Anda di halaman 1dari 99

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNID SIKUL

SUANG

Bolikan

Suang Rukun Negara Falsafah Pendidikan Kebangsaan Kata Pengantar FONOLOGI MORFOLOGI SINTAKSIS PONJUDU GINUMU TUKADAN i

i ii iii i ! " #! $# $%

GLOSARI BIBLIOGRAFI

&$ %'

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

RUKUN NEGARA
BA(A)ASAN*A negara kita +ala,sia -endukung .ita.ita hendak -en.a/ai /er/aduan ,ang lebih erat di kalangan seluruh -as,arakatn,a0 -e-elihara satu .ara hidu/ de-okratik0 -en.i/ta -as,arakat ,ang adil di -ana ke-ak-uran negara akan da/at dinik-ati bersa-a se.ara adil dan saksa-a0 -en1a-in satu .ara ,ang liberal terhada/ tradisitradisi kebuda,aann,a ,ang ka,a dan berbagaibagai .orak0 -e-bina satu -as,arakat /rogresif ,ang akan -enggunakan sains dan teknologi -oden2 +AKA KA+I3 rak,at +ala,sia3 berikrar akan -enu-/ukan seluruh tenaga dan usaha ka-i untuk -en.a/ai .ita.ita tersebut berdasarkan atas /rinsi//rinsi/ berikut4
KEPERCAYAAN KEPADA TUHAN KESETIAAN KEPADA RAJA DAN NEGARA KELUHURAN PERLEMBAGAAN KEDAULATAN UNDANGUNDANG KESOPANAN DAN KESUSILAAN

ii

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

FALSAFAH PENDIDIKAN KEBANGSAAN


P e n d i d i k a n d i + a l a ,s i a a d a l a h s u a t u u s a h a b e r t e r u s a n k e a r a h -e-/erke-bangkan lagi /otensi indi idu se.ara -en,eluruh dan berse/adu untuk -e5u1udkan insan ,ang sei-bang dan har-onis dari segi intelek3 rohani3 e-osi dan 1as-ani3 berdasarkan ke/er.a,aan dan ke/atuhan ke/ada 6uhan2 Usaha ini adalah bagi -elahirkan 5arganegara +ala,sia ,ang beril-u /engetahuan3 berketra-/ilan3 berakhlak -ulia3 bertanggung1a5ab dan berkeu/a,aan -en.a/ai kese1ahteraan diri serta -e-beri kan su-bangan terhada/ kehar-onian dan ke-ak-uran keluarga3 -as,arakat dan negara2

iii

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

KATA PENGANTAR
Penulisan Puralan Boros Boros Kadazandusun Id S !ul a-at di/erlukan dala- era /erke-bangan /enga1aran Bahasa Kada7andusun di sekolah2 Se1ak -ata /ela1aran Bahasa Kada7andusun ini di/erkenalkan di /eringkat sekolah rendah /ada tahun !88% dan /eringkat sekolah -enengah -ulai 9::%3 kekangan uta-a adalah /eneta/an dan /egangan konse/ /e-bentukan bahasa baku Kada7andusun2 ;usteru3 1a5atankuasa /enulis di ba5ah kendalian Unit Bahasa <tnik3 Bidang Bahasa dan Kesusasteraan3 Pusat Perke-bangan Kurikulu- dan Sektor Pengurusan Akade-ik3 ;abatan Pela1aran Negeri Sabah telah -eru1uk surat /eris,tiharan /enggunaan dialek Bunduli5an sebagai /ia5aian dala- -enghasilkan buku ini2 Oleh itu3 dengan /enerbitan buku ini dihara/kan /ara guru dan -urid da/at -engatasi -asalah tersebut2 +atla-at kurikulu- Bahasa Kada7andusun di sekolah adalah untuk -eningkatkan kebolehan berko-unikasi -urid serta -eneruskan 5arisan buda,a Kada7andusun khususn,a di Sabah2 Penghasilan buku ini dihara/kan da/at -e-udahkan guru dan -urid untuk -en.a/ai ob1ektif tersebut2 Sehubungan itu3 dengan adan,a /anduan /e-bentukan a,at3 /e-ilihan kata3 /enggunaan tanda ba.a ,ang te/at dan as/ekas/ek bahasa ,ang lain3 -aka /enggunaann,a 1uga boleh di-anfaatkan -erentas -aktab dan uni ersiti serta orang /erseorangan ,ang ber-i nat untuk -e-/erbai ki3 -e-/erke-bangkan dan -e-/erbakukan Bahasa Kada7andusun2 Sa,ugia diingatkan baha5a buku ini -eru/akan usaha a5al dan ,ang /erta-a seu-/a-a ini di +ala,sia a-n,a dan di Sabah khususn,a2 Ia -erangku-i asas tatabahasa iaitu fonologi3 -orfologi3 sintaksis3 /en1odoh bilangan dan kosa kata2 Oleh itu3 usaha -e-/elo/ori /enulisan ini3 dihara/kan da/at -en1ana generasi akan datang -e-buat /ena-bahbaikan su/a,a ia lebih -anta/ dan /enuh bernilai ta-bah2 Ke-enterian Pela1aran +ala,sia -eraka-kan u.a/an teri-a kasih ke/ada se-ua /ihak ,ang terlibat dala- /enghasilan buku ini2 Su-bangan ke/akaran3 -asa dan tenaga /ega5ai/ega5ai Ke-enterian Pela1aran +ala,sia3 /ens,arah Uni ersiti Sabah +ala,sia3 badan bukan kera1aan3 ;urulatih Uta-a Bahasa Kada7andusun3 guruguru dan se-ua /ihak ,ang terlibat a-atlah dihargai2

"MAH#AN BIN BAKAR SMP AMP$ Pengarah Pusat Perke-bangan KurikuluKe-enterian Pela1aran +ala,sia

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

FONOLOGI
1. Ko%o n&u&unan Fon'& ! O( Fonolo) *+* Fon'& ! O5onsoi o boros -antad tuni di /olo-buson do tulun2 Fonetik no/o nga /onoriukan koko-oi tuni boros do tulun =Fro-kin Rod-an !8%">2 6udu no/o do il-u fonetik diti nga -ongu,ad tuni boros i ki5aa doid boros nga5i id /o-ogunan =Ladefoged !8%$>2 Koubasanan no/o do soriukon id tuni boros nga karaaralano? /ongosilan o- koulalaho? do fi7ikal2 Abaagi o il-u fonetik diti doid tolu gana4 fonetik artikulasi0 fonetik akustik o- fonetik auditori2 Fon'& ! Ar& !ulas Fonetik artikulasi no/o nga il-u di -onoriuk koko-oi /oingkuro tuni di /olo-buson do tulun -ia-/ai -o-oguno kaka-ot artikulasi2 Fon'& ! A!us& ! Fonetik akustik no/o nga il-u di -onoriuk gogor do tulinggou -a,a tongus di osilon -antad gogor kaka-ot artikulasi tulun ku-aa karangahan di -okinongou2 Fon'& ! Aud &or F o n e ti k a u d i to ri n o / o n g a i l - u d i - o n o ri u k / o i n g ku r o ko/olo-busan do tulinggou id tolingo o- /ootodon doid tutok do -angan /olo-buso?3 du-adi tuni di kirati2 *+, Fonolo) Fonologi no/o nga /onoriukan sisto- tuni isoiso boros2 6udu no/o do fonologi nga /a/atantu ko/iagalan tuni di -iagal toi ko? fone-ik2

2.

S s&o( I-a.an Boros Kadazandusun ,+* P (a&o /o!al Id Boros Kadazandusun Ki5aa a/at /i-ato okal id Boros Kada7andusun3 ii no/o nga 0a.3 0 .3 0o.3 0u.2 Sundung /o do ingkaa3 oguno nogi /i-ato okal 0'. -ontok boros di noolos -antad boros suai2 Fone- okal no/o id Boros Kada7andusun nga okito id siriba diti tu-anud /onoriukan fonetik artikulasi4

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
Jadual Ko%onon&uan /o!al Boros Kadazandusun gulu i u tanga dohuri

sa5at

tanga

@ siriba a Aokal/oinsandad Aokal noolos BiC BeC

BaC BuC BoC B@C = e pepet, e taling >

Suai ko? ii3 ki5aa a/at okal tanaru =+ora> id Boros Kada7andusun2 Poomitanan: aa basaan ii dii oo roo uu buuk

Oulud nogi o /i-ato okal id Boros Kada7andusun -antad duo tuni /i-ato di -isuai2 Okito ko/ihu,udan okal di -isuai id 1adual doid siriba diti2 Jadual * a *oa o *ao u au mulau ua tua' ia sia& uo duo io siou ou bolou iu h iu s ai walai oi roloi ui ta/ui

DAu oguno ko/ihu,udan tuni okal oa o- ao id boros guas Kada7andusun2 7

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

,+, P (a&o Konsonan Id Boros Kadazandusun Ki 5a a d u o n o h o / o d o - i so / i - a to ko n so n a n i d Bo ro s Kada7andusun2 (o/od o- ono- no/o nga /i-ato konsonan /oinsandad o- li-o no/o nga /i-ato konsonan di noolos2 Pi-ato konsonan /oinsandad no/o diti nga4

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
s l b d g h k n / r t 5 , 7

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
Pi-ato konsonan di noolos4

. f 1 E F 1+ S s&o( Tun Sisto- tuni id koroitan konsonan 2 o- d no/o nga4

1+*+ K 3aa duo !oro &an &un % (a&o !onsonan 2 ( sua !o%olo(2usan+ a. b. 2 /olo-buson -ia-/ai au /olo/uton2 Poomitanan 4 2oros3 siri2a3 2 /olo-buson -ia-/ai /olo/uton2 Poomitanan 4 lia2as3 2unga3 ba-2an

1+,+ In)!aa no) o % (a&o !onsonan d+ K 3aa duo !oro &an &un % (a&o d ( sua !o%olo(2usan+ a. b. d /olo-buson -ia-/ai au /olo/uton2 Poomitanan 4 doho3 dila3 -isudong d /olo-buson -ia-/ai /olo/uton2 Poomitanan 4 sondulu3 dokutul

10

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

Ko/o-ogunaan no/o korotian -ontok /i-ato konsonan 2 o- d nga4 a. 6u-anud kinasandado /oingkuukuro o ko/olo-busan boogian artikulasi2 b. +ontok boros di noolos4 Boros +ala,u3 Boros Inggiris o- suusuai2 c. Polo-buson o 2 -ia-/ai /olo/uton toi au /olo/uton id ko/itoningan do ( o- 2 3 n o- d 2 d. Au tagal do gorisan o b o- d -ulong /otu ko/itoning o ( o- 2 o- n o- d -ontok boros /oi-bida2 4+ S )o&5.6 Ko/o-ogunaan no/o do sigot nga4 a. Ko/isua,an rati doid iso boros Poomitanan: tudu? G tudu G tudu G boli? boli G G Ongoi /o tudu nung au ko no -angakan2 Outong to-od o tontut do tudu2 Tu d u n o / o d o b e n g k e l d i t i n g a k a a n u d a a o -ongingia? -onginlaab do toilaan2 Boli no/o nga 5ogok gontoluhan di noinggolian2 +inongoi boli do tusi o- gula i tina ku2

b. Ko/ointarangan koko-oi ti-/u Poomitanan: ko?u?uuli G ka?a?aakan G ko?o?oodo/ G

Kouuulidi Lina di tiinu2 Kaaaakan kuditiinu2 Koooodop di adi ku2

c. Oguno nogi o sigot =?> -ontok /o/okito boros di kirati soira osugkuan id dohuri2 Poomitanan: bai? G /ua? G ia? G /i H bai? H an /ua? H on ia? H on G G G /ibai?an /ua?on ia?on

11

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
7+ Tu n S o n ) u 6uni songui no/o id Boros Kada7andusun nga kolo-bus soira ko/itoning n o- )2 Katalangan id fonetik no/o nga kolo-bus soira ko/itoning guas dila o- kahad2 Kounion no/o nga
5 8 6 5 8 9

Poomitanan:
5 8 9

nga5i3 sungu3 ba5ang

:+

Har(on /o!al (ar-oni okal no/o nga tuni okal id isoiso /utul boros di kosuai toi koolon o fitur saba/ arahung di okal -antad /utul boros di suai2 (ar-oni okal no/o id Boros Kada7andusun nga okito -a,a /roses /onugkuan boros guas2 Ponugku no/o diti nga id gulu3 dohuri3 oansi/an2 Poomitanan: Posu)!uon Gulu goNI goN H tangkus goN H ,a-ut Posu)!uon Do8ur on ondos anit H H on on G G andasan oniton

G G

gantang kus ga,a-ut

Posu)!uon Ans %an no...an no no H H ,a-ut rikot H H an an G no,o-utan G norikatan

Ii no/o oonuan /osugkuon gulu i ki5aa do i , o, u id boros nga au i koolon o tuni /onugku3 -iagal do4 Poomitan an: ko H hondoG kohondoko ko H H i n uula? G G koinukoula?

Ii no/o boros guas i ki5aa do okal a nga koolon o okal di /onugku2 Poomitanan: ko H noko H akan labus G G 12 kaakan nakalabus

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

Ka/aalanan no/o okal diti nga -antad id 5anan ku-aa id gibang doid isoiso boros2 Okito iti soira onuan /onugku id dohuri2 Poomitanan: akid akid H H on o? G G okidon okido?

Au koolon o okal o o- a saba/ atalaban do okal i2 Poomitanan4 /o H no H ;+ boli lingos H H ai an G G /oboliai nolingasan

Pana&a!an h 3 i o( u Ki5aa /ii/iro /i-ato di tatakon id korotian o- i1a?an id boros Kada7andusun2 Proses /anatakan no/o di kogo-/it dii nga4 a. 6atakon o /i-ato h soira su-usuhut do tuni okal o 3 i o- u 2 Poomitana n 4 oh G oo nuluh G nulu noh G no suluh G sulu doh G do lobuh G lobu ih G i lisih G lisi Sundung /otuu do ingkaa3 koi-bulai ka5agu o /i-ato h soira osugkuan dohuri2 Poomitanan: nulu Hon sulu Hon lobu Hon lisi Hon b. G G G G nuluhon suluhon lobuhon lisihon

6a t a k o n o / i - a t o i o - a l a n a n n o d o y 2 Nung ki5aa boros di obontuk -ia-/ai -o-oguno diftong ai3 oi< ui o- osugkuan id dohuri an3 on toi ko? o3 tatakon nodi o- alanan doy2

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
Poomitana n 4 /akai

H o?

/aka,o? 13

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
sakai salakoi ongoi to-bului tunui c. H an H o? H on H o? H an G G G G G saka,an soloko,o? ongo,on to-bulu,o? tunu,an

6atakon o /i-ato u o- alanan do h 2 Nung ki5aa boros di o5onsoi -ia-/ai -o-oguno diftong au3 ou o- iu -ontok /roses /onugkuan dohuri3 tatakon u o- alanan no do h2 Poomitanan: /anau H on sorou H on kiriu H on G G G /anahon sorohon kirihon

Poingkuro /o nga3 ki5aa nogi o boros di au koolon do h soira tatakon /i-ato u nga aalanan do /i-ato w. Poomitanan: i-uhau sahau d.

H H

on on

Gi-uha5on Gsaha5on

K a l a n d a , a n d o y o - w Au ko/itoning o i o- y3 u o- w2 Ko/itoning no/o nga atatak o tiso2 Poomitanan: Bai,ag Si,ud Si,o/ sa,id ta,id /u5a? tu5a? tu5ou

G G G G G G G G

ba,ag siud sio/ said taid /ua? tua? tuou

14

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

MORFOLOGI
+orfologi no/o nga gana il-u boros i -onoriuk do struktur3 bontuk o/ono-/uruan boros2 Unit no/o nga5i do unsur boros nga /ungaranan do -orfe-2 +orfe- no/o nga iso unit boros tokoro i ko5onsoi do iso boros di /ointantu o- kirati sondii2 O5onsoi o isoiso boros -antad do iso toi ko? lobi o -orfe-2 Poomitanan: Duo -orfe-onuat =-oN H suat> Duo o- lobi -orfe- /orotuon =/oN H ratu H on> songko/okidukarukan =soN H ko H /o H ki H dukaruk H an> /okilo-idingan =/oN H ki H lo-iding H an> A+ SOMPURUANBOROS Ki5aa a/at boogian do so-/uruan boros4 1. 2. 3. 4. *+ Boros Ngaran Boros +aan BorosUla B o r o s 6o g u a n g o n

Boros N)aran So-/uruan boros ngaran no/o nga boros nga5i di -o-ungaran do tulun3 kino,onon o- kaka-ot2 Abaagi o boros ngaran do tolu ka5o4 *+* Boros N)aran Po (2 da +oru1uk do ngaran /oi-bida -ontok kaka-ot3 tulun 3kino,onon o- koisaan -ia-/ai i1a?an /oti-/uunon di /i-ato taga,o2 Okito o /o-oogian do boros ngaran /oi-bida id siriba diti4

15

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

tulun

poomitanan4 Ah-ad3 AntanoPoi -/asi ta,apoomitanan4 6o-/ok3 Putut Boros Ngaran Poi-bida kino,onon Au Poi-/asi Kinabalu3 poomitanan4 Kota

)is-a 6un Fuad Koisaan4 KDJA *+, Boros N)aran Ko zaa +oru1uk do kaka-ot toi ahal i u-u- o ula dau2 Abaagi o boros ngaran koi7aai do duo ka5o4 a. B o r o s N g a r a n K o i 7a a i A b s t r a k Poomitanan4 tini/i /iti-ungan b. rusod sunduan Kaka-ot4 Parker3 Jiti7en3 Proton Saga

Bo ro s N ga ra n Ko i 7a a i Ko n kri t Poomitanan4 longon ba5ang la-in rahat

*+1 Boros Pono3ol N)aran Abaagi do duo ka5o4 a2 Boros Pono5oli Ngaran Ponuduk Boros ngaran di kifungsi do /o/otuduk isoiso ahal toi ko? kaka-ot o- kinoilihon2

16

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
Poomitanan4 )aran Ponudu! I no
N

Fun)s +onuduk do kinoilihon kaka-ot +onuduk do kinoilihon kaka-ot +onuduk do kinoilihon kaka-ot +onuduk do kinoilihon kaka-ot +onuduk do kinoilihon kaka-ot

Ka&aran)an Ii no/o tudukon nga /oinso-ok di -okinongou2 Ii no/o tudukon nga oigitan di -oboros Ii no/o tudukon nga /oinsodu di -oboros o- -okinongou2 Ii no/o tudukon nga /oinsodu di -oboros o- -okinongou2 Ii no/o tudukon nga /oinsodu o- au okito di -oboros nga /oinso-ok di -okinongou2 Ii no/o tudukon nga /oinsodu o- au okito di -oboros o-okinongou2 Ii no/o tudukon nga /oinsodu di -oboros o- -okinongou2 Ii no/o tudukon nga /oinso-ok di -oboros o- /oinsodu di -okinongou2

iti ilo

huudi

hino

hiri

+onuduk do kinoilihon kaka-ot +onuduk do kaka-ot okinoilihon +onuduk do kaka-ot okinoilihon b2

hilo

hiti

Boros Pono5oli Ngaran Sondii Boros no/o diti nga abaagi do duo sino-/uruan2 i2 Boros /ono5oli ngaran /onguhot Boros no/o diti nga -oru1uk koko-oi kaka-ot toi tulun id /onguhatan2

17

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNID SIKUL Ki5aa tolu boros /ono5oli ngaran


/onguhot4 onuKnunu -o-oru1uk do kaka-ot toi ahal poomitanan 4 Onu -angan nuL Nunu binoli nuL Isai -oru1uk ku-aa tulun poomitanan 4 Isai ngaran nuL nonggo -oru1uk kaka-ot toi tulun poomitanan 4 Nonggo tadon nuL Adadi nogi o boros /ono5oli ngaran /onguhot do /roses /onginsou/an di ru-u1uk ko-o,on au /ointantu toi ko? hontolon -iagal do4 nunu nonggo isai i2 nuununu nonggononggo isaiisai

Boros /ono5oli ngaran do tulun Boros no/o diti nga ru-u1uk ku-aa tulun di /ointantu0 tulun ku-oiso3 ku-oduo o- ku-otolu2

;adual id siriba no/o diti nga /a/atarang /o-ogunaan do boros /ono5oli ngaran sondii tu-anud katogori3 fungsi o- koulunan2
Katarangan Fungsi Katogori morujuk kumaa dau sondii yoku yato/ iyahai Morujuk di boros maan oku kito/yahai/ ikoi tokou ko/ika/ia morujuk kumaa di sanganu ku dato/ dahai popoimagon do koponongonuan

songulun Tulun Kumoiso duo tulun

doho dato/dahai

lobi duo tulun Tulun songulun

yotokou ika/ia

tokou nu

dotokou dia/dika

!"

Kumoduo

lobi

songulun kusai

ikoyu

kou

dikoyu

dikoyu

isio

isio

disido/dau/

disido/dau dosido/dau

Tulun Kumotolu

tondu
lobi

isido

isido

dosido/ dau d iolo

songulun

yolo

yolo

d iolo

,+

Boros Maan So-/uruan boros -aan no/o nga abaagi do duo tini-ungan2 ,+* Boros Maan Trans & = Boros -aan transitif no/o nga boros -aan di ki5aa ob1ek2 a. Boros +aan 6ransitif Aktif Boros -aan di kiboros /osugkuon gulu moNI Poomitanan4 man andan) mon o(2 r momu8u momonso Manandan) i Modo-on do buul2 Mono(2 r i Biana do gonob2 b. Boros +aan 6ransitif Pasif Boros -aan di kiboros /osugkuon sisi/an inPoomitanan4 tinandang /inuhu tino-bir 5inonsoi

6inandang di Modo-on ilo buul+ 6ino-bir di Biana ilo gonob2

!8

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

,+, Boros Maan O!on Trans & = Boros -aan au transitif no/o nga boros -aan di aiso ob1ek2 Ki5aa duo ka5o do Boros +aan Au 6ransitif2 a. Boros +aan Okon 6ransitif Ki/o-ogono/ Boros +aan Okon 6ransitif Ki/o-ogono/ no/o nga boros -aan di -ositi suhutonon do /o-ogono/ -ontok /o/okito do ko-o,on di a,at2 Poomitanan: Kiwaa Buuk +oral di Polina2 Dumadido -ongingia? i Sairin2 Mion i ,odu id ka-/ung2 b. Boros +aan Okon 6ransitifAiso Po-ogono/ Boros -aan okon transitif aiso /o-ogono/ no/o nga boros -aan di kirati sundung do aiso ob1ek di oontok2 Poomitanan: +osik doungosuab2 Kongingis i +onika2 +a-anau isio2 ,+1 Pananda Fo!us Boros -aan no/o do Boros Kada7andusun nga /anakatanda nogi do fokus o- ti-/u2 a+ Boros Maan Sa2aa) Pananda Fo!us Ki5aa tolu fokus di /ointantu2 Ii no/o nga5i nga fokus ku-aa di -o-o-onsoi3 i noontok o- i -onori-o2 Okito /oo-itanan boros -aan tu-anud fokus -a,a do 1adual id siriba4 Fo!us Boros Maan I (o(o(onso -a-ala/ak -o-oli -ono-bir I noon&o! la/akon bolio? to-biron I (onor (o la/akan bolian to-biran

20

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

+a-ala/ak i Doni do lugus2 +o-oli i ;on do sirung2

La/akon di Doni ilo lugus2 Bolion di ;on ilo sirung2

La/akan di Doni i odu dilo lugus2 Bolian di ;on i tina dau dilo sirung2

2+

Boros Maan Sa2aa) Pananda T (%u Onu no/o -inaan di nakatalib nga atandaan do sisi/an in o/osugkuon suai tu-anud fokus2 Onu no/o i -inaan di no/ongo nga antandaan do /osugkuon gulu no3 noko o- /osugkuon /angansi/ no...an tu-anud fokus2 Okito o /oo-itanan boros -aan sabaagi /ananda ti-/u tu-anud fokus -a,a do 1adual id siriba2 Boros Maan Mon&o! M naan d Na!a&al 2 I ( no(onso I noon&o! Li nanggaan Pinu/uan Linanggaan dahai o natad la-in di Li7a2 Pinu/uan di +arina o basaan di adi2 I (onor (o Li nanggaan Pinu/uan Linanggaan dahai i Li7a do natad la-in2 Pino-u/uan di +arina i adi do basaan2

+i na-alangga +ino-u/u +ino-oli +ina-alangga ,ahai do natad la-in di Li7a2 +ino-u/u i +arina do basaan di adi2

21

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

Boros Maan Mon&o! M naan d No%on)o I ( no(onso nakatagak nokokoto/ nokoboli Nakatagak i ;osi/in do buuk di ;us-a2 Nokokoto/ i kalabau do /arai dio Korid2 I noon&o! natag ak nokot o/ Natagak o buuk di ;us-a2 Nokoto/ di kalabau o /arai dio Korid2 I (onor (o natagak an nakata/ an Natagakan do buuk i ;us-a2 Nakata/an di kalabau o /arai dio Korid2

1+

Boros Ula Abaagi o boros ula do sia- tini-ungan2 1+* Boros Ula >o?o Boros nga5i di -anahak korotian konse/ kou,uu,uo? -ontok /a/atarang do boros ngaran2 Poomitanan: olu-is otiil olidas ata-a 1+, Boros Ula >arana Boros nga5i di -anahak korotian do 5arana sabaagi katarangan2 Poomitanan: o/urak buragang obulou osisiilou 1+1 Boros Ula Bon&u! sokulit obuhog oitooto-ou osoug orouk ogingo orosian osuau aarau

Boros nga5i di -anahak korotian do bontuk2 Poomitanan: obulugu otulid alandui aka-/is 22 alabi ogontit okilong o/i/i

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

1+4 Boros Ula Ponu!u Boros nga5i di -anahak korotian do tukuan2 Poomitanan4 anaru aga,o

oniba osiriba

aka5as aka/al

okoro oni/is

1+7 Boros Ula Pan@a ndara Boros nga5i di -anahak korotian do konse/ di oroso3 okito3 orongou3 osingud o- aka-a2 a. Oroso Poomitanan: aanau oonsoatauk b. O! &o Poomitanan: olu-is o/orodot c. Oron)ou Poomitanan: obongos otolis oi,ang o/ian d. >on) AOs n)ud Poomitanan: olontu outong olonsi a5angug e. A!a(a Poomitanan: olunau asagub a/arad ala-ou oro-o-ol olo-ok okodou o,o/os oonsod oongid araat oru-/ad a5antang orouk olundus burintik o/oit oosin angaro o/orot olunok o/odos o/oto ongorou

olo-bou

agangau

23

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNID SIKUL 1+: Boros Ula T (%u


Boros nga5i i -anahak korotian do konse/ ti-/u2 Poomitanan: alaid oruhai totuong suabino 5agu nakalaid guugulu konihab suab so-inggu sangadau -insosodo/ 1+; Boros Ula Po n)!uro Boros nga5i di -anahak korotian do ko5oo5o,oon -ontok /a/atarang do boros ngaran2 Poomitanan: osiau o-io o/orokis aarau 1+B Boros Ula To%ur (anan Boros nga5i di -anahak korotian konse/ di to/uri-anan2 Poomitan an: ou/us langadon ounsikou orosian tuuhan asasana tigiran orohian oihit otogod ointiti osianan oinggorit tiodo/ oudi/on osonod atarang alaid asaru osika/ odo-ut

1+C Boros Ula S nodu Boros nga5i di -anahak korotian konse/ /ialatan do duo kaka-ot toi kou,uu,uo? sabaagi /anarang boros ngaran2 Poomitanan: oso-ok osodu 4+ Boros To)uan)on Boros toguangon no/o nga boros di aiso rati nga ki5aa toguangon2 Okito o boros nga5i diti id frasa3 klausa o- a,at -ia-/ai toguangon di /ointantu id sintaksis sabaagi do /o/ionit3 /ongudio3 /onokodung osuusuai /o2 Abaagi o boros diti tu-anud toguangon di /ointantu3 -iagal id suhutonon diti4

oruhai

24

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNID SIKUL 4+*Boros Po% on &


Boros /o/ionit no/o nga i gunoon do /o/ionit do duo toi ko? lobi boros3 frasa o- a,at2 Munoon iti id gulu toi ko? id tanga do isoiso a,at2 Poomitanan: -ooi do nung toi ko? 4+, Boros Ko& )a)an Boros kotigog no/o nga boros i gunoon soira kotigog3 otogod3 otigiran3 osua,an3 oi-a,aan3 osianan toi ko? orualan2 Poomitanan: OdoiN adiiN AdadaN IsN 6oiN AtukoiN 4+1 Boros Pon)ud o Boros /ongudio no/o nga boros i oguno soira -ongudio toi ko? -o-onsoi a,at /ongudio i ki5aa o boros /ongudio2 Poomitanan: nunu nonggotiso /oingkuro nokuro songkuro isai soira id nonggo 4+4 Boros Ponu8uan Boros /onuhuan no/o nga boros i oguno soira -onuhu3 -okianu toi ko? -ogodu2 Poomitanan: uhu/ai kada inusuang no -aai kanou akan ngo,o o-ia-/ai tu

25

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNID SIKUL 4+7 Boros Pono!odun)


Boros /onokodung no/o nga gunoon do -onokodung do boros -aan3 boros ula3 o- frasa /o/iro-ut ngaran -ooi do /o/okito do /isua,an ti-/u o- to/uri-anan2 Nabaagi do duo bontuk boros /onokodung2 a. Boros Ponokodung 6i-/u Boros /onokodung ti-/u no/o nga /o/okito /isua,an ti-/u i nakatalib3 baabaino o- ti-/u du-ontol2 Poomitanan: ka?a?aanu nokou-bal au /o kakal /o

Nokoumbal i Nan., -ongoi hilo id London2 Kakal /o do /oinsikul i Ka-isah2 Au po nakaakan i +arina2 Kaaaanu dau ilo buuk2 b. Boros Ponokodung 6o/uri-anan Boros Ponokodung 6o/uri-anan no/o nga gunoon do /o/okito to/uri-anan koko-oi do -aan2 Poomitanan: -ositi3 -u-ang3 -ilo3 kaanu Mositi lu-abus kou do baino2 Milo tokou -uli do suab2 Mumang do ku-ala1a sondii ilo tanak 5agu2 Kaanu oku ru-ikot do suab2 4+: Boros Po(o) ro& Boros /o-ogirot no/o nga boros i kaanu -anahak ka/anatalan rati do boros ula2 Oguno boros /o-ogirot diti id dohuri do boros ula2 Poomitanan: ko/io Aga,o !o% o ilo 5alai di A7lin2 to-od Oruol &o(od kinokot dilo kilau2

26

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNID SIKUL 4+; Boros Po%o (a)on


Boros /o/oi-agon no/o nga boros i kaanu -anahak ka/anatalan boogian /ointantu id a,at2 Ointutunan nogi Boros Po/oi-agon sabaagi /atikol2 Poomitanan: toi /odii i nodii 4+B Boros Pon) la) Boros /ongilag no/o nga boros i oguno soira do au -onongkoilo2 Poomitanan: au okon 4+C Boros Po% ro(u& N)aran Boros Po/iro-ut Ngaran no/o nga boros i gunoon /o/iro-ut do frasa ngaran -ia-/ai boros do suai2 Poomitanan: id ku-aa 4+*D Boros Po%o&o%o& Boros /o/oto/ot no/o nga boros i /o/oi-agon kata/atan isoiso katarangan2 Poomitanan: oo? oto/ot 4+** Boros Pon) n&a2an Boros Pongintaban no/o nga boros /a/atarang do ginu-u i okito id frasa ngaran2 Boros Pongintaban no/o nga abaagi do /ii/iro ka5o tu-anud rati2 a. Pointantu Minu-u Poomitanan: iso3 duo3 tolu b. Au Pointantu Minu-u Poomitanan: okuri3 /ii/i ro3 ogu-u c. 6 i n i - u n g a n Poomitanan: 27 baa -iagal do dii no nogi di o do

tou

kotootolu3 koliili-o

28

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

d. P i t o n g k i a d o n Poomitanan: toisoiso3 soroisaan e. Ko/o-oogian

so-/oo/ori3

Poomitanan: /iduoon3 /itol uon3 /ia/aton3 so/iduo3 /intangaon3 /iiradon3 /ila/akon3 /i/a/ason3 /i5inisan3 /i/utulon f. Po n g i n t a b a n g o n to b Poomitanan: ku-oinsan 3 ku-oinduo3 ku-ointolu3 4+*, BorosPonudu! Boros /onuduk no/o nga boros /onuduk kino,onon i okito id a,at2 Poomitanan: Kotonobon3 kosilahon3 koibutan3 kabaatan3 sa5at3 susut3 ti-/ak3 sakai3 dohuri3 saralo-3 soribau3 /isuk3 sa-/a/ing3 du-bangan3 /ialatan3 disan3 tanga2 B+ PAMANSAYAN BOROS Ki5aa a/at bontuk ka/a-ansa,an boros id Boros Kada7andusun4 1. 2. 3. 4. *+ Bontuk Bon tu k Bontuk Bontuk boros -intootoiso2 bo ro s n o sug ku 2 boros -iso-/uru2 boros -isau/2

Bon&u! Boros M n&oo&o so Boros -intootoiso no/o nga boros di au nosugkuan o- aiso /ongohulitan2 O5onsoi o boros -antad iso toi ko? lobi /utul boros2 O5onsoi iso /utul boros -antad iso okal = >3 iso okal o- konsonan =k>3 toi ko? iso konsonan o- duo okal2 Ki5aa iso ko/isua,an do Boros Kada7andusun tu ki5aa tuni tanaru do okal i /o/ogo-/it do duo okal di -iagal = > id iso /utul boros2 Poomitanan4 oo?3 daa3 dii3 buu3 laang o- suusuai /o2

29

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
S&ru!&ur Boros M n&oo&o so *+*+ Boros M n&oo&o so so %u&ul 2oros Pola /io-ungan konsonan okal do boros -intootoiso id Boros Kada7andusun no/o nga4 a2 b2 .2 d2 e2 f2 g2 h2 i2 o3i oo?3ii o-3id no3 di3 nu3 ku /en3 nung daa3 toi3 dii /ra draf laang3 baas

k k k k k kk kk k k k

Dkk o- kk k no/o nga -ontok boros noolos2 *+,+ Boros M n&oo&o so Duo Pu&ul Boros )ookon no/o do /ola boros -intootoiso do duo /utul boros nga4 a. b. c. d. a. b. c. d. h. 12 k2 k l2 H k oku3onu H k oug Hk k asug kHk k onsit3 unsub k H tua?3tuo3duo k H k guas3 siat3 suat k H k nga5i3 kada3 tana k Hk k sula/3tukad k k H k bangku3 -odsu k k H k k la-/ung3 sandad3 la-/un H k k basaan k Hk ki5aa

*+1+ Boros M n&oo&o so Tolu Pu&ul Boros To Ko. Lo2 Pola boros -intootoiso -ia-/ai tolu toi ko? lobi /utul boros nga4 a. a. b. b. c. c. d. k k k k k k H k H isai Hk H butia kH k H bu-bua3 ru-bio Hk Hk k tulanut3 turiding kHk Hk k to-/urung3sundatang Hk kHk balan1a3 kula-bu Hk kHk k buhangkut3su-andak 30

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

Suai ko? boros nga5i id sa5at3 o5onsoi nogi boros -intootoiso -antad akroni-2 Akroni- no/o nga boros /inoniba i o5onsoi -ia-/ai /o/ia-ung do /utul boros toi ko? boros -antad iso rangkai boros i suaton o- /olo-buson sabaagi iso boros2 Poomitanan: bunga tadau susu,an toniba ,+ Bon&u! Boros Nosu)!u Boros Nosugku no/o nga boros di o5onsoi -antad iso boros guas oosugkuan do boros /onugku2 Poomitanan: sonong osonong ongosonong sinonong su-onong su-inonong -isonong -ogisosonong -inisonong kosonong nokosonong sonongon sonongo? kasanangai kasanangan nasanangan asanangan angasanangan /osonongo? /osonongon bungadau suniba

Ki5aa a/at ka5o do boros /onugku i natantu id Nuludan Pongia?an id Boros Kada7andusun4 ,+*+ Posu)!uon Gulu Posugkuon gulu no/o nga i /osugkuon id gulu do boros guas2

31

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

,+*+* Posu)!uon Gulu do Boros N)aran Boros ngaran no/o i o5onsoi -antad /osugkuon gulu nga4 a. doN Pa/atarang do ko/onongonuan doun-ina-angun =+ina-angun> dountulun =tulun> doun/o-ogunan =/o-ogunan> ki +onorodok toisoiso di ki5aa2 kitanak =tanak> ki5alai =5alai> ki/arai =/arai> kigandas =gandas>

b.

,+*+, Posu)!uon Gulu do Boros Maan Boros -aan no/o i o5onsoi -antad /osugkuon gulu nga4 a. ko -oru1uk ku-aa di -aan do sosongulun koi/i =i/i> kaanu =anu> koirak =irak> kaakan =akan>

b.

noko +oru1uk do -aan di no/ongo no nga /otilo-bus -ia-/ai au to-odon2 nokotundok =tundok> nakaakan =akan> nokoo/i =o/i> nakaansau =ansau> no +oru1uk do -aan di no/ongo no nga kakal do /otilo-buson -ia-/ai au to-odon2 nobobog =bobog> noo-ot =o-ot> naraag =raag> naa5i =a5i> o Pa/atarang kou,uu,uo? di -aan2 abasa =basa> osusui =susui> oboli =boli> ogo-/i =go-/i>

a.

b.

32

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNID SIKUL ,+*+1 Posu)!uon Gulu do Boros Ula


Boros ula no/o i o5onsoi -antad /osugkuon gulu nga4 a. doN /a/atarang do ti-/u2 doungosuab =osuab> doungotuong =otuong> doungadau =adau> goN /a/atarang koulalaho? tosoosondii2 godoot =doot> ga,a-ut =,a-ut> gorongit =rongit> gontudau =tudau> ko Pa/atarang koundolihon isoiso koulalahon2 ko/urak =/urak> kanaru =naru> kolo-bou =lo-bou> kana5au =na5au>

b.

a.

c.

noko Pa/atarang koundolihon isoiso koulalahon2 nokoto-ou =to-ou> nakaka5as =ka5as> nokolunau =lunau> nakaraat =raat> no Pa/atarang koundolihon isoiso koulalahon2 nou/us =u/us> nounsikou =unsikou> nosuau =suau> Pa/atarang isoiso koulalahon2 orubat =rubat> oniba =niba> aka5as =ka5as> o/urak =/urak>

d.

b.

Aga,at /i-ato Oo? -antad /osugkuon du-adi /i-ato Oa? tu iti no/o nga tu-anud kooturan do ko/ogitootonudan okal2 Intangan bolikan =fonologi> -ontok ko/oilaan /oinlobi2

33

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNID SIKUL ,+, Posu)!uon Do8ur


Posugkuon Dohuri no/o nga boros /onugku i /osugkuon id dohuri do boros guas2 ,+1+* Posu)!uon Do8ur do Boros Maan )okoon no/o do boros o5onsoi -antad /osugkuon dohuri do boros -aan nga4 a. ai Boros -aan -ontok -onuhu soosongulun -ia-/ai -o-oguno /osugkuon dohuri ai suatai =suat> /urutai =/urut> 5ansa,ai =5onsoi> ansakai =onsok> an Boros -aan -ontok -onguhu/ sosongulun -ia-/ai -o-oguno /osugkuon dohuri an /utulan =/utul> ulakan =ulok> tana-an =tano-> suangan =suang> on Boros -aan -ontok isoiso /onuhuan -ia-/ai -o-oguno /osugkuon dohuri on /uhuon =/uhu> tagadon =tagad> onsokon =onsok> basaon =basa> o. Boros -aan -ontok isoiso /onuhuan -ia-/ai -o-oguno /osugkuon dohuri o. inu-o i-uha5o akano intobo =inu-> =i-uhau> =akan> =intob>

b.

c.

d.

34

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNID SIKUL ,+,+, Posu)!uon Do8ur do Boros Ula


Boros ula i o5onsoi -antad /osugkuon dohuri no/o nga4 a. ai Adadi do boros ula o boros -aan soira osugkuan id dohuri -ia-/ai -o-oguno ai /ianai =/ian> lagadai =logod> buluguai =bulugu> siahai =siau> b. a n +oru1uk do /onuhuan -ontok isoiso -aan2 garatan =gorot> buluguan =bulugu> sika/an =sika/> gorisan =garis> o n +oru1uk do /onuhuan -ontok isoiso -aan2 silohon =silou> langadon =langad> noruon =naru> togodon =togod> o +oru1uk do /onuhuan -ontok isoiso -aan2 ito-o =ito-> togodo =togod> u/uso =u/us> lu-iso =lu-is>

c.

d.

,+,+1 Posu)!uon Do8ur do Boros N)aran Boros ngaran i o5onsoi -antad /osugkuon dohuri no/o nga2 a2 ai Adadi do boros -aan o boros ngaran soira /osugkuon id dohuri -ia-/ai -o-oguno ai tukadai =tukad> taa /ai =taa/> oligai =olig> rosukai =rasuk> 35

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
Adadi do boros -aan o boros ngaran soira /osugkuon id dohuri -ia-/ai -o-oguno an u-ahan =u-au> 5oigan =5aig> telefonan =telefon> ki/asan =ki/as> on Adadi do boros -aan o boros ngaran soira /osugkuon id dohuri -ia-/ai -o-oguno on rosukon =rasuk> gonobon =gonob> o Adadi do boros -aan o boros ngaran soira /osugkuon id dohuri -ia-/ai -o-oguno o gonobo =gono/> kosuto =kasut>

a.

a.

,+1 Posu)!uon Pan)ans % Posugkuon /angansi/ do boros /onugku i /iandadon do /o/osugku id dohuri o- id gulu do boros guas2 ,+1+* Posu)!uon Pan)ans % do Boros (aan Posugkuon /angansi/ boros -aan no/o nga4 a. ko...ai Pa/atarang isoiso kinaantakan di au /ointantu o ti-/u2 koonsitai =onsit> koiduai =idu> kolo-busai =lo-bus> ko...an Pa/atarang kinaantakan -antad saba/ di /ointantu2 koihadan =ihad> koirakan =irak> no... an Pa/atarang isoiso koi-aan di no/ongo no2 nolihuan =lihu> nosuatan =suat>

b.

c.

36

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNID SIKUL

d.

o...an +oru1uk isoiso kaantakan di abantalan nga au /o /ointantu do aantakan2 oiduan ou/uan =idu> =u/u>

po...ai +oru1uk isoiso /onuhuan tu-anud saba/ di /ointantu2 po/ihidai =/ihid> pogusaai =gusa> f. po... an +oru1uk isoiso ko,onon tu-anud saba/ di /ointantu2 poso5itan =sa5it> pa5anta,an =5antai> potoidan =taid> e. +oru1uk isoiso koi-aan tu-anud saba/ di /ointantu2 poruhukan =ruhuk> poinu-an =inu-> g. po...on +oru1uk isoiso /onuhuan tu-anud saba/ di /ointantu2 poruluhon =rulu> pokodohon =kodou> po...o +oru1uk isoiso /onuhuan tu-anud saba/ di /oi ntantu2 polo/iko =la/ik> potono-o =tano->

h.

,+1+, Posu)!uon Pan)ans % do Boros N)aran Posugkuon /angansi/ boros ngaran no/o nga4 a. Ko...ai +oru1uk kaantakan tu-anud saba/ di /ointantu2 koliudai =liud> koho-/itai =ho-/it> Ko...an +oru1uk do kosi5angon okogu-uon2

b.

37

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
ko/uruan kob/ina,an c. =/uru> =tob/inai>

no...an Pa/atarang koi-aan di no/ongo no2 nokogutan =kogut> nosogitan =sogit> o+++an +oru1uk isoiso kaantakan di abantalan nga au atantu do aantakan2 osongkulan =sangkul> otoliban =talib> po...ai +oru1uk isoiso /onuhuan toi ko? koi-aan tu-anud saba/ di /ointantu2 poku-utai =ku-ut> posinsingai =sinsing> po...an +oru1uk /onuhuan toi ko? koi-aan tu-anud saba/ di /ointantu2 posu-adan =su-ad> potindukan =tinduk> po...on +oru1uk isoiso /onuhuan toi ko? koi-aan tu-anud saba/ di /ointantu pobuukon =buuk> pogolongon =golong> po...o +oru1uk isoiso /onuhuan toi ko? koi-aan tu-anud saba/ di /ointantu posuato =suat> poboroso =boros>

c.

c.

d.

e.

f.

,+1+1 Posu)!uon Pan)ans % do Boros Ula Posugkuon /angansi/ do boros ula no/o nga4 a2 Ko...ai +oru1uk isoiso kou,uu,uo? tu-anud saba/ di /oi ntantu2 38

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

kosogitai kolosuai koliudai b.

=sogit> =lasu> =liud>

ko...an +oru1uk isoiso kou,uu,uo? tu-anud saba/ di /ointantu2 karaatan =raat> kolu-isan =lu-is> no...an +o ru1 uk isoi so kaant ak an tu -anud s aba/ di /oi ntantu2 naansa-an =onso-> no/oitan =o/oit> o...an +oru1uk isoiso kou,uu,uo? tu-anud saba/ di /oi ntantu2 olu-isan =lu-is> osogitan =sogit> po...ai +oru1uk isoiso /onuhuan toi ko? koi-aan tu-anud saba/ di /ointantu2 posogitai =sogit> posuhutai =suhut> po...on +oru1uk isoiso /onuhuan toi ko? koi-aan tu-anud di /ointantu2 pogo,oon =ga,o> palaabon =laab> po...o +oru1uk isoiso /onuhuan toi ko? koi-aan tu-anud saba/ di /ointantu2 pokilong

c.

d.

e.

f.

g.

,+4+

Posu)!uon S s %an Posugkuon sisi/an no/o nga /osugkuon di /osisi/on id /ialatan do boros guas tu-i-/uun do konsonan2 39

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
,+4+* Posu)!uon Pan)ans % do Boros Maan )ookon no/o do boros i o5onsoi -antad /osugkuon /angansi/ do boros -aan nga4 a. in Osisi/an no/o do /osugkuon in o boros -aan nga adadi do koi-aan di nakatalib no2 binoli =boli> 5inonsoi =5onsoi> um Osisi/an no/o do /osugkuon um o boros -aan nga adadi koi-aan di -aa-aso do -aan2 tumuhun =tuhun> tumakad =takad>

b.

,+4+, Posu)!uon Pan)ans % do Boros N)aran )ookon no/o do boros i o5onsoi -antad /osugkuon /angansi/ do boros ngaran nga4 a. in +oru1uk koi-aan di nakatalib2 rinasuk =rasuk> kinasut =kasut> +oru1uk kaantakan i -aa-aso do antakan2 lumiud =liud> rumasa=rasa->

b.

um

,+4+1 Posu)!uon Pan)ans % do Boros Ula a. in +oru1ukdotukuan2 sinodu =sodu> kina5as =ka5as> +oru1uk kaantakan di -aa-aso do antakan2 lumasu =lasu> sumogit =sogit>

b.

um

1+

Bon&u! Boros M so(%uru Boros -iso-/uru no/o nga /roses i /o/irangkai do duo boros toi ko? lobi o- bontuk no/o di o5onsoi nga kirati /ointantu2 Kogu-uan boros -iso-/uru do boros Kada7andusun aanu -antad boros nga5i di noolos o- boros -ikagos2 40

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

Poomitanan: ra1a /uun ka/al tulud 5o,oon -ontiri

kalatas kala1a tolu /asagi kitalad ta-/angil

ka-/is barait -ato bala1alan telefon kandai

Osugkuan no/o do boros /onugku /angansi/ o boros -a1-uk diti nga ko/io/ut dii o i1a?an2 Poomitanan: +ato bala1alan 4+ /onoko-atobala1alan

Bon&u! Boros M sau% O5onsoi o boros -isau/ -antad /ongohulitan do boros guas3 /utul boros o- nogi tu-anud rantak2 4+*+ Boros M sau% Pon)o8ul &an Boros Guas Boros -isau/ no/o diti nga -ongohulit ka5agu do koinsanai Boros guas2 Poomitanan: tadau gulu

tadautadau gulugulu

Boros -isau/ -ontok boros di ki5aa /osugkuon no/o nga adadi -iagal /oo-itanan diti4 so-borosboros su-onongsonong santakadtakad -og itabangtabang sontuludtulud santangkustangkus

4+,+ Boros M sau% Pon)o8ul &an Pu&ul Boros Boros -isau/ no/o diti nga -ongohulit ka5agu do /utul boros di ku-oiso doid boros guas dii2 Poomitanan: kopu/utul atataroko?u?uuli /ananakau osisilou -ogi?u?uhu/ katatagak /ongongo-ot

41

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
4+1+ Boros M sau% K ran&a! Boros -isau/ kirantak no/o diti nga oti-/uunan do /i-ato 0m. osuhutonon do boros guas2 Poomitanan: -olokgolok -aa-taa-aturatu -ilongkilong 7+ Pananda>a@ana )a.ana no/o nga boros toi ko? frasa isoiso a,at o- gunoon id gulu do isoiso a,at2 Oguno o 5a.ana diti -ontok -o-oruhang o- /o/oinsonong do tonsi ta-bahan id a,at su-usuhut do guas a,at2 Munoon nogi iti sabaagi /onokodung o- /o/otoli-bus idia koko-oi do ti-/u o- /o/isuai do idia id a,at2 Oguno 5a.ana id /onuatan2 )ookon do 5a.ana id Boros Kada7andusun4 sundung potuu do ingkaa, suai ko mantad dii, suai ko ilo, mantad no dilo, poingkuro po, nung ingkaa o- suusuai /o. Poo-itanan a,at i -o-oguno /ananda 5a.ana4 a. Okito tongosula/ /adtaranan diti id disan talunalun2 Suai ko mantad dii , /a/ataran nogi ,olo id to-u2 b. Ki5aa nogi kula- lo,ogon3 gana /o-oinan3 galanggang bad-inton otenis id ka5ala,an dahai2 Sundung potuu do ingkaa3 nga osonong daa ko/io do au ,ahai nokoundaliu hiti2 c. Au ,olo nokotori su-inangod di tulun di Mo-bunan2 Poingkuro po nga3 na/atai di gia i Mo-bunan soira nongoi i/ao? ontok songulunan isio -inongoi /orobuat2 :+ Pa& !ol Id Boros Kadazandusun Patikol no/o nga tini-ungan do boros i au ka5aliu3 i ki5aa kogunaan id /uralan boros3 nga aiso kogunaan id leksikal2 Munoon nogi o /atikol diti sabaagi ka/anatalan boogian /ointantu id a,at2 Pii/iro o /atikol i oguno id Boros Kada7andusun4
!ti nopo nga tumanud ponoriukan K"# Kotinanan Monoina Boros Kada$andusun Sabah%,

-anau/anau -ilingsiling -akadtakad -asabasa

&''(%

42

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

:+*

Pa& !ol i Patikol i no/o nga gunoon -ontok /o/isuai frasa ngaran /ointantu o- i du-adi do fokus ku-aa boros koi-aan2 Poomitanan: Binoli no/o disio nga isada kaanangan dau -angakan2 Sada no/o nga au /oinfokus3 disio no/o nga /oinfokus3 i -inoboros au -oboros koko-oi iso ka5o sada2

:+,

Pa& !ol di &292! Patikol di no/o nga gunoon -ontok -ananda do frasa /ointantu2 Poomitanan: Nansakan oku disio d sada di binoli dau dii2 Sada no/o au /oinfokus3 oku au /oinfokus3 i -i-boros koko-oi iso ka5o do sada2 &2929 Patikol di gunoon nogi -ontok /anakatanda do -anangsanganu2 Poomitanan: 6anak di -a-ai ;usi/ ilo2 Buuk di -a-ai ino2 &292' So-oonu nogi /atikol di gunoon do duo frasa ngaran -ontok -o-onsoi iso frasa ngaran -iso-/oru2 Poomitanan: I ,a-a duo diina no lansanon ku2 Nokito ku i ;on duo diAnik di konihab2 &292# Patikol di gunoon -ontok ko/okitanan do -isuai ti-/u nakatalib3 baino o- ti-/u ru-ikot2 Poomitanan: +inongoi ikoi intong do 5a,ang di kosodo/2 =nakatalib> Di baino nogi do ru-inasa- o hiti2 =baino> Poingkuro no di do bainoN =ki5aa kaantakan do ti-/u ru-ikot>

43

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

:+1

Pa& !ol o Patikol o no/o nga -ananda do iso frasa ngaran i au /ointantu nga adadi fokus di hondo-on2 Poomitanan: A/agon o sada do tadau baino2 Sada no/o nga okon ko? iso ka5o sada di notindu3 i au /ointantu2

:+4

Pa& !oldo Patikol do no/o nga gunoon -ontok -ananda iso frasa i au /ointantu o- okon ko fokus i hondo-on2 Poomitanan: Sundung do ingkaa nga -ino-oli nogi isio do sada+ Sada no/o nga /oinfokus3 isio au /oinfokus3 i -inoboros koko-oi iso ka5o sada i kaanangan2

:+7

Pa& !ol ii o( dii &2$2! Patikol ii o- dii no/o nga gunoon -ontok -oru1uk ku-aa di narait no toi ko? i noilaan no -antad di -ini-boros toi ko? i /inarangahan2 Patikol ii gunoon -ontok /ono5oli boros ngaran toi ko? boros ngaran di /oinfokus2 Poomitanan: Ii no borosdaudoho dii 2 Ii no /ogi do au oku dii otu-ba,aan do boros dau2 Ii no/o tondu dii nga abagos2 &2$29 Ka/ana-barasan ii o- ii gunoon -ontok ko/okitanan toisoiso i au naka5aliu o koongoiongo,on -antad noilaan laid di /inarangahan2 Poomitanan: Aiso i kino5oliho? di kala1a dau3 ii o- iitokito ku2 Suai kanu o- ii o- ii i?2

44

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

&2$2' Patikol d gunoon nung au iti kaanu -anantu toi ko? ka/anatalan di ko-o,on Poomitanan: Kada diko,u lihuai i boros dau dii. Poingion nodii isio id la-in dii2 &2$2# So-oonu gunoon nogi o dii -ia-/ai boros /ongudio -ontok -okitolinahas di ko-o,on2 Poomitanan: Isai gia ngaran nu diiL Ingkuro diiL Iti no diiL :+: Pa& !ol i &2&2! Patikol i asaru gunoon -ontok /ananda /anatalan di binoros2 Poomitanan: Naka5aliu ka nu o- ii o- ii i+ I ;ai-e ka nu o-i Mol o iii2 &2&29 Patikol i gunoon -ia-/ai kotob boros i ko/okito do boros do -ogoli- =aiso3 okon3 au>2 Poomitanan: Aiso i naanu dau2 Okon i ko ing kaa boros disio2 Au oku i nokoolos do kaka-ot dau2 &2&2' Munoon nogi o /atikol diti -ontok /a/ala-ba ,ad /onuhuan2 Poomitanan: Rulanan i /o/o5aliu dino /inggan2 Inuton i -o-onsoi dino kala1a dino2 &2&2# Id boros -aan okon ko? /onuhu3 /o-ogunaan i -anahak do ka/anatalan do gaab di -oboros i -aan ko/io dau tuhuko?2 Poomitanan: +aan ku i5agu 5onso,o nung oru-bak no2 Alanan i ko/io dau nung atagak no2 45

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

&2&2$ Soira no/o do gunoon /atikol diti -ia-/ai boros isoo3 ko/io-ungan dilo adadi ko-o,on do -iagal2 Poomitanan: Iso i kala1a dahai2 :+; Pa& !ol no o( nodii &2%2! Patikol no -anahak do tanda kootuson kinaantakan id isoiso a,at toi ko? susu,an2 Poomitanan: Korikot no/o i ta-bang doid iso lokos3 tiduku no isio oinu- no2 Koingko,od no/o ,olo3 lo-bus no 5agu doid /a-anahon diolo2 &2%29 Patikol nodii no/o nga -anahak do tanda koi-aan di su-usuhut o- -oru1uk do kinantaakan di /ogulu i?2 Poomitanan: Ounsikou nodii o gina5o di Rintingan tu nakasa5ang nodii do ka-/ung taga,o2 Kaba,arai no/o di <noi i buuk di binoli dau3 onuo nodii dau ii o- /a-anau no2 Ongoi nodiiakan3 tu nokosodia no taakanon2 :+B Pa& !ol po o( podii &2"2! Patikol po -ananda do koi-aan di nadadi no3 /ogulu do koi-aan su-usuhut nga ru-u1uk koko-oi kinaantakan di noko/ogulu2 Poomitanan: Kaa5i po di A5ot i takano o- lihungai no disio i /iring dau2 &2"29 Id /ibarasan too-od3 /atikol po -anahak do ka/anatalan koko-oi di binoros2 Poomitanan: Ongoi po akan2 Au oku po nakaakan Naka/anau no nga5i nga isio po2 46

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

).*.+ odii no/o nga -ananda do koi-aan i no/ongo no /ogulu2 Poomitanan: Kotindal podii di +aikol i bang kala o- onuo? no dau i rokot2 ;+ Tanda Basa Ki5aa /ii/iro tanda basa i gunoon id Boros Kada7andusun -iagal id siriba4 ;+*+ P (a&oTa)a?o Munoon o /i-ato taga,o -ontok -onuat tini-ungan boros ngaran /oi-bida0 tulun3 kino,onon3 ta,a- o- koisaan toi kotinanan2 Suai ko? ii3 gunoon nogi -ontok /i-ato id gulu isoiso a,at2 Poomitanan: Pekan Nabalu3 (elda3 Koisaan Koonduan2 Ii (elda no/o nga /onorikohon Koisaan Koonduan id Pekan Nabalu2 ;+,+ T & !"+$ Munoon id koli-/u/uson isoiso a,at o- /ananda katarangan tadau 5ulan2 ;+1+ Ko(a "<$ Munoon -ontok4 a. Po/itongkiad do tolu unsur toi ko? lobi id iso a,at2 b. Po/iiso do /ii/iro a,at du-adi iso a,at2 a. Po/itongkiad do frasa -antad a,at2 b. Su-usuhut do boros kotigog id a,at i ki5aa boros kotigog2 c. Ahatas /ananda 5a.ana2 ;+4+ Tanda Pon)ud o "E$ Munoon id koli-/u/uson do a,at o tanda /ongudio2 ;+7+ Tanda Pon)u!a2an Boros o( Ponu&u2an Boros "F G$ Munoon id istila il-iah toi ko? boros i ki5aa rati /oi-bida2 Oguno nogi tanda diti id boros a1uk o- /otikan i naanu -antad bahan basaon2

47

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

;+:+ Ko(a T & ! M sa8au "H$ Munoon sabaagi /o/itongkiad do duo toi ko? /ii/iro klausa3 /o/itongkiad do /ii/iro katarangan -isuusuhut2 ;+;+ T & ! M sa8au "I$ Munoon sabaagi4 a. Po/ointutun sanarai butiran2 b. Po/ointutun a,at /o/ointalang2 c. Po/okito do /isua,an2 ;+B+ San)!an)"$ Munoon sabaagi4 a. Pono5oli bingkurung2 b. Pananda /ongoruhang do idia2 c. Pananda boros -isau/2 ;+C+ B n)!urun) " $ Munoon sabaagi /o/iagal rati boros id a,at2 ;+*D+ Tanda % a)alan " J $ +iagal o ko-o,on o- gunoon id a,at +ate-atik2 ;+**+ TandaTo !o."A$ Munoon -ontok /o/okito ko/iagalan ko-o,on do boros toi ko? a,at2 ;+*,+ Tanda Ilo no %o) " +K+$ 6anda ilo no /ogi gunoon soira -onginiba do a,at ontok -o-onsoi nuut2 ;+*1+ Tanda Ko& )a)an "L$ Munoon soira -onuat boros kotigagan toi a,at kotigagan -ontok /o/olo-bus to/uri-anan -iagal do orosian3 kotigog3 otogod3 osua,an3 /onigiran3 orualan o- suusuai /o2 48

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

SINTAKSIS
Sintaksis no/o nga iso /ongilaan koko-oi do /a-ansa,an frasa o- a,at2 A,at no/o nga unit /ibarasan di taka5as ko/io doid nuludan /uralan boros o- kirati dii /oinggono/2 O5onsoi o a,at -antad iso boros toi ko? nuludan /ii/iro boros ii /oboroson -ia-/ai lo,uk di /ointunud2
*+ AYAT

A,at no/o kisuang do unsur klausa2 Klausa no/o nga no5onsoi -antad /ii/iro frasa2 Frasa no/o nga no5onsoi -antad /ii/iro boros2 Nuludan no/o do sintaksis diti nga -iagal di /inokitanan id ;adual !2 ;adual ! A,at Klausa Frasa Boros oolong to-od ilo tanak2 oolong to-od ilo tanak oolong to-od oolong to-o d il o ilo tanak tanak

2.

FRASA

Frasa no/o nga unit i noulud -antad duo boros toi ko? iso boros di ki5aa /otensi do ko5onsoi duo toi ko? lobi boros2 Pisua,an no/o do frasa oklausa3 nga aiso sub1ek o- /redikat id frasa2 Id nuludan do /uralan boros3 frasa no/o nga -ilo du-adi konstituon do klausa toi ko? frasa dii sondii2

3.

KLAUSA

Klausa no/o nga iso unit /ii/iro boros i ki5aa sub1ek o- /redikat di du-adi do konstituon do a,at2 Nabaagi do duo ka/a-ansa,an o klausa4

49

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
1+* Klausa O2 2as Klausa obibas no/o nga soira /olo-buson -ia-/ai koloolo,uko? di kosudong o- kaanu -ingkakat sondii2 Roitan nogi o klausa obibas do klausa tohontol2 Poomitanan: i. abagoskoto-od ii. ko ri ko to ku 1+, Klausa Au O2 2as Klausa au obibas no/o nga klausa di au -ilo -ingkakat sondii3 toi ko? aiso rati2 Klausa diti o/orlu -o-oguno klausa suai2 Poomitanan: i2 Abagoskoto-od -ogihu-kousinan klausa obibas klausa au obibas

ii2 Korikotoku

suab

nungau ru-asa-

50

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
klausa obibas 4+ Ka%a(ansa?an A?a& 4+* GuasA?a& Muas a,at no/o nga i-/ohon do ka/a-ansa,an a,at do isoiso boros2 Oinsanan a,at i -ogisuusuai ka/a-ansa,an o- nuludan3 aanu -onoriuk -a,a do /ola guas a,at2 +antad /ola diti3 o5onsoi a,at suai -iagal do a,at -intootoiso3 a,at -iso-/uru3 a,at aktif3 toi ko? a,at /asif o- suusuai /o2 klausa au obibas

51

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNID SIKUL Pola Guas A?a&


Pola Pola ! Pola 9 Pola ' Su2-'! Frasa Ngaran =FN> +ongingia? Frasa +aan =F+> +aso -orobuat Frasa Ula =FU> Olo-bon Frasa Po/iro-ut Ngaran =FSN> P( i l o i d 6 u a r a n Pr'd !a& Frasa Ngaran =FN> i Mundohing +atius2 Frasa Ngaran =FN> ta-a diolo2 Frasa Ngaran =FN> tanak diti2 Frasa Ngaran =FN> o u / i s k u 2

Pola #

Ki5aa a/at /ola do guas a,at4 Pola !4 Frasa Ngaran H Frasa Ngaran Pola 94 Frasa +aan H Frasa Ngaran Pola '4 Frasa Ula H Frasa Ngaran Pola #4 Frasa Po/iro-ut Ngaran H Frasa Ngaran =FN H FN> =F+ H FN> =FU H FN> =FPN H FN>

Sundung /o do no5onsoi /ola guas a,at -antad duo toi ko? lobi boros3 nga konstituon no/o nga -ilo nogi do o5onsoi -antad iso boros2 Poomitanan: +a-basa aku2 4+,+ Bon&u! A?a& Nabaagi do duo tini-ungan o bontuk a,at4 a. a,at -intootoiso b. a,at -iso-/uru #292! A?a& M n&oo&o so A,at -intootoiso no/o nga ki5aa iso klausa3 i kikonstituon do iso sub1ek o- iso /redikat2

52

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
Poomitanan: Pr'd !a& 1. +o-i-isala 2. +a-basa 3. Nohu,an ko/io 4. +inongoi Su2-'! i Mundohing Indiu isio ilo -ananangkus ,olo hilo id Sara5ak

4+,+, A?a& M so(%uru A,at -iso-/uru no/o nga tini-ungan do duo a,at toi ko? lobi a,at -intootoiso2 O5onsoi o a,at diti -antad duo toi ko? lobi sub1ek o- /redikat2 Adadi do a,at -iso-/uru o a,at -intootoiso -ia-/ai ko/o-ogunaan do boros /o/ionit toi ko? aiso boros /o/ionit2 Nabaagi do tolu o a,at -iso-/uru4 a,at -iso-/uru -isoungko0 a,at -iso-/uru /an.angan0 a,at -iso-/uru /io-ungan2 a+ A?a& ( so(%uru M soun)!o A,at no/o diti nga -antad duo toi ko? lobi a,at ii -o-oguno boros /o/ionit0 nga< om o- suusuai /o2 Poomitanan: i. +a-basa do buuk i (a1i Ali- om -ongintob i *usri2 +a-basa do buuk i (a1i Ali-2 +ongintob i *usri2 ii. Olo-bon i Sairin nga agahui tadi dau2 Olo-bon i Sairin2 Agahui tadi dau2 +ilo nogi do /ioniton o a,at nga5i dilo -ia-/ai aiso boros /o/ionit2 Polo-buson o a,at diti -ia-/ai lo,uk di kosudong2

$'

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

Poomitanan: Angala-/as to-od o laang diolo3 tu-akad dilo nuluhon2 Angala-/as to-od o laang diolo2 6u-akad ,olo dilo nuluhon2 2+ A?a& M so(%uru Pan@an)an A,at no/o diti nga ki5aa iso a,at tohontol o- iso toi ko? lobi a,at tokoro do suai2 A,at tokoro dii3 /inasalag id a,at tohontol o- adadi soboogian do a,at tohontol2 Abaagi do tolu ka5o o a,at -iso-/uru /an.angan2 i. ii. iii. A,at/oinsisi/ A,at/o-ogono/ A,a t katarangan

A?a& Po ns s % +o-oguno o a,at diti do boros /o/ionit0 di i2 +ino-oli isio do buuk di aka/al2 +ino-oli isio do buuk2 Buuk aka/al2 +inintong ,olo do 5a,ang di koirakan2 +inintong ,olo do 5a,ang2 )a,ang koirakan2

i2

A,at tokoro no/o nga a,at di koi-bulai id dohuri do boros /o/ionit2 A?a& Po(o)ono% A,at no/o diti nga du-adi /o-ogono/ do iso a,at tohontol i -o-oguno boros /o/ionit do Poomitanan: i2 Otongku,aan oku ko/io do kalantoi isio2 Otongku,aan oku ko/io2 Kalantoi isio2

54

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

A?a& Ka&aran)an A,at no/o diti nga du-adi katarangan id /redikat i -o-oguno boros /o/ionit tu< nung< gisom Poomitanan: i. Asaru do ro,ohon i ;a-es tu abagos ku-ala1a2 Asaru do ro,ohon i ;a-es2 Abagos ku-ala1a i ;a-es2 i. 6u-anud i Nan., nung kasaga no ta-a dau2 6u-anud i Nan.,2 Kasaga no ta-a dau2 +inggiak i Polina gisom nolihatan2 +inggiak i Polina2 Nolihatan i Polina2

ii.

@+

A?a& M so(%uru P o(un)on A,at no/o diti nga ki5aa /ii/iro ka5o a,at2 A,at no/o dii nga a,at -intootoiso o- a,at -iso-/uru toi ko? -ogikaaka5o a,at -iso-/uru2 Koubasanan do anaru o a,at diti2 Poomitanan: i. Agahui o- ala5oi o kanda5ai nga osiau do -anangkus o- tu-undok2 Agahui o- ala5oi o kanda5ai2 Osiau do -anangkus o- tu-undok o kanda5ai2 ii. +a-basa i Ah-ad do buuk nga alaid no koodo/ i ta-balut dau tu nohu,an ko/io2 +a-basa i Ah-ad do buuk2 Alaid no koodo/ i ta-balut dau2 Nohu,an ko/io ta-balut dau2

4+1 Ka3o A?a& Nabaagi do a/at ka5o a,at id Boros Kada7andusun tu-anud koloolo,uko? o- tuduan /oi ntantu4 A,at too-od0 a,at /ongudio0 a,at /onuhuan0 a,at kotigagan2 55

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

4+1+* A?a& Too(od A,at too-od no/o nga a,at i /oboroson -ia-/ai kitontokon -ontok -anahak katarangan2 Kitudu o a,at too-od do /o/olo-bus toi ko? -anahak kointalangan koko-oi isoiso ahal2 Poomitanan: Nokoodo/ i Phili/2 +ino-oli i Nora do basaan id kadai2 4+1+, A?a& Pon)ud o Munoon o a,at /ongudio -ontok -ongudio isoiso ahal2 Ontok /o/osuat a,at /ongudiaan3 onuan do tanda /ongudio =L>3 tu-anud koloolo,uko? o- /o-ogunaan /ii/iro boros /ointantu2 Nabaagi do duo ka5o a,at /ongudio2 a. A?a& Pon)ud o ( a(%a 2oros %on)ud o A,at /ongudio diti -o-oguno boros -iagal do0 nunu, isai, piro, ingkuro o- suusuai /o2 Poomitanan: Isa ngaran nuL Nunu inoL Non))o ngo,on nuL P ro kou -ogiob/inaiL So ra ko -uliL No!uro tu -ihad koL In)!uro ko no do bainoL b. A?a& Pon)ud o do a so 2oros %on)ud o Aiso boros /ongudio o a,at diti nga /oboroson -ia-/ai -insa5at o lo,uk id dohuri do a,at2 Id /onuatan onuan do tanda /ongudio =L> id koli-/u/uson do a,at2 Poomitanan: Noko/odsu ko noL Nakalantoi ko nangkuL Osusa o /anaasan diiL

56

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNID SIKUL 4+1+1 A?a& Ponu8uan


A,at /onuhuan no/o nga a,at /o/ointalang toi ko? /o/oi-bulai di isoiso koi-aan2 A,at /onuhuan no/o nga /oboroson ku-aa tulun koduo2 Ki5aa tolu ka5o do a,at /onuhuan2 a. A?a&(onu8u A,at -onuhu no/o nga /oboroson -ia-/ai tudu -anahak iso /onuhuan toi ko? ko/oingatan2 Poomitanan: Sol 3an -antad hitiN Po) du -antad hitiN A!anon /o iti do gulu2 Bo2o)o. ilo tulanut2 b. A?a&Po)odu8an A,at diti -o-oguno boros /ogodu -iagal0 kada o- au tagal i /osuaton /ogulu do boros -aan2 Kitudu o a,at /ogoduan do -onuhu sosongulun do -o-onsoi isoiso ahal2
,

Poomitanan: Kada /anakau2 Au &a)al do ru-ikot2 Kada kagangau2 Kada /o-odula2 c. A?a & P o ! o n u o n A,at diti oguno soira -onuhu tokou toi ko? -okianu2 Poomitanan: Ru-ikot no do hiti ontok tadau 6i5ang kio2 Ongoi no akan3 oi ;ulie2 Kada /onigu/2 A,at /okionuon adadi do a,at /ogoduhan -ia-/ai -o-oguno boros Oalansan? Poomitanan4 Alansan ,ahai do au kou -onigu/2 Alansan ,ahai do au kou -o-iro-os2

$%

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
4+1+4 A?a& Ko& )a)an Munoon o a,at kotigagan -ontok /o/olo-bus to/uri-anan -iagal do orosian3 kotigog3 otogod3 osua,an3 /onigiran3 orualan o- suusuai /o2 Posuaton o tanda kotigog =N> id koli-/u/uson do isoiso a,at kotigagan2 Boros kotigagan i asaru gunoon -iagal do odoi, tuukoi, adada o- suusuai /o2 Poomitanan: !doi, oroul o tian kuN Atuukoi3 olu-is no rasuk diloN Adada3 osodu no /inanau nu3 oi a-anN 7+ NULUDANAYAT Id Boros Kada7andusun3 oulud o a,at -antad /ii/iro ka5o2 Koubasanan no/o nga oulud o a,at -a,a do +SO2 +isuai o kouludan a,at id /ibarasan o- /onuatan2 Pananda ka5o a,at id Boros Kada7andusun S G + G O G A G P G Ad G 1 Sub1ek Ob1ek =OkGOb1ek ki-biran3 OoGOb1ek oontok> Ad erb =Ak G kino,onon3 ArG rati3 AtG ti-/u> Boros +aan Po-ogono/ Ad1ektif

$"

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
Su2-'! Sub1ek no/o nga konstituon id a,at3 o5onsoi -antad frasa ngaran o/onokouhu di /atarangon do a,at2 Poomitanan: Oburol tanakditi2 Pr'd !a& Predikat no/o nga konstituon id a,at i /a/atarang do sub1ek2 Poomitanan: !lombon tanak di Masan2 O2-'! Ob1ek no/o nga bontuk boros ngaran toi ko? tini-ungan boros ngaran di adadi /onori-o =oontok> do boros -aan transitif2 Poomitanan: +anandang i ;ulain do buul2

$8

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

O2-'! Ton&o!on Ob1ek tontokon no/o nga bontuk boros ngaran toi ko? tini-ungan boros ngaran i adadi /onori-o di tontokon do boros -aan okoi-bulai ala/as di -o-o-onsoi =/elaku>2 Poomitanan: Onuan di A5ot i Nan"y do buuk2 O2-'! O! (2 ran Ob1ek oki-biran no/o nga bontuk boros ngaran toi ko? tini-ungan boros ngaran di adadi /onori-o di oki-biran do boros -aan okoi-bulai ala/as do ob1ek tontokon2 Poomitanan: Onuan di A5ot i Nan., do buuk+ AdM'r2 Ad erb no/o nga boros i /a/atarang do boros -aan2 Poomitanan: ,siau -anangkus i Ba,agung Ko(%l (on A Po(o)ono% Po-ogono/ no/o nga unsur di adadi do /o-ogono/ id isoiso a,at2 Poomitanan4 I ;enn, no/o nga noos+ 7+*+ Nuludan A?a& d P 2arasan Ki5aa ho/od o- tolu ka5o a,at id /ibarasan2 a+ Nuludan MSO Poomitanan4 Pinu/uan ku i basaan2 Pataa-on ku ilo ti-uhau2 Kogo-/i oku i -a dilo tasu2

&:

PURALANBOROSBOROS KADAZANDUSUNIDSIKUL
b. 2 Nu l ud an MS Poomitanan4 Nokoirak i tanak2 Bala1al ,olo2 +anangkus i Kutou2 c. Nuludan MS A% Poomitanan4 +inongoi oku id sikul2 d. Nuludan MSMO Poomitanan4 Nolihuan ku -inigit i buuk2 +ongoi kito intong do 5a,ang2 e. Nuludan MSOO Poomitanan4 Bolian ku do buuk i Nan.,2 f. Nuludan MSOM Poomitanan4 Sinuhu dahai isio -inogidu2 g. Nuludan A!SA! Poomitanan4 (ilo i Nora id 5alai2 h. Nuludan ASM Poomitanan4 So/i/ori/ori ,olo -ina-anau2 b. Nuludan Ad-+ S Poomitanan4 Ataro- no ilo dangol2 Buronguson ko/io ilo tulun2

&!

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
j. Nuludan Ad-+ SMO Poomitanan4 Nakata-a oku i -ongoi intutun disio2 j. Nuludan MSA%O Poomitanan4 (inilo ku id -i1a i /iring2 k. Nuludan SP Poomitanan4 I +aina o noos2 I Diana o tagahui2 k. Nuludan PS Poomitanan4 Lu,al i +unih2

7+,+ Nuludan A?a& d Ponua&an Ki5aa turu ka5o do a,at id /onuatan2 a. Nuludan SMO Poomitanan4 Kiginu-u do ono- tulun luguan /latun tini-ungan R<LA nonuan do unifor-2 b. Nuludan SP Poomitanan4 6ini-ungan no/o di toguangan ko/io nga i ko-ulakan nga5i di aiso /o kala1a2 Pinoti-/uun no/o do /iti-bungakan dilo nga i Luguan +ontiri do 6hailand2 c. Nul u d an S M

Poomitanan4 6oinsanan /uru -olohingon do ala/on2 Songulun tanak di kiu-ul do duo toun no/u1ulan kinio/on2 DNuludan S+ adadi do a,at lu-/atiu id Boros Kada7andusun2 &9

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUN IDSIKUL

d.

N ul u d an M S Poomitanan4 Miso- baino diti3 kakal /o do -aan taandako o kara-a,an dilo2

e.

Nuludan MSM Poomitanan4 +ina-agako- ilo /ulis di -inanakau2

f.

Nuludan MS AP Poomitanan4 Ni-aan o5ito o rata? dau ku-inaa hilo La-in Pongusa/an Uni ersiti2 Nuludan MSOP Poomitanan4 Nunsub o Parti Rak,at +ala,sia =PR+> o ko/o-orintaan do -onoriuk di totondos2

g.

&'

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

PONJUDU GINUMU
Pon1udu ginu-u no/o nga boros iI /iu-bangon do boros ngaran koi7aai i /o/okito do ginu-u2 Pon-udu G nu(u ansi/3 balaan baanan babo babu babut bandu barait basung bontuk boriung dangau galas gantang garansang golung guas gu,ud hatadan kagos kakanan kakib ka/ing karakinis kodut korob kukurungan kuntulangod la/ak ligok likou lina,un lingkong Po( &anan sangansi/ suduon3 sa-balaan suduon sa-baanan sa/iKkarabau sa-babo kinotuan sa-babu takano sa-babut takano sa-bandu /arai sa-barait sango/ sa-basung langsat sobontuk sinsing so-boriungan /iasau sandangau sungu sanggalas 5aig sagantang 5agas =ho/od oa/at /uut> sanggaransangan kubis sogolung da5ai3 a/at golung tuai songuas -angga songgu,udan /oring sanhatadan suduon sangkagos tinggur /iasau sangkakanan bosou sada Knonsosangkakib ruti sangka/ing gata sangkara- /unti guri songkinis kain3 /ii/iro kinis kalatas songkodut tusi songkorob /arai songkukurungan -anuk songkuntu- bunga sanlangod /oringKtobu sanla/ak /oringK/iasau sonligok 5aig sonlikou tuai3 file-3 lukug sonlina,un 5aig =/o,anan 5aig -antad /oring> anaru ko? sasangit> sonlingkong tuai &#

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
lingkulinsou lo/ot lu-/ing nalai onggo/aganakan /anon /a/a /a/as /atod /ias /igis /ingal /iring /osukan /udun /urok /uru /u rut /uun /uut ra5o ridis ro/o rulang rulou rulud saan sangka/ sara/ung sibor sini sinsib sisid songgol so/o sorondong sorut suki sula/ sula/id sulu su-/alon suun tagung tangga songlingku- galasonlinsou nangko son lo/ot tina/ung sonlu-/ing sigu/ sanala,an /otiukan songonggo- 5agas sa-/aganakan tulun3 -anuk sa-/anon godingan sa-/a/a /iasau3 lugus sa-/a/as kalabau3 ta/a,as sa-/atod ka,u so-/iastotok so-/igis tonsi sa/i so-/ingal 5atu so-/iring takano so-/osukan susu-angod so-/udun banang so-/urok tonsi -anuk so-/uru lansat so-/u rut tusi so-/uun -angga so-/uutsusu sanra5o /arai son ridis ta/a,as sonro/otali sorulang -anggis sonrulou tonsi /ulutan songrulud a,at sansaan ka,uK/oring sansangka/ roun ru-bio sansara/ung sogu-au sonsibor buaton sonsini sigu/ sonsinsib ba-bangan sonsisid ni/on sonsonggol /arai sonso/o /unti sorondong so/uk sonsorutan roun ru-bio sonsuki tinu-on sonsula/ /arai sonsula/id togi5is sonsulu sada sonsu-/alon 5aig sonsuunan kantalan songkoogungan tagung santangga 5aig &$

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
tangkob ta/in tata ti-bouk tinan tini-ungan tinsod tiri tobu but tukil tulai tu-/uk urod 5alad 5alai 5atang 5atu 5ila 5ongkos 5o,ut santangkob /arai santa/in totok =so5ongkos totok> santata siliu3 sansag sonti-bouk 5aig songinan kalabau sontini-ungan tangaanak sikul sontinsod 5ogok sontiri ro-ou3 dak5at sontobu but si -en sontukil bahar sontulai /unti sontu-/uk -angga songurod sasad san5alad gala-3 kolobon sangka5ala,an 5alai sa5atang ka,u3 ku-/ar san5atu /arai3 tusi3 5agas soila? lugus =oguno -ontok lugus di noridis> so5ongkos ra/aon son5o,ut sakot

&&

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

TUKADAN
G n+
!2 92

Tu!adan aga,oto/os aiso to-/odu akatol tunturu

Ra& Muntalou Muntalou3 oiku-an Ogorot do -angasou Aiso toilalaan

Poo( &anan A?a& Auka5asatu-anud -irulun nung aga,o to/os2 Otinga,a-an isio do ru-uba do tulun tu aiso to-/odu disio2 Au ka5asa tangaanak sikul di akatol tunturu su-uang id lini-/ut ko-/uto2 Nung au kodula do tohun kada no u-balI u-bal do tu-anud -agasu2 Nung bolou kalat ko3 ilo no/o loho do bundu nga au nu okito sundung /otuu do /ointalang2 Au oku otu-ba,aan dia? do du-adi /ulis tu boros nu no/o o- tandus3 orikot nogi o- bara-bang2 Kada /oiloo? i +ulian diti abal tu aga,o kabang disido2 6angaanak no/o do gotuk do rungka o-ungkang do go/ud nga kosinduol do gina5o -olohing2 )o,o no/o do guli siku nga au osonong do o-itanan2 Soira no/o do /ouni rodiu i Nandu nga kaata/ do ro-bu taa/2 Nokuro tu -ogihu- ko do kala1a hilo id /ogun do suai okon toi ko? ogu-u o /akala1aan do hiti okaka,on o soirbau okaahon o saralo-L Ogu-u /o o taakanon nga au kabagal -ontok di kalabatu2

'2

#2

au kodula do tohun bolou kalat

$2

Au -onoli-od do -ogihuOrongit kobooboroso? nga au kata-a soira orikot i ko-o,on Ogorot -i-boros Au koilo /o/oo/i boros oMobulan au ogorot do -o-odoro/i O/ulion ka5agu i nakatahak 6uni -iodu3 sinding3 tihad toi ko nunu no/o i adalaan ko/u hod o Oinda-aan ginu-u

&2

%2

boros no/o o- tandus3 orikot nogi obara-bang ga,o kabang gotuk do rungka -ungkang do go/ud guli siku kaata/ do ro-bu taa/ kaka,on o soribau kaahon o saralo kalabatu

"2

82 !:2

!!2

!92

Ma,o nakan

&%

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
!'2 !#2 !$2

kasala do kasandang do langou kitalad ta-/an gil kiungasu kodou tulu koli/as nogi lansat otalib o -angka5ot kolo/u tuntu -onggis koru,ou do dukaruk kosio/ do langau kosunggu do ta5an kutu ngasu

6aakanon di au naakan tu Noinda-aan do noudi/on Mansau2

Poo/io? ka-a ilo tindalatu kasala -oti do kabang2 Nakasandang oku langou su-inaan dilo torigi2 Nung kitalad no/o ta-/angil nu nga au ko ka5asa -ita-ong do kadai2 Ontokno/odo/ongundia n nga ogu-u tulun do kiu?ngasu2 Otogod i Duanis tu noinda-aan i tanak dau do okodou tulu2 Noo5ian i Rona do tikanas tu nokotohuri isido do nokorikot -iagal di ko-o,on do koli/as nogi lansat o- talib o Soira no/o do -oboros i Luguan +ontiri nga kolo/u tuntu -onggis2 Kada kou /iongoi tu koriou /o dukaruk2 Ogu-u to-od toongo,on di tina ku -iagal /o kosio/ do langau2 Kina5as no/o do Nulu Kinabalu nga kosunggu do ta5an2 i. Ogu-u kutu ngasu hilo id sikul ku2 i. +iagal kutu ngasu i Loidi do -anangkus2 i. Soira no/o do kotinda/ou ko id kara-a,an nga tonudon no koubasanan tosonong kada do la-ou linsou2 i. Au kosunsud o korita ku soira naka5a,a do la-ou linsou2

!&2

!%2

!"2

)o5onso,ondia u sinorou ko/ogulu Au -okinongou boros Korikatan di au -iontok ti-/u nabatos Kobooboroso? di noinda-aan koulud oolinuud2 Pisasa5aan di oso-ok /iob/ina,an Noinda-aan kogu-u kala1a Noinda-aan kasa5at i. 6ulun do -igina5o di o-ulok /o ko/io ii. Osiau

!82

9:2 9!2

992

9'2

9#2

la-ou linsou

i. Aiso /urintod do tu-ongkiad2 6u-ilo-bus -a-anau soira o/u/usan o abaaba,an2 ii. Ralan di au -ilo 5a,aan tu &"

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
9$2

-a-abo 5alai -a-aganda ng do tian -iagal do kara /inagung -iagal do kodu-aat -iagal tingau otasu -iagal do sisilong -iagal kukus do burut -iagal -ada tobokon -iagal tiasan 5aig talasu -insorili do tolitang

9&2

Mobulan o-onoriiri-o -odo/ Oinda-aan do a,ahan Rabas di noinda-aan koita 6angkus do noinda-aan kokodsir +iodu no/o soira ko/iruba Osiau -ia-/ai tangkus -ogihuralan toi ko /ogiduon Kou,uu,uon do tulun dii oiku-an Pogoli- toi ko? /agagada do Kou,uu,uo? -ogidu soira ki5aa korosian Pibarasan3 /iti-bungakan di /iguliguli id isoiso /iti-bungakan -ia-/ai aiso kootuson2 di Pisasa5aan -isulak0 ngo,on do kusai iso tondu3 ngo,on ka5agu do tadi dii kusai o Au ko/iunung

9%2

9"2

982

':2

'!2

'92

''2

'#2

Aiso aanuaanu nu su-ikul nung -a-abo ko no/o do 5alai2 +inangakan i Doni o- i Mulit do loho bundu giso- -a-agandang tian2 no/o kaka di 6anak Sangkalaki nga -iagal do kara /inagung2 6u-angkus no/o kaka i Rokian nga -iagal /o do kod u -aat2 +iagaI do tingau o- tasu i Rina o- i Doni tu soira ko/iruba o- -iodu no/o2 +iagal /o do sisilong i Modo-on do ginusa -oningot2 +iagal /o isio kukus do burut soira do nakasadu hilo id to-u2 +iagal /o do -ada tobokon I Fenn, soira nuhot nung asaga isido haba,an2 +iagal ,ahai tiniasan 5aig talasu soira nokoruba tulun do -ulau2 Pogibaabarasan no/o id /iti-bungakan dii nga -insorili to-od do tolitang2 Ogu-u o tulun do tu-ininda/ou id kara-a,an /isasa5aan dii tu /inianga,an no/o diolo nga -i/unso bidau2 Au aanu kootuson id iso /iti-bungakan nung ki5aa duo luguan do -itodok hulu2 Pioduhan no/o diolo nga aiso kootuson tu -iakan bosi ,olo2

'$2

-i/unso bidau

'&2

-itodok hulu

'%2

-iakan bosi

+iagal rinongit

&8

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
'"2

-iulu o- /ais -odu sodu /anahon3 -o-ok so-ok /a-alabang an -ogihu kabang do rogon -o-i5o gu -ata

'82

Ko/isudong do -iontok tinan +odusodu torikot nga -u-ugu-u koligaganan 6u-o-od -ogihu- do koligaganan +o-i5ogu soira ki5aa kusai -ongoi a-balut iso tondu di kou hangu hangan 6a,aando kinoingkokoton do 5okon nga au -inggiso-

Kokiikitanan no/o dilo nga -iulu o- /ais2 Intangintangan soira /a/anau do korita -iagal ko-o,on -oduI sodu ta/anau3 -o-okI so-ok /a-alabangan2 +intangkus no/o id talunalun nga -iagal -ogihu- kabang do rogon2 Ko5o5o,oo? no/o -o-i5ogu -ata nga koiku-iku-2 Soirano/odonakaanudo kaharaharaan i +arina nga -u-bal diii ;o ina do -o-olintagu2 +o-oruluk busul do -anuk i -ongungusa/ -ongoi do kokosu/ tusak ta5adak do -ungkalad2 Pinggisono do bala1al -ongoi do au -o-uraha -ato -ontong koingkokoton do tulun suai -ontok ti-/u I odu no/o nga oubas -onggo- nini/ot id buaton2 Noilaan ku do nakasala nga -ongoi kasari /okiro-/ingas2 +ino-oli i Minsan do korita -angan disio do /onguli dondu2 +onso- o gina5o ku do i Bulog o -inaganu do dangol ku2 Koiku-iku- nung -uli ko id 5alai songulun tanak 5agu -iagal -uli id susu/uan2

#:2

#!2

#92

-o-olintagu

#'2

##2

-o-orul uk busul do -anuk -o-ura ha -ato

Su-uab do -a-ana u 6a,aan au ogina

#$2 #&2

-onggodo nini/ot -ongoi /okiro-/ing as -onguli dondu -onso -o gina5o -uli id susu/u an

Asada/an do -uli Su-onsog /o/oto/ot di nakasala Kusai di -uli id 5alai songulun tondu di kouhangan dau Au otu-ba,aan 6ondu di kata-a -uli id 5alai songulun kusai di kouhangan

#%2

#"2

#82

%:

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
$:2

$!2

-uli ka-/is barait naaha5an do gontui na,asan o botungI botung

$92

Pogindahu toi ko?3 /anau di aiso naanu anu o- au nakalantoi Pokolihu do onu i /oboroson +onigo5o do otongkiada n Alaid do /oinli5i ga-a do toruolK su-akit +inonigo5o notingkod do -ihad Kou,uu,uon -insusuab di au /o ana5au Obintogod3 au kotoron do kototogod2

$'2

nokosokot do gala-

$#2

no/osian o -o-ut

$$2

okito nulokon oniba gina5oK oniba /uobuk oogot o tongg ooonsok do angga-an osonsog /o ko? -anansa5o oubu gangak

+inonongoi daa ,ahai /ongintorus nga -inuli ka-/is barait2 Au di ,aki nokotilo-bus o booboroson dau tu naaha5an isio do gontui2 /o do na,asan +iagal o botungbotung o no/uri-anan di tina ku soira ginu-uli nga5i i tob/inai ku do -inongoi sikul oSoira no/o su-inakit i Ro-/ituk giso- do nokosokot do gala-3 au isido /inusou dii tangaanak dau2 +iagal /o no/osian o -o-ut i adi soira nokokito di a-a -inuli -inogo5it korita kontrol ka-ba5a2 Okito no/o nulokon do suab o- -a-anau tokou no2 Au oku orohian -agala/ tulun do oniba gina5o2 Kada ka-a /inggasaai ilo tulun do oniba Oogot no/o o tonggodo id /aganakan ku nga i ,a/a2 +aso no/o do noko/iongoi ,ahai di koruhang ku nga oonsok /o isido do angga-an2 Kou,uu,uo? no/o di Sa-bagul do -ingkakat su-iliu luguan nga osonsog /o ko? Soira no/o do -ana/a/ do /alad o tongo tulun nga oubu gangak di i )insos do tu-angkus2

$&2

$%2

$"2

6ulun di abagos do -orobuat ookikit2 U-ul di o-ulok

$82

Noinda-a an kosonsog Ounsub do rara,ou

&:2

%!

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
&!2

&92

&'2

o,o/osI ,o/os no/o bulud nga o,o/os osogit tonggo -K ki5ono d kilosod /alad

Kobogoso? no/o nga -ogo5it do asil Obinsuni o tono-on

+inggiso- tokou no tu o,o/os,o/os no/o bulud nga o,o/os no o sina/a2 Aanangan oku do /a/asakag di ;a-es diti tono-on ku tu osogit tonggo-2 Nabantug i Nora tu kilosod o /alad2 O,o/os,o/os /o o tulok di -anuk -inongoi /ingkakai di totok ku2 +inongoi /aatod do /igis ilo susu-angod id kino,onon do /onokisaa/ diolo2kahang tokou ru-a-it Pa,a do korikatan dii -o-uhaboi2 Pinuhobo rokot /o i ,odu do -inanaan diti suduon2 Kada tokou kogorot do -ongirit tu so-onu do /oingkibit tokou o kara o- /oinsuun tokou o gobuk2 I Lintagu no/o nga aiso ta-balut tu kara tiangan2 Otogod i adi do tandasan -ina-abak do galas tu sangal sinuku isido2 korohian do Au i *ongkor ta-balut dau tu si-bul nabalu isio soira -ikoru-o2 Aiso kinotutukon do kara1a di Mara-an tu sinding Nabalu /o-/od do horu isio do ku-ara1a2 Kosi-bul do tab/ai i Saikil gu-usa do korita2

&#2

&$2

o,o/osI ,o/os /o o tulok /aatod do /igis /a,a kahang /inuhobo rokot /oingkibit o kara o/oinsuun o gobuk kara tiangan

Kolingos do -angaa )agu /o ko/ogidu

&&2 &%2 &"2

+ongoi saa/ dii /oi-aha kagaras Osingga5a gina5o Noinda-a an kohu,an +ongirit do karaaton do 5okon nga au o/uri-anan o karaaton dau 6ulun di au -onokia-balut do 5okon Su-onsog do /o/oto/ot -ulong do koilo nakasala2 Pibarasan toi ko? boros di -insuai ko-o,on2 Kala1a di au kaa-/ai do nunu i /oingangkab id gina5o Ko5o5o,oo? do soosongulun di aarauarau do -o-ogusa nunu i korohian2 %9

&82

%:2

sangal sinuku

%!2

si-bul nabalu

%92

%'2

sinding nabalu /o-/od do horu kosi-bul do tab/ai

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
%#2

%$2

%&2

%%2

sonong tini-baba on raat tinolikudon su-aralodo /ala-/ag /onginiba tana5au o/onginiba /o/urak an -ato /uha5ang ta-usK osisiit rikoton nga/ui takalI akal galanu tuduk -ato

Sonong soira su-uau nga araat booboroson id tolikud Oinda-a an kolo-bo u Booboroson

Noi-ani-an

%"2

%82

":2 "!2

Oinda-aan -o-uha5ang giso- do oo5ian2 6ondu di au ogu-u oilaan nga kogoos do -anahak kouhu/an taga,o 6akal -ontok kogunaan sondii2 Poni/ong -ia-/ai do tokito

+u-banganbangan no soira tu-oguang dilo tulun tu sonong tini-babaon raat Su-aralo- do /ala-/ag o /odsisinding dilo -agauk2 Pigina5aan no/o dii Kino-ulok o- i *anakanak nga /onginiba tana5au o- /onginiba Po/urako? ku no/o -ato soira tulun suai nakalantoi id /iboi?an dii2 Nung /uha5ang ta-us ko no/o nga asaga/ ko do -onginsada2 Sundung /otuu do au olundus i koruhang ku nga adadi kasari do rikoton nga/ui2 Nokou-olig di ,aki o takalakal galanuk disio2 Ka tuduk -ato3 -iagal no sinodu dilo ba5ang o- iti 5alai o kino,onon dii sula/ taga,o o- ii tontolob2 i. +u-bangan oku -ulong do kikohoroon oku -iagal do kondiu di tu-ulud -ia-/ai linungung do -usaI gusa2 ii. +iagal -anudtanud linungung do kondiu to/uri-an di ina soira kosorou /ioduhan diolo di so-bol dau2 So/ikobongung no/o ,olo soira ko/iruba -iagal do tuod tu-alib3 tuod nogi toliban2

"92

tu-ulud no/o kondiu nga -anudI tanud linungung

i.

+usaI gusa korutuon -ulong do id no-bo no/o2

ii.

"'2

tuod o tu-alib3 tuod nogi o toliban

Ki5aa kasari korualan id suang /ilu-aagan2 Au ko/isuau tu so/ikobongu ng

%'

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

G LOSARI Boros abagos ad1ektif ad erb aladui Ra& a/aru boros ula uladotontolu? Mala?u ra1in kata sifat ad erb =kata /enerangan> bu1ur

%#

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
a,at lu-/atiu baanan babut bandu ula a,at dii /oso-/utul -antad ula a,at koubasanan tini-ungan do sa/i toi ko? karabau ginu-u aanu -ia-/ai li-o tunturu kaka-ot gunoon -onuku do tono-on a,at songsang ka5anan segenggaUnit ,ang digunakan untuk -engukur beras atau benih

%$

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
bidau bobogo ka5o sakot badaso se1enis ru-/ut /ukul

%&

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
bontuk boros -i ntootoiso bontuk boros -intootoiso no/o nga boros di au nosugkuan o- aiso /ongohulitan2 O5onsoi o boros -antad iso toi ko? lobi /utul boros bontuk boros nosugku no/o nga boros i no5onsoi -antad iso boros guas o- osugkuan do boros /onugku bentuk kata tunggal

bontuk boros nosugku

bentuk kata i-buhan

%%

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
boros kotigagan boros kotigagan kata seru no/o nga boros i gunoon soira kotigog3 otogod boros -aan di aiso kata ker1a tak transitif ob1ek boros -aan di ki5aa kata ker1a transitif ob1ek

boros -aan okon transitif boros -aan transitif

%"

PURALANBOROSBOROS KADAZANDUSUNIDSIKUL
Boros Ra& Mala?u

%8

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
kata /enguat boros /o-ogirot kata nafi boros /ongilag kata /e-bilang boros /ongintaban kata tan,a boros /ongudio kata bantu boros /onokodung boros /o-ogirot no/o nga boros kaanu -anahak ka/anatalan rati do boros ula boros /ongilag no/o nga boros di oguno soira do au -onongkoilo boros /ongintaban no/o nga boros /a/atarang do ginu-u i okito id frasa ngaran boros /ongudio no/o nga boros i oguno soira -ongudio toi ko? -o-onsoi a,at /ongudio i ki5aa a,at /ongudio boros /onokodung no/o nga gunoon do -onokodung boros -aan3 boros ula3 o- frasa /o/iro-ut ngaran -ooi do /o/okito do /isua,an ti-/u oto/uri-anan boros /onuduk no/o nga boros /onuduk kino,onon i okito id a,at boros /onuhuan no/o nga boros i oguna soira do -onuhu3 -okianu toi ko? -ogodu boros /o/ionit no/o nga i gunoon /o/ionit do toi ko? lobi boros3 frasa o- a,at

kata /enun1uk boros /onuduk kata /erintah boros /onuhuan kata /enghubung boros /o/ionit

":

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNID SIKUL
Boros boros /o/iro-ut ngaran Ra& boros /o/iro-ut ngaran no/o nga boros i gunoon /o/iro-ut Mala?u kata sendi na-a

"!

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
kata /enegas boros /o/oi-agon boros /o/oi-agon no/o nga boros kaanu -anahak ka/anatalan boogian /ointantu id a,at kata /e-benar boros /o/oto/ot boros /o/oto/ot no/o nga boros i /o/oi -agon kata/atan isoiso katarangan i-buhan boros /osugkuon boros di /ata-baon id gulu o- id dohuri -ontok boros guas kata tugas boros toguangon boros toguangon no/o nga boros aiso rati nga ki5aa toguangon2 Okito boros nga5i diti id frasa3 klausa o- a,at -ia-/ai toguangon di /ointantu id sintaksis sabaagi do /o/ionit3 /ongudio3 /onokodung o- suusuai /o kata ad1ektif kata ad1ektif bagai-ana boros ula boros ula /oingkuro boros di /a/atarang do koulaalaho boros nga5i di -anahak korotian do ko5oo5o,oon -ontok /atarang do boros ngaran

"9

PURALANBOROSBOROS KADAZANDUSUNIDSIKUL
Boros buragang Ra& aragang do laang Mala?u -erah 1a-bu

"'

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
diftong tuni kolo-bus -antad kalanda,an do dila id isoiso 5okol ku-aa 5okol suai2 /oo-itanan4 ai G /akai3 oiG ongoi3 ui G tunui tuni do boros i ki5aa /o/isua,an rati d iftong

fone-

bun,i bahasa ,ang -e-/un,ai fitur /erbe7aan -akna

"#

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
galagaransang gonob gu,ud tikatikar /o,anan do kubis se1enis raga ta/i kain sarung /adsaka,an tand u gaga,aton do kalabau oguno -angakat do /oring /utul /otong /onuduk arah selatan /oing5anan soira tu-i-baba tokou do kosi lahon kohioon kebisingan ka5odolu/ing ta1au kolinuudan tuni 5okol har-oni okal kaka-ot -ainan /ongi nsasa-od ku is tangaanak /o/oundaliu -ia-/ai -o-oguno gonit kilat3 halilintar katanud terlibat /onuduk arah utara /ononggibang soira tu-i-baba tokou do kosi lahon

hatadan kabaatan

kagangahan kakanan kalanda,an ka-ba5a

kiriu kodu-aat kogo-/it koibutan

"$

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

Boros ko/ihu,udan ko/itoningan ko/ogitootonudan kosilahon kotinda/ou kotonobon

Ra& ko/itonudan ko/iindarasan ko/ogisuusuhutan /onuduk arah id koula,on do tadau kaa-/a,at /onuduk arah di -iu-bangan do koula,aon tadau

Mala?u keselarasan sebab untuk berha-/iranK keha-/i ran berturutan hadir utara

koulaalaho kou,uu,uo? la-in /ongusa/an langod ligok

ko5oo5o,oon .iri .iri koongoongo,o? keadaanK situasi 5alai /ongusa/an hos/ital /utul do /oring toi ko? se/enggal ka,u sontolon 5aig seteguk air

"&

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
bekas air dari/ada batang ba-bu lebih dari satu ruas ketuaK/e-i -/i n lina,un /o,anan 5aig -antad /oring luguan -o-uruan toi ko? lalansanon id iso koisaan3 kotinanan toi kou/isan2

"%

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
lu-/ing -anaandak lo/i do sigu/ -a-ara-ai sebuku te-bakau -era,akan

""

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
ukuran -aterial ,ang sesuai untuk diukir -en1adi hulu sebarang /eralatan -eniru dengan .ara dan tu1uan negatif -eru1uk -iulu kabagal 5onso,on tulu kaka-ot -o-olintagu -o-oru1uk -o-it id karaaralano? /asansala -o-oru1uk ku-aa sosongulun

"8

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
Boros -onigo5o nakalantoi nalai nini/ot Ra& Mala?u

-inonigog dengan tibatiba nokoli-bou ber1a,a ru-un do /otiukan sarang songongi di kibabang keli/keli/3 kunangI soira totuong kunang nokolunau nakalana keadaan ,ang bersih nokou-olig nokointirung telah -en1adi /elindung no/u1ulan kinio/on na/atai nakaalun -ati di te-/at ke1adian doid kinoi,onon koligaganan ogontit obutit bun.it okikit oo/i 1i-at oki-biran ogihilan disentuh olo-bou tuni tosiriba /arau =bass> o/i/i ula do tusin le/er o/oto oroso3 ananaseda/ osingga5a agaan gina5o sika/ terbuka osoug 5arana do -onggis ungu noonsok /anon /on1udu ginu-u sa/i ka5anan toi ko? kalabau /ias 5inis .eraian /ilu-aagan /io-bolutan bera-ah -esra

8:

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
di/ukul -enggunakan belakang /arang -es,uarat /inagung /iti-bungakan binadas -o-ogunoi boogian dangol di au ataro-aso toi koi,onon di tu-i-ung nga5i tulun do -ogibooboros -ontok -aganu kootuson do isoiso ahal -o-odi-/ot do tudu di natantu

8!

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
/oinsandad /oi-/uun se-ula1adi

89

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUN IDSIKUL
Boros Ra& Mala?u

8'

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
/okiro-/ingas -okiikudoid / i s a a / a n /osugkuon gulu do boros ngaran /osugkuon gulu do boros -aan /osugkuon /angansi / boros ngaran no/o i o5onsoi -antad /osugkuon gulu nga0 don3 kiI boros -aan no/o i o5onsoi -antad /osugkuon gulu nga0 ko noko3 noI boros /osugkuon id gulu o- id dohuri isoiso boros i-buhan a5alan kata na-a i-buhan a5alan kata ker1a bertindak -enentang dala- /ertarungan ,ang -en1an1ikan kekalahan sendiri A/itan

8#

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
su-bu /uobuk /esanan terakhir3 5asiat ba1u -a,atK/en,akit kulit iblis /angsa /urintod rasuk rata? rogon rulang /ason id ko/itongkiadan =/ason kotohuri> sia3 garung3 bangkad3 basaan tinan tulun do na/ataiKakatol id kulit sunduan taraat3 -oinat /ongintaban tonsi nangko3 /ulutan3 ti-adang3 ka-ansi tali do /o/oroliu ta/ui id -orilang do karansa/ung

8$

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
rungka sangal sibor so-boro,ungan so/ikobongung sorondong otiil tial3 toron 5inatang3 badas3 ti-bun sontulai -iagal do so/ikadada3 so/i kodoit /on1udu ginu-u -ontok ra/o =so/uk3 babadil3 bakakuk3 rantaka /enga.au .ekal /er-atang setandan saling -endia-kan diri se/u.uk untuk sena/ang

8&

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNID SIKUL
Boros susu/uan Ra& /a-ansa,an kaka-ot -antad bosi3 lu,ang3 gundol o- suusuai /o /o,anan do /arai koulaho di okito do id /o-urasan /oguungan do 5ogok tolig a/at -isukat Mala?u bengkel ki-/alan

tangkob tini-babaan tinsod tolitang

ke/uk sifat ,ang boleh dilihat /ada air -uka kandang khin7ir struktur e-/at segi ,ang dibina untuk -enghalang benda ,ang disi-/an agar tidak bertabur genggaanak se-aian /adi ukur ge-a dasar 5akid

tonggototok tuku tulinggou tuou

sagkotabor di tono-on id lagob ti/ong ginuli do tuni ta/od

8%

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL
5onod 5aigK tinuru -antad 5akau toi ko? suu-usuni =koubasan do osiliu tusa/> .airan tu-buhan =biasan,a -eru1uk ke/ada nilai /erubatan tradisional>

8"

PURALANBOROSBOROSKADAZANDUSUNIDSIKUL

BIBLIOGRAFI
Abdullah (assan2 =!88'>2 Bahasa +ela,u S6P+2 Kuala Lu-/ur4 Fa1ar Bakti2 As-ah (12 O-ar2 =!88'>2 Kaedah Penga1aran Bahasa2 Kuala Lu-/ur4 DBP2 Jhe Ibrahi- (12 Salleh2 =9:::>2 +odul 6atabahasa +ela,u UP+2 Serdang4 UP+2 Farid +2 Onn2 =!8":>2 As/e.ts Of +ala, Phonolog, and +orfolog,4 A Menerati e A//roa.h2 Bangi4 UK+2 Fran.es Stanis Anga/2 =!889>2 Struktur A,at Dala- +isa +ela,u Q 6esis Sar1ana +uda2 U+2 (,-ann3 L2+2 =!8%$>2 Phonolog,4 6heor, and Anal,sis2 Ne5 *ork4 (olt3 Rinehart and )inston2 Kada7andusun +ala, Q <nglish Di.tionar,2 =!88$>2 Pena-/ang4 KDJA2 Koleksi Kosa Kata Bahasa Kada7andusun Q (asil Perbin.angan ;urulatih Uta-a Bahasa Kada7andusun2 Kudat Molf and +arina Resort /ada 9$ hingga ': +ei 9::'2 Ko-oiboros DusunKada7an2 =!88#>2 +BDK4 Per.etakan JS2 Nik Safiah Kari-3 Farid +2 Os-an3 (ashi- (12 +usa3 Abdul (a-id +ah-ood2 =9::9>2 6atabahasa De5an <disi Baharu2 Kuala Lu-/ur4 DBP2 Nik Safiah Kari-2 =!8"">2 Linguistik 6ransfor-asi Meneratif4 Suatu Penera/an Pada Bahasa +ela,u2 Kuala Lu-/ur4 DBP2 PPPPPPPPPPPPPPP=!8"%>2 6atabahasa De5an ;ilid !4 A,at2 Kuala Lu-/ur2 DBP2 Ra-inah (12 Sabran dan Rahi- S,a-2 =!8"%>2 Ka1ian Bahasa2 Kuala Lu-/ur4 Fa1ar Bakti Rita Lasi-bang2 Fonetik3 Fonologi dan +orfologi Q disa-/aikan se-asa kursus /e-anta/an 6atabahasa di Ber1a,a Pala.e (otel3 Kota Kinabalu /ada ! hingga ' Oktober 9::!2 Ros, 6alin2 =!88:>2 Pertuturan Rungus4 Satu Bahasa *ang 6ersendiri atau Dialek ke/ada Bahasa Kada7andusunL UK+2 S.hane3 S2 A2 =!889>2 Fonologi Meneratif2 Kuala Lu-/ur4 DBP2 Aeroni.a Petrus Atin2 =!88&>2 Pers/e.ti es On Sa-e Basi. Senten.e Stru.ture Of KD =Jentral Dusun> Q 6hesis Degree2 UK+2 Koleksi 6ukadan Kada7andusun Q hasil te-ura-ah dengan Odu Ko-bion Bangkut3 Kg2 Purak Ogis3 Kota Belud2

88

Anda mungkin juga menyukai