Anda di halaman 1dari 4

UHU 1 KONSEP KOUBASANAN OM SASTARA KADAZANDUSUN

1.1 Konsep Koubasanan om Noubasanan


Kopomoroitan Koubasanan
 Tumanud di Edward Bernad Tylor (1832), koubasanan nopo nga koinsanai
i kompleks kohompit no toilaan, kotumbayaan, seni, moral, kooturan om adat.
 Tumanud di Dr. Jacqueline P.K (2012), koubasanan nopo nga tinimungan
tulun di haro o piagalan id sistem sosial.
 Tumanud di Porter & Samovar (2003), koubasanan nopo nga iso proses
popoopi toilaan, koinganan, kotumbayaan, woyo om rati i pinotungkus kumaa
sinakagon do suai.
Kopomoroitan noubasanan
 Koubasanan di pogulu i osonong do potungkuson nga au i potosolon do
tonudon.
 Kosoruan do maan pasarabako om gunoon do monikid tadau.
 Otorimo do oinsanan tulun loolobi no kopio kumaa do tinaru Kadazan om
Dusun.
Woyo koubasanan
 Noubasanan id isoiso kinoyonon om maan iloo.
 Milo polombuson om potungkuson kumaa tulun suai.
 Kiula dinamis- tumanud timpu
 Kiula selektif- tumanud koinganan tulun
 Etnosentrik- koubasanan sondiri sabaagi koubasanan bobos osonong nung
pibagalon di suai.
Kawo koubasanan Tradisional om Moden

 Kotumbayaan : Kotumbayaan di laid nopo nga otumbayaan kumaa posorili


nga baino nopo kiugama o tulun om nunu i koubasanan di au ohuboyo do
potungkuson nga iduanan.
 Basaan : Aragang, oitom osilou tumanud tinaru nga baino nopo di
mogiroorolot o basaan di gunoon tu pisudongon do maamangan di kopiontok
do kapamakayan.
 Taakanon : Bosou, tuhau, hinava pinosimban o kopokitanan tu baino nopo di
nga haro o serunding tuhau i siniliu mantad koubasanan kumaa di lobi moden
om kopokito do iti tinaru nga nokoburu.
 Karamayan: Tadau Kaamatan ramayon do tulun Dusun no nga baino
oinsanan tulun id suai tinaru mamaramai diti karamayan tu nosiliu sabaagi
iso panaandakan pogun.

1.2 Konsep Kosusastaraan Tulun Kadazan Dusun


Kopomoroitan do Kosusastaraan Kadazandusun

Tumanud do Kamus Dewan Edisi Ketiga DBP (2005),


 Kosusastaraan nopo nga asil seni id bontuk prosa toiko hiis i haro kowowoyo
di misuai.
 Lombus mantad do ginawo tulun i koimbulai maya do boros.
 Boros di pongungkap sosongulun sastarawan sabaagi tutungkap kumaa tulun
suai.

Tumanud di Sabaruddin Ahmad, Punca Sastera Indonesia, (1963) hal.


11,
 Kosusastaraan nopo nga popokito do topurimanan di songulun monunuat.
 Kosuni id piolitan do tulun mooi kopokito do kopogonon om kasanangan id
koposion.

Tumanud di B. Simorangkir-Simanjuntak, Kesusasteraan Indonesia,


(1971) hal. 8,
 Kosusastaraan nopo nga wonsoi seni i polombuson maya do boros.
 Tinimungan buuk i ogingo om osonong o tonsi ponuatan. Poingkuro?
Kosusastaraan nobontuk mantad guas ayat susastera ( boros Sanskrit )
+ ke – an ( kesusasteraan ).
Su ( ogingo, osonong, lobi kirati.)
Sastera ( pimato toiko buuk)

Tumanud di Prof. Dr. Hasyim Awang, Artikel Akademik, hal. 2


Kesusasteraan Id konteks Palajaran,
 Kosusastaraan nopo nga karya pogulu i sinurat miampai haro o kogingohon
om kolinuudan do boros.
 Poomitanan miagal ko novel, suniba, drama, hius om hiis .
 Popiadang do pomumusorou, kotumbayaan, toilaan, om jasmani.
 Kopohompit do woyo toluud sosongulun.
Sajara koimbulayan Sastara Kadazandusun
 Kritikan id bontuk esei kokomoi Boros Kadazandusun, koubasanan om
lagenda i pinosuat id jurnal.
 Kogumuan ponuatan naasil di tulun Barat id Boros Inggeris miagal ko:
Tuaran Adat : Some Customs of the Dusuns of Tuaran,
West Coast Residency of North Borneo,
Dusun Custom in Putatan District om
The Timoguns: A Murut Tribe of the Interior North Borneo.
 Ponuatan id bontuk hozou miagal ko ‘202 Hozou Nongopihi do Kadazan’ om
‘Hozou Buuk do Kadazan’.
 Nokoimbulai o sastara Kadazandusun tinumanud do ponginlaaban ugama
(hontolon monginlaab ugama).
 1962- norubaan o ponuatan suniba di pogulu po kopio i sinuat di Samuel
Majalang kiuhu do ‘Tanong do Kadazan’.
 1963- maamaso nakaanu kinagabasan pogun Malaysia aiso o asil sastara di
nakaasil.
 1968- pinotimpuun o pongosilan karya kategori novelet. Iso nopo karya di
nakaasil nga sinuat di Peter Lidadun i kiuhu do ‘Nipizan Poulolou’.
 1970- minonuat i Donald Malinggang do novel i kiuhu ‘Nosusu do Atagakan’
om ‘Singgonuon do Poguhu’.
 1970- sastara id bontuk suniba sinuat di David Sipula i kiuhu do ‘Kumoinsan
nogi Kounduk doid Doundong’.
 1975-1994- okuri sastara di nakaasil tu nokotimbaba o industri do
kobolingkangan.
 1995- tinimpuunan kawagu di Scholastica L. De Harppoorte o ponuatan novel
id boros do Kadazandusun maya iso buuk i kiuhu ‘Igitan om Gompizon’.
 1996-2000 an- nakalabus o piipiro suniba id karatas abal Sabah Times, Daily
Ekspress, om Borneo Mail.
 2000 an- nakalabus o suniba id majala kategori ugama i kiuhu do ‘Kada Zou
Kosoo’ Tuhan!.
 2000 an- iso asil suniba id piboian monuat siniliu do buuk i kiuhu do ‘Insan
Sodop id Puun do Bundu’.
 2012-gisom baino- ogumu no buuk di nakalabus do KLF maya piboian
monuat novel. Iso nopo nga i sinuat di Wailin Ransidin i kiuhu do ‘Ginoris
Miagal Kinabalu’ om ‘Rombituon ko id Ginawoku’.
Tantaman do popotindohoi koubasanan om noubasanan
1. Aiso tulun monorimo di koubasanan tu baino nopo nga au ohuboyo do
potungkuson id timpu do moden.
2. Otingayaman o tulun do momoguno di koubasanan tu haro topurimanan do
osiriba o taang pamaamasi di tulun.
3. Aiso kopongunsuban mantad di komolohingan toi ko i sinakagon kopio di
tulun Kadazan om Dusun.
4. Okuri o toilaan id kopotindahayan do koubasanan

Poingkuro di popotindohoi di koubasanan do tinaru Kadazan Dusun


1. Minog do minsingilo taraaralom om mompus-ompus kokomoi diti boros
Kadazandusun miampai koubasanan di noubasanan do tonudon.
2. Tonudon i koubasanan di osonong do tonudon om maganu topurimanan
montok koubasanan di au milo do onuon tu mantad dilo kaanu o tulun do
momusorou nunu o ponginsanangan di aanu.
3. Pisasawaan di miagal ko koubasanan montok popogirot po kawagu do
koubasanan di noilaan mantad.

Susukuon

 Dayu Sansalu (2008). Kadazan Dusun Di Sabah, Kuala Lumpur: Dewan Bahasa Dan
Pustaka.
 Dr. Hasyim Awang, Artikel Akademik, hal. 2 Kesusasteraan dalam konteks
pelajaran.
 Jacqueline Pugh-Kitingan. (2012). Kadazan Dusun. Kuala Lumpur: Institut
Terjemahan & Buku Malaysia.
 Kamus Dewan Edisi Ketiga. (2005). Dewan Bahasa dan Pustaka: Kuala Lumpur.

Anda mungkin juga menyukai