... dipasanginya pasak. nglaitang ................ memasangkan pasak. nglaitin ................... memasangi pasak. kalaitang ................ dipasangkan pasak. kalaitin ................... dipasangi pasak.

lelaitan ................... cara memasang atau hasil memasang pasak.

lajeh __________ kaku; kekeh -, sangat kaku. lajeng ASI _____ lari.
malajeng berlari.

lajer __________ 1. tongkat; pacekin -, pancangi tongkat; 2. tegak; mangda pakayunan idan, agar tegak pikiran (iman) beliau.
lajerang ................. tegakkan. nglajerang ............. menegakkan, menguatkan.

lajog __________ langsung.


lajogang ................. langsungkan; - paitungan, langsungkan rencana itu. nglajogang ............. melangsungkan. kalajogang ............. dilangsungkan.

lajok __________ lantang lajok ......... tidak rata (tentang ujung sesuatu seperti padi, sapu lidi dsb).

laju I __________ laju, lancar. laju II _________ ikhlas, sampai hati; ia - pesan ngalahin pianak nganti bulanbulanan, ia sampai hati meninggalkan anak sampai berbulan-bulan. lajur __________ nglajur ................... lurus memanjang (tentang bangunan dsb). lajurang ................. luruskan; - batis, luruskan kakimu. lajuranga ............... diluruskannya.

lak I __________ ngelak .................... kehausan karena kepanasan; siap -, ayam itu kehausan karena kepanasan.

lak II __________ suara menghalau anjing.

nglakang ................ menghalau (anjing); ia - cicing, ia menghalau anjing (dengan mengeluarkan suara (lak).

laka ___________ pohon laka. lakar I ________ bakal, bahan; - baju, bahan baju; umah, bahan rumah.
malakar ................. berbahan, terbuat dari; mejan - aji kayu jati, meja itu berbahan (terbuat dari) kayu jati. lakarin ................... buat polanya, buat bahannya.

lakar II ________ akan; ia - maga ka carik, ia akan bekerja ke sawah. laken _________ kain sekelat, kain laken. laki ___________ alaki rabi ............... bersuami istri.

laklak _________ nama kue bundar dibuat dari tepung cair dibakar dengan alat.
nglaklak ................. membuat kue laklak. kalaklak ................. dijadikan kue laklak (oleh). laklaka ................... dijadikan kue laklak. panglaklakan ........ alat untuk membuat kue laklak. laklakan ................. langit-langit.

lakon I ________ lakon, cerita. lakon II _______ tetapi; maan ja meli semn - mael pesan, dapat membeli semen tetapi mahal sekali. laksa __________ puluh ribu; duang -, dua puluh ribu.
laksaan ................... puluhan ribu. laksana ................... perbuatan, tingkah laku. malaksana ............. berbuat; eda - jel, jangan berbuat jahat. panglaksana .......... perbuatan. parilaksana ........... tata perbuatan, tata pelaksanaan. nglaksanaang ........ melaksanakan, melakukan. nglaksanain ........... melakukan, menjalani.

kalaksanayang ...... dilaksanakan, dilakukan. kalaksanain ........... dilakukan, dijalankan. Laksamana ............ Laksamana (adik Rama).

Laksmi ________ istri dewa Wisnu. laku I _________ 1. jalan; jani melahan kema -, sekarang lebih baik jalan ke sana; 2. arah ke (dalam ukuran); dawa; ke arah panjang.
lakuna .................... jalannya, perginya; kija - i mm, ke mana ibu pergi. lakuang .................. jalankan, arahkan. lakuanga ................ diarahkannya. nglakuang .............. menjalankan. nglaku-laku ............ berjalan tidak tentu arah. ngulah laku ........... berjalan tidak tentu arah. numpang laku ....... berbuat curang, berlaku curang. salaku seloan ......... seia sekata; sehidup semati.

laku II ________ malaku ................... memohon maaf. malaku salah ......... memohon maaf karena kesalahan diperbuat. malaku pelih ......... minta maaf (dalam rangka penyelesaian perkawinan). malaku-laku, ngulah laku pergi ke sana kemari tanpa tujuan. murang-murang laku pergi ke sana kemari tanpa tujuan.

laku III ________ laku; dagangann tuara -; barang dagangannya tidak laku.
nglakuang .............. 1. membeli; barangn ento suba ada -, barang itu sudah ada yang membeli; 2. menjualkan; tusing nyidayang - barang cacad, tidak dapat menjualkan barang yang cacat.

lala ___________ gorengi (minyak kelapa yang masih kotor supaya menjadi bersih).
nglala ..................... menggorengi minyak kelapa dst.

tain lala .................. kotoran minyak kelapa.

lalab __________ daun muda, buah kacang yang dimakan untuk sayur.
lalab asep ............... kayu bakar untuk pedupaan

lalah I _________ pedas; jukut - bes liunan tabia, sayur itu pedas sebab cabainya terlalu banyak.
palalah ................... bumbu pedas (cabainya dalam jumlah yang banyak sekali dicampur dengan garam dan terasi). lalahang ................. pedaskan. lalahanga ............... dipedaskannya. palalahin ................ buat supaya lebih pedas. palalahina .............. 1. dibuatnya agar Icbih pedas; 2. diisinya palalah.

lalah II ________ lahlah II.


lalahmnah ........... lalamna.

lalak __________ hampir habis (tentang tumbuhan yang mengelompok); tiinge suba -, bambu itu sudah hampir habis (karena ditebang).
lalamna ................ samalewa. nglalamna ............ berlaku samalewa. nglalamnaang ...... sengaja tidak bersungguh-sungguh. kalalamnaang ...... dikerjakan tidak bersungguh-sungguh.

lalang AMI ____ lalar I

alang-alang.

malalar .................. tersebar, terpisah-pisah; tamiun negak - di balen, para tamu duduk tersebar (terpisahpisah) di balai itu.

lalar II Bgl. ____ caci maki.


lalara ...................... dicaci makinya; - aji munyi jel, dicacimakinya dengan kata-kata kotor.

lalar III Ka K __ makan, lalap.

lalara ...................... dimakannya, dilalapnya; - satn nganti telah, dimakannya (dilalapnya) satai itu hingga habis.

laleng _________ nglaleng ................. memberandal.

laler ASI ______ lalat. lali I ASI ______ lupa; sampun - ring paindikan punika, sudah lupa akan hal itu.
laliang .................... lupakan. nglaliang ................ melupakan. lali-lalian ............... lupa-lupaan.

lali II __________
malali ..................... 1. bermain;eda-api, jangan bermain api; 2. pesiar; ia - ka Surabaya, ia pesiar ke Surabaya. palali ...................... permainkan; buka jaja uline -, pb, sebagai kue uli dipermainkan, makin lama makin kotor (kumal). lalinin ..................... kunjungi (dengan maksud bermain-main). lalinina ................... dikunjunginya dst. nglalinin ................. mengunjungi dst. palalian .................. 1. permainan; 2. judian. mapalalian ............. 1. bermain-main; 2. berjudi. mapalalianan ........ bermain-main dst. malali-lali .............. pesiar, berjalan-jalan.

lalis ___________ rela, ikhlas; tusing - makidihang, tidak rela memberikan apa-apa kepada orang lain. lalu ____________ nglalu ..................... mengikhlaskan diri; - mati,ikhlas mati. laluang ................... ikhlaskan. kalaluang ............... diikhlaskan.

lalung _________ malalung ............... telanjang, bertelanjang; kayeh -, mandi bertelanjang.

lalungin .................. telanjangi. lalungina ................ ditelanjanginya. nglalungin ............. menelanjangi. kalalungin ............. ditelanjangi (oleh). lalung-lalung ......... bertelanjang (anak-anak). biu lalung .............. batang pisang yang lengkap dengan daun, buah dan jantungnya sebagai pelengkap bahan, upacara agama.

lama __________ 1. lama, 2. tinggal kelas. lamad _________ 1. selaput tipis, 2. awan tipis.
malamad ................ berselaput tipis. lamadan ................. nama salah satu ikan laut yang kecil.

lamak I _______ 1. hiasan penutup dada; 2.nama jejaitan sebagai hiasan depan pada bangunan suci. lamak II ASI ___ istri selir. lamak III ______ lamakan alasan. lamar _________ lamar.
nglamar ................. 1. melamar; -gegaen, melaniar pekerjaan; 2. meminang; tuning ada bani -, tidak ada berani meminang. malamar ................ 1. (sudah) dilamar; 2. (sudah) dipinang. panglamar ............. 1. pelamar;peminang. kalamar ................. dilamar (oleh). lamara ................... 1. dilamarnya; 2. dipinanginya. lamarang ............... 1. lamarkan; 2. pinangkan. lamaranga ............. 1. dilamarkannya; 2. di-pinangkannya. lamaran ................. 1. lamaran; 2. pinangan.

lamas _________ selaput liat pada tembuni atau pada bayi baru lahir.
malamas ................ berselaput.

lamat __________ lambat I lamba I _______ 1. layu; don -, daun layu; 2. jarang; padi -, buah padi jarang-jarang; 3.

helai; kapuk duang -,kapuk dua helai. lamba II _______ lambung. lambang ______ bagian dari rangka atap rumah (dari kayu melintang di atas tembok). lambas _______ panjang (tentang ruas buluh); tiing buluh -, ruas bambu buluh itu panjang; awak kucit ento -, badan anak babi itu panjang.
lambat I ASI .......... bedil. nglambat ............... menembak, membedil. malelambatan ....... berburu burung dengan bedil.

lambat II ______ pelan, perlahan.


lelambatan ............. nama tabuh gong dengan irama yang lamban.

lamb I ASI ___ 1. bibir; 2. tepi atau bibir dari saput (kampuh). lamb II _______ lambai.
nglamb-lamb ...... melambai-lambai; ida - saking doh, beliau melambai-lambai dari jauh.

lambs ________ siram (dengan dengan air).

cara

melempar

nglambs ............... menyiram dst. patilambs ............. menyembur segala sesuatu tidak menentu. kalambs ............... disiram (oleh) dst. lambsa .................. disiramnya dst. lambsang ............. siramkan; yh tlagan - apang nyat, siramkan (buangkan) air kolam itu agar kering. lambsanga ........... disiramkannya. dibuangkannya. lambsin ................ sirami. lambsina .............. disiraminya. nglambsang ......... menyiramkan, membuangkan. nglambsin ........... menyirami, menyembur.

malambsan .......... bersemburan air. kalambsang ......... disiramkan, dibuangkan. kalambsin ............ disirami. malelambsan ....... bersembur-semburan air.

lambes ________ 1. agak kurus (biasanya karena sakit); 2. habis. lambet ________ lecut, pukul; jaran - apang malaib, lecut kuda itu agar lari.
nglambet ................ melecut, memukul, - aji pecut, melecut dengan cemeti. malambet ............... (sudah) dilecut. kalambet ................ dilecut (oleh). patilambet ............. melecut-lecut dengan tidak menentu. lambeta .................. dilecutnya. lambetanga ............ dilecutkannya, dipukulkannya. lambetin ................. lecuti, pukuli. lambetina ............... dilecutinya, dipukulinya. nglambetang .......... melecutkan, memukulkan. nglambetin ............ melecuti, memukuli. kalambetang .......... dilecutkan, dipukulkan. kalambetin ............ dilecuti, dipukuli.

lambi _________ kumalambi ............ mulai berganti bulu dada (itik); bbk-, itik mulai berganti bulu dada.

lambih ________ panjang ke bawah; memanjang ke baweh (pakaian); kambenn bes -, kainnya terlalu panjang ke bawah; bibih - ki, panjang mulut.
malambih .............. memanjang ke bawah; kamben - teked di tunggak batis, kainnya memanjang ke bawah hingga tumit. lambihang ............. panjangkan ke bawah. nglambihang ......... bertambah panjang ke bawah. palambihin ............ perpanjang ke bawah. kalambihang ......... dipanjangkan ke bawah.

lambihan ki ........... cenderung, kemungkinan besar; - ia tusing teka, ke-mungkinan besar ia tidak datang.

lambon I AMI _ ketela. lambon II _____ nglambonin ........... membantu, menolong (bekerja); ia suba cager - jumah, ia sudah diandalkan membantu bekerja di rumah. kalambonan .......... terbantu, tertolong; dugas enu pianakn an luh, reramanne sanget -, waktu masih anaknya yang perempuan, orang tuanya sangat terbantu.

lambuk _______ langgar, dorong; guru -, tidak mengikuti aturan guru lagu. lambung ______ bagian samping badan.
nglambung ............ 1. menuju bagian samping badan; 2. memotong; - raos, memotong pembicaraan.

lambus ________ embus.


lambusin ................ embusi. lambusin ................ diembusinya. nglambusin ............ mengembus. panglambusan ....... alat untuk mengembus;- pand besi, alat untuk mengembus yang dipakai oleh tukang besi.

lams ________ lambs. lami ASI ______ 1. lama; 2. tinggal kelas.


salami-laminipun ... selama-lamanya.

lamis _________ banyak cakap; rewel, cerewet. lamit __________ ambil barang dagangan secara sembunyi-sembunyi dengan tidak membayar.
nglamit ................... mengambil barang dst. kalamit ................... diambil barang dst. lamita ..................... diambilnya barang dst. kalamitan .............. habis laku tetapi tak ada yang membayar.

lamlam _______ mandikan lama-lama dengan air dingin.


nglamlam ............... memandikan lama-lama dengan air dingin. malamlam .............. 1. (sudah) dimandikan lama-lama dengan air dingin; 2. mandi lama-lama dengan air dingin. kalamlam ............... dimandikan dst. lamlama ................. dimandikannya.

lampad _______ nama pelengkap sajen pada banten suci. lampah I ______ laku, jalan; jel-jel pikolihn, buruk laku, buruk akibatnya.
malampah ............. berlaku, berjalan; eda - jel jangan berlaku jahat. lampahin ............... jalani; kanti mati lakar -, sampai mati akan kujalani. lapahan .................. lakon. nglampahang ....... melakonkan; wayang - Ramayana, wayang itu melakonkan Ramayana. nglampahin ........... menjalani. kalampahang ........ dilakonkan. lelampahan ............ lakon.

lampah II _____ ketombe. lampak _______ 1. jarang; pamulaan padin -, tanaman padi itu jarang; 2. biasa, leluasa; ia mula - mulih mai, ia memang biasa pulang kemari.
lampakang ............. jarangkan; - mamula menanam padi. lampakanga ........... dijarangkannya. nglampakang ........ menjarangkan. palampakin ........... perjarang. padi, jarangkan

lampeh ASI ___ malampeh .............. wafat.

lampen _______ habiskan (makanan).

lampena ................. dihabiskannya (makanan) lampenang ............. habiskan; lautang - dedaaran ento, silakan habiskan makanan itu.

lampet ________ palampet ................ sepotong kain untuk penutup pintu, jendela dsb. alampetan .............. sepotong kain (cukup untuk penutup atau melingkari pinggang). lampetang .............. tutupkan; - jendlan, tutupkan jendela itu. lampetin ................. halangi. lampetan ................ penghalang, halangan; ia kena - di rurung, ia mendapat halangan di jalan. lampet pindo ......... sampai dua kali; - kena sakit, sampai dua kali kena sakit; - teka mai, sampai dua kali datang kemari.

lampias _______ lancar, deras; - ngenceh, lancar kencing; - mamunyi ki, lancar berkata-kata. lampin ________ alat berupa daun, kertas dsb. untuk melapisi tangan waktu mengangkat periuk dsb, yang masih panas. lampion _______ lampion. lampiong ______ kulit beserta daging pada bagian perut babi. lampit ________ garu untuk meratakan tanah dengan ditarik oleh sepasang sapi atau kerbau.
nglampit ................ meratakan tanah dengan lampit. malampit ............... (sudah) diratakan dst.

lampiung _____ lampiong. lampon _______ kain lapis untuk penahan kotoran (biasanya dipakai oleh juru masak dililitkan di pinggang).

malampon ............. memakai lampon; ia biasann - yn magae di paon, ia biasanya memakai lampon kalau bekerja di dapur. lamponin ............... pasangi lampon.

lampu _________ lampu; suba peteng endihang n, sudah malam nyalakan lampu itu.
malampu ............... berlampu. lampuin ................. pasangi lampu. lampuina ............... dipasanginya lampu. nglampuin ............. memasangi lampu.

lampud _______ lampudan .............. sisa (potongan kayu, kain, bibit dsb); temako, sisa bibit tembakau. malampudan ......... bersisa dst. lelampudan ............ sisa-sisa dst.

lampug _______ pukul dengan kayu.


nglampug ............... memukul dengan kayu. malampug ............. (sudah) dipukul dengan kayu. kalampug ............... dipukul (oleh) dengan kayu. lampuga ................. dipukulnya dengan kayu. lampugin ............... pukuli dengan kayu. lampugina ............. dipukulinya dengan kayu. nglampugin ........... memukuli dengan kayu. malampugan ......... berpukul-pukulan. kalampugin ........... dipukuli dengan kayu.

lampus Aso ___ mati; sampun -, sudah mati; lalis -, rela mati. lampuyang ___ lempuyang. lamun I _______ jika, kalau; - keto tiang sing nyak kema, kalau demikian saya tidak mau ke sana. lamun II ______ amun II.

lamun III ______ salah satu tumbuhan laut, buahnya hijau enak dimakan. lamun IV ______ nglamun ................. terus-terang; seadanya; ia polos - nyak ngaku, ia orang jujur mau mengaku terus terang.

lamur

________ kabur; paningalanne suba -, matanya sudah kabur. lan I __________ kependekan dari jalan II. lan II __________ dan; i mm - i bapa suba ngalahin, ibu dan ayah sudah berpulang. lana ___________ 1. tetap, terus; jani yh suba -, sekarang air (pengairan) sudah tetap mengalir; 2. tenteram; ia suba - nongos ditu, ia sudah tenteram bertempat tinggal di sana. lanak _________ lanakan ................. rahim menonjol melahirkan anak. karena banyak kali

lanang I ASI ___ 1. laki-laki; okanidan -,putra beliau laki-laki; 2. mujarab; don lempuyak - anggon ubad tatu, daun lempuyak itu mujarab dipakai obat luka.
panglanang ............ alat penusuk atap alang-alang.

lanang II ______ penusuk dari bambu agak runcing yang di pakai atau ditusukkan pada atap alang-alang, untuk memudahkan memasukkan tali atap.

lanas __________ nama hama perusak tanaman padi, tebu dsb). lanat __________ licin, halus; lelubukann suba -, jalan setapak itu sudah licin (halus). lancab ________ tinggi, panjang; tambahne pesan, gigi paculnya panjang sekali.
lancab landok ........ tinggi rendah, tidak teratur tentang tinggi sesuatu.

lancah I _______ tunas; - bas, tunas sirih.


malancah ............... bertunas.

lancah II ______ lembur (air); pundukan - yh, pematang itu dilembur air.
nglancah ............... melembur; yh - pundukan, air melembur pematang. kalancah ............... dilembur (oleh), digenangi (oleh). lancaha .................. dilemburnya.

lancah III _____ palancah ................ pengiring, pelayan (dewa-dewa); betara, pengiring dewa-dewa. ida

lancang _______ lancang. lancar I ASI ___ malancaran ........... bertamasya, pesiar. palancaran ........... tempat bertamasya, tempat pesiar.

lancar II ______ lancar. lancat _________ loncat, lompat (ke atas sesuatu untuk menaiki).
nglancat ................. meloncati, melompat ke atas; - sepda, melompat ke atas sepeda (untuk mengendarainya). kalancat ................. diloncati (oleh) untuk mengendarai (sepeda dsb).

lancata ................... diloncatinya dst.

lancep ASI ____ 1. lancip, 2. pisau raut.


lancepang .............. lancipkan. lancepin ................. lancipkan. nglancepang .......... melancipkan. nglancepin ............. melancipi, membuat lancip. kalancepang .......... dilancipkan. kalancepan ............ keadaan lancipnya.

lancig _________ ramping, semampai; an muani -, yang laki-laki semampai. lancing ASI ___ lancingan ............... ujung kain laki-laki yang berjuntai. malancingan .......... memakai lancingan. lelancingan ............ juntaian ujung kain yang dipakai oleh lakilaki; - idan panjang pisan, juntaian ujung kain beliau panjang sekali. lancing landa ......... jenis tumbuh-tumbuhan perdu.

lancip ________ lancep. lancub ________ lancubin ................. rasuki; - taksu, dirasuki kekuatan gaib. lancubina ............... dirasukinya. nglancubin ............. merasuki. kalancubin ............. dirasuki.

lancuh ASI ____ 1. siram, sembur; 2. kuah sayur. landing _______ kuningan, loyang; emas -, emas yang bercampur kuningan. lancut _________ alunan ombak yang tinggi. landa I ________ itik serati. landa II _______ biarkan di tempat terbuka agar kehujanan dan kepanasan (biasanya padi).
nglanda .................. membiarkan di tempat terbuka dst. malanda ................. dibiarkan di tempat terbuka dst.

kalanda .................. dibiarkan di tempat terbuka dst. (oleh). landana ................. dibiarkannya di tempat terbuka dst.

landak ________ landak. landan _______ hulu keris. landeh ________ licin, susut; suba -pajalan mesin, sudah licin jalannya mesin itu; kikir suba -, kikir itu sudah licin (karena giginya sudah aus). landeng _______ warna putih pada bagian bawah tempurung kelapa; kau -, tempurung kelapa yang bagian bawahnya putih. landep ________ 1. tajam, runcing, 2. nama wuku yang kedua.
lelandep ................. senjata tajam. landepin ................. buat agar runcing. tumpek Landep .... tumpek.

landes ________ tempa, lindas, giling, landas.


nglandes ................. menempa, melindas. malandes ............... (sudah) ditempa, (sudah) digiling. kalandes ................. ditempa (oleh), digiling (oleh). landesa ................... ditempanya, dilindasnya. landesang ............... tempakan, lindaskan. landesin ................. landasi, alasi; - aji landesan, alasi dengan landasan. landesan ................. landasan (alas untuk menempa besi).

landir ________ andir. landung _______ tinggi (badan).


nglandungang ....... makin tinggi (badan). barong landung...... barong. panji landung ......... panji.

landuh ________ makmur; gumi -, masyarakat makmur; basang-, tidak menderita sakit karena makanan dan selalu merasa enak makan. langa __________ indah;wekasing Tantri, keindahan cerita Tantri.
kalangengan .......... keindahan.

langah ________ jarang; bulunn -, bulunya jarang; - sidine ki, mustahil berhasil.
langahang .............. jarangkan. langahanga ............ dijarangkannya. langahin ................. perjarang. langahina ............... diperjarangnya. nglangahang .......... makin jarang. malangahin ............ memperjarang. palangahin ............. perjarang. palangahina ........... diperjarangnya. kalangahang .......... dijarangkan. langah-langah ....... jarang-jarang (jarak), tidak lebat atau merata; poh mabuah -, mangga berbuah tidak lebat.

langas Ka _____ arang. langgah _______ durhaka; eda - tekn rerama, janganlah durhaka kepada orang tua. langgak _______ sombong, congkak. langgana ______ durhaka; sampunang - ring guru, janganlah durhaka terhadap guru.
langganan .............. langganan; liu ngelah -, banyak mempunyai langganan. malangganan ......... berlangganan; - surat kabar, berlangganan surat kabar.

langgap ______ langgak. langgar ________ langgar.


nglanggar .............. melanggar.

kalanggar .............. dilanggar (oleh). langgara ................. dilanggarnya.

langgat ________ langgatan ............... para-para. malanggatan .......... berisi para-para.

langgeng ______ 1. abadi, kekal; tan wnten san ring jagat, tidak ada yang kekal di dunia; 2. teguh (iman) melakukan tapa. langgia AMI __ durhaka, berani; sampunang ring anak lingsir, jangan durhaka (berani) kepada orang tua. langi __________ nglangi ................... berenang; mlajah - di tlagan, belajar berenang di kolam; bbk ajahin - pb, mengajar orang yang sudah pandai. langiang ................. renangkan. langianga ............... direnangkannya. langinin .................. renangi. langinina ................ direnanginya. nglangiang ............. merenangkan. nglanginin ............. merenangi. kalangiang ............. direnangkan. kalanginin ............. direnangi. malelangian ........... berenang-renang.

langit _________ langit; maraab - ki, beratapkan langit; dija kadn - ndp pb, hidup itu di mana-mana susah.
nglangit .................. melangit; - kenehn, hasratnya melangit (membubung tinggi). lelangit ................... leluhur. lelangitan ............... selalu memandang orang besar saja. langit-langit ........... langit-Iangit.

langkah _______ langkah.


malangkah ............. melangkah.

langkahang ............ langkahkan. langkahanga .......... dilangkahkannya. langkahin ............... langkahi; - pang telu apang inget, langkahi tiga kali supaya sadar (orang yang pingsan karena jatuh dsb). langkahina ............. dilangkahinya. nglangkahang ........ melangkahkan. nglangkahin .......... melangkahi. palangkahan........... tempat melangkah (biasanya pada batas pekarangan). kalangkahin .......... dilangkahi. langkah-langkahan tempat melangkah (pada pintu dst. agak tinggi).

langkang gading ___babi yang perutnya berwarna putih (gading). langkap _______ busur panah. langkar _______ liwati, lampaui.
nglangkar .............. meliwati; ia - mamaca, ia meliwati membaca. malangkar ............. (sudah) diliwati. kalangkar .............. diliwati (oleh). langkara ................ diliwatinya; ngitung, diliwatinya menghitung.

langkas _______ jarang (melahirkan, jarak tanaman). langkat _______ jengkal; duang , dua jengkal.
alangkat ................. sejengkal. langkatin ............... jengkali. langkatina ............. dijengkalinya. langkatan ............... jengkalan. nglangkatin ........... mengukur dengan jengkal. kalangkatin ........... diukur dengan jengkal (oleh).

langked _______ pukul; kepalanya.


nglangked .............. memukul. malangked ............. (sudah) dipukul. kalangked .............. dipukul (oleh).

tendasn,

pukul

langkeda ................ dipukulnya. langkedin ............... pukuli. nglangkedin ........... memukuli. kalangkedin ........... dipukuli.

langki _________ bagian lumbung antara tiang dengan lambang. Langkir _______ nama wuku yang ke-13. langkung AMI _ 1. lebih; jinah - satus rupiah, uang itu lebih seratus rupiah; 2. lewat; wau ida-iriki, beliau baru saja lewat di sini; san sampun taen naenin sapunika, dahulu (yang sudah lewat) tidak pernah demikian.
nglangkung ............ melewat, sudah lewat; ida sampun -, beliau sudah lewat. kalangkung ............ kelewat, amat. langkungin ............ lebihi, lewati, dahului. langkungina .......... dilebihinya, dilewatinya, didahuluinya. langkungan ............ berlebih. nglangkungin ........ melebihi, melewati, mendahului. kalangkungin ....... dilebihi, dilewati, didahului. kirang langkung .... kirang.

langlang _______ lihat, awas, pandang.


nglanglang ............. melihat, memandang; - ulangun, melihat keindahan alam. langlangin .............. lihat-lihat, awasi. kalanglangin .......... dilihat-lihat, diawasi. langlang b ............ nama burung pemakan ikan. langlang duta ........ mata-mata. tai langlang............. tai.

langsag _______ cekatan; ia - majalan kema mai, ia cekatan berjalan ke sana kemari.

palangsagin ........... laksanakan dengan cekatan; bekerjalah dengan lebih cekatan.

maga,

langsar ________ nama ikan laut.


langsaran ............... daging perut babi guling.

langsat ________ langsat. langs _________ langsai, tirai kain; lgong mapayas di tengah - n legong berhias di dalam tirai.
malangs ................ berlangsai. langsnin ............... pasangi langsai. nglangsnin ........... memasangi langsai. kalangsnin ........... dipasangi langsai.

langseg _______ tendang dengan tumit.


nglangseg ............... menendang dengan tumit. malangseg .............. kena tendangan dengan tumit. langsega ................ ditendangnya dengan tumit; - nganti labuh, ditendangnya dengan tumit hingga jatuh.

langsing _______ langsing, ramping, lampai.


nglangsingang ...... bertambah ramping. langsing lanjar ...... semampai.

langsingan ASI ___candu.


malangsingan ........ mengisap candu.

langsot ________ telanjur, keliwat; bes - mesuang munyi, telanjur berkata-kata (kasar). langsuan ASI __ betis. langsub _______ nama lauk dari darah mentah dengan bumbu. langsuh _______ cuci bersih, bilas. langsut _______ blangsut. langu ASI _____ pusing, sakit kepala.

languan .................. nama ikan laut enak dijadikan satai atau dipepes.

lanjak _________ terjang dengan telapak kaki ke depan. lanjang ________ tunas keladi yang menjalar biasanya dipergunakan untuk sayur. lanjar _________ tinggi semampai; langsing -, ramping dan tinggi semampai. lanjaran AMI __ rokok; numbas -, membeli rokok.
malanjaran ............ merokok; merokok. nntn midep -, tidak suka

lanjeng ________ kurus tinggi (badan). lanji I _________ rambut putih beberapa helai pada usia masih muda. lanji II ________ sering berhasil (merayu, berjualan). lantak _________ batang (logam), lantak.
alantak ................... sebatang; mas -, emas batangan. malantakan ........... berbentuk batangan.

lantang _______ panjang; tali -, tali basang - ki, penyabar.

panjang;

malantang ............. berpanjang; talin - telung meter, tali itu berpanjang tiga meter. lantangang ............. panjangkan. lantanganga ........... dipanjangkannya. lantangin ............... perpanjang. nglantangang ........ makin panjang. malantangin .......... memperpanjang. palantangin ........... perpanjang. salantang margi ..... sepanjang jalan. kalantangang ........ diperpanjang. malantang-lantangan berpanjang-panjangan; eda - ki, jangan memperpanjang persoalan.

lantang lajok ......... panjangnya tidak teratur. laku lantang .......... ke arah panjang.

lantar _________ lantarin .................. dasari; - baan keneh rahayu, dasari dengan hati tulus. lantaran ................. 1. jalan, sebab, dasar; 2. benda yang dipergunakan sebagai jalan waktu upacara; kasa anggon -, kain putih yang dipergunakan sebagai jalan pada waktu upacara. malantaran ............ 1. bersebab; - aji ieg lantas masiat, bersebab dari pertengkaran lalu berkelahi; 2. memakai lantaran.

lantas _________ lantas, lalu , terus.


nglantas ................. terus; ia uab-uab pules, ia berkali-kali menguap terus tertidur.

lant __________ bilah-bilah bambu yang dijalin; tikeh -, tikar berupa jalinan bilahbilah rotan.
nglant ................... memasangi lant, membungkus dengan lant. kalant ................... dibungkus dengan lant. lantna ................... dibungkusnya dengan lant. lantnin .................. bungkus dengan lant.

lanteg _________ lantig. lanteng _______ nglanteng ............... langsung, terus; - magae, terus-menerus bekerja. lantengang ............. teruskan. lantenganga ........... diteruskannya. nglantengang ......... meneruskan. kalantengang ......... diteruskan.

lantr _________ keping kuningan pada alat tenun Bali agar bunyinya nyaring. lantig _________ pukul dengan kayu dsb.

nglantig .................. memukul dsb; ia nyemak kayu anggona lelipi, ia mengambil kayu untuk memukul ular. malantig ................. (sudah) dipukul. kalantig .................. dipukul (oleh). lantiga .................... dipukulnya. lantigin ................... pukuli. lantigina ................. dipukulinya. nglantigin .............. memukuli. kalantigin .............. dipukuli.

lantih ________ latih II. lancip _________ lancip, runcing. lantud I _______ terhalang; pajalann - pesan, perjalanannya terhalang sekali.
nglantudin ............. menghalangi; perjalanan. kalantudin ............. dihalangi. pajalan, menghalangi

lantud II ______ lantudan ................ sisa. malantudan ........... bersisa. lantud-lantudan .... sisa-sisa sesuatu.

lantur _________ nglantur ................. berkelanjutan, berlangsung terus. lanturang ................ lanjutkan, teruskan; - satuan ibi, lanjutkan cerita kemarin. lanturanga ............. dilanjutkannya. lanturan ................. lanjutan. nganturan .............. melanjutkan, meneruskan. kalanturang ........... diteruskan, dilanjutkan.

lanus _________ selamat dan subur; - idup pamulaan, subur hidup tanaman itu; pajalann, selamat perjalanannya.

nglanus .................. berlangsung terus; ngabn -, melakukan upacara pembakaran mayat berlangsung terus sampai upacara mamukur.

lanyah ________ rusak karena diinjak-injak (tanaman). lanying ________ runcing, lancip. lanyuk ________ 1. menonjol ke depan; 2. merasa sakit-sakitan. lap ____________ lap.
ngelap .................... membersihkan dengan lap. melap ..................... (sudah) dilap. kelap ...................... dilap (oleh). lapin ....................... lapi; - mejan. apang kedas, lapi meja itu supaya bersih.

lapa ASI ______ lapar. lapah _________ sudah biasa, tidak canggungcanggung. lapak _________ sadel, tempat duduk pada sepeda. lapang ________ senggang, lega; jani di carik masan -, sekarang ini di sawah musim senggang.
lapangan ................ 1. tanah lapang; 2. tegalan.

lapis __________ lapis; jaja -, kue lapis.


malapis .................. berlapis. lapisin .................... lapisi, lapisina .................. dilapisinya. nglapisin ................ melapisi. kalapisin ................ dilapisi. malapis-lapis ......... berlapis-lapis.

laplap _________ lplp. lapu-lapu ______


kalapu-lapu ........... terlunta-lunta.

lapur __________ lapor, lapur.

nglapur .................. melapor; ia teka -, ia datang melapor. malapur ................. (telah) dilaporkan. lapurang ................ laporkan. lapuranga .............. dilaporkannya. lapurin ................... lapori. lapurina ................. dilaporinya. lapuran .................. laporan. nglapurang ............ melaporkan; ia - sampinn ilang, melaporkan sapinya hilang. kalapurang ............ dilaporkan. kalapurin ............... dilapori.

ia

laput __________ liput. lara ____________ sakit, sengsara, lara; pantes, ia kakto mapan tusing tan -, pantas ia demikian karena tak pernah (hidup) sengsara.
nglaranin .............. menyakiti, menyebabkan sakit. kalaran .................. kesakitan, kesengsaraan. kalara-lara ............ lama menderita kesakitan. lara raga ................ sakit-sakitan.

larad __________ malaradan ............ berkurang, reda; gelem suba -, penyakitnya sudah berkurang.

larang _________ larang.


nglarang ................ melarang; tusing ada bani -, tidak ada berani melarang. malarang ............... (sudah) dilarang. kalarang ................ dilarang (oleh). laranga ................... dilarangnya. larangan ................ sesuatu yang dilarang; istri -, wanita yang tidak boleh dikawini lagi.

larap __________ larapan .................. sebab, dasar, alasan; punika - ipun mapamit, itu sebabnya dia minta diri. malarapan ............ menyebabkan, berdasarkan.

larat I _________ lari kencang tak dapat dikendalikan (kuda). larat II ________ nama anggrck. laras __________ tangga nada dalam gamelan. lar __________ rar. laris AMI ______ laris. laron __________ kelekatu. larud _________ rarud. larung I _______ hanyut, buang. larung II ______ nama murid dari Calonarang. las I ___________ ikhlas: kenehn ngalahin panak-panakne, ikhlas hatinya meninggalkan anak-anaknya. lasang _________ ikhlaskan.
lasanga ................... diikhlaskannya. nglasang ................. mengikhlaskan. kelasang ................. diikhlaskan.

las II __________ las; garpun sepdan, las garpu sepeda itu.


ngelas ..................... melas. melas ...................... (sudah) dilas. kaelas ..................... dilas (oleh). lasa ......................... dilasnya. lasang ..................... laskan. pangelasan ............. alat untuk ngelas.

lasag __________ rusak binasa; padine jekjek bbk, rusak binasa padi itu diinjak-injak itik.
lasaga .................... dibinasakannya (dengan menginjak-injak). lasagang ................. rusak binasakan dengan menginjak. lasaganga ............... dibinasakan dengan diinjak-injaknya.

lasah I ________ rata.

pamalasahanalat .... untuk meratakan tanah di sawah.

lasah II _______ bakul yang agak datar. lasak __________ rabas; - alas lakar anggon tegal, rabas hutan itu dipakai ladang.
nglasak ................... merabas. malasak ................. (sudah) dirabas. kalasak ................... dirabas (oleh). lasaka ..................... dirabasnya. lasakang ................. rabaskan. lasakanga ............... dirabaskannya. lasakan ................... hasil rabasan. nglasakang ............ merabaskan. kalasakang ............ dirabaskan. lelasakan ................ hasil rabasan. panglasakan .......... alat untuk merabas.

lasun, lelasan __ lascarya _______ lasi ___________ lasia ___________

kadal. ikhlas, rela. luyu, loyo (ayam). ikhlas; kenehn, ikhlas pikirannya; - pajalann, selamat perjalanannya. Lasem ________ nama tokoh dalam cerita Panji.
lelaseman ............... tabuh yang mengiringi tari Lasem.

laso-laso ______ bergerak lenggak-lenggok sebagai belut melata. lasti ___________ malasti ................... upacara pensucian area-area simbul dewadewa ke laut.

lat ____________ terlambat; - tekann, terlambat datangnya. lata ___________ tumbuh-tumbuhan merambat. latah __________ antah.
malatah .................. berantah.

latahan ................... banyak berisi antah. jalma nglatahin ki . orang yang membawa noda.

latek___________ 1. lumpur; putek -, keruh berlumpur; 2. kotor; munyi -, perkataan kotor (kasar). lateng _________ jelatang.
latengin .................. gasak atau pukul dengan jelatang. nglatengin .............. menggasak atau memukul dengan jelatang; jalma - dogn ki, manusia membuat hancur saja. lateng kidang ......... jelatang yang daunnya lancip menyerupai daun telinga kijang. lateng lada ............ lateng ngiu. lateng ngiu/ngiru ... jelatang yang daunnya lebar-lebar. lateng siap ............. jelatang yang daunnya bergigi semacam balung ayam. lateng temesi ......... jelatang yang batangnya tidak berdaun, hanya berpucuk saja.

lati ASI _______ gusi. latig benyah latig ........... hancur luluh.

latih I _________ jerat.


nglatih .................... menjerat; - kedis, menjerat burung. kalatih .................... dijerat (oleh). latiha ...................... dijeratnya. latihang .................. jeratkan. latihanga ................ dijeratkannya. nglatihang ............. menjeratkan.

latih II ________ laris, berhasil dalam usaha. latri ___________ malam.


Siwa latri ................ Siwa.

latu ___________ percikan api.


malatu .................... berpercikan api. lelatu ...................... percikan-percikan api.

latuh __________ lapuk; kayu suba -, kayu sudah lapuk.


tuh latuh ................ kering dan lapuk.

lau ____________ bahan mencampur nira supaya berkadar keras (berupa sabut, kapur dsb).
malau ..................... berisi lau. lauin, launin .......... isi lau.

laud __________ potongan (dengan ukuraii); punyan nyuh duang -, batang kelapa dua potong.
laudan .................... sisa (potongan yang terukur). malaudan ............... bersisa berupa potongan-potongan yang telah terukur.

lauh __________ besar dan lurus, besar dan longgar; kayun -, kayu itu besar dan lurus; munyinn -, suaranya besar dan longgar. laung _________ 1. kurus dan tinggi orang 2. ramping dan tinggi bangunan. laut I __________ lalu, lantas; - ia majalan kema, lalu dia berjalan ke sana.
nglaut ..................... berjalan langsung. lautang ................... lanjutkan, teruskan. lautanga ................. dilanjutkannya, diteruskannya.

laut II _________ usai, selesai; jam pat buruh suba -, pukul empat buruh itu sudah usai bekerja. lawad I ________ ruasnya panjang-panjang; tiing -, bambu itu ruasnya panjangpanjang. lawad II _______ tengok, layat.

nglawad ................. menengok, melihat; - anakmati, menengok orang meninggal.

lawah _________ kelelawar; biun telah amah -, pisang itu habis dimakan kelelawar.
lawahan ................. berisi kelelawar. lelawah ................... kelelawar.

lawak _________ temu lawak ............ jenis temu yang biasanya dipakai bahan minuman.

lawan _________ lawan.


nglawan ................. melawan; tusing ada anak bani -, tidak ada orang berani melawan. kalawan ................. dilawan (oleh). lawana ................... dilawannya. lawanang ............... lawankan. lawananga ............. diadu dengan. nglawanang ........... melawankan. nglawanin .............. berusaha, amat berusaha (dengan tenaga yang lemah); ia mara segeran - maga, ia baru sembuh berusaha bekerja. kalawanang ........... diadukan dengan. mapalawanan ........ berusaha untuk melawan. bralawanan, blawanan senang membantah.

lawang AMI ___ 1. pintu; 2. dua lembar kartu ceki yang sama.
nglawang ............... berkeliling dari rumah ke rumah dari desa ke desa untuk mempertunjukkan tari barong dengan tak diupah. malawang .............. berpintu. lawangan ............... pintu.

lawar _________ lauk dari daging yang dicencang bercampur darah serta bumbu.
nglawar .................. membuat lawar. malawar ................. berisi lawar; - gerang pb, sangat diharap.

kalawar .................. dijadikan lawar. lawara .................... dijadikan lawar. lawarang ................ buatkan lawar. lawaranga .............. dibuatkannya lawar. nglawarang ............ membuatkan lawar. lelawaran ............... hasil membuat lawar.

lawas I ________ ruas; telung -, tiga ruas.


lawasin ................... potong beruas-ruas. lawasan .................. ruas; - tebun dawa-dawa, ruas tebu itu panjang-panjang. kalawasan .............. jenis temu yang beruas-ruas.

lawas II _______ lama, dahulu; uli - ia suba dini, sejak dulu ia sudah disini. lawat __________ bayangan; tusing ngenah - n, tidak kelihatan bayangannya; nakutin - ki, takut kepada sesuatu yang tak ada; magarangin - ki, memperebutkan barang yang tak ada.
malawat ................. terbayang. lawatin ................... bayang-bayangi. malawat-lawat ...... terbayang-bayang. lelawatan ............... kias; tresna asih Rama Sitan anggon -, cinta kasihnya Rama dan Sitalah dipakai kias.

law __________ benang.


salaw ................... sla, dua puluh lima. lawan .................... tubuh tanpa kepala.

laya ___________ Suralaya ................ tempat dewa-dewa.

layab __________ nglayab .................. 1. mengapung, menggelepar-gelepar. mengambang; 2.

layah __________ 1. lidah; - sampin kasap, lidah sapi kesat; ngitukang - tan

patulang pb. orang yang pandai berkata-kata saja tetapi tidak menghasilkan apa-apa; 2. lapar; basang -, perut sudah lapar.
malayah ................. berlidah. palayah .................. lidah-lidah. nglayahang ............ makin lapar. nglayahin ............... menahan lapar; kodag baana - basang, kuat dia menahan perut lapar. layah bbk ........... jenis tumbuh-tumbuhan sebangsa rumput dapat dipakai sayur atau obat batuk kering.

layak __________ nglayak .................. melengkungkan badan ke belakang (waktu menari dsb). layak-layak ............ melengkungkan badan sambil menari-nari dsb.

layambo ______ kaliombo. layang ________ terbang.


nglayang ................ terbang, melayang; kedis - di langit, burung melayang di udara. layangan ................ layang-layang. malayangan .......... bermain layang-layang.

layap __________ nglayap .................. mengembara, suka bepergian.

layar __________ layar.


malayar ................. berlayar; ia - ka Sasak, ia berlayar ke Lombok. layarang ................. layarkan. layaranga ............... dilayarkannya. layarin ................... layari. layarina ................. dilayarinya. nglayarin ............... mengarungi; -pasih, mengarungi lautan.

layat ASI ______ kawin.


nglayat ................... kawin; ida sampun -, ia sudah kawin. malayat .................. kawin.

kalayat ................... dipinang (oleh). nglayatang ............. mengawinkan.

layon ASI _____ mayat, jenazah; - idan sampun kabasmi, jenazah beliau sudah dibakar.
malayon ................. ada jenazahnya. kalayonan .............. ditimpa kematian; umah tondn pragat suba -, rumah belum selesai sudah ditimpa peristiwa kematian. palayonan .............. nama tabuh gamelan. Layon Sari ............. nama tokoh dalam cerita Jayaprana.

layu I _________ layu; tusing tan siram, bungan -, tidak pernah disiram, bunga itu hingga layu.
nglayu .................... bersikap layu; - don ki, suasana payah setelah mengadakan kerja adat. layuang .................. layukan. layuin ..................... layukan. nglayuang .............. makin layu. kalayuang .............. dilayukan. kalayuin ................. dilayukan. kalayu sekaran ...... meninggal dunia. layu bunga ............. agak lusuh; kambenn -, kainnya agak lusuh. layu dudus ............. sangat layu; temakon suba -, tembakau itu sudah sangat layu. layu ludus .............. layu dan rontok; punyan bungan suba -, pohon bunga itu sudah layu dan rontok.

layu II ________ malayu ................... lari, berlari. lumayu ................... berlari; - lunga ka payudan, pergi dengan toerlari ke peperangan.

layud _________ layudan .................. bekas, sisa; panganggo -, pakaian bekas; banten, sajen yang telah selesai dipersembahkan.

layung ________ -

nglayung ................ terayun-ayun.

layur __________ ikan layur; cotk masambung -, pb. masalah kecil dibesarbesarkan.
nglayur .................. seperti ikan layur.

leab __________ liab. leah __________ liah. lak ___________ jadi-jadian dengan mempergunakan ilmu hitam; kalemahan, jadi-jadian yang diketahui orang banyak; - matah, jadi-jadian yang gagal; buka - lemah saling dalih pb, orang yang berbuat salah saling tuduh; alah sepsep - pb, pucat lesi.
nglak .................... menjadi lak. lakin ..................... ganggu dengan ilmu hitam hingga sakit. lakina ................... diganggu dengan ilmu hitam dst. nglakin ................. mengganggu dengan ilmu hitam dst. kalakin ................. diganggu dengan ilmu hitam dst.

Bersambung ke: Kamus Bali Indonesia bagian L2

Anda mungkin juga menyukai