Anda di halaman 1dari 146

SOEMONO

TEMNGAN I
PFII.IERtsIT ITTJ SANDUTiG 1989
6 8 6 1
O u n p u o q
q l t t l q r o u o d
C N O Y \
] C S
r j o l o
L N V O N V O ] I
Cetakan
Pertama
Cetakan
kedua
Cetakan
ketiga
1980
1983
1989
Nl ILI
STA I( \A
r'r
-l\i
tJ
-
o/
Ja-Y6
,:.
p
tl)j/J
t99' i
.,u:,,"offif
r,#',1
i"l'
ii
*
t
I
t
t
x
:
i
Hak
ciPta,
1983
Penerbit
lT!--
O*
t u,utog Praterbit
t"FX3:"?
1'
-
Bandung:
Penerbit
lrB'
1e8e
ix, 139
h',30
cm
624.1'76
rsBN
9793001-32-10
6 u o . r a s u e . r n l u a T
E ' V
l e u a q
6 u e . f , 6 u e d u r e ?
{ n 1 u a g Z ' i
1 e 6 4 1
u P ; n J u a T
T ' ?
u n l N S ' r N S w o w ? 8 v s
T 9
0 9
8 V
( r s > t e r l u o > i ) 6 u e 1 u 1 1 a u r q E j t e a { 6 u e f u e d
q e q e q n r a d
6 u e d r : r e 1 e p e d u e n 6 6 u e 9
d e 1 a l E - r e c a s 6 u e T 1 s e l E r p u e u e { a 1 u e 1 6 e q u a 6
( 9 T '
E
' S e ) s T d T l 6 u l P u t P - r e q E d T d
n q n s n e l e s e u e d - 1 e [ e f , e p u E q e q n : a d ? e q T { V
\ Q J u a + - I a 1
{ 8 1
s T 1 E 4 . " _
T l o S
f n l p . r a 1 e J e c a s q P q n . r a q e , { e 6 u e p 6 u e d u r e l s e n l
d e 1 a 1
b u e d r u e l s e n l
' r n 1 e . r a 1
. r e c e s e , { u : e s a q q e q n . z a q e d e g
( 6 .
E ' S 9 )
- r n 1 e . r a l
p r e c a s
q e q n - r a q
. 6 r r e d u g 1
s e n T
s r . r l u a s e r l u e n u r a s
t d e 1 a 1 ( g ' t ' 8 9 ) d p l a l
{ P p T 1
6 u e d u r p 1 . s e n l u e p e d e S
( s n - r n T
I e p T G
)
-
o ) u e . z 6 e 1 o
( 7 ' e ' 8 9 ) P I P q
> { n l u n I
- o
u r e ; r 6 e T p n e l e 6 u e [ u e d u e q e q n - r a d u r e l E e r q
T S > { a . r o x
9 T '
v T e
E T ' g
z 7 ' t
I I '
o t : t t - '
'
6 ' t
8 '
z ' t -
9 ' E
s ' e
v ' t
t '
9 V
s v
I V
8 E
C E
z t ,
T E
6 Z
8 Z
! T
9 Z
V Z
t z
Z Z
I Z
O Z
8 T
v i
E T
I T
Z
I
x :
Q a > 1 o o 1 1
u r f f i l n H .
Z . t
, t - i ^ . . - l %
e ? p f , a u r u E b u e b a J ,
I ' t
- r v w u o N
N V o N v e S l e 8 v g
u e 6 u e 6 a g , g ' Z
e [ r a y
? ' Z
6 u r p u e q a s
1 e , { u a 1 ? e J T s t ' Z
T S E u I f
o J e p s r u o f
z ' z
u e 6 u e 6 e g , e r { u 1 n q u r t 6 ,
I ' Z
N V C N V C I I N V O T S V W U O J I O Z
g v g
s 1 . r e 6 . r a q U P S T > 1 n T
6 u e [ u e 6
1 6 a g
e T S r a u I - s d l t t s
* e - u r e 1 n
l E s n q j T - ? I : u T
u 5 m o f r
q o l u o c e d E f , a q e g
T 1 f e
u P p p n s { P w
v t s u t N t N v u v s l g
9 ' T
9 ' T
? . I
. { j
z ' 1
T ' T
t s v g
v l v x v u d
r s r
53 4.4 lampang tidak homogen
4.5 Beton bertulang
55 4.6 ?ulangan rangkap
51 4.1 Cara dengan melukis atau cara grafis (c8.4.9)
59 BAB 5 GARIS TENTUR
5.1 Garis lentur menunjukkan bentuk surnbu-balok
setelah melentur
(akibat
beban)
60 5.2 Lenturan ke arah melintang
5.3 Balok terjepit sebelah
(GB.5.4)
62 5.4 Tafsiran secara
geometri (moment
area)
64 5.5 Cara dengan satuan beban
65 5.6 Menggunakan putaran sudut secara langsung
(GB.5
. 11)
58 5.1 Lenturan.,mendatar
(GB.5.12b)
69 5.8 Batang
i
lingkaran dengan EI tetap terjepit
sebelah
(GB.5.13)
5.9 Balok di atas dua tumpuan
72 5.10 Dengan moment area
73 5.11 Dengan cara putaran sudut
(GB.5.18)
74 5.L2 Cara dengan satuan beban
81
-
5-.1-3 M6mei-inersia tidak tetali-
82 5.14 Batang bengkok
(GB.5.30)
83
5.15 Garis l-entur pada batang bengkok (cB.5.3I)
5. 15 Kerja
84
5.17 Balok statis tak tertentu'
88
5.18 Lentriran serong
(G8.5.37)
90
5..19 Hukum timbal-balik
93 BAB 6 GAYA NORMAL EKSENTRIS
6.1 Eksentris tegak
(G8.6.1)
95 6.2 Hitungan tegangan: titik-inti atau ga1-ih
97 6.3 Garis netral
6.4 Letak garis netral eksentris serong
101 6.5 Galih atau inti
104 6.6 Sebagian
penampang diabaikan
107 6.7 Beton bertulang
108 6.8 Garis lentur
111 6.9 Beton
pratekan dengan tegangan kemudian
(prestressed concrete with posttensioning)
IL4 BAB 7 TEGANGAN GESER
7.1 Sifat tegangan geser
7.2 Hubungan antara cr danY
119 7.3 Tegangan geser akibat gaya-lintang
-,
)
122 7.4 Tumpukan balok
123 7.5 Susunan balok kayu
I25 7.6
Gaya baut
L28 7.7 Sambungan- baut pada profil
tersusun
(G8.7.17)
L29 7.8 Las untuk momen
(G8.7.18)
vi soeruoruo, TEGANGAN 1
r T . r \
e l e r o u u p ) { e l T p
6 u e t r u n q e s - q T n q
I T T n > i
u e 6 u a p u e 6 u ' r p u e q ; e 6
V ' B
( E ' B ' B D )
1 e : r d s - : a d
n e 4 e s e 6 e 6
t ' B
t 6 e s r e d 6 u e d u r e g ,
Z ' g
( u e . r e 1 6 u 1 1 )
l e T n q
6 u e d u r e ;
T ' g
( u t r x n a
' N n t d ) t s u o r I s v s
Z 1 ' L
T T ' L
O T ' L
6 ' L
6 t I
L E I
S T T
I E T
T E T
0 t T
T S E I u - r o J a p u e e I r a 1 e d u e > 1 e u n 6 6 u a 6
- r n 1 u 3 T
s T d T l 6 u t p u t p . r a q E u e d u e l u r e T e p r p . r a s a D
> t T - z ? > t e T e P r e 3 a s u e 6 u n q u r e g
w - . : -
? ,
/
Y
i
I
) '
X T
o u o u a o s
0 8 6 T 1 a . r E I ^ I
' 6 u n p u e q
' e 1 T l t
? e { E J e s e u r
q a l o e . ( u l e e ; u e u
T T c t r r r e T p l e d e p
u e q p p n u r - q e p n u 6 u e d r u r
n > J n q u E ) t l T q . r a u o u
p , { u u p p T p e s a > l
s e ? p
E L 1 1 l T q r a u a 4
e p e d a l u e > 1 n [ n 1 e z { e s
e r { u . r e s a q - . r p s a q a s r { T s p { e u T - r a ?
p s p . r
' 1 s E a T
? o u 4 n q X s p T
' u r e T p q { n - r T w t v
' - r e q r r e 6
l p n q u e u
b u e l
'
g g , g
e p e d
u e u n l s u a d
1 e r ' r e 6 a d ' o 1 d n g
p r e p n e s
u P p
' T u T
m t n q P q o c
{ p 1 a c ' t s : 1 a : o 6 u
- a u
u r e T e p
T p
n l u p g u a u 6 u e d ( S , L O )
T T d T S
) t T u > { e 6 u e u a l : e d a q e p e d
{ T u > I a , l
E > { T u p ) t o N u a l s T s V
' o s o r n s
' : I e p B d a > t q r s e { e u r r . r a 1 u e l d e c n 6 u a u e z { e g
' u e { q a T o q r a d t p
6 u e d u e 6 u e 6 a 1 n 1 1 e z {
' u e > 1 n 1 u e 1 1 p
6 u e t r s e l e q t n e d u e l a u
{ E p T l
e d u : e s e q
q e l e d e
l p q r T a u
u e p
' e u e c u o r
l n x n u a \ u
u m u l T s { e u u e q a q I { a T o u e > i T n q u l T l T p
6 u e z { u r n u r r s > p u r . r e 6 u e 6 e ? 6 t r n ? t q 6 u a r u e 1 t 1
' u e u n 6 u e q
q o { o > t
T E T r u a u { n 1 u n
' u e q a q
l e q T > i e
l e E e q a s
u e 6 u e 6 a 1 u e p
T s p r u . r o g : a p
e d u : e s a q 6 u n l t q 6 u a u r > t n l u n u e l e u n 6 r p
l e d e p
6 u e . {
s n u n . r
q e l o . r a d u r e u r
p d p d n s
' u e 6 u e 6 e 1
u p p r s e u l r o J a p
' u e q e q
E - r e ? u p u e 6 u n q n q
u e l n l t i a u a u 6 u e z ( u r n { n q
t . r e [ e l a d u a u l E 1 r > { T u r n { n q u e T e p
T C
' ( u e 1 e z ( u a > 1 a 1
T f o a l )
n 1 u a 1 . r a 1 s e l e q t e d u e s
r e d u u e 6 u e 6 a l
u e p
T S e u L I o J e p ' u e q e q
- r E s a q
p . r p l u e
s n . r n T u e 6 u t p u e q e e d n e l e u e 6 u l p u e q e s a > 1 e { u e p e d e 6 6 u e 6 u a t u e l t y
' e u l u u p b u e 6 a l e 6 n t u E p r s E u r r o J a p r e s e q u T { e u
' u e u e q a q u : a d
r e s a q u T { P W
' u e T E p e r { e 6 > l n l u a q u a u 6 u e d u e q e q u r e T E p
1 p
u e 6 u e 6 a l q e T o
u P > i T T s P I { T p
T U T
s a s o . r d '
, r l P T P O
u e 6 u e q u r l e s a y , t e d e c . r a l U P T X - r u a p u e 6 u a q
' r l u a q - r a q
T s e u r - r o J a p
e 6 6 u 1 q a s ' n 1 r
T s e u r r o g a p
e z { u 6 u n s 6 u e 1 . r a q
d e p e q . r a l u e u A e T r a d t r a q u r e u r u e u n 6 u e q u r e T E p r p u E t { p B ' } t n l u e q u e q e q n
n p l e r s p l r r f , o l a p r u r p T B 6 u a u r u e u n 6 u e q
' P x u r s > { P a r
u e p u e q e q
? p q - ! } i p
' r e 6 e q a g
' , . f , P n T u e 6 u e q u : t e s e y ,
e u a f , E > { r { a t o u e p
' J e n 1
e d e 6 6 u o 1 o 6 r a 1 n l t
T S > { p a . r
u e p u e u n b u e q n l p n s e p e d e t . z a > 1 a q
1 . r e [ e l a d u a u
E 1 - ! ) t
, \ i l I J , V J S , n ] i n q u e T e p
- ! q
r { E T T l s T u e > 1 e u n 6 6 u a u e l T > [ n 1 r
T S { e a . T
U e p u P q a g ' e . , { u u e n d u r n l
6 u e z { u e q a q E - r e l u e u e 6 u e q u r t a s e l
V I V ) V U d
1
z ' r
' q D
' p . [ u s n . r a l o s u e p
t r
n q u r n s d e p e q . : e x u a u r o l u
^ r
l x
n q u n s d e p e q : a 1 u a u o u
* 1
l , X
n q u m s d e p e q : e 1 T s . r a u T u o l u o r u =
. * r
' - n E ? E
+ u 1 > 1 6 u n U l
t r u e p x l d
1
o d
= , x
r x
+
o x
= , x
' (
z ' T ' q D ) I /
/ , x
u e p
X / / , y
6 u e p a s
' , t r , X , O
u P u n s n s
u e p
I X O
u e u n s n s d e p e q . x a l e r s r a u T
u p J e s a q u e l 6 u t p u e q E l T ; 1 ' 1 e s n d e r s
- J A U T
n c l u m s
l n q a s r p I
u p p
x
n q u m s
' 6 u e d r u e 1
l e r e q { T 1 T ? T p
I - { n ? E [
O
) i ' F 1 T 1 e 6 6 u 1 q e s q e p u r d l p
r x o l e u T p
- f , o o {
u e u n s n s
T e s e - { T ? T 1
6 u e : e > 1 a g
' I o * ]
T s u a u T p . r a q
e 6 n t u e p
-
n p l e +
T E T T u r e q l e d e p
^ x 5
u e > 1 6 u e p a s a ,
t o r o ' j - '
'
r s u a u r p r a q u e p
J f i J s o d ' r e f t i r r d q " " - n T p T e a
r u r e r s . r a u r u E . r p s e q - e f l u a g
A y
I + I
l _ ' ,
-
' _
=
J P . * . f + . { P . I . /
=
, { P ( .
A
+
z x ) f
=
, E - /
r l
p > r p u : l ^ +
x
' z z
> { - n T 1 , a a q n e l p J p r o d e t s : a u t
- u a u r o u r
l n q e s r p
d 1
6 u e p a s n q t u n s n ? e n s
d e p e q - r e 1 n l r e d
t n q t n s t a Q ' n e l p
f ; | x e
* u r s r f f i i f a f f i m
l n q o s r p
o I
r r = p
* r
' a p , { x 7
=
I - n q u m s
u e p
x - n q u n s
d e p e q r a l
E u e d u r e l
1 e 6 n 3 . - r : 1 u u = - , r . r o * -
t r * g
' r P
r d f
=
O
> { T 1 T 1
d e p e q r a l b u e d u r e l e ' 1 s : e u r - u e u t o r : r
=
d 1
A P
z x . f
=
I - n q u n s
^
d e p e q . r e l 6 u e d u e l
p r s . r a u T - u e u l o u r
=
" T
J p
d f -
X - n q u n s
d e p e q - r e 1 6 u e d u r e l 6 1 { r . . l - - . r e u r o u :
-
* 1
i
=
. d r e u a r e {
/ 1 e q T T : e 1
e t r u 1 n [ u e 1 a 5
' e t E . r a u t - u e u o u 6 u o 1 o 6 . z a 1
^ * S
. r " p
t ' t ' q c
r : e r e 1 a d u . * , " r J ' : r ; ' , : f i 3 f f i ] I l l r , ; l ; " : r : : : X r 1 # ; ' " 1 : l : : : ;
u e > 1 n 1 : a d t p 6 u r f a s
' u e u n 6 u e q - q o > t o ) i
n e l e u e 6 u e 6 o 1 u e 6 u n l r i { u r p T p p r o
r r u v N v o o n s x v w l ' t
v l s u r N r N V u v s l S
i l
n
U J
F - - - _ - q - + +
r*,
=I(y,y2dr =[(y
*
ro)'ar'=Jy2aF
+ 2.yo.[vdr *y'far
=
r* +yo2F
sebab.[Vdr
=
0, oleh karena sumbu-X itu garis
berat tampang sedang
J
ar
=
-F
=
luas
tampang.
ry,
= J(xr)zd,F =
I, + xlr
(J
xdr
=
O sebab Y
juga
garis berat).
s*,r,=
.f G
* xo)
(v
* yo)ar
=-fxy
dF + yo
-[xdr
+ xo
/vdF
+ *oyo.fdr
=
Sxy + xoYo F.
ilp
= f e')'dr =
r*, + rr,
=
r* * r, * (x] +
vjln =
rn + rjr.
Momen-i{r,egsia terhadap sumbu-pusat atau titik-berat disebut
"-BgI-eg)
'--
inersia-pribadi. Jadi I. dan fv di sini adalah momen inersia axial
pi:-Uaai, In momen polar pribadi dan S*" momen sentrifugal
pribadi.
Bebetapa pendapat di atas menghasiTkan daLiT:
1) Momen-inersi.a- terhadap sesuatu surnlcu
(garis)
merupakan
jumlah
momen-inersia pribadi terhadap sumbu yang sejajar dengan garis tadi
dan hasil perkalian antara luas dan kuadrat
jarak
antara kedua sumbu
itu.
2) Momen sentrifugal terhadap dua sumbu yahg tegaklurus satu sama
lain merupakan momen sentrifugal
prii-:adi pada surnbu yang sejajar
ditambah dengan luasnya dikalikan
jarak
antara kedua sumbu yang seja-
jar
satu sama lain itu.
3)
Yornen
l-r19{S:q*-p9f
terhadap sesuatu titik sama dengan momen
inersia polar pribadi ditanbah dengan hasilkali antara luas dan
kuadrat
jarak
antara titik tadi dan titik berat.
I.2 BEBERAPA CONTOH
/\
\i)s"*p..s
-p?r9-e;}
bh.
(cb.
r . 3)
a) Terhadap sumbu pusat X dan Y. Untuk
dF
=
b dy dan untuk I, diambil dF
= h
menghitung I* kita ambil
dx.
rx
ry
I
*;h
= f'y'bdy
I.
-
-h
2
^r.
= J x'hdx
1.
-,D
=
fr-rr,',
=
fi.
uti,.
.Ir,
S*,
= I'
"y
bdy
=
0, sebab x
=
O
'1
2"
untuk tiap lajur bdy, sebab y
=
0.
b) Terhadap sisinga
:
h
t2 l:r
I*,=Ib=Jy-bdy=!bh-;
b
Iy,
=In=rl'x2 irax
=
|
I
I
Gb.
'1.3
2 SOEMONO, TEGANGAN 1
b3 h.
V I S U ] N I N V U V S 3 E
d e 6 6 u e 1 p
q e d u 1 e 6 6 u n ? - T s T s
6 u e , { e 6 1 1 1 6 a s e n p r . I e p r . r T p x a ? u P s T { n T
e h u r b b u r 4 s r z e b d e P e q t a 1 , ( P
! \ . {
+
* r
=
, , * r
z /
, r n . ( , , t r ) j = " * r
, q D - o # : , o
1 > l e c u n d I T I T 1
T i r E p
- r n { n T p , , t r ) l e c u n d T n T e T e u
6 u e . f , s e l e r e [ e f a s n q u r n s d e p e q - z a g , ( c
' , u o
+
=
r ' { f
' u o + +
u u o f
=
. ( u i ) ' , : ;
i l :
=
, J p
. (
, x l o i = , * ,
- -
{
-
- ' {
( , x
-
q )
s y z e b d e p e q : a ; ,
=
, r p . D e
-
i )
, f
r u o
=
- +
z
' , u o t = , u o ' 1 . T ) = . ( ,
e 6 n [ n e x e
, r o
{
-
r p r o . / r u o -
T
r c p D q q
= , , t r P r Q =
J P
. / q
\ 7 =
.
q q
q l
=
n p D ( r o
T T Z
o u e 6 u a e ) D q ( D
- T ) i i d ' = , t r p , c =
, { P
( s P T e s 1 r e 6
T f , E P
. r n ) t n T p
' , q q
T
=
( +
# )
, r o =
; [ , ,
+
.

- r ) r ; 4 q
' r '
J q ( l )
- T )
, [ )
s e T e
r Q
( q
,
f
] , u o
o n . o ( *
-
i )
p p ( D
-
) u o
=
: e [ e [ a s
y
l e s n d
n q w n s d e P e q : a ;
l - a - t
'
f t
'
t ' c e 1 - = r ' F r - r r a s ( g - l
=
, r r ,
L ,
=
r p x i
r a f
=
o n o x " i
= ' t r ' * s
' u r t f
=
. ( - + ) r
+
f , r
= ' ^ 1 =
u r
, u c {
*
r r o
f
=
- ( -
+ ) r
+
* r
= , * r =
q r
' s e 1 e
T p ' T T T e p
u e > 1 e u n 6 6 u e u n P ? P

r . t
1 _
r c
E
, {
? *
D P I {
t r t r :
(
, E -
. I
- , ! ; ? z ^
f
= * r
q f .
=
I p , *
=
n e > 1 1 [
o r o G - l ) = r P
( *
- ; ) e = , e
- , : ) = e
:
, e
t r P , q
=
d P
s e T E
t ' I
' q 0
' u
z ' ,
L ' ,
. T ' T
' , u o i =
z ' l
1.2
Gb.
1.5
Gb. 1.6
r=|,rrtnl +
Jika segitiga
b,,
=
b,
=
!a,
sebagai a1as. Dengan menggunakan
hasil dalam b di-peroleh:
1
b;)
samakaki sehingga
'le
makar=Ab"h.
persegi EBFD dan
(:)o--.2-ajaran genjann'AB
=
b
Yerdiri airi aua degitiga ABD dan
BCD yang sama sebangun.
ill 3 I 1 21 I 3
r*=2Lf rr, +ibh(;h)
J
= j;bh-
ih
. r 3
atau
jusa
I* =f
y'bdy =
#
On
-
|r'
'I
3-1**/1
t\'
r*,
=
2.a?' bh
'
2
-.,\3
.v
*
|
ur,(3 n)'
=
*
on3 arau
h_
r*,
=
1'yzbdv
=
*
on3. Ata,,
iuga
o,
3 r r r
j
I*,=1ibh +7nri-
=ioh.
(2b
dan 2c).
Untuk menghitung ay, tampang dianggap terdiri dari
dua segitiga AED
(atau
dua segiti_ga BCF).
AE
=
ai EB
=
b
- a; EG
=
]tU"
-
r)
Jarak antara titik-berat AAED
(titik
oi
)
dan sr:rnbu Y
=
1_ I
=rb-Ea'
|"*!o
L
-2-
I
+7'abh-6.
I
L2
-a)
l
n
I
12
I
+-
4
u'bh -
I
L2
u'h *
*.'n
'br, =
3
bh.
t
I
I
r,
=
fr-ru
-
u)'h . r[+
"'h
*
i".G
r
-
* )']
b3h -
i
*'n
bh(a2 + b2).
Khusus untuk
persegi panjang EBDF terdapat a
=
0;
jadi
I"
]r, in/,
\r
ab
^in,
s*,
-/^'*y
dF=-/''(+-\iaybdy =iJ
y dy=#abh2.
-ir,
*'
\i
n/'
"
-in
-,, \
'.4)igSapesium=...
AB
=
b; DC
=
a. Hanya pada tampang yang simetris
'ai6itun9
i". tit* berat o terletak sejauh
Yo
dari AB.
Menurut rumus,
Yo =
I
(3u
"
b)5.
Untuk menghitung Ix,, tampang dianqgap terdiri dari AABD dan A,BCD.
4 soEMoNO, TEGANGAN 1
I
-
P ( ' q
: - S ) - - l - t { 1 9 -
z
-
t
- - " ^
= 6 T - E s -
= ^ J
=
, P ( " Q
- o ) +
+
, u e
3 ,
=
z " s
+
T " s
=
' s
' P ( o q
-
q )
+
q o q
=
t . {
+
t , i
= ' i
' x l e r a q
s 1 r e 6 X
{ p 1 4 1
u e { n ? u e 1 E 1 T ) t E t u P l - e u r P ? ' r e d
t r
b u e d w e t r ( g
q = e u E 6 u a r
r l l " " . u ; " 1 ' ; " ; : l : l
V I S U 3 N I N V U V S S S
8 ' I
' q 0
/ ' r
' q 0
f f i ; " f
r { ( . e + e r =
*
. Q t
* , o ) +
=
t ^ ] r l = t ;
= , ^ l
' L
T
q ( E e E
- Q r =
+
z q e
+
, o ) T
=
[ . G
?
*
=
! r ) ( p
-
q ) u {
* , [ , =
- ' ) + ] ' ,
T ]
. =
[ , [ , " - o , + ' + . = f J * f
t " - q ) f
* u . [ 1 = - o r f ]
+ ]
' = ' ^ r
. O C J ,
6 u e t u e d
1 6 a s . r a d
u p p
g C v V E n p
I T q u r p T p ^ I
6 u n 1 1 q 6 u e u > i n l u f l
' E q ( e E + o t l f =
, u =
+ . +
, t { Q
{
=
o ' -
' Q
=
P 6 u p C u p d
t 6 e s : a d
{ n 1 u n
u e p
O =
e e 6 1 1 1 6 a s
{ n 1 u n
' E r { ( e r + o ) + =
r u = { +
r Q s ? = " o t
g v s e T P s - 9 - r e 6 d e P e q : a g '
. r u = E =
* r ' 6
= q u e p
( e 6 T 1 r 6 a s )
, u o ? =
* 1 1 e d e p f , a 1
' 0 = P
u e 6 u a p
' ( 6 u e [ u e d 1 6 a s . r a d )
, U O f
-
x 1
l e d e p r a l
q
-
e u e 6 u e p s n s n q x
' , ,
i * .
q + E
) 9 _
+
- ( q
+
p )
I
r
, r g + 3 + . , t { ( e + " r f =
z
z * r
+
+
+
z x a
+ ' * r =
, r r
2 9
=
E .
T
o c
g p 2 =
c ' T
, o I =
E "
T
( ) ( '
u o 3 =
"
T
* I
( z q +
z P )
8 T
' r q "
* - - - - E -
T
z
( " x
- ,
! ) u = !
" \
7 ) - r
"
( . e *
, = ) B T
.
u P - -
'
e
T
c
v
t r
o {
t o
q i
I
c O \
: l - - -
u [
- . -
- -
|
J \ .
-
\ - -
\
\ \
\
A
z n l
G +
. r ) u r f +
Z
t * r
1.2
I+
I+
rx
-
=
r,
=
(^Y
-
L)ez I
.rl
h\, t
-a
(l
-
")"
\2 /
li
+
a,
ab-
d
jikae=:dan7=
\2 I
vu)'*
#,0
- bo)d3+
" $t?
-
1)e3 +
(7
bo
T
)b:
e
3
r+
I
n2
d
)t
h
t
l
b
o
3
h
h
'(
t-
I
L2
bl
o
1
t2
b
-.
bo
r 1 t2
(b-bo)d(y"-iul
-r)e("-;')']
( 0l
lzingxaran
dengan
radius r'
\r-/--T=T
-Y
*
r
r
=
T + T
=
2 r
= ./-2ttpdP.
p"
=
-p -x -Y
o
I4
4
ltt
14
,nt
i
a-
Gb. 1.9
Gb. 1.10
-
i'
raran\
(
7)
)nelanan
Tins
\..l,/ratr
antara
-ti.tix
berat o dan
garis tengah AB ialah:
11A
zaa
=
-e
3 It 31t
lz2
aeB=
t* *
rn,
.yo
114_84
Z'4'(t
=
r* +
*t
-
(t-
8\4
(g7-2-oq\
,.=[an-*),
=--jT;-,
f<a,-
'
'*-:.
\
6 t
Xesppgun
r rngiaralT
\zl-hat Gb. 1.11)
Lere =
2ati Letg
=
2a2i
dy
=
ds sin
Q =
r sin$d6.
d,F
= 2r sin
@,dy
= 2r2 sin20.d4.
Luas F
=far = zr'.i'..in20a0.
.
ot
F =2r
Momen
yaitu
S=2r
'l*r"r-
o,)-
f
r"t., 2ar- sin o.
)
]
statis terhadap garis tengah XX
s
=
Jar.v.
'
.i'
,rn'o cos@d@
{
1
4
ar
233J
=
l
t (srn o,
-
srn dr)
Ordinat tampang AABB terhadap
sumbu XXr yo
=
i
.
Mg$err-iners-i.a terhadap xx ialah
.. 2
or
,-
:./'ary'
=
2r*
-f
'sin'6
ro.'6dd
--'/
o
I
dt
=
*
,a
/'
sin22O.d,2O
=
ol
xL----------
Gb. 1.1 1
6 SOEMONO, TEGANGAN 1
V I S U 3 N I N V U V S ] S
' Q e ;
f
=
r n r n ,
I
=
t n ' P - f = , r p
s e n T a s
@ p
- r e q a l a s
r o l r : s n e [ 1 + b + l x
.
r c T . r
. q c L ' g q i " 1 a r ; y 7 ; A r = g f
u l
, r 9 . !
=
t r r
f O
=
D
, q n u a d
u e r e > 1 6 u 1 1 e p e 4
r E Z
-
( n y u 1 . * - o z u r s g + a l - r | )
, 9
=
y
T
- - r - -
' Y t
- E ) v
Z
j ( ,
. , r "
{
-
4 +
- 0 z
u r s
f
- o f ] , ,
9 ,
= o n ( o . s o c
- r ) o z u r s e
i , ,
r ,
=
O e 0 r u r s
. 7 i
, , *
=
x p r q T l I
=
1 1
' @ p @ u t s r
= @ u t s e p = I p : @ u t s a Z = g
1 1
6 u n 1 1 q 6 u a u u e l e e 6 n t B l T x
' f t - q r ' * = x r = : r
t O
=
d f i
! ( Z
-
u ) r z
=
g
] o u T s
=
z t o
u 1 s
l 7 O
-
) 1 ,
=
z D
U P p ? C
=
1 ? O
' ( e T T ' T ' q e )
x x
r o l a u l e T P
d e p e q . z a l s T . r ? a u T s
g g u p p
\ l v
( p
' B t r u s n : a 1 e s u e p ) L
=
z n
J O
=
D
q n u e d u e t e 4 6 u r , 1 ( c
.
r / 5
- g ) =
* r
r
\ 8 t L )
o -
) L t J o r
t
-
= - =
l \ .
7 . V
S
, u !
=
g t 9
=
z D
! o
=
I D
z I ) t
u e z e > 1 b u y 7 u e q e T e g ( q
r ( n z . , r s + - 4 , ,
I = " ,
t 2
=
g r ( n z u 1 s
+
-
4 r ,
=
t
' D =
z r o u e p O = ' I t c
u e z e 7 6 u y 7 u e w b e g
1 e
: s r T s E w r r E T E s l - s ) t r
. , = ; = i { ; l
; r = 1 . ; = : l ' f f i i
: - : i
i = l . i ' = ; , = :
d e p e q . : a 1 E T s ; o u T u e u o u r n 1 1 e d
t I I
e X u . r e s e q 6 u n x l q 6 u e m p n s { P l l l r e q E x T x
' s e l p
1 p
u e 6 u n l T q
l r r : n u e u r x x
s e l E
T p
o , (
q n e [ a s
o X o X
q e T E T
X X
u p 6 u e p . : e C e [ a s 6 u e X 6 u e d u e l
l P x e q
s T r e o
[ i ' o ,
, r r "
-
z n 7
u 1 s 1 *
- , t " -
t " ,
, r I
=
7 , ' L
' , v !
=
r T
e l l ' t ' q 0
: r 9 = * r
r r ! = s !
v I c Z
i r
t
z
,
, ! I
S
o r { ' J
-
* r
=
z
o x
J n u r s a

1.2
dr*
= f
a.aap'
=
{ou|.ap.p'"o"'P
=
!
,n .o='OdO.
a*
=
1,
,ni ,rr'Od|
=
+
,n(Z *
gt'zCI)
Y
Xo
(
..rdd.
N'"
\
)'
A
I
'S/"/
I
T
cr
) .
,
=
2!
!
pd.@dp.pcosQ
=
;
.' sin
q
oo
o^
z S 2 sinot
U=rldF=ra;Yo=F=Jt
d
ri
=
r*
-
E-y:
=,'(io**sin2o
3+)
KontroL.'
pada
"
=
[
terdapat
'i
=
'n(5
h)
, Yaitu
belahan
Gb. 1.12
lingkaran dr"
= i
paO.
dp.p'
sin20
=
i
tnsin26ap.
,"
=
i,o
i.in'oao =
i;9"
-
t
sin 2a)
pada
o
=
$-
teraapat
pula r!
=
f,
nro
(belahan
lingkaran) .
-:-
,'
t0)ti Pipa atau
geTangan bundar
\
\. I
tr
Y;=
{'rrr.dp.p2
=
*oi
-
,:)
=
|
r:-G, + r,)
trl
* ,',t
'
t2
r*
=
ry
=
r
=
Iro
=|nttr,
+ xr)frl * r'rl.
Gb. 1.13
Kita tulie ty
-
r',
=
'l
r
=
=r(r,
+ rr).
F=rr(rr2 -r")=7l
tebalnya.
8 SOEMONO, TEGANGAN 1
Gb. 1.13a
t,
yaitu tebal dinding dan radius sumbu dindinq
t
I
(rr + rr)t
=
2ttrt
=
keliling sumbu dinding kali
( 0 T ) s E l P
I B q T T
1 z r
+
r : 1
z
+
z l
, ( r ' , ' l
V I S U s N I N V U V S S S
9
-
( z z
- ' r t l 9 =
o ^ J
- ' * r =
* r
B
' v v
T
z
'
l o '
+
* r
= ' * r
( z t
+
f , , r l
( ' ,
+
r : ) + r
i
= ' * r
. I +
( ' z - T : ) . u 9 n e + e
' r
t T
( t : + - r )
g g = { = o ^
t r + t r l
, + ' ,
? s -
( . t
+ ' r ' , l
l r l * f
=
( , 7
-
l r l l
=
,
. . r ! = z t 5 . . J = r s
e Z ?
'
: , ;
= ' ,
\
' ' . {
=
I s
:
, 1
d e p e q r a l s T l e ? s u o l u o 6
l z z
+ ' r 1 1 r .
I
=
t 2 , - ' r r r u
I
=
t . {
-
T J
=
r
' r u Z
u r B T P p u e : e > 1 6 u 1 1 s P r i f
= ' , 1 .
z T
( z r +
t r ) + o :
p > t T [
o . r 1 t l
=
=
r P D f u e : e > 1 6 u 1 1 S e n l
=
r g
G a . { " " * r " ? t J . * . )
6 u e d u r e l e p e d 6 u e p a s
' L =
-
- u e
E
u e p
, " t Z
'
+
=
I
u P p
1
, ,
{
l 6 e t
X e d e p : e 1
s T d T l 6 u t p u l p e P e 4
D
. ( i .
T ) . r d z
.
f f
=
( . { a -
e )
z
t r y I
z T
r t ' t
' q 0
: 1 e d e p . r a 1 u p p
' u E n A E s
d e P e q . r e l
. r > >
1
p > t e u r
' s T d T +
6 u 1 p u 1 p : a q e d l d e p e 4
r . T - l
z r h
. - l
= t 1 e [ a d
P
A
+
z ( ?
+
= l )
s f -
( ' r "
- j = , ? = ,
' e t r u 1 e q a 1
1 1 e > 1
6 u t p u r p n q u m s
6 u t 1 t 1 a > 1 - ( t =
-
r = ) ( t = + T B )
= 2 n -
J = = ,
J l - E r =
z P
J 1 + e =
r e
: 1 e d e p : a 1
e T ' f
' q 9
T ? f , a d e s
. r e > 1 6 u e s - r n f n q 6 u n q e 1 e p e 6
1 e f a d { n + u e q
e p e d l . z e p
u e l 6 u n l u n 6 u a r u
q l q e T ( 6 u n q e + ) 6 u e q n T f , a q 6 u e d u e l > { n l u e q
' 1 1 : e . r a q
1 u 1
' r 1 =
1 l e d e p : a 1 l e t a d
6 u e d u r e l e p e d 6 u e p " , 4 r 1 =
* l = ,
t . t s L x 1
- -
T
-
: t
1
] 1 '
z I
u e { T e q e r p l e d e p a r ,
{
e 6 6 u 1 q a s
. r r J v
\ F T
*
r ) . , ' + =
l . ( * + - , )
*
. ( - + .
r l r { =
( ' r z +
' r r l t i , -
) r l u l =
t i , - I z 1 t .
l = t
' r + - a = z r ' ,
1 + r = r . r
Z ' L
lf
.t t
1.2
kl-j
Gb. 1.15
I,
^2
=
2Er'.,/ cos
q
da
=
o
2 3/7t
I*
=
I*,- Fyo
=
tr
[,
-
I
22
I,
=
2-f tds(r sin s) =
o
Gb. 1.16
r.
=
-f
' pd0.dp. pcos
,2
d^
s=2.fds=!t(r'*
,
=.1'dE =
z./lrtde
=
r.
dI*
=
j'paO.dp.p'
.o='p -
"2
9r4
rx= 2f dr*
=
f
(r,
-
ri= r*
-
ry3.
Apabila tebal dinding t kecil
sekali, kita menggunakan r
=
radius
sumbu dindinqr.
P
=
2ftds
=
2lr./'dct
= zrtr
Og
,l
2
s
=
2jf t-ds.r cos e
=
o
S2
=
\,
--=
-
r
ro
F ll
"'
!,
2.
t*,= 2t tds
(r
cos cr)'
o
,IT
2tr"
if
cos cx dcr
i-l+
13
,
ltt-Y .
4r
-t
r)
,? ?
I 3
2*'f sin'a da
= *
l6tr'
.
oZ
('i
L2)
-P9!oyg.an
'pip-
-.(Gb. 1 . 16
)
f=r-v'l
L
-
!
r-
,2i r
--
|(rr+
rr)
i
11
?
=
t +
-
|. r
=
r _ _ {-
-I
2
-' -z
-
!
2
-'
d.dF
=
pdQ.
dp.
rr
dF
= .f
'pa@.ap
=
iGi-
,i)uO
=
rrdo.
,2
cl
r.
F
- 2l dF
=
2trq.dS
=..f
'a.arp cos4
,2
-
':)
cos
O
aO
=
t(:"
*
i
.') cos
@
d@.
,1
Q=5
_2,
o
i){
2rEg
i
cos@ dQ
=
!
,.' (r,-
*)sin
c
v"=F='(r.=Jil"
4 /1
tr)(i
i,'i
q*
-
,:).o"'odo.
f
"i,,'o)
=,'.(r*
*lt"*|=i,,,a)
Pada cr
= zr, terdapat Ix
*
r,'(, .
r).
x
I
S\
Yo
10 SOEMoNo, TEGANGAN 1
t/- t2 \
= nr
\,
*
E)
=
!,zrrt
rtft .
*)
r
T T V I S U ] N I N V U V S 3 S
/ ! ' t ' q D
. { p
( D z u T s I x
' o
=
n ] g
6 u e p e s
^ g
:
f
r + n o a s
e 1 T > i u e 1 n 1 6 u e s - r a q
6 u e d
o ^ * s
u e p
, o x , , o * r
,
t ' ; , " f
-
f { I - = o D Z 6 1
r o o u E { E l r r ' u
p l T > t
r u r 1 e . z e . [ s r q n u a u o u
u . r " o
* r l n l ;
. o
=
o l ' ? z o "
^ * s z
-
r r z u r s ( n r - * r ) -
' o
-
o ^ * g
n e l e
g
=
- j ' p
e l e u
, u a : 1 s { a
r p p [ u a u r
D * 1
e t r e d n g
. o r x r a
- =
" ; ' : 5 c
^ * s z
-
D z u T S ( n r
-
* r ) -
=
= I I
( u e r . r P ^ ) t P 1 )
{ r
+
* r
= ' ^ ,
*
" l I 1
' D z s o r
n ' " s
+ D z
u T S ( ^ :
-
* r ) f
=
o ^ * ,
. D z
u r s
^ * s
* D z
s o c ( ^ r
-
- r ) +
-
( ^ t
-
" r ) f
=
o o -
' i r z u T s
t r * s
-
n Z s o ) ( { r
- . r l f *
( ^ r +
" r ) f =
o " r
' ( D z s o c
- : ! ) + =
D z u T S n E l E r r z u T s
Z - T = D a u T s - D . s o c =
t ) z s o c
( D Z s o c
+
D * =
D " s o c
n E l p
T -
D z s o c
Z =
n z u T s
-
l r z s o c
=
D Z s o c
L ( 7
D Z u T s
-
=
l c s o c
D
u r s n e 1
D
s o c
n
u T s
Z =
n Z u l s
: 1 e 6 u 1 6 u a u r
T T q u r B s
n 7 u e 6 u e p n
1 1 u e 6
e 1 1 > 1 6 u e : e 1 e g
' ( D . u T s
-
D z s o c )
^ * s
* D u r s ( o t
-
* t )
=
- D S O C n U t S T { .
z
+ ) , s o c ] c u T s z x
-
i r z . s o c
^ \ ' . f
=
d p o , ( o x . / ' =
o ^ * s
' D s o c r D u T s ^ " s z
+ D a s o c ^ r
+ D a u l s * 1
=
J p ( D
s o c D u T s A x 7 + r . r T " r [ +
r C . s o c
1 4
{ =
. { p
a r x l f
=
o ^ 1
' 1 , s o c D u T S I * S
Z -
o a u l s ^ l
+
D a s o 3 * 1
=
g p ( ? O s o c D u r s A x Z
-
D z u r s z x + D z s o r 1 6 ) . 1 ' =
, l p " t - f =
o * I
/ n u r s x - r l s o r a - o I
|
' E - - - r
i l p u r s d + n s o c x = - * [
r )
l n p n s
> { n ? u a q u a u r
^ x o
u e u n s n s
d e p e q : e 1 6 u e d
D I D y g
u e u n s n s
d e p e q . r a l
p r { ' ; e T s : a u T
u e r p s a q u e ) i n 1
- u e 1
P 1 T > i
^ * s , r n p ^ r ' x 1
u e . z e s a q
6 u n 1 1 q 6 u a u q P T a l a S ' ( L T '
T
' q 9 )
E u e d u p l
? E . r a q
> { T 1 T 1 u e b u a p u e
- 1 t d u r 1 : a q 6
e d u l e s e ) i T 1 T 1 6 u e d
t r y 6
l p u T p . r o o > {
u e u n s n s u e > i e p e 6 u a u r
p l T X
v w v t n l v s n d v r s u ] N r N r w o w t ' ]
, r 1 = * t
D
. / z
t q " r "
' s T d T ?
6 u t p u r p : a q e d r d e p e 6
7 : x 7 x
, - r ,
i ) , =
c r
r . r 3 - 1
=
1
'
' - 2 - x 1
=
o I
l c u T s
: 4 e d e p . z a 1 u e p
, u e n l e s
d e p e q . r e l u e 1 T p q p
e l e u
' . r
> > . 1 e 6 6 u 1 q e s
' t 1 e 1 a s
s T d T l e l u 6 u t p u r p e l l q e d g
=
: r
u P p J r ,
=
r e
z -
- n
9 \ I L
-
- l
f , J
=
l -
T l z
-
\ D
u t s ,
. Z
- T p
q a r o q
+
z -
t - z ' l
(
Di
AC
1.3
cos 2ao
=
Gb. 1.18
t
!tr.
-
rr)
Itr*-rr)'*
si,
12
;(r*-r"
)
+
atas satu garis mendatar kita 1ukiskan
OA
=
Ix,
=
S*, I OA
(Cf.
1.18) Kita tentukan titik tenlah
;
sin 2oto
=
+q
-
"xy
1))
E(I"-
ry)- + S;y
^2
"*y
OB=Ird*
T antara A dan B.
c
"xy
|tr*-
rrl'
r:.
cara yang
sama
TD
=
TA cos 0.
=
Terdapatlah:
ot
=
|toe
+ oA)
=
*,r,
+ rr)
i
ro
=
l
ra
=
]toa
-
oB)
=
*,r*
-
rr).
rAo= rc
=IFJ;G
=
=m
lcTA
= arc tg
-:-
=2o.oilcBoT
= 0o.
t(rx_ry)
oAo
= oT + TAo
=
*(t*+
r") +
= |tru+
ry) +
=
!tr**
rrl* j-tr*:-
rr)
*,r"-
rr)2 +
s],
*,r,.-
rr)
2
+' sl
1
T(r*
1
;(I*
- r"
)
2
.l
^2
* t*y
+ Sxy
+ si,
1'l
=
i(-*+
r")+
j(r*- r") cos 2cr6
- sxy sin 2oo
=
Jadi I! dilukiskan
oleh panjang garis
OAo. Dengan
kita mendapat: CBo
= OT
-
TA,o
=
Ii
Hasil akhir ! rnaks,.r^=
]{r*+
ry) t .2
"xy
TC;
Juga terdapat sebagai berikut: Tarik garis
1
it-"
-
rr) cos 2ao.
DC
=
AC sin 2ao
- -
Sxy sin 2ao.
TAo= TC
=
TD + DC
=
+(I--
Ir) cos 2do
-
Sxy sin 2ao.
OT+TAo=l
.
- -
2
'-I "*Y
Dlrl Z(rg r
|tr*+
rr) +
|{r*-
rr) cos 2do
-
s*, sin 2a
" 2-
^-
y.
2
1
OBo= 91'
-
TBo=
:-(I*+ I )
|tr*+
rr)
-
|tr*-
,rl cos 2oo +
sxy sin
1.
Z(r*
-
2
ry) +
ADI
xy
o
_ f
o
-
rx
'
2oo
=
rf
r: * ,;
=
r* i r,, tetap tik berubah (tak
varian).
sumbu Xo dan Yo yang tegaklurus satu sama lain membentuk sumbu
rnersja pusat utamat dan momen inersi4 terhadapnya dinamakan
nrcmen
inetsia pusat
utamar yang
satu ekstrem maksimum dan yang
lainnya
ekstrern minimum. Jika sekarang sebagai sumbu X dan
y
diambil sr:rnlcu
inersia pusat utama (xo
dan
y,r),
maka oleh karena s_-
=
so
= 0 akan
terdapat:
xY xY
12 SOEMONO, TEGANGAN
1
*,r,.-
rr)'r+ sl"
A T U T
s d T T T a
V I S U ] N I
N V U V S s g
e
. Z
- - = d o + P o +
7 '
-
, "
P
u r s
, t f l l
-
x
n 6 1 o c S - =
D " o t f r ,
= i =
d s =
v
> t T 1 T 1
e . d u 1 n [ u e 1 a s
r { E { p u p u r l e 6 e g
. l f
=
q
u e p
1 l =
=
u e b u e p
6 u 1 1 1 1 a > 1 s e l e
T p { p ? a T . r o ? v
> t T 1 T 1 f i 1 1 e d
, " t ) " &
r l . x e - r a q
T u J
I
. r _ p z u r s . ( o T )
+ p . = o " ( l T )
_
r I ) _
( l r )
o . " o t r ( l r l + n , u r s . ( " T )
z \
^ /
. \
x )
n
=
. ( l r )
,
.
_ , { { l )
l , s o c
- t 1 f l
- . {
'
" " . "
, ^ a
=
; -
Z
Z ' o ' ,
Z
- Z ' r - Z \ o : t
Z , ^
L r r =
=
n /
. r A
: q e 1 o . r a d 1 p
E l r , r u , " : r , f f i [ I : L r r = r :
: : " S , ;
: j ; " f ; ;
' t , s o c
o r {
+ u u r s
o x
-
^
!
D u T s
o ^
-
p
s o c
D x
_
x
' o A / o x
o 6 / o *
u e p
A / x
n c [ l n n s
d e p e q t e y 6 / x
T e u r p z o o > { e z e } u e u e b u n q n g
r I
A
=
x r A
=
D s o c
D u r s
l r t t a l
_ . . r i l ) ] _ o ^ o x
2 - r
n
=
n
=
P . u l s
. ( i f )
+ m . s o c
. ( X f ) [
= o d
d e p e q t e 4
' f l
=
D
' n r {
n x ' d
' n , { . ' r
z z -
. r T = . ( f f
) +
m r s o c . ( " T )
=
o , (
=
D s o c D u r s f j r
- X r l =
n * S
6 t ' I
' q 9
. J
=
b u p d u e l s E n T
.
u e > [ n ? u a ?
- T p " I
u p p
o x
E u r p l n n q u n s q p T a l a s
,
s r { n T a u
p i l e c a s
e r s x a u T u e u o u
. r p s e q u p { n l u o u a u
l e d e p
e 6 n [ e 1 1 X
v r s u l N ! - s d t l ' H
? ' t
' P l u P ? n
l e s n d
p r s - r a u r
- n q u n s
r e 6 e q a s
r n q u r r l
s r . x l e u r r s n q u m s
, > 1 r . r 1 a u i r s
6 u p t r 6 u p d u r e l E p p d
. D z
u r s
t
j r
-
J r ) f = ' r " s
D z s o c
r j r -
" * r ) . ! .
- t
j r
*
j r l {
=
o ^ r
t
' ' T
r o z s o c
t j , -
j r f $
*
t j r
*
f r ) $ =
. " -
t
' ' T
? - t ' t
I .4-5
Ini berarti
garis OA dan sumbu xo membentuk garjs tengah sekanran di
dalam ellips tadi
(garis
singgung di titik A berjalan
//
xo).
Jadi gambarlah e1Iips dengan a =
il dan b -
i;.
Untuk mengetahui I*o, tariklah
garis tengah sekawan xd di dalam elIips
ini
(Garis
oA) . Jarak antara A dan Xo
= Yo.
Hasil ! I*o
=
F, yo2.
Supaya arah pengukuran sudut cto benar, sebagai
pedoman kita ambil,
bahwa sumbu elIips inersia
yang terpanjang
(yang
menghasilkan I mini-
mum) memotong bahan sebanyak-banyaknya.
Gb. 1.20
Terhadap diagonal:
1
f
=i(r
+r
)
x.I 2
xL yI
I.5 SEGI PANJANG
Contoh
1) Sumbu utama sejajat dengan
sisinga.
^13o13
ri=fr.bh-danrr=17bh;
r--- --
ii=r,v#,i;=bv+
2) Bujur sangkar
(Gb.
1.20)
,i
=
ri
=
#..n,
i =
a rl-+
=
o,zrea
f=
xI
= l(ro
zx
yI
+ ro) =
v
ro
=
Io.
xy
Terhadap sumbu
Ol-eh karena I:
3\ Segitiga
Pnr&j-L x
//
r*
=
fi.rr,'
X dan Y seba:rang
=rimakarl-r"=0.
Jadi,
r,o
I
rro
=
l,-:
+ r;) -
ri
=
*,
^^
S
=
0.
xyo
Berarti tiap sumbu pusat bersifat
utama.
siku-siku
(Gb.1.21)
bdanY//h.
Ib
-
7'h
2r
b l2
-t
-
2hLe
I
u'
-
!
o
=
.Gb.
1.21
dF=b'dy=(]-f)our,
x=
?n z ?n
'
_Lb i(2
s.r={ xydF=
2h{..3
-
-n -Jn
i
r,
=
*
o'h($2,2)
i
v.
r volin
a i, Ji"
= -
$a'n'
rY
al
t
14 SOEMONO, TEGANGAN 1
f;)r'u,
= -
3
v
E T
v l s u l N l N V U V S 3 S
. [ " *
- 1 p
* o l f
J e t e
- e l
+
p z ( p
- o ) + . . ( ' i
- " ' ) "
+
t { r P
T = ' "
. . q e i
- " o ) n ( p -
c )
+ , p ( p -
o ) +
* , ( ^ - ' ! r ) "
+ , Q P
?
=
" '
( p - q + t { )
? _
t = " * ;
q r - - F - f f i i T -
/ s -
( p - q + q )
. z = d = o r {
P ( P
-
q )
-
z r {
T
. x
5
p ( z p -
, r ) 1
* u r n 1 = ( P +
e l l ' "
* n i ' ' r = ' ' s
z P ( P
- o l f
*
, ' n 1 =
v
l ' z ' {
+
r ' i
! ' r '
= ' x g
' p ( p
-
q
+
t { )
= . z J
+
t J
= , {
: p ( p
-
q )
=
z J
l q p
-
T J
G z ' I
' q 9 )
? J n z n L l
e d n t a s T r J o r d
( v
o Q
9 e
1
z z ' r
' q 9
o ? o
u e p
t
+
r _ t " n z
6 + o c ) A *
" : r
6 1 o c - =
o m
6 i
o n 6 1 - T
{ ' 7
= ] t
e 6 n t n e + v
= : r - ^ r + * t = l r
! t r + ' + ) a
- r =
t r
'
, , T
=
, ( 4 o + ) ( 4 - ) T
-
6 u o ' r a s t s l s
d e p e l { f , . l r
' q ! = . {
z ' 1
: u e T { T u a p
6 u n 1 1 q 1 p l e d e P T o - r l u o 1 l e 6 e q a g
' a f
= i i ' , r t =
f e - T )
= : '
' q ,
6 8 Z ' o =
3 ] q
= l T
, o ? z =
q L * q 4 = I r
' r -
T
T
v '
.
f +
- =
t r * ,
,
o e f
=
1 1
= " t
n T
' m 1 1 s 6 u e z { l n p n s
e p e d
1 6 e q
s 1 : e 6
l e 6 e q a s
l e d e p ' r a 1
o y
' o 9 ?
=
o D
n e l e
-
-
o n 7
b a
u e p ( Z Z ' T ' q O ) O
=
z g - z l {
u e p I {
=
Q ' t 1 e > 1 - e r I e s
e 6 1 1 1 6 e s
e p e d s n s n l I ) i
.
g y
r
' q , ? n . r n u " * i r t t l i
' " ' " "
u P { m I E T T p
l { E p * , r
q r q a r e ' { u u e 1 e s e 1 a t r u a 6
u e > 1 1 r s e q 6 u a u r
6 u e ' {
#
=
o o z
b a
o a z
s o J
6 n 7
6 1
=
o D 7
u r s
q
- - t {
q - q
- - q q
r r
- * r
t 1 d r 1 1 s o d ) ' ' ' =
t
: : I
= 1 ; -
- " a Z
b a
q q
, \ r a
' * s
z -
. _ ? z
v '
T
. , ? Z
? .
T
' q . 4 =
q
b L v
9 ' t
=
o D z
1.5
Gb. 1.23
s*y,= drr(x"-
i.)(i
h
-
y")-(u
-
alftru + d)-
Contoh dengan bilangan:
d
=
O,2 hi h
=
2 b.
*"1 (r"-
i.).
!,
=
(2 + t - o,2)o,2b2
=
0156 52; yo
=
*"=rffib=o,242b
,,.=
[#.
o,2.g.+ o,4(1
-
o
,745)2
-
#.0,8.0,08
+ 0,8.0
,2.2.(o,74s - o,r),]uo
=
0,226 ba
-r=
#.0,0o8.2
+
o,2.2.(o,242 - 0,1)'*
#.0,83.
o,2 + 0,16.
(0,60
-
o,242)2
s*y= o,4o(o
,242 -
0,100)
(1
-
o
,745)b4- or16(o
,60 -
0,245)
(O,745
- 0,1)ba
=-Q,o5L2b4.
-
o,Lo24
tg Zao
= -
o,2iz-1,030
=
O,52Li cos 2ao
=
sin 2oo= tg 2uo cos 2oo
=
0,462
,l
=
Ilto
,226
+ o,o3o)
-
l,o
,226 -
o,3o)- o,BBs
=
(01128
+ 0,087
-
O,O27)b4
=
0r 242 b4 .
=
(01128
-
OrO87
-
O,O27)b4
=
OrO14b4.
y?2- (t
: 9,2\o,z
b
=
0,745 b.
2 2r8
=
0,885
)
+ 0,0512 ,O,4621 b4
IO
v
.o
].
x
0,16 b.
Untuk lengkapnya, inersia etlips terlukis puIa.
16 SOEMONO, TEGANGAN 1
Xo
t 6 6 t I 7 6 6 t
. v . I
t n E r r I
B , * B r
u t t t r t l s n d J r d
[ a E u r q r t r o d
v , { v g Y X
Z f
' o N
l { } , i O N f l ' ! W O d
U n , . i l I
V , \ I Y t
i . i V U S v C
l ' l
n s
. ' ! n ) . i 3 w
1 [
V V ) i
v J S , ) d
r i l d
V I S U 3 N I N V U V S 3 S
T 6 E T
u e { n q 6 u e , {
g
t T 1 T l
d e p e q - r a 1 u a u o u l 6 u n 1 1 q 6 u e u l P 1 T } t 6 u e r e > 1 a g
Q =
( g
x
T
o '
A
o r
s o c
' q l z ' o
=
# * /
q
=
l r
! q ? 6 ' o
=
, q
s ? o ' o =
u Q ( t T T ' O
- 8 O T ' O - O L Z ' O \
=
o l z
- x
o p
! o 9 ?
-
x o n z
t r z L ' 6
=
o D 7
u 1 s ! 9 6 9 ' o
= ! 9 + 3
-
o D Z
z x o ' r =
o n T r b a
t ? o ' r
- = # - -
o n z
b a
v q ,
: c g : . ' o =
r Q
8 ' T ' 6 ' o ' z ' o ' f
= ^
* t
' r q
? T T ' s =
, e ( z ' o ' T ' u ' ,
' 1 + z ' o ' 6 z L ' o ' 1
*
r ' T o o ' o ' f ) =
^ ,
o a
9 z ? t o ' =
; ( v z ' t ' 6 ' o ' f
* 8 ' o ' 6 ' o ' ? * 8 ' r ' o ' f ) =
"
z q g g ' O
=
J
J q T ' O
= ,
|
=
p l q z
=
L I : u e 6 u e 1 1 q q o 1 u o 3
( 1
-
t { ) ( p
-
q )
r o 1 = c
f
' ( x
-
q ) + ' 1 ( P
+
q ) z
= ^ * s
' 1 z q ( P - Q i
+ . ( P
- o ) {
+
T
+
q r r #
=
l r o f
' ? ( p
-
q )
+ 1 , ( P
- r + ] z
+
q r P
T
= ^ '
n z ' L ' q 9
' 1 2 ( 1
-
q ) ( P
-
" ) +
+
, 1 ( P
- o ) ? + r u e
f
=
[ r t .
-
u l f
' a ( p
-
q )
+ r a ( P
-
* ) + ] 7
+ , u e
$
=
1 ( p - e ) Z =
z E
3 q p
=
( t z ' t ' q i l
z - T T l o z d
I
I
4
t :
9 g ' o
f f i
9 ' r
I:
,
.o
1
x
=
(11083
-
Or82O
-
O,245)b4
=
o
=
Ir48 b; i,
=
0
rL32
b.
I.6 LUKISAN BERGARIS
seringkali kita perl-u menghitung momen-inersia garis
atau gabungan
garis
terhadap sesuatu sumbu. Di bawah ini kita ambil beberapa contoh.
a) Lukisan bergaris seperti Gb. L.26, di mana ABCD berbentuk separoh
seksagon teratur.
.5-6
Gb. 1.25
AB
=
BC
=
CD
=
a,ZABC
=IBo
CD membentuk
sud.ut 30" dengan
sejauh xo di kanan BC, yaitu
f---
Lza
Gb. 1.26
I8 SOEMONO, TEGANGAN 1
titik berat
(cb,
t.2Si.
Sebagai contoh diberikan di sini
bangunan segitiga siku dengan
h
-- 2b dan titik 0 diambil di
puncaknya.
r
=;
bh
=
b2.
'l
._s 4
I*=
;
bh-= 2b
;
le'lt
rr=
i
b'h
=;
b
(pasaI
2.2)
s*,=
#,
o'n'-
*
on.* r.J r,.] r'
1
tg2o.=M=01545
cos 2cxo= 0188;
sin 2oo=
0149
,:=
(+;
.
t.0,88
+
!.o,ar)ao
=
2,L48 b'
o,oI8 b4
*"
=*.za.la =*"Vi
(r"
")
*
=
-i'
,'u,
=
L2Oo, sedang BC vertikal. Jadi
garis
datar. Letak titik berat o
.2dv
AB dan
jatuh
sebagai
tr__,
I
I
7t
=D".
a^
=Jy
a
2
1:
a6'
.
z t3 12
a +a\aal
--f--f-
:_]Y,
jn=;"
ln/z
-l-__L
i-
(r"")*
=
i"'u,
=#"'.
.2
t*
=
(2.+.
ir).,
=
i
",.
(Io")*
dapat
juga
dihitung
berikut:
(r:B),.
=
#.fi.h'
=
1l
an2
=
(r^")*=!-i.1.
*^"'=*
73
=i,^'
I
ai
1
I
LI
6 T
V I S U 3 N I N V U V S s S
L Z ' t ' q 9
' e ^ u > { E ^ u p q - { p ^ u p q e s u e q e q 6 u o l o u r a u r
1 o x 1 u 1 s 1 p ;
u m u r T u T l u
I
u p ) t T r s p r {
- 6 u a u
6 u e z t e u r e l n
p r s . r a u r
n q l r n s e l n d
x e q l T r o $
. ^ r ,
* r
e u e r E t j r
,
i r
Q : : 4
+ w ) , 2
=
, { , x
S +
Z
s ' o -
x
7
+
F l
- ' L
= o p
b a
o = T - o r c
u ,
1 -
o o r u *
O
= f -
o p
6 1 '
o n 7
6 a o c
Z + " o _ 6 q
o o t u *
-
'
-
o r z
b 4
o -
n b a z
. A x
) L (
I + I )
=
o a z
b 4
r : - A x
5 a -
o
t a v
- = Q p ( $
s o c +
T ) @
u T s
{ r r r -
=
^ r S
t a l t
= @ p ( @ . s o c + 0
s o c z * 1 1
j r r T = n ,
, r u
= Q e o r . r r = r i
t a z
=
* ! "
' 1 @ s o c
+
T ) r r =
X J 0 u T s
f ,
T
=
I
( L z ' I ' q 9 ) s T r l a u r T ? u e u e : r e > 1 6 u r T u p q E l a q B n G ( q
^ e + I = ^ t
! e a Z - * r , T p = r
t T - 8 9 -
' 1 u e 6 u a p e f e s u e 1 1 T P ] t T p e d u e q
s E l p r p
T T s p r . I
e n u e s
p > [ p u r
' E
> >
?
s T d T l 6 u l p u t p : a q 6 u e d u B a e T T q e d v
' e
?
=
( W
*
I
*
Z T \
E
=
E
T \ I T \ / t
[ , ( s ^
? ) ,
. , ( s ] + ) + * . ( - q y ' = ' ? ) ] , =
=
[ . ( " "
- o + ) = . , ' ' : ' + ]
z
* o , * n
=
^ 1
9 ' I
DEFORMASI
DAN TEGANGAN
2.I TIMBULNYA TEGANGAN
Batang AB yang beratnya kita abaikan, dipegang pada ujung-atasnya A
dan pada ujung bawahnya B, dibebani dengan benda seberat P
(CU.
2.L).
Untuk mencapai keseimbangan 1uar, yaitu supaya benda serta batang
tidak
jatuh,
maka di ujung atas A
(ujung
pegangan) timbuflah
gaya
reaksi
=
P, yang garis kerjanya berimpit dengan garis kerja beban P
sendiri. Timbulnya gaya reaksi ini dimungkinkan karena menurut penga-
laman dan penilikan, ujung B pada batang AB turun, anggaplah sejauh
6. Ini berarti batang AB memanjang
(t.itik pegang A dianggap tidak
dapat beralih tempat), atau batang AB mengalami perubahan panjang (di
sini perpanjangan) yang pada umumnya kita namakan perubahan bentuk,
perubahan bangun atau deformasi.
Jarak semula antara tampang sebe-
sar dx, sekarang berubah menjadi
dx + d(dx), tetapi kedua tampang
sebesar tadi tetap sejajar satu
sama 1ain. Perubahan bentuk seperti
ini terutama menimbulkan perubahan
isi.
Tampang ujung B turun sampai suatu
batas, yaitu
6 tadi. Pembatasan ini
disebabkan karena bahan di daLam
batang mel-awan deformasi itu se-
hingga di dalamnya timbul tegangan
dan dengan demikian deformasi di-
hentikan. Jika potongan T-T sumbu
batang kita pela)ar!, maka bagian
di bawah potongan
cenderung
jatuh
ke bawah karena tertarik oleh beban P. Akan tetapi karena batang tetap
utuh, haf ini tidak terjadi, yaitu dihalangi suatu gaya lawan ke atas
sebesar P
juga
di bagian atas potongan. Jadi, pada tampang atas bagian
bawah bekerja gaya ke atas sebesar P dan sebaliknya, pada tampang bawah
bagian atas bekerja gaya ke bawah sebesar P pu1a. Kejadian ini menyebab-
kan keseimbangan pada potongan T-T dan oleh karena potongan ini terl-e-
tak di dalam batang, keseimbangan itu kita namakan keseimbangan da7am.
Gaya P yang
satu sama lain berfawanan disebut gaga dalam pu1a.
Gaya ini
tergolong gaga
normal
(I
tampang) atau gaqa
axia7,
(menurut
sumbu) .
Reaksi sebesar P
(ke
atas) di A dan beban
p
di B satu
sama lain mem-
bentuk keseinbangan luar dan gaya itu disebul gaga-luar, yang
bersifat
20
P
Gb. 2.1
1
I Z N V D N V 9 3 I N V C I S V W U O J 3 O
' t e l e f e s d e 4 a 1 6 u e d u e l
p n p a > {
u p { 6 u e p a s
,
( x p ) p
+
x p t p e [ u e u x p r r p p i { e q n ] a q ( 6 u e 1 p q n g u n s s n . : r n T
- > 1 e 6 a 1
u e 6 u o 1 o d 1 6 u e d u r e l E n p E . r e l u e
X e . r e f
. e t . Z
q 9
+ n - r n u a u
u E ) t s T { n T T p
l e d e p
u e p
T e u r f , o u
e d B 6 r { a T o u p > { T n q r u T l T p
T . Z
. q 9
e p e d
1 1 - r a d a s
r s p l u - r o J a q
t s v w u o j r o s t N l r z ' z
' 1 n e d u e 1 1 p e d u q o > 1 o > { - s p ? E q , q e 1 e d
t p e c u a u e p u a q
, l n e d u r e l r p
n l T
T s e l u . r o ; e p
u e & e T e u u e n d u r e u r a > 1
l e e s
e p E d
' w e T e p - u e u r o u r 6 u o 1 o 6 r e 1
1 u 1
T s e u l r o J a p
u e n p T a u 6 u e z { u e u o 6 ' 6 u e d u e 1 u e 6 u e 6 e 1 u e l T n s a - r
l e 6 e q a s " 1 r i
: e s e q e s u e m e T
- u a u o u
q e T o u e { T e l p q T p t u 1
l e 6 u a J r ' q n l n
d e 1 a 1 E p u a q
p u a . r e {
q a T O ' 1 e 6 u a :
1 p e [ . r a 1
u e > i p r { p d \ e q
T d a l
e p e d e 6 6 u t q a s u e t 6 e q 6 u t s e u r - 6 u r s e u e p e d e [ - r e 1
- a q
6 u e { e z l u u a u r o u r t 1 n 1 1 6 u a u r e l n d - r a q u e > 1 e e r { u r - r r } i u e u E > { t p 6 u n [ n e n p a ) t
' n l T S 1 p
E u e l u t l e u r u e 6 u o l o d
l e n q t p
E > t T f ' T f , T > t o > t ( x
-
p ) d
-
( x
- t ) g
u p u e u e ) i a 1 e f - r a > i a q x V ' z e n f u a w o u r 6 u o 1 o 6 . r e 1 6 u B d ( x
-
p ) d
-
( x
- I ) B
=
X [
=
W
u a u o u
T n q u r T l
( d
T f , T > t T p T u T s T p ) X
6 u e d u e ? n ? e n s E p p d
' u p 6 u e 6 a 1
T n q u l T l
e d u u r e l e p t p e 6 6 u r q a s
T s e u . r o l a p
d e p e q . r a l u p q e q u e u p n e T - r e d e d u e p e u e > t q e q a s r p
T U I
.
g
T r { T q a T o u { p p T l
d e 1 a 1
d
6 u e 6 a d > l T 1 T 1 e l u u n : n 1 e 6 6 u r q
, 1 s e 1 e q 1 p
T S E u . r o J a p
t u t s
1 p
e 6 n g
' ? n p n s z e 7 n d t a q u e { p 1 E > i r p
, u T p T
e u e s n ? e s
Q p l n p n s { n l u a q u o u
u e p x p
1 e . r e [ . r e q
6 u e d u r e l e n q
. u E r { r u a p
r { E T > t p p T 1 6 u e . r e > 1 a s
, u T e T
e u r p s n l e s . r e [ p l a s
p T n u a s
6 u p d 6 u p d u r e l
p n p
T p p 1 '
' n 1 1 > 1 o > i 6 u a q 6 u e d n q u m s s n . r n 1 1 e 6 a 1 d e 1 a 1 6 u e . r e > 1 e s n q r u n s s n . z n 1 1 e 6 a 1 E T n u r
- a s
6 u p r { 6 u e d r u e l u e > i 6 u e p a s
' > [ o p u a u ] a u
s e l e t d a l u e p 6 u e [ u e u e u r q e r " r e q
1 d a ;
' z n f u a T a w > l o T p q : u p > i e t u p u e l T > i
T U T
u e e p e a > [ u e T p q
. > 1 o > 1 6 u a q
r p e [ u a u 6 u e - r e 1 a s
, s n : n 1
e T n u a s 6 u e d
1 o 1 e q
n q u n s e l e u r
,
( . e d u u e > i u t z r 6 u a u r
> t e p T 1 E u e u e u r u p { e 1 a T . r a d e m q e q d e 6 6 u e r p 1 u n . r n 1 > t E p T 1
1 o T p q
6 u n [ n e n p o ] t
E u a l e x ' g q n e [ a s q e 1 d e 6 6 u e
, u n . l n 1
6
6 u e 6 a d > i T 1 T 1 e 6 n [ u n d e u e u r e 6 e g
' n 1 T
S V
{ o T p q
u e e . r e l u e . r a d u e 6 u a p t e d e c - z a 1
T u r
- T E n T u e 6 u e q u n e s a ) i r u r s r p
T p E f
' 6
-
e r { u q p T u r n [ u E p
d
u e 6 u a p
u e u e n e T - r e q e . d u q e . r e 6 u e ^ d g
u p p
V
T p
u e { E 1 a T . r a d
1 s > 1 e e . r
e d u e p e
1 . , 1 . r . r , r . , I
B
6 u e [ . z e n 1 u e b u e q r u l a s a l q e l t e d e c
- . r 4 1
u e T ) t 1 w a p u e 6 u a o ' u e > { } i p ? a T
- t p
e . d u 6 u n [ n e n p a > 1
p u a . r e {
q n l e I
{ e p T 1
r u r
{ o T P q
u e p
' g g
6 u e 1 e q
n e l e
{ o T p q
r 4 e T o
1 6 u e 1 e q t p T U T
u e q a q e d u q n l e ;
. d
T e { T ? r a A
u p q a q > t e ? e T
- J r a 1
n l T 6 u n [ n
p n p a {
e . r e l u e
. F q
' G ' Z ' q g )
1 e n 1
d r u 1 n c 6 u e . f , u e > 1 e X a 1 - r e d
s e l p
T p
u p > t > { p l a T T p 6 u l s e u r - 6 u 1 s e u 6 u e r l
, g
u e p
V
e d u 6 u n [ n E n p a > { e . r E l u p
T p
t e l p p u a u 6 u e ? u e q u a u 6 u e r {
{ o T e q
6 u e l e q a s t - r e l e l e d e 1 r 1 6 u e r e 4 e g
' e 1 n d r s e u r J o J e p r +
- . r e J a q
6 u e z { u e > l a p u e d . r a d u e 6 u a p t 1 u e 6 1 p u p 6 u e [ u e d . r a d q e l r l s t p [ p s p d u e H
.
( u p u p ) t
T ' z
' q 3 ) ( 8 ) s e 4 e 6 u n [ n e p e d
6
u e 6 u a p r u e q a q r p u e p ( v ) q p / q e q
6 u n [ n e p e d u e > 1 > 1 p 1 a T T p 6 u e , { g g
6 u e 1 e q e p e d e l n d m t p T . r e q s e ? p
T p
u e r e . r n
z ' z ' q 9
z - t ' e
' e 1 n d
T e T x e
n e l e
f p u J o u
2.2-3
((dx;
-/+
v:7,%1
-Y,MLL - Y.//////A I
w/1t
a
Gb. 2.3
Lawannya sifat kenyal ialah
-Z,rat
tanah liat lunak umpamanya. Pada
sesuatu saat besarnya beban yang
Deformasi lentur seperti pada
cb. 2.2 boleh dilukiskan menurut
Gb. 2.3b. Dua tampang berjarak dx
berputar sudut satu sama lain se-
besar d@.
Pada kedua deformasi ini sudut
antara tampang dan bidang tepi
tetap tak berubah,
jadi
tak ada
perubahan
sudut.
Deformasi seperti terlukis pada
cb. 2.3c disebabkan karena dua
tampang yang sejajar bergeser satu
terhadap yang lain.
Meskipun kedua tampang tadi tetap
sejajar, namun sekarang terdapat
perubahan
sudut antara tampang dan
bidang-tepi, yaitu sebesar d7.
Deformasi demikian ditimbulkan
oleh gaya geser atau gaya
lintang.
atau plastis, seperti terdapat pada
bahan yang liat meskipun mulai dari
bekerja tidak berubah (bertambah)
2.3 SIFAI KENYAL, SEBANDING
Selama deformasi yang disebabkan oleh beban tidak melampaui batas, maka
menurut percobaan, deformasi bahan konstruksi seperti baja, lenyap sama
sekali setelah bebannya dihapuskan. Bentuk bend,a kembali seperti sedia-
kala. Sifat demikian disebut, kengaT sempurna. Di sini deformasi ber-
banding
lurus dengan besarnya beban, sehingga ada hubungan yang tertentu
atau tetap antara besarnya deformasi dan besarnya beban penyebab
deformasi. Sebagai umpama, kita sebut d(dx), d@ dan d7 pada
Gb. 2.3
masing-masing berbanding lurus dengan beban P yang menimbulkannya.
Hitungan tegangan didasa.rkan atas anggapan adanya sifat kenqaT sempurna
dan perbandingan
bahan bangunan. Kekenyalan yang antara lain menentukan
perlawanan bahan terhadap deformasi itu dinyatakan dengan besaran
yang disebut noduJus atau faktor kengaT
(moduTe
of eTasticitg) dan
lazim ditulis dengan lambang E.
Di samping beberapa anggapan dasar tadi, pada bangunan teknik sipil
dianggap beban yang dipikulnya timbul dan lenyap secara perTahan-Lahan
atau beransur-angsur
(graduaTTg)
r
jadi
tidak sekonyong-konyong atau
sekaligus; yaitu mulai dari niLai
=
O pada sesuatu waktu t1 sampai
mencapai nilai penuh sebesar P pada waktu t2
r
sehingga dapat tertulis:
t2
p
= f
ap dengan arti t, , tri meskipun t,
-
t, kecil sekali, tetapi
t1
terbatas
(tinite).
Anggapan ini penting sekali di dalam hitungan
peker
jaan.
:
t
I
22 SoEMoNO, TEGANGAN 1
- -
E Z
N V 9 N V C S I N V C I S V Y \ I U O J : ' O
- 6 u e 1 a s . r a 1
d B 6 6 u e t p e 6 n t 6 u e d
' u e { s n d e q r p
u e q a q P { T l a x ' u t e T e p e I J a l
6 u o 1 o 6 : a 1 u e p
f s p a r J o g a p
e [ z a r y
? n q a s T p
t u t e [ - r a ; ' e d u - r e s a q e u r e s 6 u e d
e [ . r a 1 u E > { u E T p [ u a u r e 6 n [
' t s P u u o g : e p l u r e l e 6 u a u
6 u p 1 e q n E ? E > l o T e q E { T 1 a > i
6 u e p e s z e n T e { t e r y 6 u o 1 o 6 r a 1
T U T d
u e q a q q a f o u e > { T T S e q T p 6 u e z I e [ . r a y
' s ' u
f
t p e f u a u u p > { T T s e l l r p 6 u e z { e [ . 2 a 1 u e P
d
9 =
e r t u e 1 e . f , - E 1 e r
T T T u
e > 1 e u r
' s n - r n T
- I
u e T e [ . r a q d e 6 6 u e t p
6 l e d u r e s O
- t r e p
u e q a q e d u t p e [ . r a 1 e > 1 r g ' ( d E A p 6
T 1
- t a d a s
. r n s 6 u p - i r n s b u e . r a q E . r e c e s
T n q u r T l
e 6 n t n 1 1 u a u o u q q a s )
' 0 w ! =
* n
T
l e d e p : r a 1
' s e 1 e
T p ' n ' 6 u n 1 r q 6 u a u
e . r e o u e 6 u a p 6 o 1 e u g ' Q q n e t a s n l r e X
, e r { u 6 u e 6 a d
6 u e p 1 q r e l n u r a u r
" r r : : : : r + ; l }
: l # r " " : r H H i ; . L : : l L : . " # : }
o T p T r u . r o q ' u e l { B T - u e q e l . z a d
e [ : t a 1 a q u e q e q E u a . r E > [ u e ) i q e q a s T n
{
] o 1 r y g
t
' T e i l r J o u e d e 6
1 e 3 t s . r a q
6 u e , {
4
e , { e 6 q a T o u P ) t T T S e q T p 6 u e r ( e t . z e > i
n 1 1 e d
, g ' u
f
u e q e q r { a T o u E ) t u p T e [ - F p 6 u e , { e t . r e r i q e l u r n [
l p e c
' r d P ' , d ' c
= 9 P ' , d =
o P
e [ . r a 1 u p { U E T E f u a r u u e q a q e 6 6 u t q a s
, d p ' c =
g p
: q n e [ a s u n . r n 1
p d u 6 u e 6 a d
> i T 1 T 1
' , 6 p
u e 6 u a p
q p q u e l t a q
T U T
u e q a q
l e e s
e p e d
6 1 . d T e T T u . r a q
u P q a q ' e . r e 1 u e - 1 e e s
n l e n s a s
p p e d
' ( - r n s 6 u e - : n s 6 u e . z a q e . r e c a s
T n q u T l ) 6
-
q n u e d e z { u t e l t u
l e d e c u a u r l e d u e s T o u T E T T u r a q
t P T n u I u P q a q e / { I { E q d e 6 6 u e 1 p e . d u 1 n [ u e 1 a 5
' d e ? e 1 6 u e z l
1 s : o d o . r d
. z o 1 1 E J
=
c u e b u a p
' d ' c = I
l e 6 e q e s
s T T n l T p q a T o q r 1 . z e - r a q
6 u e I
6
e r { u . r e s a q u e 6 u a p s n . r n T 6 u t p u e q . z a q
I
P I u . r P s a q
' s e ? p
r p u e { r e - r n r p
r { E T a ?
l l r a d e g ' e [ : e > 1
u e { n > i e T a u l
d ' n ? T
e u e r e > t q a T o u e p g q n e t a s u n ] n 1
6
e d e 6 6 u e 6 a d
y ; 5 1 I 1
Z ' Z
' q 9 \ e a e
T ' Z ' 9 ,
u r " T e p t 1 - r e d a s u p e p p a > i P p P d
v r u l ) t ' z
' u e 6 u l p u e q a s a { u e p
1 e d u a 1
? p f T S
s e l e u e { f , p s P p r p u e 6 u n l t q r u r n ) i n q U I P T E p
T C
' 1 : l p u a s J r a l
u E > i T B . r n T p u p > { E r u r P r e C ' u o 4 a q > { n 1 u n u n d n e u : e [ e q > 1 n 1 u n > l T e q
t
( u b T s e p
o l e w T l T n J o
1 - l w ' F T )
6 u e . r e > i a s u e u r e I r p u e > i p u n 6 r p 6 u e u - r a u u e p
T U T
q a T a T a u
I E f T S
s p l p u e > { r e s e p r p r { a T o q e 6 n C q o > 1 o > 1 u e 6 u n l t g ' 6 u l p u e q e s u e p
1 e [ u e > 1
r 6 e 1
1 e p 1 1
[ e q ' q e 1 e d
l e e s
e p e d
T p e f
' q e 1 e d u r n T a q a s t p e [ : 4 1 6 i : e ^ {
t
( u a y a o T d
t b u r p T e y h )
r a w n T a u r n P l e q a f a l a u
l n q e s T p
u e p
' 1 e T T
l E f r s r e q
e 6 n [
' s E ? p q
r n e d u r e l a u r 6 u e d 6 u e [ u e d u e q e q n ; o d
l u r e l e 6 u a u r
q e l a l a s e [ e B
' u p > [ I n s p u t p q e u : a d ] t p p - 5 1 n l > 1 p . r i \
- r o ? { e l
T T d T s
> l T u > I a l u e u n 6 u e q e p e d q o > 1 o { n e l e u e 6 u e 6 a 1 u e 6 u n l r q u r e T e p
T p ' T p E f
' d e 1 a 1 6 u e t r t e l t u
l e d e c u e u r
u e q a q q E T a l a s
T s p u l r o J a p
e z { u : e s e q s e x e q n - r e 6 u a d . r a q > t E p T ? r T e > i a s P u e s
n 1 T n ? { e r \ - r o 1 { p l :
e u . r n d u a s
1 e d u e 1
6 u e . , { u e q e q e p e d u e > 1 6 u e p e s
' e u e n d u : a s
1 e 1 1
6 u e I u e q p q e p e d
l s e u . z o J a p
e t r u : e s e q
1 q n ; e 6 u e d u e u
n ? { P / 1 4 J o ? { P J r p e c
' u e q e q e d u . z e s e q u e 6 u a p s n . r n T 6 u l p u e q . x a Q
r y e p 1 1
t s e u
- . r o J : e p
e , { u r e s e q u e p
' s n - r o u e l u
s n . r a 1 6 u n s 6 u e l r e q q T s P r x r s e u r . r o J a p
' , T 6 p T
v - t ' z
=
6 r ' d
f
: r { e T
=
, - u ' +
= u [ . ( , "
{ ) ] '
= , u n , u l : =
o P . /
=
' n
=
n
P T
: . I e s a q a s
2.4-5
gara secara perfahan-lahan, kerja dalam ini dibebaskan (comes free)
hingga bentuk batang kembali seperti sediakala,
juga
secara berang-
sur-angsur pula. Jika beban ini bekerja sekonyong-konyong, umparmanya
beban seberat P
jatuh pada balok AB yang membentang seperti cb.2.2,
maka pada saat benda menyentuh ba1ok, bahan di dalamnya belum sempat
memberi perlawanan, sehingga balok melentur lebih besar daripada
jika
beban bekerja berangsur-angsur. Kerja yang dijalankan olehnya
juga
melebihi, dan i-ni harus dihasilkan oleh bahan balok. Setelah lenturan
maksimum tercapai, balok melentur ke atas, kemudian kembali ke bawah,
dan seterusnya hingga kedudukan imbang tercapai; jadi
balok bergetar
beberapa ka1i.
Beban demikian bersifat dinamisr yang merupakan beban statis
(seperti
beban mati atau tetap pada
bangunan).
Kerja yang dihasilkan oleh beban P yang bekerja berangsur-angrsur tadi
dapat dil-ukiskan dengan diagram kerja
(Gb.
2.4) .
Gb.2.4
Besarnya deformasi yang ditentukan
oleh turunnya titik
pegang
beban
(yaitu
6) dilukiskan sebagai absis
dan besar beban sebagai ordinat.
OIeh karena adanya kesebandingan
hubungan antara kedua besaran itu
terlukis oleh garis lurus OA. Kerja
yang dijalankan ol-eh P sebesar
1
i
PD dapat terlihat sebagai luas
2-
bidang OAB.
Apabila bahan tidak bersifat kengaT
serta deformasi tidak sebandi-ng
dengan beban, Iukisan menjadi se-
perti Gb. 2.5.
Setelah beban lenyap, bentuk benda
tidak pulih kembali sehingga ter-
jadr
deformasi tetap, terlukis
oleh OO'.
Kerja yang ditimbulkan oleh beban
ketika bekerja dilukiskan oleh
Iuas OAB
=
.P
g
= J
au
=
./e,d6.
Di sini a
i
,
fn,l ridak bersifat
lurus. Ketika beban melenyap,
kerja yang menjadi bebas terl-ukis
oleh luas O'AB. Dengan demikian
luas oAo' melukiskan kerja yang ketinggalan yang berwujud deformasi
ketinggalan atau tetap. Di sini terLihat beban sebesar
p1
<
p
menim-
bulkan deformasi yang tidak sama yaitu
6, dan
6". Jadi, tidak ada
hubungan yang tetap antara besarnya beban dan besarnya deformasi.
2.5 TEGANGAN
Pada sebuah bidang seluas dF'-) a bekerja gaya
sebesar dp(Gb. 2.6).
24 soEMoNo, TEGANGAN 1
Gb. 2.5
9 Z N V C N V C S 1 N V O I S V h I U O J ] O
' z o l > [ o A u e 6 u a p
u e > { s r { n T T p q a T o q
e 6 n [ u B 6 u e 6 a 1
, e z { e 6
e . d u l e q r l . z e d a s
, e ^ d u 1 n f u e T a s
' l r w c 7 S 4 1
= t r l = t o l =
g u e 6 u e 6 a 1 1
: r { e T E T e d u r s u a u r t p e 6 6 u r q a s
,
J P
u e 6 u e 6 e 1
, r s t u r g : a p
l n r n u e 6
' u e { r { e T o q r e d r p 6 u e . d e > i 6 u e
T r { T q a T e u
> { p p T l
' u e 6 u n 1 t q l n x n u a u l e d e p . r a 1
6 u e z { u r n u r t s > 1 e u r u e 6 u e 6 a 1 q e 1
- e d e
u e 1 1 1 e q . r a d E 1 T > [ ' u p u n b u e q u e q o { o { a { 6 u n l r q 6 u a u u p T p p r p u e r > { T u r e p
u e 6 u a q
.
( . r e s a 6 u e p u e > { e 1
, > i T . ; r e 1
u e 6 u e 6 a 1 t e u a 6 u a u r ) u e > y q a T o q t a d y p
b u e 6 u e b u e b a l
l n q a s T p
u e u p u e a > i - . r o ? ) i p l : u e 6 u e p
T 6 p q T p
q e l e d
u e 6 u e 6 e ;
' u e u n 6 u e q u p r - l e q e p e d u e l e u { e q e q u a u : 6 u e r { u e b u e 6 a l
e d u r p e [ . r a 1 u e u t > 1 E u r u u a r r n r { E 1 a 6 u a u r
{ n 1 u n
u e > i p n s > { p l u r p u e u n 6 u e q
u e r { o > t o > t a { u e 6 u n X l g
.
t a s e 6 - q o 4 o { n e l e . z a s e 6 d e p e q . r a l q e l e d q o { o l
u e p u p y a ? q o 7 o 4 n p l p u e u E > 1 a 1 d e p e q . r a l q e l e d q o > t o > t
, 4 T t e 1 - q o y o r y . n p ? E
4 y r e l - T e w l o u
u e 6 u e 6 a 1 d e p e q . : a 1 q e l e d - q o > t o > i q p T T ? s r e p e
T p E t
.
q e q e d
- q o 4 o 4
n e l e q r . p ? p d u e b u e b e + u e > { p u e u t p u e 6 u e 6 a 1
, T n e d u r e T T p
q e l e d u e > 1
- q e q a d u e u
6 u e z { u e 6 u e 6 a 1 s e l e q e T T B ' s E l e q t n e d u r e l a u r u E { T n q u r r l l p 6 u e t r
u e 6 u e 6 a 1
T 1 - r p - r a q T U J
' t n e d u r e l l p r s e u L r o J a p u e / v \ e r a u u e n d u r e u r e > 1 e l r q e d e
' q e 1 e d
r p e [ u a u r
p p u e g
. u e b u e b a q
T n q u r T l
u e q E q u r e T e p r p
, r s p l x J o J e p
d e p e q - r e 1 u e u p & e T . r a d
1 e q r 1 e
r e 6 e q
- a s
e m q p q
' l n q e s t p
q e I a l s E ? e
T O
u e 1 n 1 6 u e s
- . z a q
6 u e d r e s a 6 - e d e 6 e p u e l u e 6 u a p
u e > t T P n s a s T p , > i n l u n
-
n p l E
+ e p u e J ,
' ( T E u ] . I o u ) u e 4 a ? u e b u e b e T n e q e
f T 7 e b a u T e w z o u
u e b u e b a 1
l n q a s t p
e . d u
- 6 u e p t q
a 1 n [ n u e u . r e z l u q e " r e e 1 t [
' e d u
- { T T e q a s '
( T e u u o u )
4 - ! t e 7
u e b u e b a l
l n q a s r p
u e p
' u e 1 n 1 6 u e s - z a q
6 u e z {
6 u e p t q u e 1 1 e 6 6 u t u a u r e r { u q e - r e e 1 t I
E y 7 t s o d l n q a s r p T p l i l r o u
u e 6 u e 6 a 6
d p
I ' Z
- q 0
J P
= o
' ( 6 u E p r q u r E T E p r p )
( 6 u E p r q s n . r n 1 1 e 6 a 1 1
t a s e b u e b u e b a l
? n q e s T p
S u e X . $ $
T e w r o u
u e b u e b a y
? n q a s r p
6 u e . t r
d P
: l e d e p u e u p 1 T > t
u p r { r u a p u e 6 u a q
' u e 1 n 1 6 u e s . z a q 6 u e d 6 u e p t q u r p T e p r p
{ E ? e T . r a 1
6 u e . d
D
U T S
d p
=
6 p
u a u o d u r o > 1 u e p
, 6 u e p r q
T e u u o u
s t . z e 6
l n . r n u a u D s o c
d p
=
N p
u a u o d r u o > 1 u r e T p p u e { r p f , n T p
4 p
e [ e b e d u e s e t g ' 6 p e d e 6 q e . r e u e 6 u a p E u r e s
e z t u q e . r e b u e t r g p / A p
=
d
. r e s o q e s u e 6 u e 6 e 1 E p p n 1 T
l e d r u a ?
T p
u e > i p 1 e > l E ? I , I
9 ' Z
3 TEGANGAN NORMAL
3.I TEGANGAN
'UIERAIA
Jika pada setiap titik
pada
sesuatu bidang bertegangan p
=
$fr
a.a"p
sama besar serta searah, kita katakan bidang ini menahan tegangan
merata. Oleh karena arah gaya elementer dP sejajar satu sama lain,
maka resultannya terdapat sebagai
jumlahnya,
yaitu:
P
=
J'dP
=
tr>
Jar
=
pF, dengan
g
= J.uas
bidang.
Jadi
jusa
boleh ditulis
n =
F
.
=I
Kita dapat mengatakan bahwa
gaya-luar
sebesar P yang bekerja pada
bidang seluas r ini, melimpatrkan akibatnya pada bidang secara terbagi
rata sehingga pada bidang ini tirnbul tegangan merata sebesar p
=
!
.
F.
Dan pada khususnya,
jika
P bekerja tegaklurus bidang, tegangan yang
ditimbulkannya menjadi tegangan-nonnal dan tertulis o.
P
o=F
Kita mengadakan susunan koordinat X-Y.
Gaya P membentuk sudut a dengan garis
normal bidang F.
u*
= Jdr
cos d.y
=
p coe o/yar
=
3
.o"
o.fyar
=
p.yo
cos c
cr.x
=
p co.s c/xdr
=
|
"o"
aJxdr
-
p.xo
cos o
ordinat titik-berat bidang.
Jxdr
*o
= =il =
absis titik-berat
bidang.
Gb. 3.1
26
Ini berarti, titik pegang gaya P
berirnpit dengan titik-berat bidang
yaitu
titik O. Jadi gaya yang
bekerja melalui titik-berat bidang
itu menimbulkan tegangan merata
sebesar:
ffi
atau
i'
Khus'us, apabila P bekerja tegak-
lurus F, maka tegangannya menjadi
tegangan nozmal o.
Penggunaaw Batang bersumbu lurrrs
ditarik
(atau
ditekan) dengan gaya
M=
v
ro
.,[ae
cos
Jyc
=
F
I
!
I
,\
\
1
L Z
g
i I
I
p 1 T ) t
u E P q o c r a d r J r P r P p
T p
' T u T
u P 6 u a p
? P d u a 1
g
u : E p
V
6 u n t n P n p o t
T r E p
q n E [
-
o
P / ( u l E d e p : a 1
q s g e s
' 1 e d e 1
6 u e , : n : 1
'
f s u e r u p p r e g
> J e p T f 6 u e I
u e q e q r u a d
l r q a s T p T U T
3 u ? r E e g g
- l v w u o N
N v 9 N V 9 3 l -
6 t r n q n q : a g ' r e n f
p I p 6
u p 6 u e 6 a d
d n : g n c 6 u e I
l e d u a f - ? p d u a l
e p e d
r { T s E r r e , { u 1 n 1 a q a s s E l e
T P T T S E H
1 p ; r p s e d s
n P ? E
J f f P f e J
6 u e f u e d
t ' t ' q $
e p e a {
1 a ' i
+ o T = T
o ? .
=
? v
U E
q a T o q s E l E
T p
s i l u n J u e p 6 u e a e q
u P T e p
r p d
=
o ( { T r E u a u
T u T s
T P )
d
T p u [ r o u
u e 6 u e 6 a X u e { T n c [ u l T u e u E > [ u
, s T r a u a s
e [ : a : 1 a q d e 6 6 u e 1 p
d
s u e : P x
' u p 6 u e 6 a 1 u e 6 u a p
T s u e u p 1 ) e s
, T p P r
' ( u c 6 > r l
= | - . 3
'
{ l =
t a l
i
z - L T v d J
; t 4 - g 3 & L
l e 6 e q a s T e u a t T p
6 u p I
, , = f f
=
, O ,
: s n u n u r
" E 6 f f 5 p
i i l
- s p t n T T p
l e d e p T U T
s P ? P
1 p X e d e p u a 6
' g 6 u e + e q r r e q e q
1 e r { u a 1
s n T n p o u u e 6 u a p
_
{ T f e q r a +
6 u T p u e q r e q
: u e { P ? E ) t P l p t
q a T o c t e l e u
' 1 e I u a : 1
s n f n p o u
=
f ,
r , r p : E s e q
T E { E l r p l r
E 1 p { P { T t , 6 u 1 e q u e q e q
1 e t r u a 1 - 1 e ; 1 s
e p e d 6 u n ? u e 6 : a l , ( p
' g 6 u e d r e l s E n T u e 6 u a p , t T T e q z a l 6 u T p u p q : a s ( c
' 0 , 6
, p T n u a s
E u s l c q 6 u e f u e d u e 6 u a p s n : n f 6 u l p u e q : a g ( q
. ( { T r E l )
6
e r { e 6 r e s a q u e 6 u e p
s n J n f
6 u 1 p u = q : a g ( e
:
( s E 1 P q
n a e n a a s : e 6 5 u e 1 e u
{ e a
p r l r e T a s )
l e d e p : a 1
n ? T
6 9
r p s a q e s ( u E 6 r , t p g u p d : a d
T u T s T p )
6 u e f u e d u e q e q n : a d
' e u e 1 - e @ a r a d
6 u e I a ) p o H u e e q o c : a d
? n : n u a ] l
' ( E ' e ' c p )
d
: r E a q a s
u p 1 e n { a { r : e 6 u a p s r r ? u a s e r e c o s > 1 1 . r e 1 1 p 6 u e , { ( s T ? E r r s T r d 6 u e X e q ; d e l a a
g
6 u e d u e 1 s e n l u e 6 u a p
7
6 u e f u r a d a s s n : n T 6 u e ? e q t 6 e 1
1 : e f e l a d u a
E [ ! x
r x o o H w n r n H z ' t ,
' s f r ? u a s
f E u a o u
e 6 r 6
l n q a s T p
u p T { T u a p e r ( p C ' 1 6 e [ : a 1
r { E r p
T l m t T 6 u a u
u e : [ a u e u n E ? E
r T i r e u a u )
g
=
s
r ; E b q a 6 R l e r a r
r s u r r o u
u e 6 u e 6 a t
T n c g u 1 ?
, : t o T B q
6 t r n C n H r p a ) t
l r e p
q n e f d n > 1 r o 6 u e t r
g
s e n l u e 6 u e p
6 u e : e q a s 6 u p d r u B + n ? e n s e s E p E d
.
( u T e T E u r P s
n l e s 6 u e 1 e q 6 u e d u e l
l e r a q . { T 1 T ?
u e : 1 6 t m q n q 6 u a u 6 u e t r s 1 . r e 6 n E X e )
e r l u n q u r s
i n : n u a u
e [ : a 1 a q 6 u e , {
6
z - l ' t
z ' t ' q 9
3.2-3-4
ambil bagian tengah batang yang ujungnya Eiberi tanda.
panjang
antara
kedua tanda ini sepanjang s, dinamakan panjang ukur percobaan,
^s
o
c=/l
"
-d
E
Besaran EF yang berdimensi
tkgl
disebut faktor perLawanan terhadap
perubahan panjang. Ol-eh karena yang penting ialah besaran e, panjang
s tidak mempengaruhi
(tetapi
makin panjang s makin panjang
As
pula
dan makin seksama pembacaan
As.
Di bawah ini diberikan daftar nilai E(kg cm-2) untuk beberapa bahan:
Nilai E beberapa bahan bangunan, dalam kg cm-2
Baj a Besi tuang
Tembaga
Kuningan Brons Kayu Beton
2
,10.
lO6 I,r.106 rr2.1O6
6
IO- 8,5.10s 10' 1
,4.I0
s
3.3 KOREKSI
Sebetulnya beban P bekerja secara berangsur-angsuri
11
=
-
kali, dengan angsuran sebesar dP tiap fcafi
(I
Panjang batang semula
=
Lo.
P;;;-";";"rr-"" pertama, menjadi u" *
$i
l"
=
n,"(t
Pada
"angsuran"
kedua, menjadi .Q,r(, -
#r)
=
.t.(1 *
Pada akhirnya, setelah "angsuran" ke-n, menjadi:
/ D \n tt ,r t*l--rl l=
I
.c,
=
r"(r *
#)"=
s.[(r .
k)=]*=
ro.eff= e..uE= ro.""
e
=
bilangan Napier
=
2,7Lg2g182g459.... dan.
=
f,hanya
bilangan
pembantu saja,
jadi
buka"
*
.
Akan tetapi di dalam praktek selalu rumus Hooke yang biasa digunakan;
g"
=
!,o(t + e1
=
.0" (r
.+
il.
= -in
(r+.i-rr.)
^-
-
t /r'
\{
3.4 DIAGRAM PERUBAHAN PANJANG ATAU DIAGRAM O
.
UNTUK
BAJA
(G8.3.4)
Hasil pengukuran pada percobaan menurut Gb. 2.3 sampai patahnya
batang,
dilukiskan seperti cb.3.4, yaitu e sebagai absis dan o sebagai ordi-
nat
(diagram
o - t:). Bagian pertama, garis oA berjalan lurus menun-
jukkan
bahwa e betul berbanding lurus dengan o atau sesuai dengan
hukum Hooke.
Ordinat titik a me.lukiskan batas proporsi yaitu o yang bernilai lebih
kurang 22Oa kg cm-'. Mulai dari A, bertambahnya e lebih cepat daripada
berstambahnya o; mul-ai dari B perpanjangan berlangsung terus meskipun
o tak bertambah, baja mulai meTeleh. Kemudian tegangan bertambah
sampai titik C dan turun lagi hingga batang menjadi patah (titik D).
2A SOEMONO, TEGANGAN 1
anggaplah
dP\
=
F-*
o/'
p\
*
"EFi
=
Lr'
P\2
-t
nEF /
6 Z
- l V n U O N
N V 9 N V 9 3 t _
I ' t ' 9 9
' u E u n 6 u e q
e ^ u q o > 1 o > { r e u a 6 u e u u E u r e 6 u e I
l n t u n l a d
r - r a q u e u e l : o s e l e d u 6 u e d
T T S e q
r l e l a p u a u r d n > 1 n c n 1 t u e d e 6 6 u e
1 n - r n u o u
u e 6 u n l r q
f T s P q
e 6 6 u r q
' u e
- e q o c : e d
T T s e q - I T s p q
s p l e u e { r e s e p
- . r o q
u { n 1 u o 1 T p
T U T
g
T E T T U
u P p
: s e 1 e q n l e n s a s q e i v l p q
T p
o
P u r E T a s
d e 1 a 1
g L I e T o - q e l o e s
1 p e [ ' n > { e T
- r e q
e 1 o o H u n { n g d e 6 6 u e r p e z l u e s e l q
' u e Q u n 1 1 q
u e { q e p n u a w
I n l u n
t d p l a J ,
o
=
o e p e d
l e d u a > { - s n T n p o ,
= t = " ( ; E )
' n 1 1
o
e p e d
e 1 e f , - E l e J
1 e z { u e 1 - s n T n p o u r l e b e q a s
u P { r l r e T p q a T o q E
=
' 6
6 1 u e . r e s a g
' o
r '
. o
T p T r u
n l p n s
{ n 1 u n
3
-
o
r l e : 6 e t p e p e d ( 0 6 + ) 6 u n 6 6 u r s
s t r p 6 s u e 6 u e l
T + r p r a q
r u T
p n q p q
l e d e p : a 1
g : g ' q g e p p d ' n { E T r a q
{ e p T f
a { o o g u n > { n q n e l e
' e . r { u T B S T l u
d e l a l
1 e 1
6 u e I
' ( o )
: s 6 u n g :
l e 6 e q a s
f f ,
=
"
: r e 6 e q e s r s r u r J a p
T r a q T p
r u r
p { p u r , n l T
u e q e q ) t n 1 u n
l e I u e > 1
s n T n p o u
T l J p
u e ) t e p e 6 u e u n p u B 1 T ) t e { T 1 ' ' ( > t T : e + u e 6 u e 6 a 1 u e q E u a u n d u e u
1 e 1
6 u e r { : e 1 a 6 u e q e q n l p q
' u o 1 e q )
u e { a u a u
I E J T S J o q o e l u e s e r q u e p
, 6 u n 1 6 u a 1
s 1 : e 6 e d n : a q 3
-
o u e : 6 e 1 p
l e d e p r e l
u p q p q u e l e d u e q a { e p p d
' d e q a q
T B T T U - r a q
g
T l r e f , a q
, s n : n 1
u e l e f : a q 3
=
o
r x e . r 6 e 1 p e 1 1 f
' 3 g
- =
3 r l E l P
E
=
=
f T s e l {
o
( s n u n r
' T s I P J l u o > {
e d u e q
1 d e 1 a 1 ' q e 1 e d
u r n T a q o s I { a T a T a u u e q e q e 6 n [
' T p p l
u e s T { n T u e 6 u a p
6 o 1 e u e 6 u e , { u r B : 6 e z p
l e d e p r o l
' u e u e { o 1 l p e [ u a u { T T e q T p
> 1 1 : e 1 - e . { e 6 n r { T c
u e 6 u e 6 e 1 n p ? e q a r a
7 a w
u e a u e o a ?
? n q o s r p s
u e u e r ' { i " 3 l 1 i ; t : I i l z ' r ^ ' r = l i J : ;
.
( 1 s : o d o - r d s e l e q >
1 e d u e 1
s P f e q ) . r e s a q E u l e s P r T { - e r T ) t
T E T T U
r e r { u n d u a t u e d u e n p a l e u a f , E {
,
u p I > [ n p E - - r n d u e c y p
T U T
u p - r e s a q P n p a {
1 1 e 1 6 u 1 r e s ' y s . z d o z d
s e q e q u e 6 u a p
B p a q . r a q
7 e f i u e 4
s e f e q t m d 1 1 s a 6
' ? n q e s J a l
T s ) t E f 1 u o > t
u e l l e q e E u a u
T r q u r p s ,
f
f O e C - T T S p r {
1 n - r n u a u T T q u r E T p
q e l e d u e 6 u e 6 a 1
. r e s a q
, E I u u r r z e T
1 d e 1 a 5
' ( f ' g ' q 9
e p e d
, d ? e r { T I )
q e l e d u n T a q a s
6 u e d r u B l u P 1 r c a { x a d n 1 1 e . d
' 1 s
- { e r X u o ) t
r p e [ r a 1 q e l e d
4 e d u e 1
e p e 6
' o
{ T 1 T 1 + P u T p j r o
r { a T o u p > t s T { n T T p q e l e d - u e 6 u e 6 e 1
l p e g
9 - ? ' t
l e d e p r e l
g ' g
l e s e d
u E T p p r o
x v o t l
3 - o )
w v u c v l o 9 ' e
, ' t ' q 0
3.5
Bebetapa cantoh
a) Kita akan membandingkan hasil hitungan menurut rumus Hooke dan
rumus l,
=
l,oe"; di sini e hanya berarti
$
l"ut
bukan perubahan panjang
relatif menurut rumus Hooke.
E
=
2,10.1010 kg cm-2
i
o
=
i
=
rUOO kg *-'
Dengan rumus Hooke .
=
$
=
0,0007
i
L
=
.Q,o
(1 + e)
=
110007 [o
et
=ao'ooo7
x
1rooo7.
b) Dua batang AC dan BC sepertL Gb. 3.6 diberi beban vertikal.
Masing-masing batang menahan gaya normal tarik
|
"..o="=
cr dan dengan
demikian memanjang relatif, . = L = I .
P
:
EF 2'
EFsin2a
CAr= CB'= As.
gg,=
-cA- =
t"
=
l-3 ..
".
S].nq S]-nO 2EFsin"A
A
^,
C'A
r
es cotg Acr
AAr
(I + e)s
= ;--=-
cotg d
=
e cotg a
I+e
Biasanya e
<
01001
jadi
Act
<
0,001
cotg o boleh diabaikan.
Kejadian khusus: batang AC dan
batang BC saling membentuk garis
lurus mendatar, sedang C dibebani
P
(Gb.
3.6).
Ini mengakibatkan terbentuknya
sudut Acr antara batang dan garis
datar.
Gaya batang:
--
P
-
P
-
sinAa 2:'gLa' Gb.
3.6a
s
=[secAo=l
=
l. +A,[
.I
A[=s-9"=1-9-
2
ts3Aa=Ph-,r--
lurus dengan P.
*n(t *!w'l".)
tg2Aa
=
P+ rr tg Aq
g
tgAo
=
e.
f[4
yans berarti tidak berbandins
Gb. 3.6
c) Beberapa batang prismatis dengan luas tampang berbeda-beda serta E,
menahan satu
gaya normal tunggal
yang sentris
(Gb.
3.7).
Gb. 3.7
30 SOEMONO, TEGANGAN 1
P
Or =
i-
i
EI
=
P
or={i z=
-2
o1
Er
o2
E2
tg2Aa
T T
I
o , { g
- = A D
d
s
- o
. I V W U O N
N V C N V 9 ] 1
6 ' t ' q 3
I
' d o
z
q
^ d
'
T
' 7 .
. r d ) . " ^ / ! )
\ r / e \ d /
=
( r { v ) p
. T
d
o
, q . { ( f , )
= ,
l q / ' : . r ( - q g : , {
O
q e / Y l p q
1 p
z { q n e t a s b u e d u r e l s e n T - d
' u e l r p q e T p
p p u a q
l p . r a g
. 0
J T 1 > [ T J
- > l e c u n d t T 1 T 1 { e l a T
n T n p u e { n 1 u a t r
' d
-
s T f , l u o s u P q a 8
' q
-
E p u a q r 6 6 u r 1
,
P g
s e 1 E u e p r q
s e n T
,
q J
-
q e a a e q n e l e s e l e 6 u e p - r q
s P n T
. s r r ? a u T s
> J e 6 a 1
, 6 u o 1 o d . r e 1
? n c n r a > {
n e l p s e u T T
{ n l u a q . r a q
e p u a g
( c ' e ' e e )
u n r v u r r v u v f , t s H v g n u 3 g c N v d w v l s v n . t [ e
X 3 3 =
7 V
. ? e g
= E r v
F
,
1 1
t ^
. _
=
5
r o
+ t d + r d )
' ' " 6 ' ,
= ' ' 6 v
Z -
L - - - ! -
=
z 9
{ z d
+ t a 1
'
' T
"
= t t r v
T *
=
T 3
l - , 9 =
T 9
' i I
T . r T p u a s l P . r e g
t , {
o
r r t
o
6 a l
E o
( t a
z -
J l . 7
5
?
- o
T _
,
t l 1
. T
u e > [ r P q p T p
s t u l N t s v A N v n w l s
t d v l l t
( e ' e ' e e )
d v t t l x v o t r e N v d w v l s v n l N V o V A V o 9 . 8
' e f e s u e l e > l a p u a d
f e J T s . r e q
e X u e q s e l e
T p
u e 6 u n l r q
l n . r n u a u
T T S e H
. e , ( u u 1 e 1
e 1 6 u e 1 e q n l e s
u e q 1 1 e : e d 6 u n [ n e p e d
1 n 1 e q 1 e d a 1 { e p T l
e 6 n t
l p e t
6 u e 1 e q 6 u n [ n r r e p
( 6 u n [ n E u e p r q e p e d : e s a q . r a l
- x e q e 1
q n e [ a s 6 u e . z n > 1 q T q a T ) q n e f d n > 1 n c
6 u e d 6 u B d u r e l e p e d
T n l a q
e r ( u e q r u r
, e u { u u r n l a q e s
l n q a s r p
r { E T a l r l . r a d a g
' p l e r a u d e 1 e 1 u e u n s n s q n r n T o s r p u e 6 u e 6 a 1 u e l 6 e q u r e d d e 6 6 u e T p
T u T S T C
. 7 3
C -
t ? t .
+ ' . 6 ' s +
1 . d T g
=
e ? V
+
z . 6 V
+
T ? V =
" d V
t -
e
-
t l F - , r l I
. _
=
- 3
!
-
=
" O
t o d
8 ' t ' q 9
r r l
- n
L - 9 - 9 ' e
3.7-8-9
Ah=
D)
d(ah)
=
#vn
D
i'+uo
YaY
r"
ya
i'
(serau
*=t
{ffi
Gb. 3.10
3.8 GAYA BERUBAH BESARNYA SECARA TERATUR, LUAS TA'IAPANG
TETAP
Sebagai contoh, benda prisma
ber-
diri sebagai akibat beratnya
sendiri
=
G. Tampang sejauh y di
bawah bidang atas menahan gaya
tekan sebesar n
=
#".
PG
o=F-=Ff,-v.
d6h)
=9dy=
h
.
I
-
lG
Ah=
f
d(Ah)
=
#E tv
dv
=
; #-h.
Dapat dirafsirkan sebagai barang
6-'o
sepanjang h ditekan dengan gaya G di tengahnya (titik
beratnya).
-r
lv
fo,
q_
EFh
3.9 LUAS TA'YTPANG DAN GAYA BERUBAH SECARA TERATUR
sebagai contoh, benda seperti Gb. 3.1r berdiri sebagai akibat berat-
nya sendiri
=
G.
'Jika
benda diperbesar sampai titik o, beratnya
menjadi Go.
^33
tbo -
b, I Go
= Ya
.
yb.
3
v_
Gr= Go- G
=
t
Co berarti berat tambahan benda.
v
Berat bagian benda di atas tampang F terdapat:
333
n
=
L
Go
-
G,
=
LG"
-
+"o
=
*tv,
-
vjl.
Y5
yb
yb
y;
^2
F:Fo=yzryu
Go/
t"
r"
('
P
A=-=
F
v2
i
F=toF
I :\
o
-
7 "^),
t
=
;-
32 soEMorlo, TEGANGAN 1
; d(Ah)
- edy.
E E
"
, E g
( - )
z ?
- . , r t l -
=
( - )
' T
( + )
' " 6
, E g
=
s
J S
- =
V
e x y
q n e [ a s ) t a p u e u a u r
T T V
r { n P t a s 6 u e C u e u e u r
. l V W H O N
N V 9 N V 9 3 J .
u e r 6 e g
u e 1 6 e g
s c
, :
' q e q n f , a q
1 e 1
d e 1 a 1 " d
=
V 1 e : e [
u p p
d
=
6 1 * V
6 u e p a s
g
- r p s e q a s e , { e 6 q e l o u p { a p a 1
9 3
u e t E e q u p p
v
. r e s a q e s e ^ f , e 6
q a T o
{ T f , e g a 1 O V
u e 1 6 e g
a S T p
u e p
V
1 p
e X u u e 6 u e b a d
T s { e a . r
q e > l e d e r a g
' V r { p n e q
T p
r t
q n e [ a s
3
r p 6 u e 6 a d : a q 6 u e . 6
p ^ f , e 6
u e 6 u a p s r . r l u a s u p q a q
T f , e q T p
, g
u p p
V
p f i u 6 u n [ n
e n p a > { e p e d 6 u e 6 a d 1 p 6 u e d E u e X e q ( Z f ' t
. 5 9 )
' q o ? u o c
l e 6 e q a g
' T s e u r ; o J a p u e 6 u n l r q u p { n T r a u a u n 1 u a l r a 1
{ p 4
s r 1 p l s
T e o S
n l N l l u r l ) r v l s [ v r s l v o s o ] ' e
. . . q . t g
z
- - 5 -
=
' 9
u e p r {
,
q , {
,
r g
u e l e p u e l e l e r { u ; p
+ e d e p 1 l s e q l p e t
q V J O
=
e J
s n s i l { ) I
o a r {
-
o . { /
,
_ : : J r _ : J '
,
=
q r {
h /
/ q d
\ " ,
*
! i . , A .
' )
o , { s z
q -
( q d
+
q ^ t r (
+ ' ^ )
q - - -
- z z . d a c : U V
-
: E : - q - ; E ; - -
q *
-
- 1 v
g = * 5 = o g
, I
t
q r {
-
, q ^ \
-
. o g
- - - - - ! - - =
" C I F
- f l
=
t 9
-
o g
= 9
( , { - ' x ) \ I l
' t
t
( : $ .
f r ]
+
r ) u ' # =
I
q x
E
Q o r - o x ' x * ] x )
( t l z
-
q ^ n ^
+
o x )
( o r t
-
t r { )
Z Z
( q , {
+
o o : o ,
-
I n . ,
, " { u " ; ' z
r [ ' t
' q 9
q J
' ^ [ " x
j
+
x ! l
c ^ L e
I z T J
i . ' ^
^ n ( l o i - ^ ) , {
q ^ q d g
- =
o g
q A q J g
- = 5 - =
q v
o x ,
( q
-
o x )
=
\ . 1 , U
=
Q , { ,
o I
r q
-
q x
= P ^ , r
( #
t / . . )
Z
" I
-
9 x
( - ^ Z - ' ^ d ' t r 1 " t r ; . d 9
a
( q r { + q x t t r a t t r ; q
, 7
Z
q . [
o , { g z
7 . _
q o g
l x - ] s s z
_
" : )
0 l , - 6 ' t
3.10
Gb. 3.12
A
F
A.Q,.
+
AL, =
o
Alr =
(P
- A) S2.
9., P[, P[,
A
=
P
\q=
-[-t
B
=
J-
Jika arah kerja bahan diputar 90o
(jadi
tegaklurus AB), menurut
hrtungan statika terdapat:
P[,
_
Plr
A-
z
danB=_j.
!. 9.
Hasil- ini sama dengan hasil di atas
(A
dan B sendi). Soal diperluas
hingga menjadi balok AB
=
.[ dengan
EF tetap bersendi di A dan di B,
dibebani dengan beberapa gaya seper-
ti terlukis
pada
Gb. 3.12a.
Gb.3.12a
Jarak dari titik pegang gaya sampai A di sebut a dan sampai B disebut
b, disertai nomer petunjuk (index) yang seurut
(jadi
ar dan b. untuk
P, dan seterusnya). tiap gaya diuraikan ke dalam komponen vertikal V
dan mendatar H,
juga
dengan index yang selaras
(P.
menjadi Vr dan H,
dan seterusnya). Reaksi tumpu A dan B
juga
diuraikan ke dalam kompo-
nen-vertikal dan mendatar
(Vu; H.; Vo; Ho) dengan persetujuan:
V", Vt ke atas positif, H., Ho ke kanan positif.
Dengan menggunakan hasil di atas terdapat:
v"=|{vrb,*vrbr*Vrb,
uo=|tur"r*Vra2+v3a3
Hu
=
!{H.b,
- Hr.b,
-' H4b4)
,o=|t".ar-H3a3-Hnan)
Kejadian statis tak tertentu
juga
terdapat pada gabungan beberapa
batang. Sebagai contoh, dua batang sama panjangr
(l)
tetapi dari bahan
serta luas tampang yang berlainan, bersama-sama
memikul satu beban P.
34 soEMoNo,
TEGANGAIi 1
-
vobn)
= )W,
u beban positif ke bawah.
-
vnan)
= rG
= zFb, H beban
L
-.Hu
og.
positif ke kiri.
9 e
( t t "
+ r n ) z d * t . t a )
, ( t . t u
+ 1 e n + z n 1
r a )
,
t , . { g
- O = . 7 U E p
t t
- I V ] ^ I U O N
N V C N V D f T
t ' t z
+ : = v
- u d
+ ' d
= s
t
c n
4 z n
* I n
= V
n 3
- =
Q =
T t . , ' d
+
1 n 4
z - - I
z
- j I E
. r A S
" f I
=
-
! ' f t
=
-
' T
' x '
' f " ,
t u
-
o , +
T
' . )
t d
q P T u p { e u e N
t . E g
t ' d
( v
-
t a
+
t a )
t J E
v
z t r v
+
r x v
g - = ' d V
o =
' d V +
t , { g t , t r g
E t r ( v
-
' * , 1 , ' u
-
" " 6
( e r t ' e ' q g )
- J = -
z d
- ' d )
' T
r
v )
= z T y , - f g v + = r T V
t t
U
e , u r e 1 : e d
T P o s
u e s e n T . r e d ( ?
T e d S
q o l u o C
. 6 u 1 s e u - 6 u T s e u r
( g g ) 6 u e [ u e d - u e q e q n . r a d d e p e q . : a 1 u e u e a t e l r a d
r o l { B J u e 6 u a p s n - r n r 6 u l p u e q z a q e x e 3 a s n { e r r e q u p q e q u e l 6 e q u a d
l p e g
' T T o e { . r o 1 6 u p r {
o r { T T r u r a u . e 1 T X
' ( z o _
, I g )
u E { q e T o g . r e d l p 6 u e z {
z o
u e p
T o
e > { T [ " t a ' 6
u e > 1 n l u e u e u , { n X u n . r u l
. z _
' ' o ( ' r
* t a
* )
=
t o
l E /
t g
, ' E
=
z o
:
' g .
r g
z
- = _
n P ? e
- 3 =
"
o
t o
' d t g
+ - , { ' E
- - - - - ; - - - ; - -
t , . { t
E
( t ,
*
+ t . r )
= ' ' ' o
+ ' E t o
=
z d .
+ t d
=
d
T o
1 3
t l ' t ' q o
Z -
d .
,
t J t g
+ ' J ' E
. _ r -
- - f t "
o
=
c t
( ' d ' g
+
t . t r t g )
,
T J T E
= d
,
' d
' , t r ' g . r ' , t r t g = t d
r
t d
. ' r t
=
- r t "
' d E
' z 3
=
T 3
n e ? e
' T v = ' x v
' J . ' g .
z
r J r f ,
r
- - - = " d U P D
- =
- ' x
T ' a T T d
v
' e u { u > 1 e . , { u e q
p u r P S
' d
=
z d
1
1 6
6 u e p e s
z d
e n p e T 6 u e . [ u e p
T 6
' u e b u e b a q
s e q e q n 1 1 6 u e 1 e q
6 u e f u e u e u r 6 u e 1 e q
p n p a x
T n { T u r e u r
e u e l : r e d 6 u e ? e g
E n p a T
T u P q a q T p
u n l e q a s
0 t ' t
3.10
Gb.3.14a
Gb. 3.14b
-
ErF.a. + E3F3b
x=
b) Tiga batang yang sama luas
tampangnya, memikul satu beban
p
(cb.
3.74b). Bandingkan contoh
soal b) pada pasal
3.5.
Batang AD dan BD masing-masing
memikul S,
(sebab
simetris) dan
batang CD memikul S.
2 S, cos cr
* S
=
P
S.s,
A"r=tr+=DA'=DBl
c
A"=;F-; s=DDl
Titik D tetap menjadi titik tunggal
ketiga batang dan oleh karena ke-
adaan simetris, bergerak secara
vertj-kal dan
jatuh
di D', sehingga
DD'
= AS, sec d
=
As.
S,
SS
Jadi
J
s- sec o
EE
.'-
'=;p'
sedang
S
=
P
-
25. cos
q
dan s]
= s sec &;
z
Srsecd=P
-25, cos
(x.
p
cos2q
=
_____-__________
i
L + 2 cos-cr
""a'o
*
-
P
I
+
2.o='o
c) Tiga batang sejajar satu sama
lain dengan P eksentris
(cb.
3.74c).
Tentukan dulu letak garis-berat
r
pada jumlah
besaran EF batang.
Jarak antara r dan batang No. 2
=
x.
-
ErFla +
E:F:b
-
=
(ErFr + ErF, +
E:F:)x
=
x 2EF.
P
(li.hat
pasal 3.9) .
a=
"l
$=
2 cosa
dapat diketahui.
2EF
Keadaan ini dapat diganti dengan P yang
bekerja menurut garis
r atau
sentris disertai momen
=
P
(u
+ x) yang berputar ke kiri.
Akibat P sentr-zs
Ketiga batang memanjang sama.
eo
qo
o
Ar:
=A!.: =A0"r=\-l
= i2=
u
=F!, sedans si+ sl+sf
=
p.
E,Fr, ErFz
3 l
o
E,F,
o
ErFa
^
s, =156P;
s,
=5ffiP; S,
=
Sebagai akibatnya panjang batang
36 SOEMONO, TEGANGAN 1
d
r,)
o
o
(.r)
N
menjadi masing-maqing [''.
- I V t A U O N
N V D N V S : I I
. 7 V
=
l n e q
u 6 u [ u d f , e d
+ - r a p u T T r s
u e > ( a p u a d . r a d ' c t
=
^ u . r p s a q u p s r u r E r ( e 6 e n p a )
' 6 u e f u e u a u u E p > t T . r 8 1 u e q e u o u
l n e q
r s { e a :
' r e 6 e q e s
e t r u l t l e q a s u e p u e u E { a 1
u p q e u a u 6 u n q e 1 e 6 6 u 1 q e s
{ a p u a u l a u
6 u n q e 1
p u a . u P } i
u e > { q p q a s r p u t > 1 6 u n u r
T u r . r n u u p { p - r a g ' u t c s
o 3 t
= , O
u n r n l u p { p
' o n
. z e l n d . r e q . r n u
p > t T 1 '
e n l r
E p u a q e n p e { q e T o u e q e l T p 6 u p I u e 6 u e 6 a 1 q e > 1 e d e . r e q
o n
: e 1 n d 1 p : n u
E ) t T f ' " g
-
e r ( u 1 e t r u a 1 s n T n p o u u p p = J I { E T E p 6 u o s o > 1 . r a p u r T r s
{ n l u e q
- : a q
6 u e d 6 u n q e 1 6 u p d u e u e d s e n T ' q g
-
e r ( u l e d u e > 1 - s n l n p o u u e p
q g
=
l n e q
b u e p r q s e n l ' u c s 6 u e f u e d a s
4 e . r a 6 r a q
. r n u
' ( t Z ) o 0 9 t
d e { 6 u a 1 u e : e X n d
d e 1 1 e p e d r x r e J a q
T U T ' ( u r c )
s q p T e p e r n l u
l n e q
e p e d - r t 1 n
1 e . r e [
n e l e
p a a d g p n d s ' u e 6 u e 6 a 1 s p q a q B f , e 3 a s u e 6 u n 6 6 u r s r e q 6 u 1 1 E S n e l P
, 1 e d a 1 ,
p . r e c a s
B r { u . z n u r u e p
l n e q - e 1 e d a > 1
e . r E l u P
T p
u P ) t > l P l a T T p " d 6 u B [ u e d a s 6 u n q e ;
( P ? T ' t ' q g ) - r n r u u E u e { a $ ( P
= = + = * : = - 6 b t
x v
, 7 v ; 7 v
T u e 1 e t l p
6 u e . d
l n p n s
u e . r e l n d
f s
u e > p e d e p u o u r n 1 T q e p n s a s
{ ( x - Q ) d + x P + 1 x + e 1 } T s
( x
-
q ) i r
-
* t r
*
1 x
+ e 1
f s
( x + n ) 4
= t r r 1
=
( j r s r . r e 6 n e l e )
e
, t T T T x d e p e q r a l u a w o w
Z
L E
: q P T e T
V
e p u e q q o r o
' l s d
- =
l s
u e p
l s o
=
' T g u e > l l e d e p u e r u 6 u e d ( x
+
n ) d
=
( x +
n ) d
=
.
( x +
p )
( x - q )
- q )
X = E
( x + e ) : x
t , { -
g
T T -
, { E
=
t ? v
,
I
.
t . { t E
- J g
=
T " d v
,
I
c
- >
I
' T v
I
=
t s
I
i r v
, ? V
c t t ' t ' q 0
t s d
- =
t s
( x + e ) : ( x
I g D
=
r s
l l
E _ t .
' ( : T a e e a u l
7
- + :
=
, -
z * z -
1
- r -
t ?
- d = d
= ' x V
, ^ 6
' = o
=
t ' d v
. s r t s ,
' t 7 y u e A u o p
r a p u a u " *
, ! n . r = r 1 r . 1
6 s p t r u e p
f T y
U = S r r c 1
6 u e t r
, t 7 y
4 e , { u e q a s
6 u e l u e w e w
T . r T I r a ?
6 u e i B g
. f ,
S r . r e 6
u e p
e r { u s e 1 e g d a l e - r e 1 u e
g ,
6 u o 1 o d > t T + T a
r 6 u r 1 1 1 a 6 u a u . r e l n d f a q
V
P p u a q
' W
1 E q T T "
r e 6 e q a g ' s n - r n T d e 1 a 1 n e l e
. r n l u a T a u
{ e 1
n l r B r {
' e 6 6 u 1 q r a ?
{ e ?
n n e > 1 d e 6 6 u e T p
v
6 u n q n q 6 u a d e p u a g
( x + n ) d
=
N
L r a i l o w
] e q T r { V
0 t ' 0
I
A
3.10-11
Gb. 3.14e
MUR
_
49"
o'o
s
-9"360L
e^=
5;
e.
=
b
(tnueks
s untuk
-s
Il
'
"h F
-s "t
silinder dan b untuk baut)
O" oh
t"=E;--r-=E
bE-E
sb
P
+
;-;
= e yang mendapatkan
"l- u
P
E" F=
e.
+
Gb. 3.14d
besarnya P.
D
remudiln o"
=
fo,-)
dan oo
=
ft-t+l
e) Batang p"nggZrux (pTunger)
d"i
daLam siLinder
Jarak-kerja (stroke,
sTag)
= s.
Pergesekan
antara plunyer dan
silinder ketika bergerak ke
bawah
=
P, dan ketika bergerak ke atas
=D
Hitunglah radius engkol
(crank)
r
supaya betul menghasilkan jarak-
kerja s itu. Panjang batang
plunyer
=
[, Iuas tampangnya
=
F.
P, menimbulkan perpendekan
At,
=
DI
'r
EF
P, menimbulkan perpanjangan
A[, =
0
-2
EF
A.Q,
=
A.Q,r
+
A[, berhasrat mengurangi
jarak
kerjal yang ditentukan oleh
ked.udukan penggerak paling bar,,rah
dan paling
atas. Ini disebabkan
karena engkol berputar.
Jadi2r=s+A!,ir= (s +
AI,).
3.II AKIBAI PERUBAHAN DERAJAI
PANAS ATAU SUHU
Seperti diketahui, batang akan
berubah panjangnya jika
suhunya
berubah.
Besarnya perubahan panjang ini
(A,t)
be-rbanding lurus dengan panjang
batang sendiri .Q,, derajat perulcahan panas (C")
dan konstanta bahan
yang disebut koefisien atas faktor perkembangan panjang, di sini ter-
tulis ^y
Al, = t.^1 .L, sedang t > 0 pada kenaikan suhu.
Jika sebagai akibat perubahan suhu ini batang dihalangi untuk meman-
jang
atau memendek, maka batang itu menahan gaya menekan atau menarik.
38 SOEMONO, TEGANGAN 1
L
2
o
z
f,
m
F
6 E
' P x u s n r o ? e s u E p
u p ) t T r s e q 6 u e u r 6 u e . d
O
=
z t v
+ . t V
,
r ,
z _ z t z _
6 -
1 ' - r = - 3
t r t r )
=
' ? t s
= T I V
T -
z *
T -
J
= t
- , 1 ' I
=
1 3
! J =
z 9
l - i =
. o
t o , d - d
. d
r e s a q e s e d e 6 u e 6 u a p
u r E T e u r p s n ? p s t r E > { a u a u
p p u e q p n p a x
' r 1
1 e r ( u e q e s
n q n s u e > { T e u a > t
l u r e l e 6 u a u
s e l e 6 u e 1 e g
. u e 6 u e 6 e 1
s e q a q
6 u e 1 e q E n p a 1 n q n s n + p n s a s
p p e d
' ( e g t ' t ' 5 9 ) - r n [ n q u a u 6 u e q u r a l
- r e q
6 u e 1 e q . r a 1 6 u e d 6 u e 1 e q e n q ( q
' l u o b l V V e
= f , 3 = s
Z -
x
9 T 0 0 0 , 0
= t - , 3 =
3
9 E 0 O O ' 0
=
n _ 0 7 ' Z t
T ' 0 8
=
l ' 1 V
- , s
O Z O O O T O
= {
i u r o
? , 0
=
s , w
O Z
=
. 6
S
u e { n l u a X r p 6 u e : r e 1 e g
' . _ * , b > I
? L L =
z _ u c
6 > { e O I ' g l t , Z ' n _ o T
. Z , I . 0 t
- E 3
=
o
I
- r u c 6 > i ^ 0 I ' g T , Z = g
o T ' g T ' Z
=
g . ,
E _ 0 T ' z ' 1
=
/ '
j c
o o t
=
t 1
-
. ?
J 0
j - s
r , r = d * e 1 - q q e ? u o c
' u e 6 u e 6 a 1
p p e
> i E p T 1 e [ e s n q u e l s
> - - , ? V
E > { T 1 '
. s 3 =
o ! \ - , t ( I + - z a )
= T
= 3
s
, T V
' s
- 7 , t ( T 1
*
z 1 )
=
s
-
^ d V
= , ? V
' s
<
T , t " ( t + -
t + )
= ? V
' 1 d n > 1 n c
- u a u { e p T ? T p e l
u e : e 6 6 u o 1 e 1 e 6 6 u ' r q a s
1 6 6 u 1 1
n 1 r 6 a q n 1 T
: 1
e > 1 t t e d u u e 6 u
- e 6 a T
q e > 1 e d e . r a q
, - r n [ n q u r e u
r { p r e e > [ > 1 e . z a 6 - r a q s p q a q n 1 t
1 a i
d e 6 6 u e r p e > i t g
' T r { e T e p p
1 a . r
6 u e [ u e d 6 u e p a s
! +
l = A * = "
> { r e u n q n s
, l e B S
n l e n s a s
E p e d ' u c
T
s e p e j a . U r , " e p e d
1 a :
6 u E 1 e q E - r e 1 u e ( 6 e o ^ ) u e . r e 6 6 u o 1 a ; ( E
q o l u o 3
= f , 3 = O ! Z - 3
. l v t
l U O N N V C N V S : I I
e 9 [ ' t ' q 0
.
r
-
7 t J ' U
0 l ' -
\ d
^
\ J
'
6 u e 1 e q
f r
, ^
A
* v J ; : 7
- e * f f e @ *
r "
, o * - . ' , . - . -
' a > 1 o o i { f f i Q
l n . z n u a u
T U T
3 u e 6 u a p s p . r e T a s 6 u e , { o u e 6 u e 6 a 1
u p f e p
T p
r { p T T n q u r T l
, 1 6 u e 1 e q - 6 u e 1 e q 1 p
6 u e f u e d u e q e q n . : a d e > 1 1 f
1 , 1 , = T
= 3
" 6 V
' ? 1 t r
= T V
: n q n s u e q e q n : a d
0 1
l E g T ) t p
6 u e f u e d u e q p g n . r a d
L
,
\ ,
l r ,
r n
t u
p n
t t ' 0
. ?
r
3.1 I
c)
Tabung dengan baut-mur sepetti Gb. 3.14d'
Pada sesuatu suhu letak kedua benda tepat
(pas)
sekafi satu sama fain'
Jika suhu naik dengan to c, berapakah tegangan
yang timbul ? Tabung
berkehendak memanjang tetapi terhalang oleh mur. Jadi tabung menahan
gaya-tekan dan baut menahan
gaya-tarik, masing-masing
sebesar P.
A["
=
ysrr, -
d%
[; alr
=
y,bts *;ft[, A[=
=
Al.o.
P
y.t-." =Yot+
Selanjutnya, or=
P
%\
,
dan dengan ini P daPat dihitung.
DP
-
(+);
o.=i
(-).
rr
tb
Jika kedua benda itu terdiri dari bahan
yang sama,
jadi
Yo = Yu
maka
p
=
0 dan
juga jika
Y"
<
Yb Pada
t
>
0.
Tegangan
timbul karena ada perbedaan antara
Y
(atau
A0)
'
A?
A
Kemudian
AAri BBri
BBz
=
BBr. -
Br.B, = \
rti,
-'# =
AA2:BBz=a:b
(ffi - Yitll),
(t,tt,
-
H,")
=,
dapat dihitung o,
=
3
i
62
=
'l
tg
{
dan seterusnYa.
d) Kejadian seperti Gb. 3.75b.
Ungkit AB yang kaku serta daPat
berputar di titik O,
pada ujung A
dan B masing-masing dipegang oleh
batang AAo dan BBo. SetiaP batang
ini dipegang teguh pada ujung
Iawannya Ao dan Bo. Pada sesuatu.
saat, batang ungkit AB berbaring
mendatar. Bagaimanakah kedudukan-
nya
jika
suhu pada seluruh susunan
turun dengah toC, dan hitunglah
tegangannya di dalam batang
Peme-
gang itu.
Jika A dan B dibebaskan, ujung-
ujung ini akan turun
Yaitu:
AA.
= Y,
t.0r; BB
I
= \
zEL z.
Pada urnumnya /{A
,
I
se
r.
Pra
=
Prb; P,
=
P,i
P. 1,.
AA,
=
ArAz - ArA =
;;1i
- Ylt.Q,r.
P.l.^a
^t
+o
-
L
"
t2""2
E2Fzb
:b:P-terdapat.
I-
Pr.
E.,
-2
e) Beton bertuTang
(Gb. 3.75c)
Tampang bangunan terdiri dari.beton dan baja
yang bekerja bersama-
sama untuk memikul beban tunggal.
49
soeuotrio, TEGANGAN
1
Gb. 3.15b
T N
' T 6 P T
u e { e . r P c T q T p > t p f
T p e [
u r E T e u r E s
n l p s u p ) t s n d e q E u e u r
T U T
. r r q > t p . r a 1
6 u e z { u a u o d r u o y
. 1 - 1
s t : e 6 . r e [ e [ e s
u a u o d r u o > 1 u p p
I - I
s t . r e 6 s n - r n f
- > 1 e 6 a 1
u a u o d r u o l u e T e p u e l r p r n T p
n p o . r d
-
s p d . : r e s e q a s : n s u n - e u { e g
' 1 - 1 u e 6 u o l o d s n . z n 1 1 e 6 a 1 s 1 : e 6
l n . r n u a u
, s E J B
u e r 6 e q e p e d e [ . r a 1 a q
6 u e . d . u e q e q u e l T n s a : 6 u n l r q 6 u e u r
u e p
I - f
u e q p T a q u e l e p e 6 u a u B I T X
' . _ r u c
6 > 1 d
r { E T E p p
T p r p p . r
u p q o q u e p
o . r
q e T E }
6 u 1 p u 1 p n q u n s s n T p e u
. 6 u r p u 1 p
f e q e ?
e p e d e 1 e :
1 6 e q : a 1
d e 6 6 u e
- T p
r - I a T o q e e { e 6
' e d 1 d
u e l e p s n r p e r
' l V N U O N
N V 9 N V C f - L
9 r ' t ' q 0
o . r d = l
o . l d
= J .
u e 6 u a p u e > 1 6 u 1 p u e q T p
T T c a { 1 u ;
6 u l p u T p
T p q a l
p > t T [
u e p
, 6 u r p u r p
T p q e l
s n z n 1 1 e 6 a 1 e [ : a 1 a q
l e r s u a 6 u e l
e , { e g
.
( 6 u n 6 6 u r s - s r : e 6
l n . T n u a u r )
T e T s
- u e b u e 7 - e 6 e 6 l n q r u r l
e t r u 6 u l p u r p u e T e p
T p
e { E u
, e 1 e : a u
6 u e . d
1 q e 6 u a 1 { T ? T 1
r n r p r a u n e ? e s n r p E r
l n . r n u e u
q e . r E r a q )
T e r p e r
u e q e q u e r { p u p l u e d r d e { T c
( g t ' e ' s e )
s t d u e N t o N t o u l g v d t d z t ' c
' q o ( " , { u
+
q , q )
=
d
. u
=
( T
_
u )
T r q u r e r p
r u r s
1 p ' n 1 u a 1 { p p T 1
6 u e d - u e 6 u e 1 1 q
u e u a . r e { r { a T o u e p , T 6 e f u E > { r - l p p m u a u r
{ n 1 u n
' o o " . { ( T - u )
+
q o e , {
=
e o r - " . {
+
o o 1 ' a - q o )
=
= o = J
+
o o ] a
=
a
c d C ,
' - d
=
' J
=
o J
, U O 1 e q
o 1 1 a u s e n T
. o o , r - 3 - - = = o , 3 = 3
" E ' ' o
' o
- o
' 9 3
=
" 3
: T p p [
, 6 u p [ u p d
p u p s
> { a p u a u a u r
d p 6 6 u e r p u q p q e n p a X
o
. t l
" E
. u o 1 o q
u e 6 u e 6 a 1
( o 1 n . r q )
6 u e d r u e l q n . r n T a s
6 u p d r u e l s e n l
=
q g
: e [ e q 6 u e d u r e l s E r r f
=
s g
u e q a q
1 e X u e 1
s n l n p o u r
=
q g
t e [ e q
1 e r { u a > 1
s n l n p o r u
-
s g
: q e T T l s T
e d e : e q a q s r T n u e u e 1 r )
' e [ p s e > l o o H u ] n { n q s p ? e u e > { l e s
- e p T p
u e 6 u n 1 ' r q
,
u p > { q e p n u e u > [ n 1 u n
r d e 1 a 1
/
( d e 1 e 1 6 u e z I g
t e A u n d u r e u
> { e p T 1
)
a } i o o H w n 1 n q
T 1 n > l T 6 u a u l
> t E p T 1 u o l a q u n d r l s e 6
. 6 . 9
l e s e d
u e 6 u a p 6 o 1 e u e t u t e . d u l n l a q e s
z t - t t ' 0
-
q p
! e [ e q
1 p
u e 6 u p 6 a 1
- " o
, J
"
c 9 t ' t
' q 0
3.12
Komponen pertama
terdapat
Sebesar
pds
cos o
=
pro cos cldq,.
*.
Jadi K
=
2I pro cos cxdo
-
2
?ro
=
2Ti T
bagian pipa sepanjang I cm. rni diimbangi oreh gaya
masing-masing
sebesar separohnya, jadi
pro yang bekerja ke bawah. Gaya sebesar pro
ini beker3a sebagai gaga normal (di
sini gaya
tarik) pada
d.inding
pipa, dan
jika
tebal dinding ini
=
t, maka menurut anggapan di atas.
di dalam dinding timbul tegangan normal sebesar:
TPf.--2
O=:-=-:-J<gCm
tt
uraian di atas berlaku pula jika
arah p
dari ruar ke dalam, Hanya saja
sekarang timbur gaya-normal
tekan pada
dinding yang menimbul_kan
tegang-
an-tekan pula.
Juga hasil tadi berlaku apabila dinding tidak membentuk
lingkaran lengkap (CU.
3.17).
Pelajarilah bagian unsur DCE
=
As.
trp
=
pAs
=
proAo berpegangan di c yang akan kita uraikan dalam kompo-
nen T menurut CD dan CE, yang menurut lukisan terdapat:
0, maka
bahwa T terbagi rata,
rad.ius dalam. Jika b
di dalam dinding
(a <
=
pro kg c^-2. Kita ambil
cukup seksama apabila
!
cukup
=
radius luar dan r
=
radius
r
<
b) maka rumus yang
seksa-
T
t
Anggapan di atas,
kecil, di mana a
=
pada sesuatu titik
ma ialah:
O=
Gb.3.17
42 SOEMONo, ?EGANGAN 1
#
t
!
1
; PAS
^-z-
.1
san
t
A0
llo* \
\=;i;/
T
=
pro dan
.1
sr-n
t
^0
^'
(
b2\
",;
$
*
7/n
1.
(tegangan
tarik)
jika
p bekerja di dalam pipa
sebagai tekdnan dan
b2 /- a2\
o
=
--z
\I
+
-)
p (tegangan
D-a' r
tekan)
jika
p menekan dari luar
pipa.
Sudah jelas
o maksimum
terdapat di
tepi-dalam dinding (mengisi
r
=
a)
_
pr^
Ctan>-.
t
Dengan mengisi t
=
b
-
a dan
1
r
=
7(a
+ b) kita membandingkan
hasil menurut pendekatan
di atas
Ladi, yaitu
, =
?
dengan hasi] terahir ini.
,
l-
t v
. . I V I ^ I U O N
N V D N V 9 ] 1
: r { e T p r
t r o f u a u a T a
T e 6 n J r r l u a s
e A e 6 e 6 6 u r q a s
, B T . t . q 3
1 n - r n u a u
( p +
q ) +
=
" u
" r { T t +
= 1 e 6 n ; r . r 1 u a s - u e 1 e d a c . r e 4
Z
-
b
' ( r E e 1 T ^ e - r 6
-
5 ) .
=
p s s E u r
r e . d u n d r . u a u s p
d
r s T a s u e r r p c
. e . d u u e l e d a c e {
. 4 u E p,
S P A J
p x u s r u a [
l e r e q
, 4 .
, 1 e - r e 6 . r a q
6 u e . d u p . r r p o ' 6 u e d u e 1 s e n T q p T p p e p u
3 =
A
' - r T T E E u a u r
{ e p T l
e d l d u r e l e p r p u = r T e c E } t T I n 1 e 1 . r a q
= = * ,
- n t 1 r a l p . r " 6
u e r T e c e h u t t T e b u a u t u e q e d a c a l
l e g r > t v
' u o 1
T T F J 6 ) t
Z V , A -
r Z 9 . 0 T
=
S
' Z ? ' o
=
" r
3
6 1 t o g ,
=
o p
, . _ - 6 l
o f =
. r r p - u p u e { a 1
u r
0 0 T
=
d
' u r c
Z S
E
o p
l u r c
O g
=
p
e d l d u r e l e p - . r e g u r a T : u e b u e T y q q o l u o C
o p
! s o c
=
T
- o
Z '
- T
[ 6 ] r l
' S r e s a q a s 6 u l s e u r - 6 u 1 s e u r
, O
u p p
V O 1 n - r n u a u r u e u o d u o l
u e f p p e { u p { T e r n t p g ,
e X e g
.
( V A u e p
V S )
e d u 6 u n [ n e n p a > 1 e p e d 6 u e 6 a d
- t p
e r ( u e s e T q
, r u 1
> 1 o : 1 6 u a q u e r 6 e q s e d a l e , { u > 1 r : r e 1 . r a 1 r J p p u r q 6 u e r u
{ n l u 0
. o r s l i r a = ' o f u * Z r u ,
o z
T
9 o
l q f d
1
" p l
T
' ( i r e n T a { )
o n
- l u r s
o t d g
=
u T s ( P
- q )
o . r d 7
=
t , I - q J
=
1 ,
' " n
I
u T s e u f , d 7
=
' g ,
T
? =
D s o c s p o . r d r . " u i z
=
a t r ,
8 r ' E ' q c
u 1 s q o : d
? -
p p p
s o c
' 6 u n 1 t q
e 1 T {
J O
s 1 : e 6
l n . r n u a u
u e u o d u r o > 1
u e l T n s a u ' C O
T
u a u o d r u o > 1 u e p
) O / /
u a u o d r u o > 1 l u p l p p u E ) t T e J n T p
1 u 1
e r { e 6
- e r { e g
' u p T e p a > 1 r d e 1 a 1 e l n d s p " r d 7
-
g , p e r ( e 6
' u r e T E p
u e 1 6 e q u e q E T a q
e p e d u e p . r p n T q E . r E a > 1 s p " r d 7
=
6 p
e , { p 6 e [ : r e > 1 e q : e n 1 u e 1 6 e q u e r { E T e q
e p e d
' s e ? B T p
u e 6 u n 1 1 q
l n r n u a p
e d r d w e T e p y p u e y o > y b u a g ( q
' u r c
o ' z T T g r u e
l u c
a 9 ' 1 =
_ ! ! 9 -
=
f f i o .
+
f .
' O O Z > - - 6 ; = O t z - u c 6 > 1
7 1
= d
' w ) g Z n T n p r T s 1 e l e 1 r 1
o . r
i l u c g z
-
u r p T p p - s n T p e u
; e , { u 6 u t p u T p T e q a l
q e > l e d e r a q
,
, _ v )
6 X
O O Z -
g
u e { q a l o q . r e d
- r p
6 u e d e d r d u e q e q e p e d > 1 1 : e 1 - u e 6 u e 6 a 1
p ) t T f
. u r u
O O g =
E a l a r a f a u r e T p
6 u e p e s
'
( u ? e
Z T )
f , T p l u
0 Z T
u e u p l t a l u e 6 u e p J T e u e { r n 1 e . [ . u e r u . r 1 e - e d 1 a ( e
q o l u o c
u 6 , 0 T -
p p a q
O Z , O
= i a
, * r , 9
e p e E p a q
O T , 0
= ;
> i n 1 u n
, q o l u o c - r e 6 e q a g
Z L ' T ,
r
3.12
dTr
=
-2
dsv
FY
;-'F;
dan
z-
VI
2!'Y
-
sl-n :
sz
mt
- t-
uo'
, !"o
Y--
/
cos odo
9o
,%
zf dT'
p.rL-
- tg
Ir'
rni menimbulkan
s'=
---T-
cos
J
0o
cos o
=
2F"(
ts
*
o"
yang dapat disuperposisi-
S.umbu putar melalui titik tengah
gelang 0 dan berdiri tegaklurus
bidangnya. Tebal gelang t
=
b - a,
Iebarnya diukur tegaklurus bidang
gambar
=
6; y
=
berat
jenis
bahan.
Masa erementer: u* -
t'ds.'6'Y'
-
6't'Y'ds
. caya sentririgar-
s
kan pada pendapat di atas.
Contoh biTangan: Ukuran pipa seperti di atas yang mengalirkan air
sebanyak
Q =
400 liter sek-]
,
sedang Ro
=
150 cm; oo
=
45o.
E
=
*
n 0,50' *.'
=
o,Lg6m2i v
=
$ =2
m s"k'
Selanjutnyadiisi:
Y =
1,9= 10m sek-2; arl"=O,42.
Lapisan air setebal 1 m mempunyai isi
=
196 dm3 dan berat 196 kg.
1l
S
=
0,196.1.10.0,42 t
=
0,033 t
(tak
begitu besar).
.-
c) Gelang berputar
elementer 2
z
dp
=
pds
=
dml= 6.t.y.v
2 t-
o=6tv'.'
cIr^ 2
T=pr^=6ty-[kg]
-os
2ds
9:to
Gb.3.18a
2
Tv--1
o=fu
=Yi tkgcxn'l
d) Benda silinder pejal dengan rad.ius
=
R dimasukkan ke dalam gelang
dengan radius dalam r
(
Rr tebal t dan lebar 6.
Sampai berapa Co-kah
gelang harus dipanasi supaya dapat dimasuki benda
silinder itu?
Ini tercapai apabila r memanjang sampai )- R.
(1 + yt)r
=
R
jika y
=
faktor perkembangan memanjang.
Persamaan ini menghasilkan to
(C).
Kemudian berapakah tegangan tangensial di dalam gelang
setelah suhu
kedua benda sama?
R- r
_ /R-
r\-
E_L
=
t_ti..
L-rw-
-r\rl
T
=
6.6.t.
Tekanan yang dilimpahkan kepada silinder oleh gelang ialah:
Tot
h=-=-
E
ro6 ro
44 SOEMONO, TEGANGAN 1
s t
. . I V Y ! U O N
N V 9 N V D S I
. " o !
=
r X . , o
u I u .
L
P { P u
'
- *
=
o o
e > { T [
l e d e p - r e a
p O Z ' ' q D
l n . r n u e u r u e s T ) t n T e p e d
d
' 6 u e d t u e 1 u e n 6 6 u p 6 e z l u e p e
l e d u r a l
T p
l e d e p - r a 1 " { " o
, e d u u r n u r n
e p e 6
' ( q o z ' t ' q i l ( 1
z + r \ o o -
" " ' o
- -
\ P
-
- t
: 1 e d e p . z a 1 s d t 1 1 a
{ n l u a q
6 u e q n 1 r n T E T a u 6 u e d E u e d u r e l p p d
e
0 z ' 0
' q 0
t t t l r t t t i
' 3
x
p r
' o o E
=
o ' p 9 = x i ( 4 !
* { - +
z ) o o 3
=
o
r \ p
- p
" /
- T
,
: 1 e d e p - : a 1
6 u e q n 1 q e 6 u a 1
{ T ? T x 1 f , 1 " 1 " *
6 r 1 e d 6 u e d u r e l E p E a I
' :
=
" o e l e u r
, , {
=
E s p r q u e 1 6 e q r p 6 u e d u r e l - s p n T
p ) t T f
. o
> >
p
d
. r a l a u r e T p u e 6 u a p . r e p u n q 6 u e q n 1 u e 6 u a p 6 u e 1 e q u p l s r l i n T a w
t e 7 Z - - q 9
' u r p T - u T p T u E p u E T r c e > [ ] a d
r 6 u e q n l
l l t a d e s
6 u o z { u o > i _ 6 u o d u o > i e s
B . r E s e s
? e d u a x a s
6 u e d u e l s p n T u p r { E q n - r a d q E T E T
6 u e d u r e l e p e d u e n 6 6 u e 3
e N v d w v l v o v d N V n c c N V e
, t . t
' u P I n l u a l r p
l e d e p
6 u e 1 1
{ n 1 u o q
u e r { r r u a p u e 6 u e q
I I I I I I I i I
o
a ' -
-
a o g
=
J
- o d
- - e
L i / , I
o
" . { = C - t , E l O = t r
o o o = J , T i = +
r T
-
, { - ?
' c ' ? + ' I i = r ' r , . _ o r i = #
' d p , E , t
=
, { p o
' o ( J P
=
. { )
=
t r p ' J , ( .
+ o , {
' o
-
d p l a ? u p u p { e 4 q e l u r n [ e d e d n s u e ) i e q p s n r q
. T ] T p u a s
? E r a q
l p q T > { p l e 6 e q a s
u e u p > [ a 1 e 6 n [ u e q e u a l u
, e d u q e m e q
1 p
6 q n e t a s
6 u e c l u r e l
o -
J t
' ( 6 T ' ' q 9 )
t
= ,
r P s a q o s P l P . r a u u e u e { a ? u P q P u a u 6 u e t 1 s e l e 6 u e p 1 g
6 r ' t ' q 0
t t - e r ' 0
d v l r l v u v ) r s c N v [ s v l v l o N V N v x ] I N v l e v 8 w l d t ] ' t
3.ts
3.15 PERUBAHAN PANJANG KE ARAH MELTNTANG
(KONTRAKSI)
Kita kembali J-agi
pada batang
yang ditarik sentris dengan gaya P.
Selain memanjang
(ke arah P)
r'
terlihat
pula benda memendek ke arah
tegaklurus
p
(melintang)
r
yang disebut kontraksi. Ukuran melintang
yang semula
=
ao berkurang menjadi a
(
do.
Ki.ta menulis e'
=
L
yang bernilai negatif, sedang .
=
*
positif.
Jadi e' dan r berlawanan tandanya. Menurut beberapa
percobaan terdapat
er berbanding
1urus dengan e
(nilai mutlaknya).
Faktor
perbandingan lurus ini disebut kontraksi-modulus, m sehingga
hubungan
lurus antara e
I
dan e dapat tertulis:
1.I
er = -
:e
atau er
= -
VEr
jika
V =
I
.
mr-m
Bilangan, =
;
disebut angkabanding
Poisson
(Ratio-Potsson). Ukuran
rjadi: a =
""(,
-
*t)
.
Luas tampang
yang semula Fo menjadi:
/a \2 /, r \2
F1
-
t- | F
=
(1
-
:
c I F
'
\do/'-o
\-
i'/'o
F =
(r
-
:
e) .F
=
.m/'o
/- 2 zr /- 2 \
-
rr
-
a )F^
=
(1
-
-
eJFo.
m.,./_o._\-m_/
Karena e bilangall
yang kecil
(biasanya
--<
0,001), maka e' dapat diabaikan ter-
hadap satuan.
Isi benda menjadi :
r =
F.!,o
(1
+
q)
sedang isi semula
Io= Fo.Q,o'.
r =
G
-
*e)tr
+ e)Folo
=(,
-
*'
*
")r..
Tentu saja I
)..
Io, sehingga terdapat:
L -
2
e + e
)r.
l,
"fr
-'
a L).. o
m
1-l
fit
>27
2. atau v
=
il
\\s
7.
Jika benda ditekan, ukuran melintang memanjang, sehingga e' bernilai
positif sedang e negatif. Di sini tanda berlawanan lagi.
Gb. 3.21
Contoh
a) Benda
Px
"xyz'
ox
t**-
E '
e=-
"xy
C=-
'xz
I
m
I
m
prisma lurus menahan gaya nonnal P*
rP,
dan P".
o..=L ro-=n3
lzx-xy
ov oz
a=-.
"YY
-
"
'
"zz
E
'
E
yy
(kontraksi ke arah X akibat or) -
er,
(idem
akibat 6r)
,
dan seterusnYa.
i
,t.
&
&
Ir
rl
re.
rc
46 SOEMONO, TEGANGAN 1
L V
I V I ^ , I U O N
N V O N V g ] J -
t z ' t ' q 0
z t J J 3 / 6 t l
d
b a i
Y r
f f i H n
b
. g
=
u t > 1 6 u n u r
o g e > 1 e u
, _
. "
" ( :
- . ) +
=
' ( o
+
r o
+ * o ) ( n 7
- T ) +
' T > > 3 q p q a s u e {
L
- T e q E T p
' 3 . ' 3
6 u n p u e 6 u a u r 6 u e z { n > 1 n g
' ( ' s
+
d a
+
* 3
+ T ) " r
-
z ( ' =
+ t ) d ( r s + T ) x ( * s + T ) = r
( p T t r u r a s e p u a q r s T ) z [ x
_
o T
{ ( d o
+
* o ) n
- ' r } 5 =, T
=
A ' 3
+
* " 3
+
" ' 3 = ' 3
{ ( } o + ' o ) n - o o } 5 =
' 1
= * t 3 + ' 4 3 + { d 3 = 4 3
{ ( " o
+
^ o ) n
- " o } E
=' )
T
= ' * 3 + t r * 3 + * * 3 = * 3
9 l ' ' e
' 0
+
=
u T > { 6 r l n u r
u r > 1 6 u n u
9
d 3
+
* 3
=
e 6 n C
1 y
u e p
E u a x e { r { o T O
o r
o r
- = -
" r - r
r V
z z ' E ' q 9
n P l e
z ^
fl
MOMEN
LENTUR
4.1 LENTURAN TEGAK
Balok meientur disebabkan oleh momen.
pada
momen positif,
tepi bawah
memanjang dan tepi atas memendek, sehingga pada
tepi bawah terdapat
teganga.n tarik dan pada tepi atas tegangan tekan. Di antara kedua
tepi terdapat serat-serat yang
tidak berubah panjangnya,
atau bebas
tegangan. Bidang yang mengandung serat demikian disebut bid.ang-netraT
dan garis potong antara bidang netraL dan sesuatu tampang disebut
garis-netral
tampang.
Di sini kita anggap bidang momen terletak di dalam bidang yang
me-
ngandung sumbu inersia pusat
utama pada
tampang
(sumbu-y) yang
berdi-
ri vertikal, sehingga bidang momen
juga
berdiri vertikal.
Gb. 4.1
Menurut BernouiTl-:, tampang yang
semula rata, setelah melentur
(berpu-
tar-sudut) tetap tinggal rata. Jadi, perubahan panjang itu berbanding
lurus dengan
jaraknya
sampai bidang netral
(cb.4.2).
Jadi pada serat
sejauh y dari bidang-netral terdapat:
e
= Cyr di mana C = konstanta
(bilangan
tetap).
Tetapi mgr]}tf-qg_Hgghg,
_e "herbc4Q-i,19_*!r14rLq*dengarr
o;
jqdi
o
juga
ber-
_banding
lurus dengan y. (Hukum
Navier).
r
--=._-
\
o
=
J<.Y.1
-TElenlE'n'-tegangan
ini menghasilkan momen-daLam sebagai resultan, yang
besarnya sama dengan momen luar pada
tampangr. Karena gaya normal luar
pada
tampang tidak ada, tegangan-tegangan tadi tidak menghasilkan
4B
I
*
ir
t
iYo
I
,fl
T
!o)
-r-+--
6 3
u n l . N 3 - ] N 3 t ^ , l o t i \ l
' e d u 1 6 6 u t 1
? p r p P r u t
u e 6 u a p s u n T b u t p u e q . r a q ( M ) t 6 a s . r a d
{ o T e q - q o { o > [ ' u e > { e 1 e > {
e 1 T > { q a T o s
' T r T p r a q 6 u e . d q e > 1 r [
r e s a q r - I T q a T o u e p q q
3
,
q - q
? =
1 t 4
: 1 e d e p f , a 1
' T . r r p . z a q
6 u e d q
1 s 1 s
e 6
Z L : L
- 6 u 1 q a s
u e > p { p l a T r p q < q u e 6 u a p r b e s . r a d > { o T e q
p { T I '
' T > t T 1 r a ^ t i r p : e q
. r s e q r a l b u e d t u e l u E r n > i n e 1 1 t
l e d e c : e 1
6 u e X
' e z { u . z e s a q - r s e q a s T e T T U
- . r a q
e . d u 1 p . r 1 a u - s T . r e 6 d e p e q - r a 1 1
e 6 6 u r q a s u e T l t T u a p a s u e ) p { E ? a T T p
X o T e q
p l i T [
' . r e s a q
n 1 1 6 e q
{ e p T ?
o 6 u e r a 1
q E p n s
' s e 1 e 1 p l e d e p u a d l n . z n u a l a l
' ( . _ u r c 6 > t
O Z t
-
g g
n , { e > 1
' . - * ,
6 > i
O O S 1 - 0 O Z T
P [ e q
: e z { u 1 e s 1 u ) u p > { u u a > 1 . r J a t p 6 u e r { t q t q e T a u L { o T o q ) i P p T 1
u a r ? s r a
o E . d u r e s a g
o
u o 3
z "
T
-
M
_
I ^ i ' N
* a r 1 s ) t g
g
9 o
' M = _ e e l = * M = t M
( L
. , ,
z
-
e r
- P r
r r
-
1 \
. T
- q q 4 = * r = r
"
T
-
.
( T E > t T 1 - r a i '
' q 2 <
q
I s T s )
r I g u E . r m l n : a q t 6 a s . r e d 6 u e d u e f l . ' s n s n q ] f s n s P ) I
( - ) e p u e l . r a q
t g
u e p ( + ) E p u e l . r a q
q o
e r { u t r l p u a s u e 6 u e p
T p P I '
' ; 1 1 e 6 a u
T E T T u . r a q , ! e d u t s u e n > i a s u o ) t
l e 6 e q a s
q e q a s
' , u e > i e u a u l
. l p J T s . r a q
n E + E
J T l E 6 a u
E p u e l . r a q
1 e : 1 a u - s 1 r e 6
( s e ? p ) 6 u e . r a q a s u e t 6 e q
T p
u P p
] T l T S o d
( X n q u m s )
T e . r l a u
s 1 : e 6 q e n e q
1 p
u e 6 u e 6 a 1 - u e 6 u e 6 a 1 s T l e u o l o e r e 3 a s
' g r 1 1 s o d
p p u e l
T J a q T p
( I { e l y \ e q a { r u r s r p )
{ r . r e 1 f , o 1 1 d a 1
q e l e a > 1 r r { e > 1 1 p
s e l e - t d e 1 u e u e r , r e T . f , o d - u a u r o u r
=
t '
=
" *
q e r v r e q - t c i a l u e u p / v l e T t a d - u a u r o u r
=
T
=
o *
( f r + p 6 a u u e - r 1 s { a )
" +
= ; =
" ,
h I " A W
( t r + T s o a u a r l s { a )
*
= = , f o =
o o
' s p l e
1 d a 1
u e p q P / v l e q
T d e l T p
1 e d e p . r a 1
u a - r 1 s > [ a u e b u e 6 e g ,
' e I u 1 e . r 1 a u s r r p 6 d e p e q . r a l 6 u e d u e X
e T s . r a u T - u a u o u
u e { T ? f , e T p I
E > t T [
' {
^
=
o
: s r T n l T p
q a T o q e d u l e > 1 6 u t s
{ n l u n
*
r - ,
j l I = o
1 = r a W = x r > {
W
. 1 4
=
g p . r { , f > i
W
=
d . J p o J f
' X o T e q - n q w n s
T n T e T a w T e r l e u
b u e p p q n e l e > [ o T e q - n q u n s
s E l p r p
{ e 1 e T r a 1 T o u
} t T 1 T 1 u E p
1 e - r a q - s t . r e 6
= f P J l o u - s t r e 6
t p e p
' 6 u e d u r e 1
l e r a q - s T f , e 6
t n l e l a u
x - n q u n s
T l r e r a q T U I
o
=
d p X . f
n e l e
o = , { p t r - f > t
O
=
J P ' o _ f
' u e X f n s a r t e 6 e q e s
1 e u : o u - e l e 6
d
t ' ?
r
4.2
4.2 BENTUK TAMPANG YANG HEMAT
Oleh karena yang menentukan kekokohan balok hanyalah o yang ekstrem
saja, yaitu tegangan di tepi, dapat dimengerti bahwa cara yang ekono-
mis ialah mengusahakan supaya W. atau Wo tercapai sebesar-besarnya,
tetapi dengan penggunaan bahan sedikit-dikitnya. fni dapat tercapai
secara menempatkan bahan sebanyak-banyaknya di dekat tepi dan sedi-
kit-dikitnya di bagian dekat bidang-netral. Dengan demikian terdapat
tampang
yang pada tepinya lebar sekali dibandingkan dengan tempat-
tempat di antaranya.
Berhubung dengan itu balok baja yang menahan momen diberi bentuk
seperti huruf f, U atau z (Gb. 4.2).
Bagian yang berdiri disebut pe-7.at tubuh dan yang berbaring disebut
fl.ens atau kuprngan. Bentuk tampang baja biasanya disebut profil yang
dalam perdagangan diberi nomor. Umpamanya I DNP 40 berarti profil I
dengan ukuran tinggi h =
40 cmr lebar flens b
=
1515 cm, tebal tubuh
d
=
1,44 cm, 4l
=
2116 cm
(tebal
f lens)
F
= r18 crn2{ T*
=
292L0 cmai ry
=
1160 cma. w*
=
1460 cm3,
Wv
= 149 cm-
'
T
t
f
lul
r--J
Gb. 4.2
DNP
=
Deutsch Normal Profil.
persegi dengan b dan W tetap
Jika profil ini kita ganti dengan profil
-l
2
sama/ maka
i
b.40-
=
1460i t
=
5,4 cm
b
sehingga F
=
5
,4.4O
"*'
=
2I5 cm- yang jauh
melebihi II8 cm2 pada
profil
l, yang berarti tidak hemat. Bentuk huruf T
(profil-t) juga
tidak tepat untuk menahan momen. Sebab
y < y.
.
'a
w
=I
,*.
=r "a
ya
"b
yb
MM
oo=*oto"=4'
Jika oo
=
6
(yang
diperbotehkan), o" masih
<
o,
jadi
bahan tidak di-
gunakan secara efisien.
Contoh
Balok baja dengan profil-f membentang bebas dengan 9.
=
6,0 m serta
muatan penuh merata
n -
3l/m'. Tentukanlah profilnya jika
o
=
1250 k9
-1
1)1
c*-'. M,"r"
=
f
el' =
13,50 tm
=
1350.000 kq
"*-'.
50 soEMoNo, TEGANGAN 1
n 6 f o c
' l u c
0 6 0 T
=
l r l o - r d T a q P l
' r l u J
0 8 0 T
=
u u "
f
, u o
S
t r 1
u e 6 u a p
9 9 1
' d N O
: l e d e p u a u l
e 1 1 > 1
u p e . r P l u p r e d u e 6 u e o
* r - ! 9 i l
= ! o ^

0 0 0 0 s t T W
a - -
M
O r \ - - = O
' _ .
w
. { :
. p
6 r / s l \
- =
o
\ . r /
u n l - N l - t N 3 r u O U V
e 9 ' ' ' q 0
= 6 6 1
_ - K
, ' , ' q 9
t A
r { . z
. Q T
- =
X t q L
+
T
/ - Q r
6 1
"
(
. i ) -
, z
, C I ,
u *
( t ) - =
\ z t
-
, t r T t x
b f /
- \ - : -
'
\ " r /
. ^
/
I r
\ r * w \
-
=
I - - l l . = - l x
\ * r / \ n w i
-
r o r ,
b 1 ' { r -
) x
\ I /
, t r r .
. p
6 ?
( + . ) .
, 2 , ,
= ^
= ^
B 6 +
= n '
x
I
q
z =
. {
.
( e g - 7
. q i l
e d u l e s l u r
6 u r p . r o 6 l q q r 6 a s . r a d 6 u e d u e g , ( p
: q o l u o c
' e f r u y e T q n w r e 1 T u
T T q u e T p
r c 6 1 t u - r s r q
' X n q u n s u e 6 u a p g
l n p n s
{ n l u e q u a u
6 u e d g
r n T E T a u s n . r n T s 1 . z e 6
l e d e p r a ;
r
* r
U
= :
x n w , 1 * w
' 0
=
O L I P T E T
T p . r l o u - s r . r e 6 1 e . r e . [ g
. 0
l e r a q
) i T 1 T 1
'
T n T e T a u
p [ e s
n 1 u a 1 6 u e d
, T e . r 1 e u
s t . r p 6 r { p f , e u e { n 1 u a 1 e 1 T > i 6 u e : e 1 a g
i _ * r
. _ _ j _ r _
-
^ ^
,
x ^
x ^ w d * ' t l
=
r J r u = o l e d e p - r e 1
6 / x )
> t T 1 T 1 n l P n s a s
{ n 1 u n
. 0
u r s
w
=
r 1 4
u e u o d u r o > 1 u e p D s o c
W
=
* W
u e u o d r u o l u r e T e p e { u e ) t r e . r n r p u a u r o 6
' ( t ' t
' q 9 ) x
e u p l n
l e s n d
B r s . r e u r
- n q u m s
u e 6 u a p r c
l n p n s { n l u a q u a u r
( . r E l E p u e u r ) u a u o u - i r o 1 { a ^
. T p { r 1 . r e A
T T q u r e
e 1 r > 1 6 u e [ u p p
,
p t u p ? n - p r s . r e u r
n q u n s 6 t r n p u e 6 u a u
{ e p T 1
u a u o u 6 u e p 1 g
e N o u t s N V U n l N t ] t ' t
t ' , ' q 0
s o 1
t - 7 , ' v
/M"
oa
=
lln;
.
lM
,
..r
n :l
"b
\ t-_z
\
=.bh
6
4.3
Gb. 4.5b
My\
5{/
=
.
M,\
*
tFn)
=
M, sin a\
--/.
/ o\ /M cos cr
[m/'\
n
.
ol I"1 cos0
bh
\-
h
\
6lM cos0 Msincl\
-c- -bh\
h
--J--/
*
6
/Mcoso, Msino\
-d =
ui, i-T-
-
r-i
Kasus khusus: diagonaT
Tetak men-
datar (Ct.4.5a).
hh3
tSo=O;.rB=-F
Msina
b
garis netral
tidak sejajar
b
(a'* *
tidak mendatar
vektor M.
bh
d-,
SIn0=e
_Md
b---
bh'
b
1.
garis
Jadi,
atau
cos 0
Gb. 4.5a
o"=#,(#.#)
=#=u#*,
Jika diletakkan dengan sisi h vertikal,
ooaks
=
6
MU
jadi
lebih kecil daripada
efisien.
terdapat:
hasil di atasr yang
berarti
^
_-6M
ekstrer -
a3
1+
I tetap
g
,a- terhadap sumbu
sebarang
(I, pasal
6.2).
Jifa ailetakkan d.engan diagonal
M
vertikal:
-M
b-=; O
=-
bh'
b
b) Tampang bujur-sanqkar bersisi a
(cb.
4.5b)
Jika diletakkan dengan sisi vertikal, terdapat:
j
ir
i.
t!
$
i
;:
;i
-M1
vekstren-
-
-fi2
T,A
lebih besar Iagi.
tg8=-tgo=-
netral mendatar.
d=+6
tgcl=
1;
jadi
\v;
a
c) ProfiL-Z (Cf.
4.5c)
Juga seringkali sebagai balok gording (Gb.
4.5c).
Tentukan dulu sumbu inersia utamanya, X dan
y
(I,
pasal
6.5) yang
52 soEMoNo, TEGANGAN 1
I
I
I
I
I
ip
I
I
T E u n l - N 3 - I N 3 l t o y !
u E r 6 p q r p u o + a g ' 6 u e d u r e 1 s e n r - r { n r n l a s e p e d e 1 e - r t 6 e q - r a 1 d e 6 6 u e r p
r { a r o q 6 u e ^ d > 1 t . r e 1
T e u r . r o u
e d e 6 u e q e u a u r u e 6 u p 1 n 1 6 u e 1 e q u p r { T u a p u e 6 u e 6
' ( + e T a d
I n l u n
u r c g , f
z <
{ o T e q
{ n 1 u n
u r c
t + T E q a l a s
u o + a q
l T T n > i
q a l o
l 6 u n p u T T T p
s n . r e q q r s p r u t d e l a 1 )
> { r - r e 1 . r a 1
1 d a 1
e p e d e d u l e > 1 e p - 1 p > t o p a s u e { > [ e ? a T r p u e 6 u e l n ?
, 1 d a 1
t p
> l P l a r ] a 1 . r s o q r a +
{ T f p 1
u e 6 u e 6 e 1 E u a r e > [ q a r o ' > { T f e 1 u e 6 u e 6 a 1 u e q e u e u
6 u e d u e 6 u e 1 n 1 t e 6 e q a s
p [ e q
6 u e 1 e q u p > { E p e r p
{ r - r e ? r a 1
u e r 6 e q t p t u t u e 6 u
- a p
6 u n q n q - r a q u p
, > t r . r e 1 - u e 6 u e b a 1
u e q e u a u
l e d e p
> { e p T 1 d e 6 6 u e r p u o l a g
c N v t n l u r 8 N o l t g 9 ' ?
' I r E ] n E l e
I z u c
6 > t ]
r s u a u r l p J e q u E p . r n l u e T - u e A p T a u u e n { p { o > t . r o 1 } i e f
l n q a s T p I g
u p r E s e g
' e z { u
1 9
u e 6 u a p s n . r n r 6 u r p u e q - z a q 6 u e d u r e l e p e d u a t u o u i u e t 6 e q t u e d r p e l
( r r r g
+ . r = g )
_
' r ' t r
w
' I ' g
t = r = g
=
r I
: = r u
= ' W ,
t W
9 ' ' ' q 9
y v
, { . .
,
(
' r ' s
+
" r " a )
s - _
t ^ l
r - - - - - = : : - =
t l
T g W
- o -
6 u 1 s e u - 6 u t s e u r e n u b u e [ u e d u e q e q n - r e d
/ 1 e - r 1 a u
s t - r e 6 r - z e p
e [ e q u e p n d e > 1
1 e . r a s
e p e d ' e [ e q u e p n h e > y r s e u r q u o > i q e T e T
N t e o w o H x v o t r
v
. I
l r _
, W
v
s ^ ,
f I - -
9 . - - h l =
' = w + { w =
s ^
, = g ' g
u . - = -
t o
{ o
' u a : 1 s > 1 e 6 u e I
u e 6 u e 6 a 1 e d u r e s a q u e p
1 e d u e 1 "
T f f { p 1 a > { T p l e d e p
u p T { T u o p u p 6 u e q
' e d u s n - r a ? a s u e p
o >
E x
u e 6 u a p
3
. = !
=
' o

x n r , r
t ^ * w
, { -
x -
o >
z x
u e 6 u e p
4 *
.
- - * = ' o
^ -
x -
I . l - r
-
r
_ ^
' x n t {
T ^ x w
' D u T S W = d W l n s o c r { = " W
' l e u T p J r o o { n q u n s t e 6 e q a s t e l e d l p
9 - v - t ' ?
s _
' r o u = { = w =
" r
W
v
' o
' ' o . ,
=
' o # ) =
\ s , /
{ 9
:
- z e s a q e u r e s
q n e [ e u : e s 6 u e d
q o l u o c r e 6 e q a g
c N v d w v L ? ' ?
/ ) \ A Y
- \
( > 4 | . . y 1 f l ] -
( ) r 1 - \ - - } -
4.5
tertarik meskipun ad.a dan harus di dalam keadaan sehat dan utuh, di-
abaikan sama sekali, dan hanya beton di bagian tertekan yang dianggap
bekerj a.
Meskipun beton tidak mengikuti hukum Hooke, tetapi untuk memudahkan
hitungan, dianggap mempunyai modulus kenyal Eb yang
tetap seperti hal-
nya pada
baja dengan Es tetap.
,Jadi
n
=
ft."r,.pakan
bilangan tetap, dan menurut pengalaman, jika
Ob
Ee
rv"Ys+4lrq'r,
JL
n
= 15 hasil hitungan mendekati kenyataan yang
cukup memuaskan. Tetapi
sekarang diadakan koreksi, yaitu ditentukan oleh perbandingan
antara
E"3t
tegangan yang diperbolehkan pada baja dan beton yang
bersangkutan
/o-\
(;-).
Berarti dipengaruhi oleh mutu betonnya.
\ob
'/
Jaiak antara tepi tertekan dan titik-berat turangan kita sebut h yang
mempunyai arti penting,
sebab resultan tegangan tarik dianggap
terpusat
di titik berat tulangan itu. Kulit beton di bagian luarnya
tidak ikut
dihitung. Garis netral terletak sejauh y dari tepi tertekan.
eb,es=y:(h-y)=FrF
"u
"s
:
(h
-
y)
=
noo: o"
o_
=
F.
--a:
n
''
6o
E'
:
(I-E)=n:p
Gb.
4.7
1
Ao"
=;byob,
Namakanlah ul
L
td=j.
zp
M
=
Do6
+
M=*uvou(h
j
ika
A
=-
bh
t=4=le(t-ir",
kscm-2
5"=rF( +)=,G i,
(Do
melalui titik berat diagram tegangan tekan).
-
i
,,
kedua anggota dibagi dengan bh2.
v melukiskan
I
d" sebab:
n
atas)
ob
=
nv : u atau o"
=
D
i
oo.
untuk mendapatkan ukuran tampang biasanya rebar b ditentukan dan
kemudian
oo
-
do
dan o"
=
d=
i
jadi
p
=
5 d.p"t diketahui.
54 SoEMoNo, TEGANGAN 1
)
fl
fJi
fi
t.j
Jika
pada diagram tegangan panjang garis
u melukiskan
oo
(tegangan
tekan di tepi),
.panjang
garis
os: ob= n(h
-
y) : y (lihat
di
v:u=(h-x):xijadio":
--),
v
I
h
F
T1
6=;hataup="\3
I=
=
Db
(Du
=
resultan
tegangan
Eekan) di beton dan T"
=
gaya
tarik di tulangan.
A
=
luas tampang tulangan.
Kedua anggota dibagi dengan bho=.
ie
H n J . N 3 - l N 3 t ^ t o l J
z - u p
6 {
o ? =
e o
)
z - u o
6 r
t e =
f f i
=
. - 3
=
o o
u r o 6 1
0 o z T
=
" g >
, - r u c
6 > 1
0 8 T T =
W
-
" o / f
=
" o
. - r u c 6 > 1
6 ' L = # = 4 = r ,
z l e o o ' e
= ( a t r ' o
+
r ) a o o ' o
=
( ?
i
-
O ,
=
" o
s , z : = f f ' o r = # I = u
' 8 ? ' o
=
( e
+
t A - T l v z ' o - =
f
= :
. e
=
$
! ? Z , o
=
B 0 0 , O . o E -
r o u
8 O O , O
=
5 3
=
o ,
z u r c
t 6 ' 6
= { O n =
o
' u l : 1
S L ' ? =
W
J u r c
6 ?
=
t { i u r c g Z
=
e
t t 4 o 7 u o C
/ I I * r r + r - \ m u - = 7
\
z
'
L
) "
g - o i l
7 - l c n u z
+
z ?
( . u e u e 6 u a p
1 6 e q 1 p
s e + e r p e 1 o 6 6 u e B n p e { )
}
1
=
( ?
- T ) m u
' T e . r 4 e u s 1 : e 6 d e p e q . r a l u p { a 1 r a 1 u e 1 6 e q
s p n T s T ? E 1 s u a u o u
=
I E . r l e u
s 1 : e 6 d e p e q : a 1
v u
s T l p + s u a u o u r
T l ; e r a q T U I
' u B { a 1 . r e 1 6 u e . f , u o l e q 6 u e d u r e l s E o f
=
I
p ) t T [
' o
1 ,
=
, ^ q 1 =
( , { - t { ) v u
' " ,
f h
u
=
s o
6 u e p a s
q o x q
+
=
" o v
' " o
' u e p e ,
6 u n 1 1 q 6 u e u s n : e q u e p e r { u u e 6 u e 1 n 1 E ? . r e s u e ; n 1 n
T f , e q T p
6 u e . z o 1 a g
' 1 u e 6 u e 1 n 1
d e p e q : r a 1 u o ? a q
l n u r T a s
> { n s e u t : o l ) u o
E S r
> { o T e q r 6 6 u t 1 I { P T u n f
, * ,
? e ' T T =
*
r , T T q u r p r p ' . * , O T
=
. * ,
8 V ' S Z ' : : ? ? O ' O
=
V
. r r c
8 ? =
u , ,
f t h )
= u
' 6 t
o o o o t
=
3 t * ,
, r ;
W
u t c 6 ) t
0 0 0 9 t ? -
u r 1
S L ' ? =
y t : q o T u o C
' q q
E E 3 6 g ' O =
q q m
=
V
: u e r p n l u e X
' r n r { 1 a { r p l e d e p
* h i = q
e { e u l
4
=
x ? n . r n u e r ^ J
_ B J
. _ u c
6 r r
t E ' B =
r 7 G ' + - r ) + ' +
=
{
: e 6 n [ n e l s
z _ u c
6 > [
E E , 8 =
#
= " o
j G )
= ,
+ = ; + = ( r f
- , ) ' = {
e 8 o o ' o =
o i '
= * = ,
r o o s ' o
= l o f f = ' * u = ?
o d = o t = 3 = d T p B r
' o
' O E
=
u J
z - r u c
6 l
O a
=
9 g
' . - t u c
6 4
0 0 Z T
= " !
r { o ? u 6 c
l e 6 e q e g
9 ' ?
,,
r
4.6
4.6 TUTANGAN RANGKAP
Menurut hasil di atasr tinggi kerja h pada beton dengan tulangan sebe-
lah terdapat h ,{Y. Apabila h terbaras, mungkin kepada sarat ini
tidak dapat dipenuhi, dan kita terpaksa mengad.akan tulangan di bagian
tertekan pula (seluas
Ar); dengan demikian terjadi istilahz tulangan
rangkap,
Luas tulangan-tekan
=
At
= orbh.
e:
=
E!
=
perpendekan,
relatif di tempat setinggi A' pada baja dan
pada
serat beton. or
=
ndj; ol r ob
=
(y-a)
: y
Tampang Ar mengurangi luas beton
dengan luasnya sendiri,
jadi:
1
Do
=
i.
byou
=
Aro;, Ds
=
A'oJ
=
A
I
noo..
1
D
=
Db+Ds
= j.tryoo+
(n-1)A'oj.
Jadi luas tampang tulangan tekan
Ar senilai dengan (n-1)
Iuas tam-
pang beton yang letaknya sama
jauh
dari garis
netral.
oleh karena besar n dalam hitungan hanya didasarkan atas anggapan saja,
maka selanjutnya ditentukan juga
bahwa n-1
p
n. (Iihat
3.14e). Berartl_
pengurangan
Luas tampang beton diabaikan akibat adanya tulangan tekan.
Gb. 4.8
t
=
#T
=
*
r(r-
i
r).(n)t:'(r -
fll(r
-
il.
sumbu tulangan tarik
* D" .
(h-d,
)
*
,)
. (n)
a' ()d) oo
(h
-
a'
) i
dibasi densan bh2 oo :
garis
berat tuTangan-tekan
*
oor"(rlu,), aiuaet densan bh2o :
T"=Do*D"
1
n,.(y-ar)
A6==rbyob+n
y
Momen terhadap
u=oo(h-*r)
=
|
uvoo(r,
-
Momen terhadap
M
=
Aos (h-a,1
k l- d'\
-
=
0l lI
-
:-l
os
\ h /
Contoh biTangan:
6
=
1200 kg
"m-'i
du
=
40 kg cm-2
i
n
=
30
M= 7r5 crn; b
=
25cm; h
=
50 cmi d'
=
4.*,
I
bh
= l-250 cm2
i
bh2
=
625o0 cm3; k
=
M;
=
fz lq
bh'
Hitungan. mendimensi atau mencari tulangan
Kita tentukan o= -
d"; oo- do, jadi
p
=
ff=
56 soEMoNo, TEGANGAN l
,=
j*no,(E-g'lh)
--
2p pEp
(dibagi
dengan bho"
) .
-
l
n'(i -
#)
=
0108
-a
cm'
30.
L g
u n l N S - t N 3 l ^ I O w
. O E / / p c
! O Z / / c q ! O I / / q e ! O o / / e U : ? E r { r T . r e ?
6 u e 1 e q u o 6 r l o d e p e 4
' v u
=
I I I
u p p
r v u
=
I 0
: T f , T { a > {
0
} t T 1 T 1
J . I e p
v u
u p p
, v u
u e r p n u F }
' e x u s n r a ? a s u p p
' E = ? e
t t 1 .
= e Z
! z g .
= Z I
r r J
= T 0
: u e u e > [ e { u e > t s T > l n T T p u o l a q
- r n 1 e [ s e n l
, q n ? n > t
r : r e . r 6 e 1 p e p e 6
' e I u 6 u e l e q u o 6 r l o d . r e q u e 6 6 u a r . u
p 1 T {
q n + $ t u r e . r 6 e 1 p u e e . r p l u p . r e d u e 6 u a g ' ( T E J l e u s 1 . r e 6 . r e [ e [ a s y ] p l e p u a u r
e , { e 6
l e 6 e q a s
d e 6 6 u e T p g u u p p
, q u
, T u T : n 1 e [
d e 1 1 a s s e n . J
. e [ u s n . r
- a 1 a s
u e p
g " . { " g
e . < { u s e n 1 6 u e . d . r n 1 e [ u r e T p p
1 6 e q - 1 6 e q T p
u o l a q 6 u B d u r e f , ,
' 0
- T e f , 1 a u
s t . z B 6 d e p e q : a 1
r v u
u E p
4 . {
' v u
s r 1 p l s - u a u r o 6
3
: r l . r p t a q 6 u e X g
=
( , p - t r ) . , V U
-
X l . o a
-
( x - q ) v u
- T
o
=
a o
" #
. u , v
-
, o ^ c , +
-
o o
f f i
, r . o
' o
=
" o v
-
o o x q
! - " o v
r
I
- T
( c ' r ' e c )
s u v u c v u v ) n v l v s t > t n l l w N v e N t o v u v ) t ' ?
'
z _ l u c
6 > t
O T T I
=
6 r ' 0 = 6 0 T ' 0 + 0 T Z ' 0
= ' o
j
r u c 6 v o ,
= 9 8 = o o / 1 =
z -
z I
) i
.
( #
- r ) s o s ' o ' 1
=
. g 0 g , o
a . = - = f l
E 6 7 ' 0 ' O E
o _
6 e
' 6 2
=
' o d
/ g 0 g ' o
: I -
-
\ e o ' o
i ) s r o o ' o
' o r
q
0
q
o
, t
J s o g ' o
= Z T o ' r
+
L o g ' o - -
g 9 L ' o
+
L S Z , O +
L O S ' o - = ?
' g 9 L ' 0
=
( 8 0 ' 0
-
! L 6 s ' o
=
( E r o o ' o +
? z r o ' o ) o =
s 7 0 0 ' o + ? Z T o ' 0 ) 0 9 = g
n : g + , n / 1 + D - = t
0 = 0 - 1 ' p Z
+
z 3
! O
= F l / , p , m
+ o ) u Z - ( , m + m ) u Z +
z 1
7
- ,
l l i ; 3 "
( Y '
i : 3 " ; : ' :
= : : :
f f i u
=
u u q E v " -
\ q 7 , p -
/
& _ f , , ( * )
. { = ,
. s ? o o , o
= Y J = , n
l v z 1 o ' o
=
6 f f i i
=
q q
=
o : p r p a s . r a f , ,
o o
, r r p " 9 6 u n l 1 q 6 u a u r e 1 1 > 1
T o ; + u o > t l e 6 e q e g
u c
L g ' S -
!
O r
r . *
g ' t
=
O S Z T ' 9 g 0 0 ' 0 =
q q , o )
= , V
z
_ _ _
, , 8 o .
u l c
8 t ' s T =
j
Q v ,
z * c
g ' , t I
= o 9 z 1 ' 7 T T 0 ' , 9
=
q q m
=
g
z
_ . _
, L
s
D _
' s e 1 e
T p
i
u e l e d e p u a d
l t s e q
u e 6 u a p
e 6 n [ n e l e r T T T o ' o
= v s ' o ' e r o o ' o ' r
+
T
=
( h -
r ) , r ( " 9 )
.
{
= ,
e e o o ' o =
f f i
= , o
t i 8 ' o ' , m o e
Z + ' + =
o r ' o
1 1 t a o
' ( # - r ) , ' " . ( ; - ' ) ? f = -
e r , o =
*
! o r , o
= 9 L = + , + =
( d i * )
= ?
t - 9 ' l
fuAu
ab
bc
cd
BS
Gb. 4.9
Dari A kita tarik garis sejajar sErmpar
titik
potong ini ditarik garis sejajar
nA di titik B.
Dari B ditarik garis
sejajar OfI sampai memotong sisi poligon
bagian
beton yang
terakhir di titik S.
Terdapatlah
) momen gaya mendatar terhadap garis sejajar yang melalui
S
=
nol-, berarti garis
netral atau garis
berat tampang
yang
bekerja
melalui S pula. Setelah y terdapat, kita dapat menghitung oo dan o".
ol
=
n(Y-a') o..
"yb
//
"0
/i
t0
//
zo
//
sO
// u0
,o(n
-
i,
. Ds(h-d,)
*or'oo("
-
i
v)
* ,,.e'
-
(h-v) (1-E
)
o.
=
tT oo
=
t-E-
os
<
nob.
=M
.
q+o-,=
M yang menghasilkan oo.
Ybd
o_
=po_.
r,
memotong garis
kerja nAr, dari
fO
yang
memotong garis
kerja
Jika tulangan hanya ada sebeLah, lebih mudah lagi.
Gaya nA' lenyap, kita memasang sepotong garis OI ke kiri pada diagram
kutub yang melukiskan besarnya nA. Dari A ditarik garis sejajar oO
yang
memotong garis kerja nA di titik B, kemudian dari B. ini menarik
garis
sejajar Os yang
menshasilkan titik S.
-t
lh
-f
t
I
_l
-Fh ,o
-,1-
-ls
Gb. 4.10
h---i----;
58 SoEMONO, TEGANGAN 1
Gb. 4.11
_Ln
6 S
:
T p e I
u E x T e q p r p
q a r o q ( H )
" = r r t u r e p
u e b u e c
' r r p > [ a s
z \
A P ' /
' 1
u e 6 u e l t q
d e P e q l a l
X D
r T c o {
e 6 n !
, i =
0
6 +
e 6 6 u r q a s
' T T e { a s
T T c a {
u E . r n ? u a T
' s 1 P
T p
l n q e s T p
e u e u r t e b e q a g
z x q /
^
z P
= l
. ( z ( x p l ^ p ) + r )
x p / t r p
-
z
- l ? .
z $ P /
^ P )
+ ' l
0 6 + P
s p
. ( f , ) . .
0 p _ 0 P
l T -
s o c / T - U T E I p
-
0
6 +
P
/
O P
\ 1 0 6 + P , = 1 9 = ,
1 6
o +
n / \
s P
)
s P
' 1 e d u a 1 a s
u e > 1 o 1 6 u a q u r a d
s n t p e ' r
s n u n u
d p
= 2 - =
J
x p
7 .
=
= 0 P
T T T A
. 3
=
-
n P 1 '
W T
r g z
- = -
x p f l 3
' 1 1 e d u a 1 a s
u i r u o [
=
' ( l e d r u a l a s
u e l o l 6 u a q u e d
' x P ,
I S
l -
, z N
n T p e
N
I S
x p
I
z
1 T p
W )
s n
, * ( F : )
= 0 6 1
"
, l i E ) y x p
=
s p
0
s o c
= O z c a s = T J r r s i l - z j o o
=
x p
1 { - _
= -
x p
s
= - = 3
0
3
. r ) - = r
, z
J : X P = Z i X P 3
( T ' E ' q g )
x P a > l e d u e q a s
6 u e l u e u r a r u T e r l o u
s 1 : e 6
q e r t l e q T p z
q n e f a s
? e f , a s ' u T T
e u l e s n ? E s
$ p
. x e s e q e s
l n P n ? ' r e 1 n d : e q ' u T e T
E U I P S n l P s
x p
1 e : e f a s
: e ! e ! a s
6 u e d u r e +
e n o '
1 ' = 1 = p t ' " *
6 u e l u e q u r e r u - * : : " : : : , ] t o T P q )
e t e s
1 e 7 p \ t r a A
e z e c a s
r { T T e . z a q d e 6 6 u e 1 p
q a T o q
{ o T e q
n q u l n s B p e d
x T a T l
- > t T ? T 1 ' e , f , u 6 u e ? . u e q u e 6 u a p u e > l b u l p u e q T p T T e r e s T T c a > { 1 n g e s ' z a l l e u T p x o
E u a f P > [
q a l g ' e r { u s T S c I E
d e p e q : e 1
n e + e B X u + e d u r a 1
d e p e q ' r a 1
t s 6 u n ; ;
t e 6 e q a s
e I u ) t T ? T 1 l p u T p f , o
u e > [ n l u e u o u r l e d e p
e u e u r l e 6 e q
t > 1 t p t 1 e z { u e u l
e l T > { r u T s
T C
( N v s l s
r v s l x v ) u n r N l l l w
l { V l ] l 3 s ) o l v g - n g w n s ) n l N ] 8 N v ) I n r N n N ] w u n l N : t 1 5 l U Y e 1 . 9
r ' 9 ' q 9
U N I N l l
S I U V E
s .1-2-3
I I d2v
r
= *
atau
:
(derajat-perbengkokan).
d'y/d:<'
r
dx'
Lenturan mempunyai arah ke bawah sehingga bagian konvex ada di tepi
bawah
(yang
konkaf di tepi atas). Lenturan ini disebut positif. Jadi,
ordinat lentur positif jika
diukur ke bawah, sedang momen yang melen-
turkan balok demikian
juga positif.
Menurut Gb. 5.2, yang melukiskan lenturan positif itu, terlihat
u
dg
berkurang,
jika
x bertambah. Ini
r positif.
Supaya hasil menurut
Gb. 5.2
berarti
d'Y
b..rrilai negatif, sedang
clx
^
I d'y M
rumus,
;
=
#
=
;;
cocok positif
_2
5.2 TENTURAN KE ARAH AAELINTANG
Balok yang melentur secara positif, tepi-atasnya tertekan dan tepi-
bawahnya tertarik. Menurut uraian di dalam Pasal 3.2O, maka ke arah
melintang, tepi atas memanjang dan tepi bawah memendek.
Jika serat membujur sejauh z dari gari.s netral berubah panjang seba-
nyak edx, maka lebar tampang b dengan z yang sama berubah panjang
Gb.
5.3
Ke arah melintang, balok membengkok
secara berlawanan dibandingkan dengan ke arah membujur,
jadi pada I{
positif pembengkokannya berbentuk konvex di atas konkav di bawah.
Di bawah ini kita pelajari soal garis }entur pada beberapa kejadian
dengan anggapan, f tetap pada
seluruh balok.
5.3 EALOK TERJEPIT'SEBELAH
(GB. 5.4)
a. Akibat satu beban P
(vertikal) di ujung
60 SOEMONO, TEGANGAN
1
sedang
$
senairi negatif, rumus
2
dx
1 M
-d2
harus ditulis,
!
=
*
=
-o
I .
r EI au2
dx
(M
sendiri positif).
Jadi persamaan garis-Ientur ialah:
d2 v
-r,l
dx2
Er
densan
-
Erb
= -(*)ro
(cu.
s.3).
Kedua sisi tampang berputar sudut
satu sama lain sebanyak drf
=
+
= -(*)
Q
. *"aius perbenskokan ke
arah melintang
=
r'.
g'b
: z
=
b : r'.
.zz
r'
=
;T
= -*
i
, .sedang
radius
per-
bengkokan membujur : r
= ?
.
Jad,i r'=
-
rr\E
u n r N 3 ' 1 s r u v c
9 ' 9 ' q 9
. ( , = -
, = T r ) u 3 +
=
{ ( : " - I " r r ) ' u
' "
( : '
-
l = u r )
' a
+ ( " -
' . " t )
I
a )
' I e z
= 1
. J
n e l e
P r {
n 1 1 e r {
, v
{ o f E q
s e q a q 6 u n [ n
e p e d u e : n 1 u a T q e T P l 6 u 1 1 u e d 6 u e t r
' u e = ' d
t p d u e s
z e = z d
l e d u r e s
, T e = r d
l e d u r e s
o + l d a [ - > t T 1 T 1 T r E p { E r E g
V
u e q a q e d e , z e q a g
1 q
' d e 1 a 1
' 0
6 +
= 0 6 +
, ( . . =
f
*
. =
f l #
-
t r : v u e u P {
1 p
n q n e [ a s ) t T 1 T 1 E p P d
(
"
e
-
z e ' 6
+ ) T
=
( e . ,
f
* r =
) +
=
' 0
6 1 q
+ ' ^
=
q d
= s :
\ E T
z
-
r / d
\ - z
r
r
r / d
. s u n r
d e 1 a 1
{ o r = q
n q r n s n E l E
l n p n s
u e r e l n d e p e > p 1
1 p e [
' u e u l o u
e p e
{ e 1
g v u e 1 6 e q e p e 6
. e
u e 6 u e p
T + u E 6 T p 7 1 d e 1 e 1
, e , { t n r n l e q e s
T T s p I {
u e 6 u a p e d n r e s
T U T T T S e H
.
r E E
= ' = * 1 x ; = " [
r I E
=
. = ' ( 5 9 )
= . q = ' 6
6 1
r
P d
,
z p d
$ P /
' ( * e
-
x l \ ( r E \ = r
\ r
r
z
T / \ d /
( . "
+
-
. * ' + X + ) = ; E
( ; r _ P , ( T )
= q _ = #
' e > - - x e u r p T a s D { e T . r e q ( x
-
p ) d -
=
* } , I
T : E p
P q n e f e s r - r r p x a q
" " : : ] : i : 5
' l
=
r T E
=
t = * ( x )
= " ' r
E d
# = ' = . ( ; ;
= = *
' l x 9 - x ' x
Z \ r E = ^
\ e
T
z
-
t ) d
( , " i - " ' ) + = ; E = o 6 a = o
: T p P 1 '
O = z c < -
0 = t r
! O = x
( ' r * . " + - " r + ) + = n
'
Q =
t o
* - o
=
f r
! 6
=
x
( ' r * , " + -
" r ) ( + ) = ; E
( x _ " d ) + = + = #
( x
-
T ) d -
=
" r r l
e ' 9
5.3-4
c) Beban
terbagi
Di sini digunakan
hasil dalam contoh
dengan
x dan
p
dengan d,p
=
q*dx.
Klrusus apabila gx
=
g tetap, f
=
b), tetapi besaran
a diganti
6
= Y'=
#
#"
(3e'x2-*')d*
b
y"=
#
-f
|c.|^*' - *')d*.
Pada muatan
merata penuh
q,
a=0danb=n.
f
=
y-=
* ;(39.x2-*')dx ra
6EI
d
\r
o"=#
jr'u*=#
Juga
boleh dihitung
secaza
sung:
M*=-|nto.-x)2
+=-**=
atg.-*),
dx2
- -Er -
ZE-r
t
=#U.2 -29.x+yzy
o -4+=
=g(e-'*
-
!.x2 + '
ctx 2EI
\
v =
*(i
s.'*'
-
f
r*' *
o"
=fE)
=71'
\OX,/
x=t 6EI
f
=
Y. =
*(y)*=r=
#
diisi
q9,4
8EI
Tang-
1 sr
i
x
)'
I a'
i" ).
GB. 5.8
-2
rrdY=-M
-z"x
dx
,r*
=Ero-/r,u,
x
Ery
=--ffu*a,x.
Jika bidans;-
dianggap
seJragai
sebelah
di ujung lawannga (di
A)
muatan
setempat
r analog dengan
62 SoEMoNo,
TEGANGAN
1
5.4 IAFSIRAN
SECARA
GEO'ITETRI
(i^oMENT
AREA)
Kita
tinjau
lagi
hasil pendapat:
d'y
=
_M*
dx2
Er
bidang
muatan pada
, kita menafsirkan
ordinat
beban q*.
balok
terjepit
M*
=
ordinat
G8.5.7
l -
t 9
: r { e T E r
x
d e p e r { f , a 1
x
T . r r > {
r { e T e q a s u e l p n u r - 6 u e p r q u a u o w
' ( , "
+
*
, * x
-
" r r ) f f
= o
:
l e d e p : r e 1
e z { u u r n l a q e E
' Q r g '
( r *
*
z * . 6 t
-
x z z t ) b I
=
n [ r ( x - r )
- , r ] b
i
=
. ,
, ^
7 - u
9 ,
=
*
T . r T {
r { e T a q e s
T p
u e q a q - 6 u e p r q
s p n T
' u E q a q
? P u T p . r o
l e 6 e q a s
d e 6 6 u e t p
, a b
I
=
t 1 i , l
. b
e 1 e - z e u q n u e d
u E l e n u 6 u e : e > 1 a g
' ( q . "
f
*
, "
f ) #
-
q ' {
n = 1 e
( r , " ' 1 *
, =
f ) u
= ( e + e
2 ) , " u 1 =
o ^ r ,
' s n r n T g u e p
V
p J E l u p
. r n l u a f - s r . r e 6
T +
- . r p . r a q
6 u e z (
P Q
-
q p
n e l e
, " u 1 =
E T ; T ) t 1 p
6 u e p r q q n . r n T a s
s e n T
-
q q r g
, J
#
-
. x
n e l e
, = d
3 =
=
I .
- " u
3
=
, d r s
X
= ' g
n e l e
, " u u | =
u e q a q - 6 r i n = o t u r , * " a 5 " t " r " }
= " g r a
! " i " a
r o c o c
,
( r "
? ' -
. * = 1 r u
=
x : 1 e d e p . z a 1
e u { u u r n l e q a g
' d r s
= ( , "
i
-
, t
f ) u
=
- o
v
r r i - n r r r r i - m r r m t f f i
6 ' 9 ' q 0
u r t l . N S t s t u v 9
. 0 1 ' s ' q D
^ * a
2
- - x e d Z =
* I ' - " u
1 -
" 3 - * = u
E - T z
- T
T z - T
- - T
: r p e [ u e u r
I
d e p e q . r a l u e u r o 6
.
r " u
+
s p n T e s e 6 t 1 r 6 a s
6 u e p r q
=
z g
u e 6 u a p
1 6 u e . r n 1 g p
x E d s p n T e s t 6 e s - r a d 6 u e p 1 q
=
T . {
,
l e 6 e q a s
d e 6 6 u e 1 p q a l o q
6 u e . [
u r n r s a d e - r 1
e d n r e q r u r 6 u e p 1 g
.
T . r T p u a s
1 g d e p e q . r a l
x
T r r {
q e f e q e s
T p
u e l e n u r
- 6 u e p r q l p q T { p _
u o u r o l u
=
, l l g
. e 1 n d
> 1 o c o c
r p e t
' ( , *
_ !
-
x e ) a
= Q 1 g
n e l e
(
_ " 1 -
; i + ' =
*
1
o
: 1 e d e p . r a 1
\ z
I / d
, { p
- '
' : - - -
T . s T E S e d
u p T p p 6 u e p e s ( _ "
! -
* r \ a
= x { { x - e ) a * " " } f =
x
r r r } u = 1 . * . " 1 ;
u e u o u 6 u e p r q s e n T
-
X
1 p
6 u e 1 u 1 1
u e 6 u a p e 6 r 1 r 6 e s
e d n - z e c l u a u o u r 6 u e p T g
e d e 6
- { f U
. e 6
1 6 6 u 1 1
u e p
p
-
s e T e
' 6 u e 1 1 d a [
T : e p
e q n e [ a s
r r T p . r a q
d
e 1 r > 1 6 u e d u e r p e f e > 1 e d e . r a q e q
e p e d u e > p u n 6 e q 1 > 1
, " r ' i l ] l u J ; " j ] ' i l l : ;
.
h , s
l q z e : a q , , e , { u u e r u o u r t r , r " r r r , * r j ; = l i l H t = ; : } t : : ; - l l : l
; l }
r 1 - r P r e q l e d u r e l a s
, , 6 u e 1 u 1 1 - e r { E 6 , , e l e u
, e f i u u e w e r
6 u n { n e p e d q e l e q a s
l r d a c
- J a ?
> { o T E q e p e d
, u p q a q
6 u e p 1 q , ,
l e 6 e q a s
d e 6 6 u e r p
u a u o u r S u e p r q e { T F
T p B f
' x p " 6 - f
- =
* w
u e 6 u e p 6 o 1 e u e
' l e d u r e l a s
u e u o u r
l E u r p r o
=
x p " w J - f -
=
r ( r g
' x p * b 7 -
=
* O
u e 6 u e p
6 o 1 e u e
, l e d u r e l e s
6 u e 1 u 1 1 e r { e 6
l e u l p J o
=
x p x w _ f _
= O I E
v ' 9
A ;
. o
C
^ )
5.4-5
12
*sIu'[x-(1,-
z
(9.-x)
I .1 z I
-
3
,
slt
""
+
5
tt'u
(Pasa1
5.3, c)
11223
u)ldu
= *
q
J
(xu--
Lu-+ u-)du
Z (!.-xl
s I 4\
9.x+7;x).=EIy
5.5 CARA DENGAN SATUAN BEBAN
Di t,itik yang akan kita hitung ordinat Lenturnya yr kita kerjakan gaya
fiktif K
=
I
(satuan.beban
,
unit Load)
r
yang menimbulkan momen sebesar
m pada
sesuatu tampang ,9.
Di sanrping itu ada momen sebesar M dari pembebanan. Kita tulis M"
=
M + m dan tampang S berputar sudut sejauh d0
=
M.
S
tS--fl. Berhubung
dengan ini momen M" menjalankan pekerjaan
sebesar au
=
|u"aQ
=*:
ffi.
(lihat
Pasal 2.4). Juml-ah pekerjaan deformasi momen pada seluruh
bangunan menjadi:
u
=-f*1
ffi.
= I<v
**)'
H
=
/M'ffi.
.,f*'
H
*,for*
H
.
U
=
U. * U* * Urrn.
Hasil ini
juga
dapat diperoleh dengan cara sebaqai berikut. Mula-mula
kita kerjakan lebih dulu K
=
1 sendirian. Ini menghasilkan pekerjaan
deformasi sebesar u-
= f*'5 .
,n_Ef
Kemudian menyusul pembebananr yang melentur titik pegang
satuan beban
sejauh y, sedang satuan beban K
=
I ini sudah ada sepenuhnya. Dengan
demikian K
=
1 ini menghasilkan pekerjaan luar sebesar Ut
=
Ky
=
y.
Kerja deformasi akibat pembebanan
ialah U,
=..fu2
ds
Jumlah kerja lerdapat,
'
r -'
2ET
Ul
=
U.
+
U, +
U" sedang U
=
Uoo *
U, *
Lrr,rrn.
Ur
=
U
ur = i**; y
=/*
H.
Jika kita akan mengtritung putaran dudut
O =
Hi,
maka kita mengerjakan
momen satuan
(momen
=
1) di situ, yang pada sesuatu tampang
S
menghasilkan momen sebesar m.
Secara analog terdapat rumus
O =
/*
H
.
Cara ini kita terapkan pada beberapa contoh:
a) Balok terjepit: OA
=
L dengan EI tetap dibebani P di titik B sejauh
a dari O atau b
=
.Q,
-
a dari A(cb. 5.10a).
Kita menghitung lenturan y di titik X sejauh x
_-(
a dari O. ,Jadi di
sini kita mengerjakan satuan beban K
=
1. Pada penampang
S sejauh
s
-(
x dari O terd.apat: M
= -P(a - s); m
= -I(x -
s)
^dsP*
y
=JMm
Er
=
Er !
r" -
s)(x
- s)ds
=
#,i.*'
-
**',
padax=amenjadiy=y"=g
JD
3EI
Ini
juga
ter{apat secara memindat K,= I di B sehingga m
=
S=
-(a-s),
jadi
yo= P
-[b
-
s)'ds
=
3
EI.
64 SOEMONO, TEGANGAN 1
I
-T
1
+-
4
4tLLlL-22
u I
==q(:Ix
)U.-x)
2 '\2
i,
t
t
t
t
t
t
I
r
l
I
I
h
' ( s
-
e )
d
=
= 6
1 e d e p . : a 1
p O T . g : q 9
r X : a d e s
{ o T p q
e p e d
' = 6
1 n 1 t m
> F T 1 n u
T e T T u T r q u r e
p 1 T > t
T u T s T p
" = p # ( s
-
x ) " w
. . [
=
t r
r { P T e r
x
r p
u = . r n l u a r r p P f ' S
' ^
- s p
= Q p
e 6 6 u r q a s
' s 1 4
u e u o u r u e r { E u a u
g
6 u e d u e l
' u e q e q
l e q T { e l e 6 e q a g
6
' Q p ( s
-
" ) {
=
t r p - f - . f , . r n 1 u a 1 a u
I
6 u e d u r e l e > 1 e r u
' 0 p
l n p n s
. r e 1 n d ; r a q
u n I N 3 " t S T U V D
r r ' 9
' 8 9
E l - - - -
X
u p p
V
e f , B 1 u e 6 u e d u e l d e T l
p > { T 1 '
' Q p ( s
-
x )
=
d p q n e [ o s u n . r n 1 u p { e
V T r e p
s < x q n e f a s y 6 u e d u e l e l e y q ' Q p q n e f e s
l n p n s - r e 1 n d - r a q v
T r e p
s q n e f a s g 6 u e d u r e l
l e d e p r a l V T p
l T d a [ . r a +
6 u e d g V
s n . r n T 6 u e 1 e q e p e 6
( t t ' s ' g e )
c N n s e N v l v u v x s r n o n s N V U V l n d N v ) v N n e c N l w 9 ' 9
q 0 r ' 9 ' q 0
+ * r t
' t , T
z
s r ' 6 2
+
s x x z
-
= . t
-
* r i l [
- E t
=
s p ( s . - x ) . ( s
- i l + j a $ =
o
j - l - T - - - - - - -
v f x
g
a -
"
-
W
: 1 e d e p : a 1
O T r E p I > - -
s
{ T 1 T 1 T p T
=
;
u e > g e [ : a 6 u a 6
1 d e 1 e 1
, s P ? E
1 p 1 1 . r e d e g 1 q
n p
q .
T g 7
9
r u
' ; '
-
' 0
=
- - ' =
=
s P I ( s
-
E )
J
-
=
6
A p
. = d
' ;
d
' ,
( " " 9 + n ! \ I g =
\ z T e I l d
=
s p ( z s
+
s x
-
s e z - x e
+ r " ) / +
=
( 0
+
s p ( s
-
x
+
e ) ( s
-
q
j f E
=
x
' ( s
-
x ) - = u r I e = 6 : 1 e d e p r e 1
I
u e u p { T p n
> \ \
s q n e [ a s S u r a r * i , " d d = p = u
. ( s
-
x
+
e ) T - = u : ( s
-
e ) d - =
1 4 : 1 e d e p : e 1
O f x e p . E > - -
s q n e [ a s 6 u e d u r e l e p e 6
: I
- r n X u a T X E u T p r o
6 u n 1 r q 6 u a 6
' g u P u P {
T p
q
}
x q n e f a s
X { T ? T , I
. * P = ( * z
- * = \ r f , =
v
7 p -
\ 2 " T
" - /
d . -
r s ' -
- ' i + = * r r u ^ r
f = o= E 6 ( = -
= , /
d
s p
- , ,
r
-
v
? n p n s
u e . r e l n d t ; l ; : r H - ; : : : 3 r " 3
9 - 9 ' 9
, r ) f
] x
x , (
z \ r g z
z "
1 l
6
/ Z T
I > < -
\ r T
s p ( e s
- . s x
+
q n e I a s
e 0 I ' 9 ' q 9
. * =
( " 3 + - x ? - " . r ) # =
A p \ s I Z
=
s p ( z s
+
s X Z
- = 0
. ( s - x ) - = u r ! r ( s
- X ) b + -
g
6 u e d r l e l E p E d ' O
T r E p
x q n e [ a s y
' ( q g f ' E ' q 9 ) e l e . r e u r q n u e d b u e q a q
5.6
y=
Pada
y=
s.
0 =
-fa|
=
h 1,"
-
s)ds.
pembebanan penuh mgrata, M,
=
ir\
-
")'.
#,u
-
=)'
(x
-
s)ds dan
O =
r#
fW
-
=)'d=.
Penggunaan cata gang telah diuraikan
Kita ambil batang ABCD dengan EI tetap yang terjepit di A dan dibebani
dengan P di ujung bebas D
(Cf.
5.12).
a) Dengan persaraan diferensi
Momen positif apabila tepi dalam tertarik.
Batang AB:
M"
=2-
P{(a
-
"-
* =
p(a
dx
"r
9L= P(ax
ctx
.1
EIy
=
P(; ax
.Lz
"I0o=
P(7 a
.'l
EIyr= ea'(5
Positif
jika
a
Batang BC
dan nol
jika
a
=
1r5c.
x)
-
c]=-P(a -
c -
x).
-c-x)
2
U-
_2
dx
keduanya
positit.
x2)
I :.
-=a)
b
1
cx-,
l2
-r"*
ac)
1
-Ttl
2zL,5c
M*
=
p"
r tetap. Batang BC berputar sudut sejauh
0o
tce dalam terhadap
garis vertikal dan tampang C berputar sudut sejaun
ffi
terhadap tam-
pang B yang berkehendak memutar
garis normalnya ke arah
luar, sehingga
terdapat:
810" --elQu
+ Pbc
=
P(-
*
u'
* ac * bc), keluar terhadap kedudukan
semula
(yang mendatar)
ury.= sryu
=
r.'tt
"
-
!.1.
Batang CD
Momen dan
Gb. 5.12
66 SOEMONO, TEGANGAN 1
M*=P(c-x)
2
Er
g+
=
P(c
-
x)
dx-
dvI
"-;}=P(cx
-i"'
+cr)
dv
x=0r"r#=EIQ"=P(+Cl)=
Lz
n(-ta +ac+bc)
12
Cr=
Gi"
+ac+bc)
7 -
L 9
U N ] - N 3 I S I U V D
: n l r e ^
, g
3 : n . r n q
u e 6 u a p s T T n l T p u a u o u 6 u e p - r q s p n T
. s E 1 e
a > i
, g : r 1 e 6 a u
u a u o u E u e p r q r p e I i r { p / , I e q o {
T e > { r f . r e a
e d e 6 r e b e q a s d e 6 6 u e r p
f r l T s o d
u a u o u 6 u e p t g
' w e r e p r d a T e p e d > 1 T J E 1 u e ) t r n q u r u e u r E > { r [
, J T + T s o d
u a u o 6
( e Z f . g
. q g )
e a r e
l u a w o w
u e 6 u a q ( c
' [ ( , +
-
" + ) , '
*
* ( , q
* , " * , = !
- ;
*
( , *
1
- , * , f ) ] u =
=
( ' , 1
+ x ' o
* ' I ) r E
=
^ r E
: 1 e d e p . r a 1
e X u - z r q 1 e
e p e d e l e r u
, u n . r n ?
6 u n [ n
3
6 u e p e s r e n T r { p . r p a > t
( c q
+
o p + _ p
! - f I
q n e f a s : e 1 n d . r e q
3
6 u e d u e l r p = a
1 = * r o " t = l r = u - 1 r . 1 ; r r T q j T f i
/ * 9
-
. * r f ) u
=
s p ( s
-
x ) ( s
-
r ) _
u
= o t r r s
\ e
T
( s
-
x ) *
=
u r , ( s
-
c ) d + =
w
. B u . r n d u r a s
l r d e [ . r a 1
d e 6 6 u e 1 p
3
6 u n [ n
p . r e l u a u r e s
q g
6 u e q e g
. ( r o * c e + z e f - ) * = ' *
q n e f e s . r e n T o ) t : e 1 n d : a q
9 3
6 u e 1 e q e p e d
3
6 u e d u e l
T p u r o u
s r : e 6 t p e p
' u e r p p r { e - r p a {
( r = -
. =
f ) *
q n e f a s
* a = " n q e . r E
e > { . r e 1 n d : a q g
6 u n t g
' ( r p n T r { p r e a I ) c e d
=
x p ) - f
6
=
' Q I u
! T
- =
u r l c d
- = t i {
q
. r e n T
a 1 . r e 1 n d
- : e q
6 u e . r {
C
T p I =
)
u o u o l [ u e l e [ : a 6 u a u r u e 6 u a p
,
c p
6 u n l t q 6 u e u u p ) t p
p ? T X
' ( : e 1 n d - : a q
l e d e p 1 e 1 1
e u . e n d u r a s
1 l d e t - r e 1 d e 6 6 u e r p
E
6 u n t n e r e l u a u r a s
3 g
6 u e 7 e g
. " t r r s
= ( ,
f
- ,
+ ) . e d
= q u { 1 g
u r e T e p r { P f , P e {
,
Q e
-
, "
! ) u
= q q r g
o
- c - e ) { a = $ r t r
x
z 1
_ x ( c -
e ) l
l a
=
" L J
-
s
-
E ) - f
d
=
r t r u
x
J ( J
-
s
-
e ) d -
=
W
g V 6 u e q e g
u e q e q u p n ? p s e t e c u e d u a q ( q
e
+ ) . e
*
( " o
+ c e
+ , "
+
- ) , * r ,
f ] .
= o o *
, 7
( , o
*
" =
l . =
f
- ) "
*
, *
i
-
, * "
f ] u
=
^ r "
=
z )
, ( ,
+
-
=
f ) . r . d
=
c , ( r s
=
, { r E
, o
=
x
* ( r q *
c P
+ e e
1
- )
.
r "
i
-
, " ,
f ] u
=
d r s
*
t ,
= [
*
I -
" ( o
- e ) 1 4
=
x p ( s
^ P
L z T
' l -
[ *
e
-
L z r
o
=
s p ( s
-
x )
[ s - ( c -
e ) ] /
a
=
s P ( s
-
x ) ( r
x
( s
-
x ) -
=
u r
f
( ,
z
-
L \ T
[ ( . ' + - = f 1 . " *
( c z
-
= ! \ ,
\
T T I Z
[ ' ,
*
g ' . 9
5 .6-7
Gb. 5.12a
SIyu=)Fxo-- Fn(*n)o- F.(x3)b
=
b) Menghitung yu
"rya
F,
(xr)u + F,
(xr)6
+ F,
(x
=
of L
^'
!
/
-L2-'3=t-bcc+ac(c
_ f I t / L z
=P[_5c
+
(-r"
r-ac+
Gb.5.12b
DC
-P
(c-s)
CB Pc
AB P
(c-s
)
c) Dengan moment
Luas bidang momen
'lt2
F,
=
P.) c'; (xr)a
=
;
(Jarak gaya dari titik
F,
=
P.bc; (xz)a
= c
Fr=P.ac; (xr)u=c-
(x:)u
=
I
^
'l
,
Fn
=
P
')
a'
(ke
atas)
;
(xa)a
=t^ - c,
(xa)u
Menghitung
2l
.5 a
- ac.'
-rl
.)l
c.
D)
I
iu'
2
=5"'
yb
u)=nu'(i"-i
a)
n(+
"'
.).
,)a
+
I
-,
bc) c
Fn
(xn),
=
\ | z/2
,
+
,"
\tu
z/L I
*"\5a_'
5:7 TENTURAN i,tENDATAR (cB.
5.12b)
Kita akan menghj-tung peralihan
titik D ke arah mendatar, tertulis 6_.
a) Dengan cara biasa
Jika B
jepit
sempurna, maka ujung C melentur ke arah luar
(ke
kanan)
sejauh Er6oh
=
p
+
b2c
=
Er6:h
Tetapi ujung B berputar ke dalam
sejauh slQr
=
oG
"'
- ac)
r
sehingga cenderung memindah C ke
daLam sejauh
EI6'r,= nO(; .' - u..)
;
Hasil akhir; Er6"n
=
EI6on
=
=
n
[]
b2c
-
o(]
"'
-
".)],
ke kanan.
b) Dengan muatan satuan
(unit
Toad)
Kita mengerjakan gaya mendatar ke kanan K
= 1 di D.
Hitungan secara daftar:
Batang M m
ba
Er6dh
=
0 *
p
{"y
dy +
p
f
rc - s)bds.
OO
=
,(i b2c r-
abc
area
(Gb.
5.12c)
F dianggap sebagai graya mendatar sebab
peralihan
0
v
b
-
*
;r)-
68 soEMoNo, TEGANGAN l
4 J
, /
' e . d u s n . r a l a s u e p
Q p l n
s o c
- O
s o c ) ( O u T S
- T )
/ r . 1 6
-
6 . u e , f
=
q g l u
' ( o s o c
- $
s o c ; :
* =
X q = 1 = p .
1 l e d u r e s
e d u > 1 e - r e t 6 u e d r e l e p u a u
p ^ r { p 6
r e 6 e q e s d e 6 6 u e T p
. t p
,
u g
, i r , 1 t r n
. s e 1 p
T p I T S e q
u e 6 u a p e u r e s , ( 0 u T s
-
p
u r s ) ( O u T s
- I l
i r r d
=
x . { p /
= ^ g t g
' ( 0 u l s
-
, , u r s ) . r
=
X u o l u o l u u e 6 u a 1 ' 6 u n 1 t q r p
x x i + r +
d e p e q . r a l u e u o u r
u p T p n u a {
, 1 e 1 1 1 . r a a
p d e 6
r e 6 p q a s d e 6 6 u p T p
E p
. r n s u n
,
^ 9
6 u n 1 1 q 6 u a u r > { n 1 u 6
' 0 p t 0 u T s
- T )
a r d
=
s p ( Q u T s
- T ) f , d - J p
u a u o u r 6 u e p t q . r n s u n s p n T
e e r e
l u a w o w
u e b u a 1 ( q
I
u
=
u o g r g
q a l o : a d 1 p
, !
=
T ) p
s o c
+
p z u T s
+
-
"
s o c
p
s o c + Q s o c 0 u T s
- D s o c -
Q p ( n
s o c
-
g
s o c ) ( O u T S
- D
i e f , d
=
q g r s
( n s o c
- $
s o c l T
- =
t u g d e 1 a 1 , ( { u T s *
- T ) r d -
=
W
' T r T l t a > {
T =
H
u e > [ r J o q
p 1 T > t
q g
6 u n l r q 6 u a u
{ n l u n
l p z
u r s
+
1 ' + . , : ) : " 1
:
, ; : : ' " ; : = : " : , - l = , i "
J i : : : " *
0 p ( 0
u f s
-
D U T S ) ( + U T S
- T ) {
e r d
-
-
s p u [ ^ r j
=
n o 6
I 6 p ,
=
= p
, ( o u r s
-
n u T s ) T -
=
u r r ( 0 u r s
- t ) r a - =
f i
. T
=
A T E { T 1 - I 3 ^
e d e 6 u e > 1 ' r . r a q E 1 T > t
^ 9
6 u n l t q 6 u a u r > 1 n 1 u 6 1
u e q a q u e n J e s u e b u a p e z e S ( E
.
q g
r e l e p u a u u e p
" 9 1 e > 1 1 1 . r a a
u e u o d u r o > 1 l r r e T e p a > { u p > { T e . r n T p u e r { T f p . r e d
' o
? n p n s
r { e T o u { n 1 u a l T p e i u 1 e 1 a 1 6 u e . f ,
x
> t T ? T 1 u e q l l e . r e d 6 u n 1 t q
p l T x
' 6 e , { e 6 u e 6 u e p g
s e q a q 6 * [ n
( e r s ' e e )
e N v l v s 8 ' 9
[ o ( . " +
-
r = )
+
c f ' . c ] a =
q ( u ,
- ' r )
* o f ' ' r +
o ' r , {
=
u n e r '
u a u o r u 6 u n l r q 6 u e u r E ? T x ' r e q u e 6
' u e p r q
" " r " ; ; = ; : l ' l = f i : : x f i l r ' " : f : l
6 u e p t g ' T f , T l t e > 1
; 1 1 e 6 a u
u p p u e u e { e > [
] r + r s o d
' . r p l e p u a u r t p e [ - r a 1
l e d u r a l
6 - 8 - t ' 9
6 9
. A N E
U P P
A X V
. 6 u e q e c
E n p r - r e p
u e t 6 e q u e p r . r r > [ u e r 6 e q
a
T t P p
q q n e [ a s u e p
v
' f
t
(
l ( p
s o c
-
{
' 0 p t 0
u r s n
U N I N ] - I S I H V 9
n q 1 e , {
, l e u r p r o o > {
u p u n s n s e n p u p { e p e 6 u a u e l t y
T i r T p . r a l
r n l u a T s t . r e 6 e > 1 e u
,
u e u T p T f , e q
J
u p u e > 1
e p e d u e u r o u r u e e u r e s . r e d
p u e r e > {
q e I O
.
( 7 T - S
. q g )
'
T f , e p
e q n e f a s
C
T p d T E > t T 1 . r e ^
u e q a q n l p s ( e
N v n d w n l v n o s v l v r o I o l v s 6 ' 9
n u e l t s r 6 u a u r u e 6 u a q
)
-
o u T s l
- f , d =
) L
o
$
s o c l
f r r d
=
T u P q e q T p
H v r r s r s i l d t r u l l d v r l M N v e N l o N V U V ) | e N t l
t
I
t r ' 9 ' q 0
(
5.9
Po/t
b=L-a
G8.5.14
Cabang
kiri
';
=
n(3)"'
d y
/P \rbr
ilr=-\;i\7/x
ue*=-
#(i*'*.)
Pb l1 r \
r
--ffi\ex- +
c *
c'/...
X
= O. y
= 0 -->
Cr
=
O
Cabang kanan
M,
= r
f,u.
/1\
d2v
-
P
a
\f,
du.
Ef
g, -.
dv
_
pa/t
2
du
-
Ei\,
"
Pa/I
3
W
-
-
-
I
-
r.
EI,T
\5
*
(2)
**)
+Ku
U
=
0r V
= 0
->
l(,
=
0
Di titik C kedua cabang bertungga.t
an garis
singgung
dan ordinat.
/dvt /dv\
\a;i
*="=
-
\ilr/,=
b'
(y)*="=
(v)r=r.
-r(!
"'
*
c)
=
*
.(| r' *
K) (r)
o(*
"'
*
cu)
=
"(*
n, *
xr) (rr)
-
*
u'o'
-
bzc
=
!.bt
+
abK
l
*.,o+aicc=|au'+abK
I
-c(ab *bzt
=*.'a*lu,a, +!.rr.
-cb.t = (*.
.
tu)au,
e
= -
|
a(a+zb)
= -
*a(s
+
b).
r(
= -
f
utza +
ut
= -
*b(r
+
a)
o =
$i.=
#ol*"({,
+
b)-**,J
,r,=
S*=
#"1*b(.e,
+
"r_
!,,}.
r =
*ft-u{atl,
+ b)x
-
*'}
, =#..{up +a)u
_,r,}
HasiT pendapatan
khusus..
o
=
/9$ _
Pab
- (!,+
b)
_
ptr.(g2._tr2)
\ax/*=o-
ffi-g
6EIg,
7O soEMoNo,
TEGANGAN 1
I L
' , 1 > t T 1 T 1 u P u e I u e T 6 e q
u n l N f - I s t u v 9
u p
T J T ) {
u P T 6 q u e I P p
T 6 e q T p
u P q a q
T u r s T p
P 6 n I t
" b
q e u y p z o u e b u a p y b e q t a 7 u e q a a ( c
{ ( . "
f
_ , ,
l ) *
. *
( . "
|
- , r
) = " . I #
=
,
. u X . . . ,
z r , I y
l n q e s
e 1 1 1 e d u
- u e u e { T p
u e p
u d "
' ' z a ' r a u e { u e u
e l T l t
, t T . r T > t
t l P T a q a s
T p
u E q a g ' f , ,
) t T 1 T 1 n 1 1 e , {
' 6 u e 1 u e q
q e 6 u a 1
{ - t l T 1
r p u p r n ? u a T
T ) t T p T T a d u a u
u P ) t P P I T X
T e 1 T a z o ^
u e g a q e d e t e q e g ( E
' u e > 1 e 1 e 1 : a d
> { T 1 T 1 u p p u e q a q e . r E l u P
1 e > { a p z a 7
6 u e d > 1 e : e [ e d u e q t e > 1 e d l a 1 6 u e d
o = . '
9 r ' 9 ' q 0
T P P f
" o ( J )
' ^
/ n z
-
\ z T
'
Q ,
1 - . , : ) #
=
' 1 = . ( o )
=
. , : ) l *
=
[ , , i
-
4 ( e
+
? ) o ] =
r y
= ' i = " 1 , , ; = o " ( r )
u p > { p u p u e 1 r > 1 e ^ d u 1 n f u e 1 a s r u t q e 6 u a l u p r n l u a T
q e 6 u a 1 r . r e p q n e f
{ E p T 1
u n u r s { E l u u e J n l u a T r p e c
c n
, o
=
e u e 6 u a p u e p
T
1 =
t n
, , 6
!
= ,
u e 6 u a q
' O , r = * . , r " O '
. ( l r r u T T )
^ 6 e
L s , o =
! A ,
=
/ z , o
\ e
Z
" n = 6 : 1 i l ? = r ' I
. ) . r f =
( = * z ) q f = r .
+ - 1 e + r ) e {
N D
o = ; E = 4
' ? P . I E S
l n f , n u a u 3
u P p
g P - r E ? u P
t u t ' s r p r p e t
' 6 u e f u e d r a l
6 u e r { . u e : 6 e q t p
l e d e p . r a l u m u T s > { p l u u p - r n l u a T
' ( p ' .
I
e )
1 6 e 1
u r n u n u e l p e f a 1 a { u e { r T e q u a {
p l T X
P ,
' q
T I E E
= -
, Q r t d
T T S I
-
, a r ' d
' ( r - r l a u r r s )
o
=
" O
r
r g 9 J r q
=
* b
= # = r = ' ^
X
+
= Q =
P : s n s n t l {
s n s P y
r o -
" r , t E a !
=
( . o
f
- o =
2
+
q x i ) "
T
= " ^
-
P +
? ) + * =
{ r a
- t e
+
r ) r c } % = o = " ( n ) = ' A
" , r s 9
T - - j p d
=
( e + r ) f f i
=
o = ' t * ; ;
= o ^
' z
z " '
( " - q ) ? + g :
=
G i -
o =
?
* , r
f ) q $
= " 0
T ) . = ]
7 r B
= " * 1 . d 1 = 1
= ( q
6 ' 9
( c
-
q * r l f f i
=
{ r "
- ( q
*
q d
q
ag
4tfr
G8.5.16
t
s .9-10
Di dalam hasit pendapatan
di
atas, besaran a dan b dibuat
variabel,
P diganti dengan dp
=
qx
dan K dengan dK
=
q*db.
r
=
# {
ln."(*
u'-
r.')a.
*
J?n,.b(*
t
-
iu')ar}
Kasus khusus... g*
=
g tetap, serta penuh merata.
r
=
2.
#
l"t*
e"'z-
,"')a.
=
#
",
Juga boleh dihitung secara langsungi M*
=
t
n(t"
-
*')
-2
-
= -
"H(r*
-
"')
dx
'!4
\
s*=-*Gr*'-**'*c)
,
* =
!
r,
3f
= o; c
= -
*
,'
y
- -
zft(*
r3x
-
*
u"' *
#*o), :*
= -
#(#
u'-
r*'
*
t
*').
-
/ \ sog.a
t=\Y)*=|r=TdaE
o.=
oo =
(3I).=,
=
*-
5.IO DENGAN MOiAENT AREA
T
Cara seperti di dalam pasal
5.4
juga
boleh digunakan. Kita mulai dengan
satu beban
(vertikal).
Bidang momen berupa segitiga dengan puncak di
Pblt Pa/L
bawah P' yang
tingginya
=
f
a"t'
sekarangr dianggap sebagai bidang
muatan. Jika b
>
a, earis berat
bidans ini terlerak sejaul
t(r
-
I
di sebelah kanan Pr atau
t(U..)
dari A a""
|(l
+
u) aari
". ",r.t
bidans uerai
=
(ry) .l t.
=
*
,*.
Reaksi letak sebagai akibat beban
ialah:
^
=
i.i
r."u.|(r*n)
=
-!l+!t
B
-
-'Bz
I
I
I
rPb
I
I
I
t*ffi
j
Pta
I
Pab
Gb. 5.17
p.g
1!.
+ a)
Sedang
0.=
ffi
(lihat pasal
"
=
+.*
n"r.](r
'")
=
ru*rlo
,
72 SoEMONO, IEGANGAN 1
s. e)
sedang
05
_
Pab
(1, +
a)
6 EII,
r -
i , /
(
t L
l T v g
s 1 r e 6 y
s
T p
u e p
l r g y
s r : e 6 1
v
T p
, n ? u a T
s t . r e 6 e p e d 6 u n 6 6 u t s
1 t r e 1
p l T X
' V
T I P P
P
> x q n e [ a s
X T p
^
J n ? u a T
? e u T p r o
6 u n 1 r q e q T X ' g
T i r p p
e
-
. 6 ,
c
e
n e l p
t r
T . r p p
E q n e f a s
C
T p
d
u e 6 u a p
T u e q a q
- 1 p
d e 1 a 1
1 g
u e 6 u a p
? =
E V I o T E A
( e r s ' s e )
r n o n s
N V U V r n d V U V ) N V o N 3 o t 1 ' S
" = p
r g
l f
=
Q 0
=
" q
6 u e p a s
'
- T b
' e . [ u s n l e l a s
- x b
4 -
6 u t s e r u - 6 u 1 s e u u p { p l a r i r a d t s l e a g
T
l l o q e r e d
e d n r e q 6 u e ^ ) u e r u o u - 6 u e p T q s E n T
: 1 e d e p : e 1
u n l - N 3 ' l s l u v 9
8 t ' 9 ' q D
E
| - " & !
=
x
-
T
, e d u p r u p d u r n
b q n u e d 1 e . r a u l u p l e n u e p e 4 ' e r { u u r e T u e l P n u e 6 n [ n ) t p T . r e q
u q a q 6 u e p r q
l e 6 e q a s
u e u r o u - 6 u e p T q u { u q 1 e [ u a u u e 6 u a p P : e c e [ e s n l u e J ,
. e I u s n : a 1 e s
u e p
, q d
=
z g T g
e 6 6 u T q o s
z E
> t T 1 T ?
T p
s
> t T 1 T 1 r n T e T a u 6 u e , {
1 e 4 1 1 . r a n
s T . r e 6 6 u o l o u a u e 6 6 u t q 6 u e [ u e d : a d 1 p ( r c r v l
r p e + u a u o r u s t . r p 6 e p e d r . r 1 1 6 u e q e c
P Q l g
n e l e
v
r s > i P a . r 6 u n 1 1 q 6 u e u
{ n 1 u n
' o , f , r s
=
j - - -
2 ' 1 -
1 e
+ X ) q E d T T
: q p T p r
, , u p 1 e m u ,
6 u e p t q e p e d
g
u { P ? o T . r a d
1 s > p 4 1 1
' 1 e + " d ) * u
+
= ( e
- ? )
( e +
7 ; e 6
9
= 1 . e
: r { E T e T
z g r g
s 1 : e 6 d e p e q . z a ? e , { u u e u r o u r s T l e 1 s
' - e d 9 - e x d . ! =
z -
T
" -
T
' v t v t o v
s n T
-
t v r v t g v
s E n f
=
u a r u o t u 6 u e p T q s E n T ' e d
=
Z v - v
e 6 6 u 1 q a s
z y
) t T 1 T 1
T p
\ f { T 1 T 1
r n T P T a u 6 u e d
1 e > 1 t 1 . I a A
s r ; p 6 6 u o l o u a u E { e u I
' ( C ' g )
6 u p t
- u e d r a d l p
d
u p q a q
l e q T { P
t e 6 e q a s u e u o u l - s T . r e 6 e p e d u e u e { 6 u e q e c P > t T f
' q 4 r n e l e
" f
u e > i n 4 u e u e u > i n ? u n u T E T
p f e c
' u e f n l u a T - l E u r p . r o
= T u T , u p + e n u l r
e p e d u a u r o u r . u p p . r n ? u a T
l n p n s
= T u - F r u e l e n u r
e p e d 6 u e 1 u 1 1 e r { e 6
' 1 9
u e 6 u a p
T 6 E q T p
q e T a l a s u e p u e l e n u 6 u e p t q
l e 6 e q a s
d e 6 6 u e t p
l e d e p
u o l u o l u
6 u e p r q
, . r n 1 u e 1
s 1 . z e 6 u e > { n + u a u a u r
{ n 1 u n
P r y r q E q
1 6 e 1 1 1 4 n q r e 1
r u T S
T O
' A r E
= [ r . -
" ( p + ' r ) = ] #
=
' r r s
=
{ r * - * ( q + ? ) = }
*
=
* f ' * i ' " t s
- : < s =
* 1 4
: s p l p r p
l n q e s ; a 1
6 u e d u r e l e p e d u a u l o l ^ i
. r r s
=
[ , "
1 - ( q
+ n "
? ] k
f @
( q
f u
=
* 3 - ' *
' f , r s =
1 , " 1 - ( e
+ I ) q + l
k
= " f ' " '
r s o =
1 , " 1 -
( q + z r = ? l
k = " + ' + - v = * o
: g r . r p n
q n e [ a s 6 u B d r u B l u E p
v T r p p
x q n e [ a s 6 u e d r l e ? e p e d . 6 u e 1 u 7 7 e 6 e 9
r t - 0 t ' 9
! .
x b 9 =
Z Z " T
-
. ? ) e a
2
=
" i ' . " u f r
- t i ' = r u
f
. ,
! . . r
Z . n
l a
-
f l g
=
n l r , l
T T E
. x
- d
q
x _
5 a
- V = * d
- g = n d
Sekarang tinggal menghitung
0.
atau 810a.
t0.
= BBr= n =
fru-
s)do +.;[buaq
=
rf,r=(!.
-
s,H.
Ers$a= (?i,u
-
s)ds +
(T)y"'." = (?)(i r"
-
i
=
(T)(+ t-
I
r'a
-
I
t *
?nr
-
In'* tn')
5.il-12
y
=
*0.-
q
sedang
n = 1," -
s)d$
/ Pt\\ X
EIy = Elxgu
- (i=)J
s(x - s)ds
=
= ./ u.(*
-
:,
#
(Pasa1
, Pbx-
Efqa-
6g"
.
=
H[,u
+
b)x -
"']
j
r"u")
(#)ta(Q,
+ b)
-
:x2|
=
PL'
5.6) dan M.=
Ur
=*nore.'-it
1_ 1r+b)
=
6
PaD-T-
1-.(1,+b) lPbx3
6'-" 9" 6 9"
- sr0a
-
,.juA
=
er(qu-
(g
+ b) rpb\t ?
=
Pa
6t
- \r-T)T
* --
/"'," #
'
z 1-zr
a+tb,
=
|
n.l(r, + b)
=
dv
dx
BI0u
EIY
EIO
Secara tukar menukar antara a dan b kita dapatkan:
-
a
)
dan untuk y di x sejauh x
<
b dari B.
6 6
j
{b(L
+
a) - 3x2}
69"
Apabila kita menggambar
garis momen pada muatan yang berbentuk bidang
segitiga ABC, dengan perantaraan diagram kutub, kita peroleh poligon
batang. Jika kita menarik sisi pertama dan sisi terakhirnya, yaitu
garis singgung di A dan di- B, titik
jtrrnpa
kedua garis ini
(titik
T)
menentukan letak garis berat vertikalnya pada
bidang ABC itu, dan yang
absisnya terhadap titik A adal-ah xo atau uo =
[
- xo terhadap B.
xo
(0.
+
0b )=
AA,
.06.
,D
Xo =
(o.;lf
=
_ gQu.
ab([ + a)
0-
'-ab([.+br.8.
o.)= |tu
* a);
uo
=
*,n
+
b) .
Pb/l
GB. 5.19a
.]4
SoEMoNO, TEGANGAN 1
f,ihat hasil pendapatan di dalam
pasal 5.4
(cara
dengan daerah
momen) .
5.I2 CARA DENGAN SATUAN BEBAN
Kita arl[ci1 J-agi balok seperti
contoh di atas
juga
dengan titik
X di sebelah kiri beban P di C.
a)Ordinat Tentur
C rcb.
5.19a)
l4engerjakan beban K
= I di X
PaTL
9 L
U N J - N 3 I S I U V D
. x 7 r 9
P d
X D
7 . '
d p
Y
V
! e
= 3 9
E u e p a s
, - r n f u p 6 u a u r
6 u e t r
3
' q P p n u r J e l e t e c u p { e d n - r a u r e l p ^ u - r e 1 E a . r e
? u a u o u
" 6 .
- d
- -
p
'
x T
e
6 u n [ n e p e d
t n f u e b u a n t
d - = W
e [ r a > 1 a q
6
> { o T e A ( p
:
T P O S
=
l - " x
X D
- : -
r g
=
^ p
- ( q 9 *
\
z -
T
{ . * g
-
( q
n r 9 - , 1 9
" T
Z
1 ) " l G )
" f - l ( * )
u e 6 u a p e . r e C . ' u e T n d u t r s a y
" 6 9
+
l ) e t q a
z
T
I . o =
f
* t . "
- p G
*
T +
T
n P a
x
" q d
x
s Q a
x *
n
x _
S
T -
s
+
-
" ( . o f
+
q x
1 -
= t= l ' * T
o =
!
*
( *
,
z
-
*
9
z '
T
\ z
I
r
T
( { \
*
\ r a l
T {
6 u e q e 3
=
[ r * '
= [ -
@ =
, ,
1 * . q + -
e " r l + . r + - ) = l
* =
?
-
" ( r f
-
" x
+ n . " i
r " l ( * )
=
- , "
i ) ,
-
e
e ( x
-
, , + l
[ 1 " * l r d ]
=
. p .
s p ( x
-
= , = i ( h ) -
( s p z s )
I
*
" n . = / ( # )
=
: ( u e u E { a > { )
x T p T =
u o l E o u r u e l e [ - z e 6 u a 6
( q G T ' g ' q i l
$ T n p n s
u e r e l n d ( q
" 6 9
o
n x
- f
q
t r t s
x
n ?
( x - s )
- 7
F 6 -
x
f f i ' )
" 6
n P d
x
s q d
x
s q d
q
>
n ' c g
x
<
s ' o x
x
>
s ' x v
=
" p . " i ( * )
.
' n " l ( * l
-
" n . = . l G r ' J
= o r s
q
>
n ' c g
x
<
s ' J x
x
>
s ' x v
z t ' 9
6 u e q e 3
5.12
dy Pa/1 z \
&=m\r"
*c)
Pazl 3 \
Y =
"-\6-x
+
Cx), tak ada konstanta lagi, sebab (y)*=o
=0.
PadaX=.Q,rmakay=O:
1n3
L^z
6*
*
Ct
= 0i C
=
_
tU-,
, =
;ft(*
*'-
tu'
-
*),
:I=;fu(*"'-*u')
,
Pa 9"
pal
Q.=-6;1r0o=*ffi
M,
= -P(a-u)
d"=
-2
du
/dvr
\ari,=
dv
=
du
\r"
=
ft't.-,r
;
o=0o=
P/
il\"'
-
(v)
=
c) Momen pada
kedua
Kedua momen bekerja
t4
-
(.0-x)
M *X-.
*
&
-d
[Mo
# Ir.(u"-l
# I*.
(, u"'
Y=0.
#=:,(",-1,'**)
*ffi.,K=+*u".
l-zl\
Zu
+
i
y"a)
P
/L z L 3 r \
p
*(;
au'
-
t
"'
*
i
u".")
=
!;1
r'
1.Q,*.1
Ini juga
boleh ditafsirkan
sebagai berikut. Jika B
jepit
sempurna,
C turun sejauh ,""
=
H
. Kemudian ditambah
dengan a t9
0r =
#
menqhasirkan: v.
=
H
.
#
=
#
a2
1t
+ a1
bl Momen pada
ujung baTok
Di dalam contoh a), Mt
= -
pa.
Jadi jika pinggur
tadi dihapuskan dan pada
ujung B diberi momen sebe-
sar Mo yang
berputar ke kanan, hasil pendapatan
di atas boleh dipakai
jika
besaran Pa diganti dengan nl: jaai:
6. =
*
ffi
dan
Qo = -
H
dengan mengingat bahwa I1.,, negatif .
r''{
,[ I ,t i^ i^l i'i ,l-'-
t?'a.;
i b^ +
Gb.5.21a
dy
-=-
dx
v
--
x -
9";
Gb. 5.20
Gb.5.21b
uJung
negatif (sesifat).
=
f
{or.
tl-*l
+ r.rox}
*') * ,o.* *' *
"l
-
*
"')
* ,0.* *' * c,,|
76 soEMoNo, TEGANGAN l
: ( x
E
\ r
T
x : ( x c
L L
l l
i
( r - r l a u r T s ) u n . r n 1 / 1 1 e u ) i e p T l
;
q e 6 u e 1
{ T + T 1
U N J . N ] I S I U V 9
, o =
4 * ( o )
= l
.
I l 9
q a p a
- + = U = Q
T W
- x ? 2 ) l E * = , r
.
I / w
- x 7 Z 1 r r u - = I
z 1 /
, z ' 9 ' q 9
( x * x " 6 - " 6 : \ T r u - I P
\ z 7
1 /
t A A p
q T
, X ? - = l l O = A t ' 6 -
r s
x p
( C +
r x
- x " 6 ) X
h t
- =
E
r g z x P
( x z _ z ) z
w
_
= F
* z - x ) !
=
x L
- w = * w
l l W C o
t )
- f ,
- =
-
- =
V
W Z
X p
,
r E
. * P
= : - - - = -
A p
w
A - p
t 1 r , 1
. ' s n s n q > 1
s n s b y
x 7 !
c L
* !
r T
N - =
e W
u e p
W +
=
P W
f r q u r e T p
s n s n q { u e r p e f a > 1
l e 6 e q a g
e p u e l u e u e i l e T r a q 6 u n [ n u a u ] o h l ( p
( t o )
=
f S n l u n . I
, , r p r p p
r p
. ( ; i l
u = . r = s a q u e > 1 1 e q e 6 u a u e 1 T > {
" , . , J ' [ : T [ . : 1 "
r u r E p a g
' u e t e y b u r f r n s n q
{ n ? u a q . r e q
. r n + u a T s 1 . r e 6
T 1 f , p f , a q ' d e ? a 1
. z
u e p
w
e u a . r e { , r = p
' # -
. r n e l e
I * - =
+
s n u n . r
l n . r n u a u 1 d e 1 a ;
' ( . x - x 7 1 o
I
u e 6 u a p 6 o 1 e u e
' ( r x - x ^ 6 1 w
f
, U e 1 e 1 e ^ [ u u a u r o u - s 1 . r e 6 u e p
] ' i
=
d e 1 a 1
T u r r r p l e n u r
l e u T p r o
' u e l e n u r
6 u e p t q
l e 6 e q a s
d e 6 6 u e t p u o l u o r u 6 u e p T q
p { T f
' 1 o q e . z e d e d n : a q ( r x
- x " 6 1 *
+ ' +
=
( * ?
- . " ) # - =
, {
Q
=
4 * ( ; E )
t z ' 9 ' 8 0
, 1 - = ,
( c
+ x ) r E
-
I , {
' d e 1 a 1 W
=
* W
J Q W
=
T E T T u T s T T p
q W
u e p
" W
o O , - 1 9 * r 1 t * = " 0
'
? q w ? ' w
' d 1 1 e 6 a u
: { n 1 u n e i q q p q
l e 6 u t 6 u a u r
u e 6 u e p
+
-
r g 9
-
T Y w
" d " w
[ t . z - . * e
I
q w + (
z T Z - t x ' - x ? e )
" ^ ] g l = P =
; E
I t x . t - r x ) o w * 1 *
, x z - r * - r * z e
I " ^ ] ' * 1 ' =
o
z o r , l ' 3 - z ' t u ' !
z - I
z -
T
J o = T c +
r " r o w { +
, a t
T
z l , ' 9
z z ' 9 ' q 9
e)
Mx
gv.
dx
dv
du
v
5.12
Gb. 5.25
Momen-7uar di antata titik tumpuan
_2
Mx
--dy
o "* , 2'
-dx)
ltltl 3 r M d-v
=
"rl,(i
"
+ CxJi Mu
=
7;
= -Er
;;t.
M lL 2 \
=E'I7\rt
+Kl'
MlL 1 \
=-;11\;'u-
+Ku/'
L z rl -z \
0"^= -0"o,
;"-
i C
=
*\t b + K/
yo
=
vc
i
*
"
* c.
= -(!
u' * Kb)
Kedua persamaan ini menghasilkan
C dan K.
e
=-
*ru'-
3b3)
;
K
=
lVu.'.-
s*
I
Jika menggunakan bidang momen seba-
gai bidang-beban
(moment
area),
maka luas AACCI
= -
, f;
a2 yar,g ai-
anggap sebagai gaya ke atas dan
I M _2
luas ABCCz= +
iib-
yang dianggaP
sebagai gaya ke bawah.
Reaksi A
M
p=--
29,2
Ma2
=--
29"
z2
u
't'
_2
MI)
!-
'
29"
(,-34
o'(o-
1
L
2
5b M
u)
*
r'.+
"l
L
zL'
I
-"('-
?
3
f) Pelengkung separoh Tingkatan
(Gb.
5.26)
G8.5.26
Cabang
u
)
aan seterusnya.
Tumpuan A sendi dan B ro1. Garis AB
terletak mendat,ar. Beban P di titik
X yang letaknya ditentukan oleh
besar sudut ATX
=
o. Ditanyakan
tergesernya roda B, yaitu sejauh 6o.
Kita menggunakan cara dengan beban
satuan, yaitu memberi gaya K
=
1 di
B mendatar ke arah luar.
Secara otomatis dihasilkan H.
=
I
M
er
ltr
+ cos
nr
|tr
- cos
I
Iuar; V.
=
P.;(I + cos
q);
Vu
=
--
I
nr'
{
{
l*"oso)Jg(r-"orq
1
si-n{do
rsing
rsinQ
'l
P.:(1
- cos a).
z
r (l-coso,lj
f
r-"o"0) sin0a6|
cr)
(1
-
cos
0)
o)
(1
-
cos
0) BX
juga
ke arah
Er6o
=,fm*a.
.78
SOEMONO, TEGANGAN
1
U N I N 3 ' I S I U V 9
| x = q e
= l , x l e q n s ! =
t J
z o - " T
u l = z t t 1 e - . 6 1 o n r f
=
t ,
P
E
_
a .
,
e
^
Z t _
q ( x i e )
T
-
o i ! '
f i - l x 6 -
o
T
=
d
' Q A
=
P 6
I ( e - Z )
o n
=
" W
' x d = ? q A n 1 p
L = o n
x d
' V
T f , p p
E > x q n e f a s
3 v
6 u e 1 l e p e d
1
r p
d
u q a g ( T
. T g I t r
' E
=
3 5
n ^ J - u e r > f r u a P u e 6 u a g
o ^ I { P T P p E
g g s t . r e 6 u e 6 u a p
1 s 1 a . f , o . z d
> t T 1 T ? E j r p l u e
T p > t r 1 . r a A
> 1 e . z e [ u e p
, r u 1
6 u e 1 e q n e l e u e r 6 q n q u n s e p e d u e l t s > 1 a ^ d o - r d e 1 t > 1 e z { u 1 e i r a q > { r 1 T 1
,
d e 1 a 1
e d u - J g 6 u E ^ ( 6 u e 1 p q ) u e r 6 e q d e r l e p e 6 ' . ( : e q u e 6
1 e r { T T )
. r e q u e 6 6 u e p 1 q
e p e d s n . z n 1 1 e 6 a 1
T . r T p - r a q
u e l 6 u e u { e q
p 1 T > t
s p
w - f
=
d
s e n r a s u a u o u 6 u p p T s
6 L
e L z ' g ' q 9
' . z e l e p u a a q e . r p a I > l T 1 T 1
u e q T T e z a d 6 u n l t q 6 u a u r e l T ) t q e q a s
' . r e 4 e p u a u
e , { e 6 t e 6 e q e s d e 6 6 u p e l T > t q a r o q
6 u e z {
I , [
6 u e p 1 q
- r n s u n s e n f
=
d p
' ^ '
# f
-
d ' s p ( I , ) f
=
#
^ ^ . f
=
#
* , f
=
q e
r p e r
' 9 3 6 u e 1 e d e p e d d e 1 a 1 q = . r ( u e t l : a 6 u a d
u e 6 u a p ) d
=
u r q p f e p p
B
l e q T { e
g
6 u e d u r e u e d
6 u e 1 e d
' 1 1 g
u e 6 u a p
C a
T p
( T = X ) u n l p s u p q a q
l p q T { p u p p
W
r { p T p p p u p q e q
T p u a u o w ' u p n l p s u p q a q u e 6 u a p
p . r e c
T e { E u a u e X T X
' - r e l E p u o u r g y
6 t r n q n q 6 u a d s r . r e g
.
q I E
u e b u a p q 3
u e p
C V
6 u e r g ,
. T o f ,
g
u e p r p u a s q p T E p e g
u e n d u r n g ,
s i r . r ? a u r s p + J a s
r > [ e 1 e w e s w n T s a d e z q
T e l J o d
( 6
a l e l e p u e u
e [ . r e 1 a q
( u r n u T s { e u )
, r d
f
=
o o t ,
,
e > l T [
q g
q e l e d e r e g
=
D . ' S n S n q r Y
S n S P X
d
Z
u
[ o . , r . r
f .
t o
" o ,
-
T ) -
' ( . r P n T a { )
p z u T s
E i r d
+
T ) -
r c
, - " - 1
( o
= o ,
'
T '
z
T
Z
T
Z
T
t . = l
z
, s
*
' )
l ,
l ( o u - =
z
l \
z
r
Z L ' 9
t ) U T S + D
* / n . r - s !
\ z
T
r " I q n
-
r c s o c + r )
( m
= " r - r )
-
x r s o c
- r )
( n
s o c
. r d
i
i'
5.12
F4=
6o=
lo
_Fv-
EIo
4'
4-
"]
.fi|n,.r'l
tak berdimensi.
Khusus pada x=a, terdapat
Jika P bekerja mendatar ke
patan di atas x kj-ta qanti
l
o ,o (t
-a+a) =
LbP*,
o; =
h
,1,
,"
=
#
{uroi
+ (F2+F3
lvlJ
*
t
*[
s
tl x(a-x) 1. .h L 2
'Ler.
1; a -'t(a+x)a*r"'1
(.)
a
Lo
.
t(a+x);*r".i
=#[rpqtli(._:).+] .il
*
]]
a""van k = (il(i.) sebasai biJansan tetap
oo=iP(i-.i).
kanan segitiga z
<
h dari AB, dalam penda-
dengan z dan a dengan h,
jadi:
pada z=h terdapat u"
=
#(l
u .
]).
u".ro
"
pbhz
ll
L z'\ I
oo=Ei,,--\t-6?)*roan
Gb. 5.27b
M.
=
V..ai Ma
=
Vo.a
F,
=|".Vo.d, vl =f
i,.
F,
=t"Vr.a; t:=|h;F,
+F,
r,
=
*
b(va+vb), +
!
on"(f)
=
^
=r"r -
r[-
g" I, b
ob=Lef-'L-rr..jn*r%
=
;?r
[+
n .
1. *(,- ])l
BO SoEMONO, TEGANGAN 1
-
Pbhx
l.-/L
f *'
',
-
Er" l^\,
-
u
7)
menghitung peralihan titik D ke arah vertikal, yaitu 6u, kita berikan
beban satuan vertikaf di D, d.an untuk menghitung peralihan mendatar
666, diberikan K=} mendatar ke kanan di D.
Hasif akhir positif, berarti peralihan searah dengan beban satuan yang
kita berikan.
2) Beban P di U pada palang CD sejauh u
<
b dari C.
(cb.
5.27b).
P
Va'3
Vra
W
i^
\fifyu
I
_
a
_ _1 _
1
=
P., sa.
".*
ol"*"ftr))
(.*,. (r -
*)
) l
o
;y3=h.
T 8
I
i
I
I
F
1
U N I N 3 ' I S I U V o
' e 6 T + r 6 a s r 1 E > { e p u a i u
u n 6 u e q - r a q ^ u e s e r q 6 u e . , { . t d a l . r n 1 e [ e p e d r 1 e n 3 e > {
, : n 1 e [
q e 6 u e 1
e p e d
1 t q
x
f
x -
- * = T p
" 1
u e p
x 1 4
u e . r e s a g ' u e q a q e . f , e 6 t p 6 p q a s u e > l T p p [ T p r , a v
=
G
- ^ ) " 0
u e r e s a q u p T p n u e { u p x V
j r e q a T e s
r n l e [ e d e " z a q a q u r e T e p a { s r > i n T - r a 1
r . I p T a l 6 u e d u e l e n u r 6 u e p 1 q
l 6 e q u a r u
u e 6 u a p u e ? e > { a p u a d e _ z e c t e l e d e 1 t > 1
, u p { p u e s > t e T r p
f , p I n s n T e f . r a l n e l e
l e d e p I p 1 1 s e t 6 a 1 u 1
u e 6 u n l r q e l r q e d g
8 Z ' 9 ' q 9
' B Z ' g ' q 9 e p e d
f p q T T . r a l
u r E T u p p r r ? S
'
[ l E d u r a l a s
u p q a q
l e 6 e q a s
d e 6 6 u e r p
x T
x p f + ) * w
=
m p u . r E s a q l u e l e n u r - 6 u e p 1 q t e 6 e q e s d e 6 6 u e 1 p ( r s l n p a . r r p )
\ ' r , z
x T
u E { s e - r E T e s r p I { p T a 1 6 u e , { 6 u e p r q e { p u
' s P - r e T e s
S u e d ; u e 6 u a p
( T s { n p o i t r p )
u e { T T e { T p e . d u l e u t p - r o
' u e r u o u r
6 u e p 1 q e p e d q e l a * . ] ' ' . r = o . r 1 i . r = q r " a e > 1 6 u e
l e 6 e q a s
e ^ d u e q
' T s u a u r r p . r o q
> t e p T 1 6 u p d u e - z e s a q u e l e d n . r a u r 6 u e r e l a s
:
" t
x -
x D
' ( 4 ) . ^
- = f r o
o r u
' e d u l e 6 e q o s u e p
' u r n u r r s > t p u
n 1 e u n u r r u t u r 6 u e d
' e d u > 1 e 1 e 1
s n s n q { t r u e f , 6 u p a
- u r e +
e p e d e d u l e s r u r
' u e 6 u r p u e q . r e d
e g s . r a u r - u e u o u r
l e 6 e q e s
o I
u e T l : e 6 u a d
X r r y X p
u e 6 u a p
o 1 g
u e 6 u a p u e { r I e ) t T p
T u T
s n u n . r e l t t q e p n u q T q e T '
+ - = + :
- x , . I
A r P
' " I s T T n ? e 1 r 1
l e d r u a ? a s
e r s ; a u r
. u a u o u
' d e 1 a 1
{ e p T l
e T s r a u r - u a u r o r u e l r q e d g
d v r l l x v o l r v r s u ] N t - N r w o w e l ' s
q _ _
' ( +
.
, r
+ ) # *
- o e 1 6 = r l e d e p ' r a 1 ( q
r p
a ) q
t , l , - z L ' g
' q +
= 1 1
-
n e p e d
n E l E ( O
T p
l e d e p - r e 1 " r ' *
9
d ) 0
=
n e P P d
!
D
g
5.13-14
Contoh hitungan dengan integrasi
rdl.',
oa
il=;T=J.
x ux
x
M*
= -
P(x-s)
Gb. 5.29
_2
ctv
Er T
-.-3-
-
dx
dv
rT A_
odx
EIv=Ps
C, dan C,
dv
bahwa
=- dx
s + 1,.
o":
(x-s)
=
ps3
(L
-
ar)
_
3/ 1 s
-
\
Ps
(-
-
*
----
* L- r
\
x
2x"
L/
'(-un* -
*.
crx + c2)
dihitung dengan sarat
=0dany=0untukx=
Y-y=U;y=f-U.
"f
lIUdF
=
o; r-f
i
u. -
-l^ar
=
F
r=--
-
rlF
J-
u
v=r-t
'r)
I
2
fY cF=--/vds*rJ-69=
-
Y-y
'
r-y
- ,[Vdr -
Fy..
cA
(dd
l
A/h '
' r
ct
EA
(d0)
M
-d0-
=
r%
^
_
ry^(c0)
=
M
f
y
\
"
(r-y)d0
Fy
\r-yl
tepi bawah:
(cr.
s.29).
s .,
I
I
- --i0
I
-J
s.r4 BATANG BENGKOK (GB.
s.30)
Mometr positif cenderung memperbesar radiusnya. Garis netral tidak
berimpit dengan garis berat, Letapi berjarak sejauh yo di bavrahnya.
Serat sejauh y di bawah garls
netral dengan panjang
semula
=
(r-y)d{
rnemanjans densanyA(dS) sehinssa e =##h=$atau o
=t{#}.
Di sini r dan A
(d0)
belum diketahui.
/o.dr =
o;
E^{p-
I*
dF
=
o
/o.
dr.y
=
M
uoJuOl
f
y'
dF
=
y
dQ " r-Y
(1)
(2)
Gb. 5.30
Tegangan ekstrem,
MYa
di tepi atas dan
yl Yb
Fv'r
t)
)'
82 SoEMONO, TEGANGAN 1
I g
s s
p
C O
i
I / {
( e p )
p
e 6 6 u r r { a s
,
s n . l n 1
p . r e c a s
6 u e : m 1 - r a q u r ) i e u r
0 p
( ^ - r )
u n r N S - ] s l u v c
v r u r ) t 9 1 ' 9
I s ' 9 ' q 9
' 1 e s a d r { T q a T q e q u r p ? r a q
E 3
=
o
q p q u r e l j r a q
( s p ) n 1 r e t r
,
p . d u u e 6 u e [
=
s p u r E J E p
T d e l
r l p > l a p u a u u T > { E W
9
S D
P 1 - r o s
,
' ,
-
3
( s p )
v
- u e d - r e d
E u e p a s
[ . - * '
u r c T T +
-
q I
g u r c
9 T - =
: > l e d u e q a s e [ ; a 1
u e > [ u p 1 E [ u a u r n 1 1 6 a q u 6 u a p
" " p ' #
d
=
d g
q n p [ a s u n . r n l
6
6 u e 6 a d - > t T 1 T , t
- n 1 u a r
n l t e d
' v , s
' q ,
' r u ' n
. r * u
, r * r " n
T p
, r ; i " ; i l " : r : 1 " : . 1 i l : 1 t " f f i
. ( Z '
*
r s \ -
=
s p
:
. = P
\
, {
' ' r t )
( p P )
P
A
, P
' =
l
I g s - ,
o r \
^ ' , o
a
o
\ s
- ^ * E
/ -
s p
=
D P - r c P
- ( ! ' " - " ' P =
o o p
t p e [
, ^ * :
s p
=
o s p
' s P
o - r
T r q u r e r p
L { a r o s . -
=
o n p
" s p
' S
' ^
u e 6 u a P
q e q u p l r e q
T u r
l n p n s
' s 1 q
u a w o u e ^ 6 . u e p e
P u e r e { t i l e l e l , }
=
o p
' q e c p r : e q
' s p
. > t e p T ? u r 1 o 1 6 u e q - z a d s n 1 p e f , e > l T f
' S
T p
u e p
V
t p 6 u n 6
- 6 u 1 s
s 1 . r e 6
p . r e ? u
l n p n s
=
l f ,
=
, e
' r n l u e T e u l { e T a q e s u E
- r 6 e q a s
s p
=
B V
u e p
- r n ? u a T a u
u r n T e q a s
n q u r n s u e t 6 e q e s q e T E p P
o s p
=
o E o V
( t e ' s ' s e )
x o ) e N r s c N v r v g v o v d u n l N S ' l S l u v e s t ' g
' z _ r u c o r t
S F
*
=
. r o *
+
=
e ' n o
: s n . r n r
{ o r e q
p p p d
O a t
6 7 = 1 9
=
g
.
T ' _ 0 - 0 9
_
c ^ , t T g Z
_
=
9 L T ' 0 0 2
_ " c
- r { v l
w w g T I ^ r
f x + u
1 ) -
=
P . , {
r r u c
r =
f ,
-
o . : r
=
o I
J u r c
6 9 =
f s t
=
. ,
' q
r s ' o
=
*
b r q .
=
( # u r o
=
# o r ' o
=
f t l , r { e
= , {
J u r c
S t =
q
+
- o . f , =
Q - z
J u c ' g L
=
t l , !
1 o r
=
n : r
=
o z .
' u r c 0 E -
q
, l u c
O Z
=
g t 6 e s . r a d 6 u e d r u e l : q o l u o J
9 l . , - g l , - y L ' g
' l l r c
0 9
s .16-17
r
^
z
2'2
u =
;
p.6n
- n'
*.L
(p
bekerja secara sratis).
Kerja ini tergoLonq kerja l-uar.
Sekarang kita pela)ari
kerja-da7.am,
Jika pada
tampang x bekerja Llyr maka tampang berputar sudut d0
=
M*
*
(Pasal
5.1, cb. 5.1), sehingga momen M" menjalankan kerja sebanyak"
Er
|
*,.d0
=
u2.
ffi,,
,.rrn
tergorong kerja dalam.
Jum1ah kerja-dalam pada seluruh balok menjadi:
v
=[M:.
b=
#t{Ar*
*
/or'','a,)
,
=
#(/(p 3*)'a*
*
yo(p
?*)'.du
=
*1]^'o'*
].'u')
=
#.
Jadi ternyata kerja-luar
=
kerja-dalam.
Sekarang kita tinjau kejadian seperti pada pasal
5.9r
nuh merata q. Persarnaan garis-lentur
:
V =
fi(j
l'"
Titik pegang beban unsur 4p
=
qd.x
beralih sejauh y
dan
I
sebanyak
I
tdx.V.
dengan
13
'=llx
b
beban
muatan pe-
1
qr
*T;*
)'
bekerj a
u-luar
=
i+q
dx.y
=
#; /G
u,-
u-datam
= [*1* =
# ic
aj x -
Jadi,
juga
di sini U-luar
=
U-da1am.
tul = tksml .
A
,fu
1:1
-
Er*
*
D
I:1
6'*
*D*
q\
o'Lt
vl=j-__
^ /
24oEr
r 2^5
4\
q
x,
J=-
/
24a st
5.T7 BATOK STATIS TAK TERTENTU
r) DUA BALOK YANG SALING BERPOTONGNI
a) Kedua balok terjepit sebelah, masjng-masing di A dan di B, dan ber-
tunggalan ujung di C.
Gb. 5.32a
84 SOEMONO, TEGANGAN 1
AC
=
[,
deng,an ErI, dan beban
=
q,
BC =
.0,
dengan ErI, dan beban-=-gz
Kita anggap balok AC membantu
balok BC, yaitu
memberi reaksi ke
atas sebesar X di C
pada
balok
CB dan
sebaliknya menerima
teka-
nan ke bawah sebesar X.
f!n= lenturan ujung C pada
balok
CB
jika
balok CA tidak ada.
4
^
q".q,..
'f]o=
;ffi(ke
bawah)
flo= Ienturan C pada
balok CB
x.e:
akibat[=-ffitn.atas)
l'2
A
I
gc'
a...-.-- _
i
J = o : ] + o -
= Q ' J
J ' J
=
- ' r ' g
8 v
t , ,
u p 1 e l e T - r a d
X T + T a
V
' q e l a q a s
1 ' r d e [ - r e 1
S I
> t o T e q e p e d
3
1 1 g { o T e q
e p e d
3
U N I N 3 ' I S I U V C
c z t ' g ' q 9
{ o T e q
n l e s
( c
T p u a u o u
-
o ' w
T p U O I I I O I I I
=
" t W
q z t ' g ' q D
' s e q a q
B n p s P l e
1 p
e d u u r e l
, r *
L
-
l r , u
L
=
t r *
{
. . ;
r 7 1 b
!
=
V
" i l * " 3 t =
" J
, ' r t ,
? 8 e
-
P c ,
F - o ' ,
o i r * o l : = { ' J
. z r z g .
? B t
_ e o r H
- f f i -
o '
u
q o
c r 3
, f
+
: . J
=
o i t
, o
o 3
J
O J
- j
o
. c , _
P J t
_
P 3 r
r
-
, ' , r '
.
T r T g E
- e ) a
t
t r ' u z T r r E E
= " ,
- . - - - - - = ;
I r *
e
| z a i r u
o
.
c T p
q v
{ o T E q T n { r l u o r u
g g
> 1 o 1 e q t p e [
' ( 1 n 6 6 u e r u e u
6 u e , { ) q 6 u n [ n
r p
d
u e q e g
z T
=
g g l e
=
Q J
J " d
=
D V
" 1 = r ' b 1 = a
,
f
* . 7 ' b
f
=
v
: u e > { e 1 e 1 . r a d
T s { e a u
- r t a ? 8 t
' r ' g v 7 t
y ' T ' ! 8 v
,
T r r E S ? 1 -
- - - : : -
- - 7 ; = - = ' - T - ' n
| z n s
' r t ' o s
a
" r t ' r t
)
J _
,
z l z s .
B f e 3 -
'
- _
=
, l
; 7 x
c -
-J _
9 c r
, J
' e . f , u 1 t 1 e q e s r + r p f , e q
O
) t o T e q 6 u 1 s e u - 6 u 1 s e u
' - ' r w _ =
l r *
' 6 u 1 s e u r - b u T s e u E u e l u e q q e 6 u a 1
T p { p 1 e T . r a 1
3
6 u o 1 o d ) t T 1 T , t ' s e q e q u e { p 1 a T . r e d e n p s e l e
T p l e d e p - r e 1 { o T e q
e n p a x ( q
' c g : e X u ; e s e q e 6 n [ J 0
-
u a u r o u r
l e d u r a l
r { p T u e { n 1 u a 1 u e p
' e z { u u e u o u
p 1 . r a s a q
6 u e 1 u 1 1 - e X e 6 6 u e p 1 q l { e T . r e q u r e 9
' ' x x + ' J ' "
+ -
=
Q i l
r t t x
-
l r - u
1 -
=
n w
' x
- ' l ' b =
I
J x
+
r ? r b
=
v
: u e { e 1 a 1 . r a d
T s { p e u
> X
e { T [ a T n ? a q 6 u e u e r u s p l e r p u e { n 1 u a 1 r p
1 1 ; e d a s
e p e d
y q p r e
T p u e 6 u e u r
u e d e 6 6 u e
' O
< X 1 p d e p . r o l
e I T f
.
' r ' E B
.
z r z E 8
-
, z r . z g t * ! ' * \ . r
c r
-
. c r
-
e c r
- 1 ; G - q b -
[ - T - - T ) ^
a - r
v u e ' t "
t f = ' i J + " j ; = n " J
'
- , +
=
" ? ,
u E p
t #
= " 3 r
: v c
{ o r e q
e p e d
3
6 u n [ n 6 u e . r e > 1 a 5 ' u e r { T q e T a > l s T l p l s e d e 6
l n q e s
p + T > t
n 1 t y
e . d e g
I
=
q ? J
+
q f J
=
{ " J
: e z { u . z r q 1 e e p e 6
t r ' f t r t b
i,
2) BaTok di atas tiqa titik-perletakan
Reaksi letak B dianggap sebagai statis kelebihan; sementara tumpuan B
dihapus
kita pelajari balok AC. Lenturan titik B akibat beban adalah
Gb. 5.33
6!
"
remudian diadakan
gaya sebesar
B ke atas di titik B
(tanPa
adanYa
beban), sehingga titik B melentur
sejauh 6j *e atas atau negatiP.
Oleh karena
perletakan B tidak
boleh naik,/turun, maka 6u =
6i + 6'
=
0
yang mendapatkan besarnYa
reaksi B.
Sebagai contoh diambil AB
=
BC
=
l.
dengan EI tetap.
.o I 5 Q*1a"r
]^(2S)3
or=
f.IE'Z-
I -Ef-,ob= -
48
'E-.
6o=69o+6i=gr!=
Reaksj
perletakan:
5.17
,.(#.'#)=(ftx+'l
.
i
,i4, dan seterusnya.
o"=|s.Qe')=*
-
I
^n
-
, Y&'
4
I
A'
=
Q' - -
rB
=
I
8
q9,.
^1
sf.;
c"=
i
etzll
5
_
-
qja.
16
-1
A
=
Ao+A' =
]
al,
c =
co+C' = -*nu'
Moo =
c" .9.
=
I
q9,2i u'
= -
*ru
= -
i
ru'i
Mo =
r'li+uo = -
i
ru'.
Gambar dan
pelajarilah bidang
gaya-lintang.dan momennyai tempat
momen menjadi maksimum dan no1; besarnya M1.."'
Sekarang
kita ambil Mo sebagai
gaya kelebihan'
Kita adakan sendi di i.ubuh balok di atas tumpuan B dan dengan demiki-
an kita mendapat dua balok AB dan BC yang masing-masing statis
tertentu.
"
og.1
Beban
q di atas AB memutar ujung B pada balok BA sejauh
$o"
=
ffi
(Iihat
akhir Pasal 5'9).
ujung B
pada balok BC tidak berputar sudut karena tidak ada beban,
jadi
Si. =
O. Sebagai hasil akhir ialah terjadinya rengat dr bagian
Gb. 5.34- 5.34a
atas B sebesar
Oi = Oi"
*
01"
=
balok utuh. SuPaYa balok tetaP
-3
Y-, sedang
pada hakekatnYa di situ
24ET'
utuh, kita berikan momen Mb
Yang
negatif, sebab momen demikian
cenderung
menimbulkan rengat di
bawah B. Momen Mb
Yang
bekerja
pada ujung BA dan ujung BC disebut
momen petalilan. Rengat
Yang
disebabkan olehnya terdapat sebesar:
q
7*thBth"
F- * "
---
,t
Gb. 5.35
86 SOEMONO,
TEGANGAN
1
,i
I
I
:l,
J
t
$
I
ilr
nl
E
!i
&
/ o
U N I N J I S I U V C .
. . r u +
-
x p ( ! - " l l r 1 = ' ^
: l e d e p u a u
p 1 T > {
e 1 e - r a u r q n u a d e . [ u u e q a q e ) t T f
. r s e - : 6 a 1 u r
u e 6 u n l t q
l e n q u a u
u e p x p b = 6 p u e 6 u a p
d
r 1 u e 6 6 u a u e l T {
, b
e 1 e ; e u u p q a q e p e d
' T a q p r r p ^ x
l p n q u e u
u e p x - Z - e
' x - q
s t 1 n 1 e l T j
- a = L
* 5 = v
r ( q s ' r + T )
. r * =. N
q d
, o
f
*
' r , ,
+
-
" , r ) *
= q -
h
=
s
. c r 1 1 e 6 a u
e [ . z e 1 a q ,
( f i ) r u
f
= " ^
' ( # / ) ' u
= ( f f i ) o n a
= $
' : 0
=
: 0
: u e p u r e s - r e d t 6 e 1 q a l o r a d r q
I f f t e a
f f i
=
; 0
: - r e s a q a s u e r " r e l - 1 e 6 u e r u p { T r s e q 6 u a u r
u e p ; : t 1 e 6 a u e [ : e > 1 e q 6 u e , {
n y , i
u e l t : r a q E l T > l
, 1 u r
1 e 6 u a - r s n d e q b u a r u
I n ? u n
( 6 ' E
r e s p i r l p q T T ) ( ? r I 2 ) q e 6
= 1 6
: - r p s a q a s
s e l e u e r o e q q
\ q + ' d
t p
1 e 6 u e . r
u e { T n q u r u a u u e q a g ' e p e d e l a ? g
u e n d u r n l 6 u e p a s
, T p u a s
u e 6 u a p
p l u c 5 r p
V l T d a f
. u e q r q a T e > i
e t r e 6 u e l e d n - r a t u
V T p " r { 1 1 d a [ _ u e u o u 6 u e - r e > 1 e g
. B
[ , o
f
. G i - , ) , ( o
*
n ) ]
4
=
r p u a s n + T
C
e > g [
' e z t
. q 9
1 n ] n u o u
' T E + p d - = " w
x
( r s f t )
, ' d =
I
r o
=
l s * l s
=
o e
I E t
q
-
T g Z I U t
q _
= - - - =
, ? B
Q
. " d , r d
o "
T p r T s e r {
u e 6 u e p
{ o c o c ) T b
;
=
' x b 9 r
- = : ' )
, r b 9 r
= L =
" T t " u - T q w -
' u n - r n 1 / I r e u
l e d e p
> 1 e p r 1 6 u e t r
l e o s
u e 6 u a p e d n - r a s e d u l n l e q a s
T u I
9 t ' 9 ' q 0
. u r { - ! q a T a {
s r l e + s
' r e 6 e q e s
d e 6 6 u e r p g
u e { e l a f r a d
.
( S ) e X u
- u T p T
6 u n [ n e p e d
1 o . r
s E l E r p u p I > { e f a T r p
V
T p
r { E T a q a s
l 1 d a t - z a 1
{ o f p g
( t
] e + i a + l a +
' s
t r b 2 J = x
r o w
' 0 = o C ! 0 =
' ? b 2 I
- = r
" T
f a = a , T b + = , v *
=
T f l
l n b 2 r
- -
I
1 - T o w
'
( s E 4 P
[ = V
o
H
] a
t x r l = l a , ^ a b 1 =
o v
' ( E T n u r o s
d e 6 6 u e t p t 1 - r a d e s l d r l e 6 e u e C - r a > 1 a q 6 u e z {
x b
Z
=
Q N
!
r g V g
=
f g e
z -
T
- -
, ? b T q w z
' ] 0
=
l O
: s r T n l e ? r > { e { E u r
,
( e ^ u e p u p l ) : q e z . e u e u e t e T
- ; r a q
6 u t 1 e s e z { u e n p a > { E ^ \ r { E q
l n q a s r p
q p p n s
p u e f , p x
. u e > l s n d e q b u a r : r
6 u 1 1 e s
s n . z e q
t ] O
u e n
l O l
1 e 6 u e - r
e n p a { s e l a C q e p n s
, r { n i n
d e 1 a 1
{ o T e q
e , t e d n g
; = '
=
q r u ' r
*
] t u r t
= ' l o
*
" l o
=
l o
" t ' l , r z
? ' w
" t r - w
r
'
I I
L L , 9
5 .17-18
/7
l-
\2
o=(1.*)nu=;
I
Beban
;
U[
ba9ian
4) BaLok terjepit
aLi!=
kiri: l,lu
=
pada kedua
I\3
-
ilqy
=
B--
q[.
L32
,{
(+) u*
=
#
q.Q,2
,
dan seterusnya.
,
ujungnga (CA.
5.36). Beban e sejauh a
dari A atau b
=
.Q,-a dari B.
Momen
jepit
i,lu dan Mo merupakan
gaya kelebihan.
o: =
n"r(ffi);
oi =
e"r(*F-)
, M-!, M-1,
, M-[ M,!,
r'-
-g-
r
-.iL-.
a
=
i- +
-I-
'
A
3EI 6EI'
'b
6EI 3EI
(Pasal 5.9c) .
Besaran
0' aiambil nilai mutlaknya,
sebab berlawanan dengan besaran
$o.
Oj = O:, 0i = 0f.
aesaran dikal-i-
EI
kan dengan
l-
.
lr.=lr"4
9"'
u-=pa{;M,=pa2+
9"'
Keduanya bekerja aktif.
menimbulkan
OA
=
6" dan
q dan kita pelajari
Gb. 5.36
l
,.*
*
*o=
*
,"o(P)
(1)
*
,.*
*
*o
=
*
,"o(&#) e)
I
*.*
*
*o=
r
nr"o(p) ...
(1)
^ -
Pb
, /Mu-Mu)
^
Pa
r!]!t
o=1.\
[-liB= [-\ I
/
Oleh karena ujung A dan B terjepit sehingga masing-masing tidak dapat
berputar sudut, maka putaran sudut antara A dan B
=
noI, tertulis:
'B
t
^I=6,J/tu..d*=0.
/
uo
= o,
{*, ir
- -,
Er
o/
-x
*
Ini berarti
jumlah
nilai aljabar luas bidang momen antara A dan B
=
nol, atau luas bidang Ml = luas bidang M*,
jadi
luas segitiga AoCoBo
=
luas trapesium AoAlBlBo.
5.r8 TENTURAN SERONG
(cb.
5.37)
Sumbu inersia utama X dan Y pada bidang tampang terletak serong, beban
bekerja vertikal, sumbu-balok mendatar. Sumbu inersia X membentuk
sudut o dengan garis datar. Beban
q diuraikan ke dalam
9" = I
sin cr
menurut sumbu X dan g,
=
I
cos cr menurut sumbu Y.
qx menimbulkan My yang bersangkutan dengan I, dan g, dan
M* yang bersangkutan dengaD f*. M* menimbulkan lenturan
M'" lenturan OB
=
6* .
Sebagai contoh kita ambil beban penuh merata
Ienturan di tengah-tengah bentangi M
=
*
nr'
L.zL2
M*
=
6-
gr[-
=
;
S[
cos 0
=
M cos
q
BB SOEMONO, TEGANGAN i
rA-
6 8
U N I N 3 . I S I U V S
q / t ' g ' q 9
' ( 3 r 1 1 e 6 a u
,
, B O )
^ r . g
z r
^ r g 8 ?
, f ,
t -
D s o c
z T
r w
, T * d
' r g 8 t
^ -
= - = l
, 7 ^ d
' "
= x A d
{
= 1 *
t ?
, W
= ? a . j l
J n s o c
d
=
x d
u e p
D u T s
d
- I d
' n 1 T s
T p
f , E 1 p u e u
6
e ^ f , . e 6 u e l e [ . : a > 1 r p
r u r 6 u e l u e q q e 6 u a 1 - q e 6 u a 1
I T 1 T 1
e f i e d n s
, ^ J
= ' J
! p s o c
* J
- = { * J
J n u r s
^ J
= u ' J
+ ^ d J
= ^ J
t p u T s
* J
= ^ * J
J r c s o c
^ J = ^ ^ J
( , v o ) '
-
, , ] ' " = , t l
1 3 U r S
z ?
,
I d
r c s o c r W - = 1 6 l n u l s r W
P ) t E u r
' - r P l p p u a u
- r n ? u a T e u
{ p p T l
' : : " ; ' I : " ; i . l
n r g S r
x -
' P u T s z T W
f =
J
* r g g ?
^ . , { q
* r u t g E
^ -
- . . . . . . . . . . - = ' x U ' - = - J
9 v - S
-
r c u r s
- T b
I = - . d * b
a z
J n s o c
, X W
'
x l u T s
w
g
T
= t r w
e z t ' g ' q 5
' v l
-
I
V
' u i
I
8 t ' , 9
5.18-19
-.r --t
I
-l
.
fy
=
f, sin o.; f*n=
-
fi cos
q (pos)
t
-
E' ,
gr
- A'Al
+ B'Bl ,h
-
.yh , rxh
Sarat: fn
I
fn
=
O yang mendapatkan P.
5.I9 HUKUM TIMBAL.BATIK
,f
-
I
Yo,
c
Gb. 5.38
di k sendiri), uurl ylj
=
pf
82
ds
ET
a) Antara gaga dan gaga
Di suatu titik k bekerjalah
dan kita menghitung ordinat
nya di titik
j,
tertulis yjr<
(ordinat
lentur di
j
akibat
P di k).
gaya P
l-entur-
9aya
Kita menggunakan cara dengan beban
satuan. Momen di penampang
S(yaitu
M") akibat adanya P adalah
pq
dan
dari beban satuan
(e
=
t1 di
j
adalah
B; dulu d.engan istilah: M
dan m
(Pasal
5.5).
rerdapat y.*=
f
p.o.B
ffi
=
^
ds
^ds
PJ .s.S.
",
,
dulu M.m.J
EI
.
Sekarang beban P di pindah di titik
j
dan kita akan menghitung y;r.
(ordinat
lentur di k akibat beban
P di
j).
M* akibat P
=
1
(beban
satuan) di
O
= 3
=
q
dan akibat
p
di
j
ter-
P
dapat PB. Dengran demikian y*.
=
r-dsr^ds
, Pi{-cx P rcx-ts.
-.
EI EI
Jadi terdapat: ylx
=
yri .
Ini menunjukkan adanya hubungan
tinbal--bal.ik antara lenturan di
j
akibat adanya P di k, dan lenturan
di k akibat P di
j.
Sebag.ai konsekuensi terdapat yxk
=
F
J
,x
E
(tenturan
di k akibat
p
(lenturan
di
j
akibat
p
di
j
sendiri).
b) Antara nofien dan momen
Kita memberi-kan beban momen M
sudut tr: di penampang j
akibat
dan M
=
1
(satuan momen di
j)
terdapat ojk =
J
MorB*
H
Jika M dipindah ke tampang
i
Jadi terdapat lagi tdrx= trl4, =
90 SOEMONO, TEGANGAN 1
pada penampang
k
Mdikitu.Mdi
menghasilkan M"
dan menghitung putaran
k menj-mbulkan M"= Mo,.
= B*. Secara analog
terdapat:
u
-f
q.B.
= .f
r,ro*B*.
S
Kemudian.**
= M
-f
*;
H
,
0rj
ds
EI
.
7
T 6
u n l . N l t s t u v c
q n r e b u e d
r o l l e f
l n q a s r p
q a r o q
' r - r r p u o s
e ^ u r . r r p
l p q T { e r p 6 E q a s
, e d u e I
- - r e {
r { E - r e a > {
r d
e t r e 6 6 u e 6 e d
I T 1 T I
u e q r l e - r a d s e l e q n r e 6 u e d . r o l > 1 e f
= { r g
' t l n J u a * o * r { a T o u > t T T S e q T p 6 u e d
, e , { u e t . z a 1
q e : e
l n " r n u a u
1 6
e d e 6 6 u e 6 a d
{ T 1 T 1
u e q r l e - r a d d e p e q . r a l q n - r e 6 u a d
: o 1 1 . 3
= t r g
.
r d
e d e 6
l e q T > { E
, e d u e t - r 5 1
q e ; P
r n - r n , , a u ,
r w
u a u o u 6 u e 6 a d
: q r :
f i , : ] : f f i : l ;
: : ; = ; H : _ , ; l H i " = J I
- e t . z a > 1
q p - r p
l n r n u e u
1 6
e [ . z a > 1 6 u e p t q u e - r e 1 n d s e l e r { n - r e 6 u a d . : o 1 1 p t r
=
[ r O
. 1 1 4
u e u r o u r q a T o u e { q p q a s r p 6 u e z {
, e u { u q e . z e
1 n - r n u e u
! 6
u a r u o u r 6 u _ p 6 e d 6 u e p 1 q u e . r e l n d d e p e q ; e 1 q n - z e 6 u e d
. r o 1 > 1 e g :
-
r C q
. f { g
=
r ! 9
e 1 e . , { u r a , I
. t a
1 r = p T p s p . r a q
, e u { u e [ r a > 1
q e - r e
J n j r n u a u
I d
e d e 6 6 u e 6 a d
{ T 1 T 1
u e q r l e - r a d d e p e q . r a l q n - r e 6 u a d
r o 1 1 e g :
- r t g
' { d e d e 6 T . r e p
T p s p r o q
, e , { u e t - z e > 1
q p J p
1 t r . r n . l " *
[ d
e d p 6 6 u e 6 a d
{ T + T +
u e q r l e - r a d s e q e q n t e 1 u a d l : o 1 > y e 1
= \ l g
:
T 1 f , v
' l o
t ^
=
#
o * r 1 t ^
=
t ] o
,
' t o ' d
. ! ! O t ! {
= * l e l t ^ =
t i m
r { r 6 r w
S P Z '
.
t r 0 r ^
=
#
* o , g / f ^
- ( r ,
I
r [ p r r n r
=
r g
= -
s p
I U
= -
s p
I E u t
s p
* g n 1 I d
= r t m
o h l r w
= r r m
0 ' n / { w = r ! m
'
t t g ' u
=
#
d l t a =
i t , { ,
" 9 ' d
=
#
. o f ' d
= ' r , {
r
f ' , g c d
=
$ n r c g 1 t a
=
! , x
r
r t g r a
=
$ 0 r 1 r a
=
> r c . 6
. e d u r e 6 e q a s
u e p
[ 1 p
e t . : a > 1 e q 6 u e d u a u o u
f ' ^
, r {
r p e [ : e > 1 e q 6 u e z {
6
e r ( e 6 r r r = r . q ' l u
' . ( n
r p
d l = q r > { p
"
, = , . " . u i t i ; - : * i l :
: ; = i l " " = l : ; 1 , . : * ; t r i l i ;
# , H ; : T
J
( x
T p d l p q T { p
g u e . z a s a 6 )
* o g
=
e * , I , s
T p d l e q T ) i e x
> r T 1 T 1 u e . r n f u a T
: q e l l e d e p r o 1
.
( E > t T 1 T ? u e q r l e . z a d : r e [ e t a s l g
T p
d
=
> t
P z { e 6 u P - I T f , e q _ g 1 T > { ( J T ' 9
l e s e a _ )
q u e p e L Z . 9
. q e
T + : a d a s
u e u n 6 u E q E p E d
' " 1 ^
=
* l r
r c . r e q u e 6 ! * 9 m
=
9 * o
: q . r e q r u e 6 I * a , {
=
* { ^
: e r e q u r c c
.
g t . g r e q u e 6 e p e d
1 e q 1 T . r a ?
u r e T
p u r p s
n l e s
. t , ' o
=
{ l m
, 1 1 s e g
'
S
* s o / a
=
#
o ' g u 1 =
! r , t
r p e r
' p r . { e T p p e
{ T p T =
d l e g T { e u e p
' m r { P T e p e > l
T p T =
d ? e g T > { e
u e p
u g 6
l e d e p ; r a 1
t r
T p
r u + a . r e s o q a s u e u o u
l e q T 1 e
s 6
: ( u e u r o u r { a T o u e ) t T n q u r T ? T p
q P q e s . ' { g : n . z n q e p e d
, u a s { E .
s { e p u T u e 6 u a p l
E { . d
n l r e ^
, > f
T p
u P J n l u a T
'
#
- n r / u
=
S
* o n a y
=
r t m
l e d e p . z e ;
- ' g
, { r T = p = [ r p u e n l e s u a u o u
l e q T { p
u p p D d
=
6 1 e q 1 1 e
" 6
' u p 1 e m { a { e . d e 6 q e l o u e ) i q e q e s T p e u a . r p {
, o
3 n t n q
e p e d
, u e s > { e r
s { e p u T
T r { n q n q
p 1 r > l
T u T s T O
. { t o
s T T n + r o 1
, T p e ?
{ T p d
e , { e 6
1 e q 1 > 1 e
6 u e d u e u e d
? n p n s
u e . z e l n d 6 u n 1 1 Q e l r { u e p > 1 r p e t . z e l a q ( u o 1 )
4
e , { e g
N
u e w a n u e p
d
e f r e b e z e l u y ( c
. e d u s n . z a l a s
u e p
, #
: r J ^
=
t t m
u e p
T ; r r p u a s
> {
T p I ^ i l e q T { e
l e 6 e q a s
> 1 6 u e d u e u e d
l n p n s
u e . : e 1 n d n 1 1 e , {
6 t ' 9
5.19
pribadi gaya Pk.
011=
faktor pengaruh terhadap putaran bidang pegang momen M* menurut
arah kerjanya, berasal dari diri sendiri,
jadi juga
merupakan faktor
pengaruh pdbadi.
Nilai aljabar faktor pengaruh antara
gaya dan
9aya,
momen dan momen,
gaya dan momen mungkin positif atau negratif, lergantung
pada
arah
kerja yang satu terhadap yang lain.
Pada Gb. 5.38 terlihat 6i1= 6xi,
Qjr= 0x1; 0jr= 0llyang
semuanya posi-
tif. Apabila P5 diubah menjadr bekerja ke atas dan Mo bekerja ke kiri,
terdapatlah 6ir- 6rj,
0ir= Qrj, 0]*= +ii
negatif. telapi faktor penga-
ruh pribadi (6rx,
6jj,
$rx, 0::)
selalu
positif,
sebab peralihan titik
p9an9 gaya akibat gaya itu sendiri atau
putaran bidang pegang momen
sebagai akibatnya sendiri selalu searah dengan gaya
atau momen itu
sendiri, berarti positip. Juga terlihat pada
rumus"f"'
H
atao/cui
ffi
yang menurut matematika selalu positif.
Kesimpulan terakhir:
6*t= 6ir;
Oxi= Ojx , 0j*=
6ii
;
6:*=
0i:
Ini adalah hukum tinbaT baTik l[axwe'77r yang sering digunakan di dalam
soal statis tak tertentu.
92 SoEMoNo, TEGANGAN 1
t 6
u n d n e u
{ T j r e u a u
l e J r s . r a q
6 u e r ( > 1 t e q
' , ( n T n p
t . r e p b u e d u r t d u a u r l
J T l T S o d
l n q a s
p l r {
n T e T a s
" o 1 1 : e . z a q T u T
, T p B f
' ' O u e 6 u a p E u I E s
I e J T S
P > t T [
] T l T s o d
e p u e l
- u p + T . r a q
e 1 1 1 6 u e . d
* o
l n q a s
P l T l t
T u T
W
q a T o u e ) t T n q u l T l t p 6 u e ^ f , u e 6 u e 6 a J
' T e g g v r g
: 6 u e d u r e 1
? e - r a q
s 1 r e 6
T p T o u l e u r p ' r o f , a q
6 u e ' { e 6 r X 1 6 a s
e d n . r e q u e 6 u e 6 e l u r e . r 6 e 1 c ' e d . u q e m e q T p
I - i n l P [
> I
e > t T [ u e u e > 1 a > { u e p
0
s P l E
T p
q n l e [
1 e , { e 6 { T 1 T 1
e > { T [
T j t T > t
a > 1 . r e 1 n d - z a q 6 u e d 3 N - W u e u o u
l e q T > l v
( q
. . V r V o V o V
t 6 a s . r a d e d n - z a q u e 6 u e 6 a 1 u r e . r 6 e t q ' 6 u e d u r e 1
q n . I n T a s t p e z { u 1 e 1 1 u
d e e a : 6 u e r {
9
=
' o
E l e l e u
T e u . r o u
u e 6 u e 6 a 1 I { P T T n q u r T l s r r l u a s N l e q T { v
( E
N
. u e 1 e u e w
d e 6 6 u e t p N T U T S T a
' ( Z ' 9 ' q D )
x n ) t T . I a q t e 6 e q a s u e { T E f n T p I - I a T o q n l T s T . I l u a s > 1 a e [ : r a > 1 e q 6 u e , { N l E c r . r > { E
,
a > 1 o o 1 1 u n > { n q
T l n { T 6 u a u
E 1 : r a s ( u a 6 o u o q )
p a t e z { u a s
l e J r s ' r a q
6 u e d u e r i e q e p P d
' s r . r ? u a s e [ . z o > 1 e q
N
' O = c
e 6 6 u 1 q a s
O 1 E - 7 e q
) t T 1 T 1 r n T E T a u
5
e l l q e d e u e p u e l n { 6 u e s r e q 6 u e ^ d 6 u e d u r e l
e p e d s p t l u a s { a e t : a > l a q N T E u I - I o u - e ' { e 6 u e 1 e 1 P ) t T p ' t u t u p 6 u a p 6 u n q n q ' r a g
I ' 9 ' q 5
' u e s T r A u e s > { a - a > f l n q e s T p
' c ' o
n l T e ' [
9
6 u e d u r e l f e r a q
- > [ T 1 7 1
r e d u r e s e , { u 1 e . r e [ v e p e h e b - ] t T l T +
u e } I e u p u P + T > l
T u T
X
6 u o 1 o d > t T 1 T , f
: 1 1 - n q r * "
d e 6 6 u e r p 1
e u r c ? n
l e s n d
e T S - I a u r n c s r l n s s P l E r p > 1 e 1 a 1 ' z e 1
6 u e z (
> I
) t T 1 T 1
T p
( s T l ? e u T s
{ n ? u e q - r a q
6 u e z { ) 6 u e d u r e 4 6 u o l o u a u r 1 t r l e u r : o u
e I e g
( r ' g
' s c )
x v e l r s l u l N l s ) l 1 ' 9
S I U I N l S ) 1
x
1 V W U O N
V A V E
6.1
yang menekan. Kemudian, akibat dari a) dan b)
aljabar
(superposisi)
sehingga terdapat: o
=
kita gabungkan
secara
on * onr'
ATAU
ionr*4-r
k---------,l
Omb
ATAU
Ao
Gb. 6.2
Sekarang ada dua kemungkinan:
1) Seluruh tampang menahan tegangan sesifat atau
timbul tegangan positif. Jika K
jatuh
di atas 0,
minimum pada tepi-bawah.
ob
=
on 4 omb
>
0 dengan arti o*5
<
0
Dan apabila K di bawah 0, tegangan-minimum ada di
oa
=
or, * o..
>
0 sedang omd
<
0.
2) Sebagian tampang menahan tegangan
positif dan
tegangan negatif.
ob =
o, * omb
<
0
jika
K di atas 0.
o"
=
o,,
* 6*^
<
0
jika
K di bawah 0.
94 SOEMoNO, TEGANGAN 1
A1
pada seluruh tampang
timbullah tegangan
tepi atas.
sebagian lainnya
S
r--
- . r a 1
P I U P I {
' f T 1 e 6 e u
n e l e
' J = ,
. M
" i l + n e 1 E o = r * 1
- e r s = q o
e l t q e d e r p e [ . r a 1 s n s n q { u e r p e [ a ;
c u e s T r l u a s ) f a - a { e p e d a > 1 6 u n q u e 6
" ' o ' d e 1 a 1
6 u e d p
T e T T u
u e 6 u a q
S I U I . N ] S ) 3 ' I V l ^ I U O N
V A V C
t ' 9 ' q 0
' o = ( c
\
= " o
n e l e
q g
. e [ p s
J T l l s o d
n 1 t
' e d u t e l t u d e 1 a 1 e d u e n p - e n p a > 1
6 u e z {
T d
4 c m - - =
U ^ d N
I
^ . _
, {
_ c N * _ =
P A N
0 1 P . r a q - { T 1 T l s E l P r p
q
.
a : ( a ^ M J
y = - T - =
C N N
. u r , ^
t M
, {
_ _ =
C N N
0
r { E / v r P q
T p x _ > t T 1 T r
.
o * - g -
C N N
. " M , i I
C N ' N _
q ^ o E d
T = ' M u e p i = P M
r { p T T l s T u e > 1 e p e 6 u e 6
a * o
+ ' o
=
Q o
= ' T ' o
t * O + ' O = " O = s t E E O
e p E
X
e . d e 6 - 1 r 1 1 9 ,
( p
q ^
I
t o
( q
q o
n o
H n v e n v t v l l N t - ) i l I [
: N V C N V C ] r
N V C N n I | H Z . g
' X ) i T 1 T 1
l q n e [ u a u
n T E T e s e l r a s 6 u e d
- r u p 1
u r e T p p
- r p
l e d e p : a q ( 7 u e l p e t e > 1 e p e d u e p 6 u e d u r e l . z p n T r p
l e d e p : a q
T p t ? a u
s 1 . z e 6 ( T u p T p e t e {
p p e d
. 1 p . r a q _ s r . r p 6
u e 6 u e p
p u p s
t 6 e 1
1 e p 1 1
6 u e d
7 e - r 1 a u - s r t e 6 l n q a s r p
O
=
* g
+
t b
=
g
l E . r e s
r q n u u a u 6 u e d s r - r e g
. e u { u u e 6 u e 6 a 1
g t l l s o d
n l e J a s n l T
X
> t T ? T 1 6 u n p u e 6 u a r u 6 u e X
6 u e d u r e q u p r { e T e q q e q a s
, y g
q e r e
T r q u r e r p
n T e T a s
J T 4 T S o d l _ n q u m s r { e . r q
z - 1 , ' 9
I
I
- l q x
I
I
_ t _
0 ;
j " v
;
I
6.2
Gb. 6.5
W.
t'
=
t.
= OK"
= radius-inti atas
K"
=
inti-titik atas.
^NNc-Wu
d_
=
O;
-
-
::
=
0 ataU a
=
F-
.
A'FW"
w
i
=
ko
=
oKb
=
radius-inti bawah
Ku
=
titik-inti bawah.
Besaran k. dan ko dapat pula dima-
sukkan ke dalam hitungan tegangan.
Ki.ta namakan OK
=
c.
Gb. 6.4
NNcN
6=-+:::=-(k.tC).
"b
F-Wo Wb
N
,r- +
^\
-
Nr^
ila(Kb
a c)
=
Neb
=
momen-inti bawah atau M*o.
"a
ptf" * .1
=
Ne.
=
momen-inti atas atau Mka.
L,
Jadi
jika
c
,
k" atau
>
ko, maka e" atau eo negatif dan sela1u terd.a-
pat sebagian tampang menahan tegangan negatif.
Contoh
a) Tampang persegi bh
'lo
w.= wb=w=
;bhzi
k"-ko=
k
=
#
=
|r,.
/l
\rI -h + g)
N(k t c)
"\6
/
=#
W L.-z
7bh
o
Pada o.r, =
0 terdapat c =
|
n a""
1r,
3--
_2N_._
0..k"-
'n'L,
-
bh
-
zvn'
=bh
6
b) Tampang Tingkaran
_ I
4
_
2
_-
I 1_
3
t=ilrT,.T=rtr;W=T=4n,
W1
V=---=-r
F 2
-'
6=
v
maks, nin
-
1
j
-
ilf
4
Pada
o^rn
=
0 terdapat c
=
*
r.
'4
1
,, 2N
o =
IJ.";'
-;
=
26^.
naks
I I
-
'fit 'llt
4
96 SOEMONO,
TEGANGAN 1
NNcN
o-
=-t-'-=L(kbtc)
dFwawa
Onaks,
.i.
/t\
N\artc,
i
L 6
S I U I - N f S ) 3 ' I V ] ^ I H O N V A V 9
' ^ u o
+
* * o
+
, o
=
o
: , ( -
' *
=
" o
i
" r
{ u ,
=
A r o
l
I
* i a
_ r * o
N x " ' - 7 h l =
r c
=
A , , o
, = r = ,
, l ^ = u = i = ' = ' L =
" :
* c
=
* x O
> 1 e . r e [ J + x q p r e
=
* x
- O
' I n c g m s s P l P T p
X
1 s 1 a z { o . z d
=
I X
' X n q u n s s e l e r p
y
r s > 1 a d o - r d
=
* x
' l T + T s o d
u p . r p e n > i r p e f u e , t r n T E T a s
T u T
x
) t T 1 T ? b u n p u e b u e w 6 u e r l
t r 1 9
u e u n s n s e p e d
u e t p e n x ' E l u p l n e r s . r o u T n c l u m s s p l e
T p { e l a T J e +
r 6 e 1
1 e p t 1 ;
e . d e 6 - > t T 1 T , I
c N o u s s s r u r N r s ) r ] ] v u l s N s t u v c ) v r l ] ? ' 9
d = o r { -
" M
=
c i O
=
" ^ c
' 0
=
c l g
-
q ^ d c
r
I
u 6 l -
-
.
. {
-
T
t 0
=
=
t o
J q l
- E r n =
t "
I J
E ' * - r
r n T P T O r u
N
4 ' r t - ^ e
- =
T
z
9 r
" d , . {
I
o ^ d
T I
z '
T h T E T A I I I
n e l e
e ; )
r { n . r n T a s
. g
=
q o
l P ; 1
N
: 1 n I r - r a q t e 6 e q a s q a l o - z e d t p
l e d e p
e 6 n [ t u t u e l e d e p u a d - 1 r s e g
o " {
o r t
=
- i
=
c
j ' d
- =
t I
t q x r n T e T a u r
N
z '
" > 1
=
9 d
-
c ! 9 I
- =
, r {
J " x r n r e r a u
N
' t
z '
q r { -
n e ? e
" d
-
=
o r (
: r s t 6 u a u r E ? r {
T E - r 1 e u - s t . z p 6
u p e u e s : a d u e T e p
T A
' ( q X
T l u T - > t T 1 T ? T n T e T a u I
N
T p E [ ' f T + T s o d
u e 6 u e 6 e 1 u e q e u a u E u e d u r e l
1 l r e r a g
' 6 u p d u r e 1 r d a l 6 u n 6 6 u t d u e u r
T e . r l a u - s T . r p 6
. ' s n s n q y s n s p x
t T
)
o .
9 ' 9
' q 0
T T
z ' z '
' x > t e 1 e T u P > t n l u a u a u
l e d e p
e l T > [
' 1 o . [
u e : e s a q n I T E I )
T n q 1 a { T p
T e . r l a u
s t : e 6 > 1 e 1 e 1 e > 1 t [
' e z { u > 1 t 1 e q a g
' x - n q u m s d e p e q . r e l
y > t T 1 T 1 e d u u e a a , e l
q e T a q e s
1 p
s 1 r e 6
{ e 1 e T
r l f , E . r a q s n u T u l
c , .
e p u P J , '
r _
=
- z \
q n e t a s
X - r P [ P [ e s
s n . r n T s 1 r e 6 u e e u e s t a d u e > l e d n r e u r t u 1
o -
c
T
" ^
- - - =
^
J O
-
{
z ' . +
T
T " c
Z ,
0 =
o
q " I P T
T e . r l a u - S r - z e 6 1 e : e 5
T .
' ( ^
. = .
r ) * = ( o + ,
*
T ) * = * , *
. *
:
* o
+ ' o + o
' r v u l l N
s r u v c t ' 9
. J
I Z ,
- T + -
v - t ' ?
6.4
x
ry
+ Ncx o=+*u""t
I,
-r
terdapat o
=
0.
!=oYangmelu-
av
Gb. 6.7
cx.xo
1a-=O;Xo=-
I
Y
kiskan garis lurus.
Garis netral ini memotong sumbu X
di titik C dengan absis xo dan
memotong sumbu Y di titik D dengan
ordinat
yo.
xo diperoleh
jika
diisikan y
=
0.
yo diperoleh dengan mengisikan x
=
0; yo
= -
Setelah itu, garis-netral CD dapat ditarik.
Garis
grafis
Jika kita memakai nilai mutlaknya, kita mendapat:
.2
.rv
xo
=
li-
atau X. : ir. = i, r c*
"x
Kita melukiskan titik B di atas sumbu Y sehingga OB
=
i, dan kemudian
menghubungkannya dengan titik Kx. Sekarang kita tarik garis dari titik
B yang tegaklurus BKx, sehingga memotong sumbu X di-:titik C. Di dalam
AKXBC dengan lB
=
96" sedan! Bo I CK* terlihat: Bo2
=
co . oK*.
,
''
ii=co.cxatau"o=3.
Jadi panjang CO
=
Xo.
Sekarang ambitah OA
=
i* di sumbu X, A dihubungkan dengan K, dan
kemudian ditarik garis I M, dari titik A yang
memotong sumbu Y di
ritik D.
Dengan cara serupa terdapat OD =
y".
Jika sebaliknya
Earis-netral
ditentukan Iebih dahulu sehingga C dan D
diketahui, kita dapat memperoleh letak titik-gaya K yang selaras
dengan cara di atas
(terbalik
urutannya).
Hubungan poTaritas
Kita pelajari titik gaya K dengan ke-eksentrisan C^
=
ul dan C-
=
vr .
Persamaan garis-netralnya, yang
kita sebut garis
a berbunyi:
u,x
v,y
, *
--
*
:i-
=
o
(1).
Di sini x dan y merupakan besaran variabel.
1.. I.-
t^
Sekarang titik gaya kita pindah ke titik K, yang terletak di atas
garis
netral a tadi dengan koordinat x, dan y.
;
jadi
c*
=
Xt dan cy
=
yr .
)
l-..
v
I
2
i*
cy
=
*(t
*
.,
5
* .*.
+)
-
a* Iy
zI-.2
i*=F:danir=
Pada garis-netral
I
+
cy.
5
* .*.
ax
98 SOEMONO. TEGANGAN 1
S I U I - N 3 S ) 3 I V I A I U O N V A V C
'
z _ u c 6 I
d : e s e q a s e ? e . r a u
T p l r l r o u
e r p c a s
T u e q e q T p J C A S
n ? T e t r
, 6 u e d u r e 1
u e t E e q a g ' ( q 6 ' 9 ' q g ) r { = C V
T 6
- 6 r T +
u e p q - E g s e l e 6 u e l u e d u e 6 u e p
A S V
T I e { P u r e s
e 6 1 1 1 6 a s
l t q u r e
e l t y
q n u a d
4 e 1
e a e r e w u e q a g ( q
' , I u e p
, y
u e 6 u e s e d d e p e q
- f , e 1
r { e T o q
{ e p T 1 T p E [
, n 1 r
I
u p p
x
e u e l n n q u r [ s d e p e q - r a 1 u e { n 1 u a 1 r p
s n . r p l {
I c
u e p
* c
u e s T . r l u e s { e e )
' e d u 1 n f g e T a s u e { e u n 6 . z e d e + r { s n . r p r {
6 u e r {
^ 1
u P p
* r
, e d u e u r e l n
T s J a u r
u o l u o l u 6 u n q t q r p e d u . r r q l e
p p p d
' ( . r r { o 6
u e ; r e > 1 6 u r 1 )
t r
u e p
x
e u e l n n q u n s
, i _ x _ .
r l p . r e u p { n l u a u a u
( r { - r r )
- = o n 7
b 7 ,
" ^ r s
Z
' ( , t r r e p
, y
d e p e q - r e 1 )
^ I s , r = p
1 r
, f u
: 6 u n l r q 6 u a u r
E l T l t ' t ' T
T e s e d
u r e r e p u e > 1 s e 1 a [ 1 p
1 1 r a d a 5
' n 1 T
O
> l r 1 T ? r n l e l a u 6 u e . f ,
g V . r e [ e C a s
, I
n q u r n s u e p
C g
f , E [ e [ a s
r X
n q u m s
l E n q T p
u e r p n u a 1
. O
A e . r a q
- > t r 1 T 1 { p 1 a r
r r e { n l u a u a u e 4 r > {
p u e ? - p u e x . r a d
' . { } t r 1 T ?
T T q u r e r p
e . d e 6 - > 1 t 1 r 1
t e 6 e q e 5 ' e 6 ' 9 . r p q u r e g e p e d
1 e q 1 T . r e ?
r l . r a d e s g g q 3 g g
I n l u a q ' r . r e [ e 1 a d
e l r y
: Z
l : n t n q
b u e d w e l ( p
6 u o t e s s f J + u e s > 1 e u e b u a p u e b u n 7 y t 4 t 4 o l u o C
' s e l p r e T o < I u e b u n q n q
l n q e s T p
e z { u 1 e : q a u - s 1 . r e 6 u e p e u { e 6 > { T 1 T 1 E i r E ? u E u p
- T > t T t r a p
u e 6 u n q n 1 1 ' ) I
T T s p
p ^ p 6
> { T 1 T 1
T n T e T a r r
6 u e d n - r e q
T e . r ? a u
s r : e 6 q e 1
- l e d e p . r a q
, e . f , u 1 e : r 1 e u - s 1 . x e 6
s e l p
T p
) t T 1 T 1 e 1 q e p u r d r p y e , { e 6 - > t T 1 T 1 E > t T t
' ? n > t r . r e q t e E e q a s u e l l n d u r l s T p
+ e d e p
s p l e r p u e r e . r n
u p p u e 6 u e s e d u p { T 1 e r { r o d
8 ' 9 ' q 9
' x > t T ? T 1 r n T e T a u
e 6 n [ 6 u e r {
z q
s 1 : e 6
q e d e p . r a l
T p . r l a u
s 1 : r e 6 r e 6 e q a s e > 1 e u
' e X
u e p
z x
+ p u T p . r o o > t
u e 6 u a p e 6 n [ e s t - r e 6 s e 4 e
T p
z
X
> I T ? T ? e > 1 q e p u r d r p e . r { e 6 > l T ? T +
E > t T f ' x ) i T + T 4 r n T E T a u q
T e . r l e u
s 1 . z e 6
T ? f , e . r a q T u f
' ( Z ) u e e u r e s e e d
r q n u e u a u
t a
-
n u e p
T n
=
n t p e r
' l ^
' n
l e u r p - r o o l t
u e 6 u a p
X { T ? T ?
u e { n p n p
- e {
r { o T o r r p > t T T s e q r p ( T ) r r p E u r e s x a d
' T a q e T x P ^
u e . z p s e q
l e 6 e q a s
A u p p n u e 6 u a p
- l (
G ) o = l _ * j * .
. { \ ' ^ n ' x
: 1 e d e p . z e 1
' q
s t : e 6
n 1 1 e , { ' e ^ f , u 1 e - r l e u s 1 . r e 6 u p e u p s - x e d
v ' 9
e 6 ' 9
' q 0
( i , )
. / u q \
\ r , i
6.4
vf,3h
Berapakah jarak y
antara A dan CC
supaya tegangan di D, yaitu
oo
menjadi ekstrem maksimum?
Sebelumnya, kita menulis besaran
tertentu yang
kita pergunakan
kemudian.
Letak titik berat O sud.ah jelas
't
setinggi
;
h di atas BB,
jadi
2-1
Yu=TnrYo=ih.
cb.6.9b
r=r*=*on'iF=|urt,
wu=L=)un';wu=L=*on'
n"
=
F
=
*
n, ko
=
F
=
#
n, :.'
=
*
=
*
n,.
Titik berat trapesium seperti BBCC tidak begitu mudah mendapatnya.
Untuk memudahkan hitungan kita tulis:
No
=
pFi Nl
=
p. Luas AACC
=
i
tili
N
=
No
- Nt.
No menghasilkan oo
=
p d.i mana-mana, jadi juga
di D.
(oa
)o =
p.
N, bekerja eksentris dengan
"
=
!
(h
-
y).
(ou
), = -(*)
{,.
3(f)}
densan k"
=
F
=
}
r,.
2,
(oa)r
=-n+G -4+q)=rq,1
$l
Supaya (oa
)r menjadi eksrrem, *.ru
{$,
- 0,
, =
!
n
(ekstrem
maksimum) (oa.
)
maks
=
"(i
-
*)
=
i
r.
oumaks
= (,.9p
=
r,25 p jadi >
daripada jika
dibebani penuh.
(ou)i=
"(p)
l..:try))
= -n("
f)
= -n(?-
3)
= -
|,.
oa =
(ou)o + (or),
=
Catatan: oo
=
L,25 p terdapat se-
panjang garis
BB,
jadi
ou
=
otb .
Kita menggunakan hubungan polJii-
tas, yaitu
menganggap titik o
sebagai titik gaya
dan garis
CC
adalah garis
netralnya. Kita
mengisi: c
=
r"=
+
h; yc=
-
*
=
'I
-
e
h, yaitu
letak garis
CC di
atas garis berat, atau sejauh
Yb+h
(,
-
?)"
- -0,25
p.
Gb. 6.9c
100 SoEMONO, TEGANGAN 1
I O T
E I u I e J T S
p u e s
6 u E ^ u e 6 u e 6 a 1 u e q e u a u l
E u e d u r e l q n . r n T a s
' T U T
t { T T e 6 u r e l e p
1 p
6 u e 6 a d - > 1 t 1 T 1 r a q . r e n 1 - e d e 6 P u I e T a S
' 6 u e d w e l r 1 u t O u e P r g n P l E
q T T e b : u e { e u i e u e 1 t 1 e t r u u r e T e p
T P
e p e 6 u e d 6 u e p r q u e p d n 1 n 1 . r e 1 s 1 . z e 6
e d n r e q
' u T e T
e u l e s n + e s I - l T T p 6 > t T 1 T 1
u e l 6 u n q n q 6 u e u 6 u e z { s r i r e 3 ' e 6 6 u t q - r a 1
{ p 1
e 6 n [ t l u r - ] t T 1 T 4 e d u l e z { u e q u e p
T l u T - ) i T 1 T 1
n l E S u e > i 1 1 s e q 6 u a u 6 u n 6 6 u t s - s t . r e 6 d e 1 1 e r , r q e q
l e q r T a u r
e 1 T )
' ( r n q e l a { - ! p
C O
=
o , {
u e p
c o
=
' ' x e l e u r
,
T r a q T p o c
e u o r p { q e T o )
x { T 1 T 1
e r { u . r 1 q 1 e u e p
,
^ x
, = p
* x
I T 1 T 1
u e > i l e d e p t p u p r > [ r u a p u e 6 u a p e 6 6 u t q a s
^ ) o
=
r c
u e p
* r o
=
x c
6 u n 1
^ c
x c
- t q 6 u e u r
= * T ,
' : - ;
' , {
u e p
j
- =
o x
' s e l e
t p u e l e d e p r r a d
l t s e q T r P o
e s r T e u e u e b u e p e z e S ( Z
S I U I N ] S ) 3 I V I A I U O N V A V 9
t r ' 9
' q 0
0 r ' 9 ' q 9
.
q T T e 6 _ > t T 1 T ?
t e 6 e q a s
? p J r s . r a q
6 u e X
x
e ^ e 6 - ) t T 1 T 1
r s > 1 a d o . r d q p T E T
T u T
^ x
u p p
* x
) t T a T r
' ^ x , r T + T + r p
I '
n q u n s 6 u o 4 o u r e u r 6 u e r {
v c
T
s r . r e 6
T U T v
) i T 1 T 1 r r e p q P T
- > l T J r e X
u p p
' v
u e 6 u e p
g q e l u e l 6 u n q n g
' " x > t T + T +
T p x
n q u r n s 6 u o l o u r a u 6 u e ^ d
a C
T
s T - r E 6
l T r e + l p
g
T j t e p
t r e r p n u
- a {
u e p
9 3
s g . r e 6 q p T > { r f , p ; ' ( q e m e q
e > [ n P ? P s P l P a { )
^ T
=
g o u e 6 u e p
, I
n q u m s s E ? P T p
s
> t T 1 T 1 e l n d u e 1
- n 1 u a 1
u e p ( u e u p { a { n p l p
T j r T > {
a I )
* T
=
V O
e 6 6 u 1 q a s
x
n q u n s s e l e r p
v
> { T 1 T 1 q e T u P > { n ? u a l ' 6 ' 9 ' q 9
? r u r
- n u a u
e J e c
u e > l T T e q a > i u e > l e d n . z a u i t u 1
( o T ' 9 ' s D ) s r l e z b e z e S ( r
' e . . { u > 1 e 1 a 1 u e { n 1 u a 1 r p q e l a q 6 u e z !
T p r ? e u - s r . r e 6
u e 6 u e p s e r e T e s 6 u e . f , t u t
x
I { T T 6 > t T 1 T 1
{ e ? a T
r . r P c u e u u p { E
p ? T x
' i / f f e 6 n e l e
T + r T - 4 T 1 7 ?
l n q e s
E l T l t
T U T
e r ' r 1 1 s 1 : e d u e 6 u a p s P . r E T a s
6 u e u { X
E ^ p 6 - > { T 1 T . l ' ( > t o { 6 u a q s t . z e 6 e d n : e q 6 u e d u r e l t s t s e > 1 t [ ) e u { u e p e d
6 u n 6 6 u ' r d u e u r n e ? E 6 u p d u r e l
1 s ' r s
u e 6 u e p u e l t d u r t - z a q e . d u 1 E - I l e u - s T . r e 6
1 1 : e : a q
6 u e r { ' 0
= ' r ' o ' l T u r T T
u e l p e f e > 1 e p e d ' 6 u e d u r e l s p l p q r e n T
T p
r { n ? p [ s n . z e q
T p . r ? e u
s 1 . z e 6
, l E J T S a s
6 u e . , ( u e 6 u e 6 e 1 u e q e u a u r 6 u e d u r e l q n f , n T o s e z { e d n g
r r N t n v l v H t l v c 9 ' 9
' ( o s
r e u o b e l p
: t e [ e [ a s ) v t p e . d e 6
{ r 1 T 1
e p e d
+ 3 X - : : " : - ] : ; ' r : ; r J - ; " $ r : :
' u r n u T s > { p r u u e l l s { e
e o
e f , e d n s u e > [ n ? u a u e u n 1 t e . [
' c 6 ' g
' q D
q C g 1 1 1
1 6 a s : e d
l e o s
e p e d u e 1 e u n 6 1 p
l e d e p
r u T E . r P C
' r u e q a q r p
I - I a T o q
3 3 g g
u e 1 6 e q e . d u e q
,
( J T + T s o d ) u n r n T s { e u u a f l s { a r p e f u a u r
p o
e d e d n s
T p e c
' d T l e 6 a u 6 u e . , {
p o
u e > 1
- 1 1 s e q 6 u a u
O C
s e l e
q e T a q e s
T p
u e q e q
{ e p T 1
u e p
O =
p o
u P > t T T s e q 6 u a u
' n 1 T D C
T p . r x a u
s l r e b s p l p r p u e q a q d e 1 1
q e q a s
' v
I { E l v r P q
r p
q
9
=
q ,
? -
, 9
=
^
' ; E ' T ' T z
9 - V ' 9
6.5
(positi-f
) .
Garis singgung di sini mempunyai art,i terbatas, yaitu
meskipun menying-
gung pada
sisi-tampang atau garis-ke1i1ing
tampang, tidak boleh me-
motongnya. Dari Gb. 6.11 terlihat, garis
singgung pada
titik c tidak
berraku, sebab tujuan kita ialah tak lain supaya seruruh tanpang
benar-benar menahan tegangan sesifat atau positif.
Jadi perkataan yang
lebih tepat ialah garis-bungkus,
Pasangan batu umpamanya, dianggap tidak dapat menahan tarik, sehingga
diusahakan supaya resultan gaya
luar tidak memotong tampang di ruar
bidang galihnya.
Contoh
(Gb.
6.72) .
a) Tanpang persegi
Sisi tampang sendiri membentuk garis singgung atau bungkusnya. Di sini
ada 4 garis
bungkus,
jadi
bidang galihnya juga
mempunyai 4 sudut. Titik
1 bersangkutan d.engan garis r, titik 2 dengan garis
rr dan seterusnya.
'l
'l
0I
=
03
=
e
hi 02
=
04
=
;
b.
Gb. 6.12
b) Tantrnng-I
simetris
Banyaknya garis
bungkus
juga
ada 4 yaitu garis
rrrr,rrr dan rV,
jadi
banyaknya sudut galihnya juga
empat.
c) TamEEng T
Banyaknya garis bungkus sekarang ada enam
(r
s/a Vr) oan dengan demi-
kian bidang intinya bersudut enam pula. Titik L,4,3 dan 5 terletak di
atas sumbu inersia utama, oleh karena garis
bungkus yang
bersangkutan
sejajar padanya (I,
II, III dan V).
M
d) Lingkaran
14,1
f=;r;F=nr'ii'=
.l
102 SoEMoNo, TEGANGAN 1
Lz
zt
tm
I
I
%
I
I
brr
t 0 I
}
S , L g Z
1 0 ? o ? -
1 0 , g v
1 8 , 0 ?
A O , Z 9 T
r t u
L ' u , =
# + .
= Q M
!
v u
S Z ' V L =
"
s l ' z v =
' u u
o g ' T E =
z ' t ' s ' r
I
g ' T ' g ' t '
I
1 8 T ' S ' 8 I
=
' M , , g g L ' O
g L , g
=
, 2 . 6
o g ' T = T ' B T
a
L Z
s l u l N 3 s ) 3 t v l l E o N v A V g
t 9
u e l e q u r a I u e u e l a t r
=
t 3
: r { p u p ?
1 p . r a g
=
' g
, 1 n 6 6 u r d
1 p . r a g
=
t g
, s u a T f
l P i r a g
: 1 e 1 r 1 - z a a e d e g
= N
= 1
- +
" I
= -
, I
* r
9 t +
' u r o T ' T = , f , = o r t
!
. o s ' E
a 6
e *
Z ' I Z =
n 7 *
=
\
L Z d
e _ _
2 . , ' I Z
q M
8 T +
+
, t ' e
'
+ . t ' 9
b
J
- z *
-
- 1
= t * r
q -
= A
Z I
T
Z 1
T
, a
? E q T > { e
q u E 1 u e u P { o & ' , 1
' z V 1
0 ' T =
b q e u e l s E l E r p u e l p n 6
*
' g =
e T r T p u e s
l e J r a g
' 1
0 ' 0 7 = " 3
: u e l e q r u a f u e n d u r n l u e u e { a f ,
: T e X T l r a A ( E
: 1 n > 1 r d g [ :
6 u e , { u e q a g
' f = ( o + - o s t r ) . 6 + = r t
e 6 6 u ; q a s
, o g E
= Q
q e u e l - p n 1 e g ,
. O ,
Z
=
1 , [ "
q e u e l s l u e f
l e . r a g
' 8 ' T
=
/ ,
' 1 e > 1 6 u e d
u e q e q s r u a f
1 e . r e g
' u r
O O ' g -
e u { u . r e q a 1 , u r
O O ' t
=
s e l e
l e d u a ?
T p
6 u e f u e d : 1 n 6 6 u 1 a
' u
0 0 ' t T B q e l
t u r
O 0 ' 9
r e q a T
' d e r l e s
n e l e s u a T J
u 0 O ' S = e t 6 6 u t g ,
: u e t n \ n
' s e ? e 6 u e p r q e p e d r 1 e 1 a s
e u e s d e . d u a l e 6 6 u r q
' 6 u e : r n > 1 r a q
u T > t e u r
s E l P e { u T > I e u e r { u 1 n 6 6 u 1 d n e l e q n q n , t r
' r B 6 u n s
q e T a q a s u e 1 6 e q
1 p
e d u s u a l g :
u e 6 u a p
& J n J n q
e d n r a q s e l e 6 u e p 1 q
r e u ( u n d u e u r
' n ? e q
u e 6 u e s e d T j r E p r . r T p
- r o 1
u e ? e q u a I u u 1 e l a 1 . r e d - 1 e > 1 6 u e 6
( t f ' S ' q g ) u e b u n q y q q o l u o C
' e 1 n d s n . r n T r s r s . r a q 6 u e . 6
1 1 u 1
t e r { u n d u r a u n l r s n . r n T r s T S r { e T o T s e l P q r p
z w ) /
b t t , . f f i
a w
) / 6 t t s t ' I
, u / 7
o ' t =
@
6 u e d 6 u e d u r e X e d u u r n u r n e p e 6
1 7 L
,
r r u i
=
T
=
P 1
l e 6 n [ n e l g
- =
d c
=
* c
! a - =
o . r {
=
o x
u r
0 g ' Z
=
O g ' E
- ) -
t ^ d
l u r g g ' E
=
5 6 2 1 1 * . ,
= m
w
L z
=
6 + B T
= t ' E +
9 ' t
=
z , {
+ ' . {
- - J
s p n r
: 6 u e d u r e 1 u p . r E s a q u p 6 u n 1 r H ' 6
l n q a s r p
b
: t p e q 1 : d q e u p ? u p u p > { a J , ' ?
O , S
=
X
: u r a : e d e g
: z e 1 e p u e g 1 ( q
' t g r 1 n 6 6 u r d s E l E T p r { p u ?
1 e - r a g
e r ' 9 ' q 9
t - . r -
-
s i 8
| 1 o z = o 9
I
I
1
h
l
l
' ( z r e s e d ) ' . r + = * = ,
?
_ o i _
=
r *
b a .
f - = -
T A .
- ? -
9 " 9
T T
7 ,
T
z '
I{omen terhadap titik-berat tampang
Ke kiri atau negatif:
= 5010 t
=
I0r0 t
= 5r0 t
=
6510 t
(ritik
o) :
Ke kanan atau positif:
M"z
=
4015 . 1r50
=
60,75 ym
Mct
=
4510 . 2,5O
=
112150 tm
IM*
=
173,25
tm
M
= 173,25
- 375,3
=-2O2,O5tm
(ke
kiri)
6.5-6
Gaga-mendatar:
r
=
!v.ur,'
tr' (nt"-
f)
=
Q =
qbh ,r'(nt"-
\)
=
Gaya rem K
OK=c=
di dalam
vnaks
-
un
'r.,
,O.
6.U' .+
lrJ
H
al-as
Mx
=
5r0 5
.q
Mr= 5OrO.;
M^= 10,0.1
M"o= 40
r0
2
M",
=
162
,0
I
2u-
_
375,3
M 2O2,O5
,1
m
.
N 297,5
vf
'
galih.
L R _
N M 297,5
mFwa27
'J
=
N
-
M
='lo-'7 -2O2'O5 - "min
F WO
- '"r '
2l
,2
(sebagai
kontrol).
tm
k.
=
0,785 m,
jadi
titik K masih jatuh
.'#=
(10,7+G,t)1
=
r,75 kscm-2
-J,
t
m-
+
(10,7
- 9,6)!
= O,I1 kg cm-2
>
0.
m
25,O
83
,3
25,O
80,0
162,O
tm
tm
tm
tm
tm
6.6 SEBAGIAN PENAiAPANG DIABAIKAN
Bahan yang bersifat
"getas"
(btittle,
oros) seperti pasangan
batu,
beton
(tak
bertulang) dan sebagainya praktis
dianggap tidak mampu
menahan tegangan tarik. Gaya normal menekan N eksentris yang
titik
pegangnya K
jatuh
di tuar garih, menimbulkan tegangan tarik pada
sebagian tampang itu. Jika bahannya di anggap tidak dapat menahan
tarik, maka supaya arnan, bagian yang tertarik ini, diabaikan di dalam
hitungan, dianggap seolah-olah tidak ada.
Rumus garis
netral: I +
"*
+
+
cy.} didasarkan pada F, I, dan I,
ty lx
sefuruh penampang
tidak memenuhi persaratan
bahwa bagian tertarik di-
abaikan, Jadi
jelas,
rumus itu tjdak dapat digunakan.
untuk memecahkan soal-, kita menggunakan cara berasal dari GUrDr.
seranjutnya bagian tampang yang tertekan kita namakan tampang-kerja.
Kita ambil kejadian eksentris tegak (Gb.
6.14).
Diagram tegangan o berbentuk segitiga denqan ordinat nol di garis
netral DD dan maksimum di tepi yang
terdekat pada N. Jadi o berbanding
lurus dengan jarak y dari garis
netral. rni dapat dirumuskan:
o =
qy
dengan arti
q,
bilangan tetap
(konstanta).
dN=odP=oydF.
11
=;/-aU = o.fydF
= clS
jika
S
=
momen statis tampang kerja terhadap
garis
netral.
dM=dNy=qy2dF.
IO4 SOEMONO. TEGANGAN 1
S I U T N ] S ) 3 I V W U O N V A V 9
: q q s -
c _ - = = A O - O
d s Z N A
c
. E
=
" q T P e [
' P
+
' I {
i ,
= ' +
a
= ' ' q
e [ - r e > i r 6 6 u 1 1
= o e
. 1 e { e p - r a 1
6 u e , {
1 d a 1
u P p
}
e , { e 6
{ T 1 T 1
j I E l u E > [ E . r P g
=
e
( g T ' 9 ' q g )
q q u P - r n 1 n - r a q
t 6 a s ; r a d
' s n s n q {
X n l u a g
' q n l n > {
u r e : r 6 e t p - r e q u e 6 6 u a u
u e > { e e { T 1 e > {
T J T p u a s
u E { n 1 u a 1 P ? T } t
H
q n l n { u e 6 u a 1
T
' u e { q a T o q - r a d 1 p
6 u e z (
, - -
s n - r e q 6 u e z {
+ g
'
: =
$ r t u o
. P r N
r . * ' r
.
; " j ' l
; " : ; ] = : " : , : : : , = = T , ; = : * = , : : " ; . ;
N N
' o o J s p n T
= v T x 3 v
s e n l e 6 $ u t q
' e d n - r
u P r { r u r a P a s
o
u e p
3
r p 6 u e 1 e q E A . r n { 6 u o l o u r a u 6 u e r {
r X
T . r e p
s n . r n 1 s 1 . x e 6 1 1 T f , P u a u P q p s n f , a q
e ? T ) t ( P [ - r e { 6 u e d r u e l s e l e q )
T e r l a u
s 1 . r e 6
{ e 1 a T
u e > l n l u a u a u
{ n 1 u n T p e f
' ( r T s i r p T p 6 u e d
1 e q t 1 1 v r x o v
s e n T
- c c c
s P n T
v r o c c v
s E n T
z
= ' o o t x
e 6 1 1 1 6 a s s e n T
z .
v T c c c v s e n T z =
T q o ' a
. T c o
s T : 8 6 6 u e f u e d l v r g q c v s e n T
T T P ] 1
7
=
!
=
"
" t
' T q 6 1 s 1 - r e 6 6 u e t u e d
T T E > 1
H
=
S
' ' , ' " " S i I
: " T ; ; ' : J ; ; : l =
; ' : " ; " i
,
( g 1 u e u e T r - I
' 6 ' 1 ' l e s e d
J T P ) t r ? P 1 S
1 P I { - F T 1
6 u e 1 e q u o 6 1 1 o d
T ' r o a 1
l n ' r n u e w
' d n l n u a d
s t - z e 6 e p e d
q r s > 1 a ' { o : d
q e l p e
t G
" ' p ' 3
> t T ? T 1
T p
E ^
_ : n { b u o l o u a u C r X
6 u n q n q 6 u e d s r r e g ' r . r e 3 e 1 t 1 6 u e r {
T p - r 1 a u { T 1 T 1
s 1 : e 6 e p
- e d 1 e 1 a 1 . r e 1
e z r - I n 1 e p e d
q > t T l T ?
q e 1 d e 6 6 u g ' I X
' E ^ e 6 { T 1 T 1
u e > i i s > 1 a , { o r d u a u
p l T > t
( T e 1 r 1 . r a ^ 6 u n 6 6 u 1 s s 1 ; r e 6 ) e X u d n l n u a d s 1 l e 6 e p e 6 ' ( T r T { : e q r u e 6
l e q T T )
e , { u 6 u 1 e q
p 4 f n {
u e > 1 . r e q u r e 6 6 u a r u
e 1 1 > 1
' ( l e q u l e 6 - r a ?
{ 8 1 )
g u e 6 u a 1 u e 6 u a p
q n l n > t
u r e . r 6 e 1 p
u e E . r E l u p - r e d u e 6 u a o
. e T T d
1 - r e t e f e s
e r { e 6
l e 6 e q a s
d e 6 6 u e 1 p 6 u e d
g p
s p n T e s
X
p u r p l n
n q u m s . z e [ e [ a s . r n 1 e [ - . r n 1 e t u r e l e p t 6 e q - t 6 e q 1 p 6 u e d u r e u e 6
' s 1 3 : e : 6
p f , e c a s
u e l e [ : e > 1 t p
I P o s
u e q e c a u l a d
' T n l { 1 a { r p u r n T a q
s
u e p
1 1 d e 1 a 1
, a
r . I E T E p e
T e r l a u
s 1 . r e 6 u e p
N
e . r P l u e > { P . r e f
' T P r l e u s 1 : t e 6
1 n = g P . , { j [ n = W P / = t l
' u f
= !
=
. r ; u r f
=
s
r i u u f
=
r
l ! = ! = a u e p a N = w r p e [
I W
d e p e q r a l e [ : 4 1 6 u e d u r p l e T s J a u T u a u o u t
-
I
e u e u
T p
? I ' 9 ' q 0
9 ' 9
6.6
Gb. 6.15
Gb.6.l6
alr
-2N2N
Omaks
=oy=ho=bh"=3b"
Jalan lain: Titik K menjadi titik
inti tampang kerja
d.engan tinggi
ho.
Pada bentuk persegi,
terdapat ra-
I
dius inti_n
=_i
tingginya. Jadi di
rL ]i 1
sr-nl a =
\Z
-
f,)h"
=
Jh",
ho
=
3a.
Menurut gambar,
K
=
K^
(titik
inti
atas),
jadi
ob
=
0.
Ob=O.*Omb-0;Omb=-On
sedang or.
= -
omb
=
o,
(sj_metri)
.
Onaks
=
ou
=
o^ *
o..= O, *
Or)
=
26n
2N
=-
bh.
contoh: dinding penahan air dari pasangan batu berbentuk segitiga ber-
sudut lurus
(cb.
6.16).
Ketentuan: tebal dinding h
=
4r5 m; tinggi aix z
= 6 tmi berat
jenis
pasangan batu
Y5
= 1'8; air,
Yu =
I.
o
o.
II
!
ol
qr
I
O,O2 kslcm2
--==-=
1,06 ks/cm2
b
Kita ambil potongan dinding sepanjang b
=
1 m dan kita pelajari denah-
nya yang berukuran b = I m; h = 4150 m, titik beratnya
=
0.
a) Sisi yang miring tekena air
Gasa vertikaT: c^
=
+hz^(u
=
1.n,r.6.1
=
l-3,5 t sejauh (i -
)a
=
0,75 m di kiri 0; ., =
+6zya *.n,t.6.!,8
=
24,3 t sejauh 0,75 m di
kanan 0.
N = G.
*
Gu 3718 t.
1.06 soEMoNo, TEGANGAN 1
h1= 3,24
== 2pkstcm2
I
I
I
r,s9:15l
h = 4.50
L O I
' 6 i : e d r l e l
- r p n T r p q n l p [
x
e d e 6 > l T 1 T 1 p u e u
r p
,
L 1 - . 9
. q 9
l p q r T
/ q o ] u o c
r e 6 e q a g
d e p e q . r a l
r T E T e s
u e q e l
e 6 n [ _ e t e q
q e q a s )
d e > 1 6 u e . z , r = O . r r 1 r . , 1 , H [ ] : l
' u p > { e , , a 1
u e t ' e q
r p u e { p p p t p
e 6 n t e l r q e d e '
, r { E T a q a s
u e 6 u e 1 n 1
u = { e u e u
- T p
, { r . r p 1 - r a 1
6 u e d
u e t 6 e q
T p
e p e e z { u e q
u e 6 u e 1 n 1 p > i T 1 , . / l l e T n q t e q
u o l a q
l n q a s r p e d u r i , t z e l
6 u e d
, e t e q
u e p u o l o q
" r = 1 , r ,
r s e u r q u o {
q e l t p e t : a 1
' u e u e { a 1
u e q = u o u r
r r e > r a s
n d r u e , r
6 u e d u e q e q
u e l e d n - r a u
u o ? a q
e u a - r ' > { q a T O
. r t e b u e T n l
l n q a s r p 6 u e d
, e l e q
r ; e p
t . . q r . * 6 u e 1 e q
r 1 - z e d a s
' > { T r p l
U e 6 u e 6 a 1
U e > 1 1 r S e q 6 u e u r
n d u r e u
6 u e d
n l t e d
, r e T n ,
u p q e q
r J p p
l e n q j r a f e p u e q
r { a T o
u e { T T S e q T p
l e d e p r u 1
. 6 u e d r u e 1
I p
> t T r e l
e 6 e 6 e p e
s n J e q u e 6 u e q u r r a s e > 1
r e d e c u a r u
r n l u o
' N e [ ; r a > 1 s r . r e 6
u e 6 u a p
l T d u r r J o q
l e d e p> t p r f
e 6 6 u t q e s
' 6 u e d r u e 1
6 u r 1 r 1 a 1
r - r p p
- r e n T a > i u t l 6 u n u r
> t p p r 1
r u t
' u e d u e l
r s T P a . r
e [ - z a > 1
s t . r e 6
e 6 n [ u n d e u e r u t e 6 e q
q e q o s ' . e d u r s l e a - r
t e 6 e q e s
, { p o l6 u e d u e l
e , { e 6 u e p
N - r p n T e z { e 6 e - r e 1 u e
u e 6 u e q u r r e s e {
t e d e c , e 1
r { e r { e p r ?
u e } t
- T P q e T p
> I T r e 1
u e 6 u e 6 e 1
6 u e p a s
, 6 u e d r u e 1
- r E n T ' T p r { n 1 p [
X e X e 6 _ > t T l T f p ] t r 1 ,
e N v t n I U l S
N o l l g
t
g
( u e ) t o 1 )
g : r l t s o d
e l e d u - r a 1
,
. _ r u c 6 > 1
Z O , O
=
, r * o
' u e { r l o T o q . r e d : p
6 u e d
>
s n . r p q
. _ u c 6 > {
9 0 , T
=
" , { . , o
l U
i r z , s
+ v , s )
= ; # + r * = # = * =
u r u , s x E u o
' u e > t o 1 . : r a 1
6 u e d u r e l q n . : r n 1 e s
r p e [
, > [
>
u r g L ,
O
=
t J 3
=
I
=
"
' t u 1 g '
L r = z , B r
- 9 t
= 9 L , o . t ,
v z
- z . g r
= w
r l
t ? v 2 ' =
o l
=
*
- r T e r { p T a q a s
T p T p > l r 1 _ r o ^ 6 u e z {
r s r g ( q
' u P { q e T o q - z e d r p
6 u e d
> - - s n . : e q
. _ u c 6 > t
e r z
=
, *
-
v z ' t
_
" q q
a E Z
g , L E z
=
T Z
w
v Z '
t
=
e t
=
" q
e [ . r a > 1
7
q i = P
l r ? u r r E n T
= { <
u r
L T r T
=
u r
s l u l - N l s ) l
t v W U O N V A V C
/ t ' 9
' q 0
s { P u
^I
1 6 6 u r g ,
T p
q n l P [
X
T p e f
9 8 , L C
N
z = G = f r = '
d e p e q : a 1
u a u r o u r g
H
: z e l e p u e w
e 6 . e g
' r x
8 0 ' I
= L I , T
-
g Z , Z
=
c _
' u I f
T ' V ?
= T , g + 9 e
' u r
E 4 ' O
=
?
s ' v
= 9 L ' 0 ( S , t T - t , V Z ) +
Z ' g l = 6
n l r e F
6
w
Z
=
z ! : 6 6 u r f e s
1
g T
=
n ) r z
!
-
I
f u L
-
n r o . I
t - 9 ' 9
' 0 s E l e
T p
6.7-8
Kita menggunakan cara melukis Guidi, seperti pada Gb. 6.14 tetapi
diperluas.
Penampang betonnya dibagi dalam
jalur yang mendatar seluas dF
(sejajar
dengan sumbu x), yang dikerjakan sebagai gaya. Luas tampang baja
setempat dikalikan dengan .,
=
p
menjadi nFs yang juga
dianggap se-
ob
bagai gaya mendatar. Kita menggambai diagram kutub dengan lengan kutub
vertikal H sepanjang To dengan skala 1 cm
=
sekian cm-. Gaya dFb di-
pasang dari titik O ke kiri
(mengambil
urut
jalur
dari atas ke bawah),
besaran nF" dari titik O ke kanan. Kemudian menggambar poligon batang-
nya. Untuk bagian baja terdapat: sisi AI
//
o't
(vertikal),
sisi I-fI
//
7T, II-IIr
//
2T dan IrI-Iv
//
3r.
Untuk bagian beton terdapat poligon (kurva)
di sebelah kanan, yaitu
ABC yang menyinggung pada garis Af. Dari titik K ditarik garis
menda-
tar yang memotong
perpanjang4n garis fV-fII di titik K.
(memproyeksikan
K pada garis fV-III). Sesudah itu, dari titik K.r kita menarik garis
lurus yang memotong kurva ABC di titik D dengan maksud supaya luas K.
BDKI
=
luas A-I-II-III-B-A
(Iihat
bagian di arsir).
Penjelasan
(setelah
menarik garis mendatar DDr).
r
=
ro
'1
nrs
=
2H. luas' ABDDI rrr-rr-r-A.
S
=
H panjang garis DDr.
I
i
=
.
=
jarak
antara K, dan DDr.
eS
=
Ii e.H.DDr =
2H luas ABDDT III-II-I-A.
2 luas KrDDl
=
2 luas ABDDr
rII-II-I-A.
Iuas KrDBK
=
luas A-I-II-III-B-A.
oonaks
= (*)H)
ourarik
=
"(*)
(3r),
di F.3
Titik B
juga punya arti yang penting, yaitu menentukan letak garis
berat kombinasi F;
+
nq tertekan dan nF= tertarik (nF"3
),
yaitu garis
BB. Sebab menurut teori poligon batang, momen statisnya terhadap garis
BB
!
H kali panjang titik B
=
0. Jadi pada kejadian adanya momen murni
lil yang senilai dengan N" r
garis netralnya
jatuh
pada garis BB itu
(lihat
cb. 6.9 dulu)
Jika tulangan diadakan sebelah,
jadi
hanya ada Fs3
,
titik 1,2; I dan II
lenyap. Pada diagram kutub kita pasang sepotong garis 03
=
23
=
nF"3.
Titik III pada poligon batang
jatuh
pada garis vertikal yang ditarik
dari A. Kemudian dari titik III baru ini kita tarik garis sejajar garis
T,
(baru),
dan seterusnya
(lihat
Gb. 4.9) .
6.8 GARIS LENTUR
a) Gaga tarik
(Cb. 6.18)
M*
=
P(.
- ,)
-2
d y
-P,
__n=;
(c_y,
ox
P
-2
===k;c-v=u; ET
1OB SOEMONO, TEGANGAN 1
6 0 r
S I U I N S S ) 3 I V 1 A I U O N V A V 9
6 t ' 9 ' q 9
, ,
I i q s o c
, " 1
r { s 0 3
z
T
-
, "
I t { s o o
- =
T { i z q s o c Z =
r -
" d > r
I
- q = o ,
z - r
L
c
' T
-
z X l r u u r s 7
" ' T
T l i q s o c - T T
7 7 7 .
T > t
r . l s o c l i
+
" d > t t { s o c :
= T r t
i . { s o c
' r , , r , - t i . !
=
z
'
' z
T
T r r
f
u s o c l > r
f
u u r s
I d - ( x - " d ) " u
+
=
I
- > t d
u s o c
) i
=
. ( ^ r x
f
u , , r "
* o 1 h - ! I - - T t
- , ,
+
q s o c
- . ) + =
4 = * 1 4
=
" r " ^
' ( n 1 q u t s
m l + * : r =
-
* , { q s o c
- , ) + =
( x - z ) * b
+
=
( . -
* , , r { u r s
l r + h f f i
+
* , r q s o c ) 4
1 x - 7 1 x b
!
=
( , " - x ) x
#
+
( T - x , t ) u ' r '
f f i S }
1 1
*
* , t
T {
q u T s
, { d
( " d > t l { s o c
- I )
- f 5 _
+
T {
r . r u r s
z x
+ T r r , : " : r $
u e p
v
t p
l e d e p r e l
u i l u T s > t e u l
u a u l o h l
' 6 u e 6 u a p s n r n T 6 u l p u e q . r a q
{ P p T +
, t
r n l u e T s 1 : e 6
l P u r p r o
6 u e r e > 1 a s
l p e g
( y t - - "
*
E A " ' ) +
=
( - , - "
* . r r +
=
x { q s o c r r J r t
=
x
, W
r
= z x
# = t x * - - o = t r ! 9 = x
# . , "
-
r l "
#
q u l s
z v
a
z > 1
( x
- r ) *
9 E
. ,
-
t r . {
= q * F J u
( 6 T ' g ' q i l a
u e b u e P
' .
t -
# # t i
' x
2 <
x
e \ r c
' 8
T p
, { a
_
( r *
_
F e l r e s T p
b e f e r a w
q = o ,
' ; =
t r
r g
. * P
-
-
= -
A d
^ . P
x ' 6
1 b
!
=
" 1 n 1
q n u a d u e l e n q
8 r ' 9 ' q 0
.
? > {
q u T s
x > t t { u T S
7 t
I { u T s
c ( T l t l { s o 3
-
T )
f ,
l i
( T > t l { s o c
-
T ) + ( x > t
t { s o c
- T ) c =
r
- ' J
=
z {
=
Z 1 1
. < -
? {
q u T s
z x
+
" d > t L { s o c c
=
3
c = o i O = ^ ! ^ 6 = X
c = T X < - c = f l t Q = . [ ! g = x
' x > t
q u T s
z > I
+
x > [ q " o ,
' x
-
x - c
=
1 1
x p
t r {
= f u
" z -
x D x p
. z - z '
E l :
=
7 - p
Z Z
8 ' 9
6.8
,Jadi M".*"
=
b) Gaga teka
M"
=
P(c+y1
s,_(_
1
\
k'\'
"ornlx/
n
=Pu
-5
-r--- - ef-
ic
,. ci
AB
Gb. 6.20
-2 -2
dy_du
-2 -
2
dx ctx
dengan k
=
U
= C+y
=
x=0iy=
k.e,
-_--.---+
Kz
=-ku
.fP
Y",
Kr cos kx + K, sin kx.
0i+Kr=c.
(1
- cos k.Q,)
=.-_--1-
cos
i
k.e,
x
=9,1
y=0;
C
= C cosk.[+
Kz Sin
/ f-cos k[
y=c[-1+coskx+#sin
\
sln KjC
/ I-cos kl,
\
M-= Pc(cos kx +
-- sin kx)
"
\
slnK)c
/
M
=M -
Pc
" maks
"*=1+ -
1
'
cos
,
kja
q (1-cos
k.Q.)
"'2
Pk2
sin k'o
. I-cos kl.
-
\
Kx
+ -----:------:---
s1n kx - I/-
s1n kjd /
q/
1
\
=
---;(
---_-
- f
-
!k'L,)
Pk'
\cos
!
k!.
8
/
2
-
(
l-cos k.Q.) \
i(x +
sr' k[
- sin kx - ,),
L,
Y =
O
o/
----:-
\
cos
pk' \
*=;,
o")'
=Pc
("""
|r.)
(e.
- 2x)
.o"
I
ul
Kejadian menjadi berbahaya
(kritik)
Muatan penuh
merata q dan
p
axiaL
't
M*=iqx({,-x) +Py.
d'y
-
P qx(l-x)
.2
k'q
-.- = -:-
--
,lx2
Er
I
2Er
'-
-Y
2p
y
=
Krcos kx + Krsin O" -
#x
([
-
x)
-
X=0rY=0
Kr=*
PK
X=
y=
v
maxs
"/ M*=
l\cos
j
ika cos
x
(.Q,
- x)
0 sebab M.aks
=
-
1
1k9"
=
o
^._2 rJa
f
xtr
_q
A
Erk'
M=
"maks
Juga berbahaya apabila ."=
|
k!,
=
O.
Pada kejadian P menarik
(lihat
a)
,
soal bahaya ini tidak nampak oleh
karena bagaimanapun juga,
X
-(
.Q, sehingg"
HF+;
--<
t. Jadi keadaan
menekan axial lebih membahayakan daripada keadaan menarik.
Kejadian kritik timbul apabila .o=
|
kr-
= 0.
t1
rni berarLi;k9"
= O,ir,
t
I10 soEMoNo. TFGANGAN 1
-x)
1
-\
q!.2
-:-
-r,-
-
.o=!ka"
/
8Erk2
2
q/
r
-\
-.t_- _
Il
k'\.o= !
k[
/
2
S I U I N ] S ) 3
- 1 V I / ! U O N
V A V 9
( 6 u e 1 u e q q e 6 u o 1 t p )
, ' 6 b
= t
1 7 r l
!
t . b
z "
d e l e f u e l e n u r q e l u : n t
=
I b
+
' ' 6
-
b
e l e f , a u r e 6 n [
' d e 1 a 1 { p 1
n e l p
1 e - r a 6 - r a q
u e q a q
-
b
( e 1 e - r a u r
1 r q u r e r p )
d e l a f . r p n T u e q a q
=
1 6
> i o f e q
T f , r p u o s 1 e - r a q
=
q q / .
- " 6
' q 2
=
J
= r ,
q q !
=
m
r . H . q
= , s
' T
M z "
T
g , Z
=
( ' r 6 6 u t 1 n l n u ; a q ) u o l a q s t u a [
l e r a q
-
/ ,
. 7
=
6 u e l u a q u e 6 u a p s e q a q u e n d u n l > i T 1 T 1
e n p s p l e r p ' r { ' q t 6 a s : a d 6 u e d u r e u e d - r a q } i o f e q
T T q u I e
p 1 T > i
T U T
l - l e u e q
T C
' ( s e 1 e r d a l
e p e d
1 t - r e 1 ' q e / , r e q
t d e 1 e p e d u e { 4 1 ) e d u l l l e q a s u e e p e o > { u e > 1 1 r s e q 6 u a u r
q e m e q t d e l
1 1 e 1 e p u e u
6 u e z { s t ; 1 u a s { e u e 1 a ? e l e 6 6 u e p a s
' s 1 e 1 d e 1
e p e d
u e { a 1 u e 6 u e 6 a 1 E 1 . r e s q e r v r e q
" r d e 1
e p e d
{ T r e l
u e o u e 6 a l u e { T n q u r u e u u a w o l ^ l
' J T l T S o d u e { e 1 u e 6 u e 6 a 1
u e r l i r u e p u e 6 u e p u e p
' ( r - r e p u r q r p
s n . r e q q e q e s )
3 " r 1 e 6 a u
u e 1 e 1 e . [ u r p u o l a q
T p
> i T . r e l
u e 6 u e 6 e 1
' r u t
u e 6 u e p 6 u n q n q . r e g ' - r e n T
q e q a q u o u r o r u q a T o u o l e q
T p { T r e ?
u e b u e 6 a l e d u t p e [ : a 1
T ] e p u T q b u a u :
t u t s r - r l u a s x a u e u e { a 1 p n s T p 6
' ( : e q u r e 6 e p e d
l a q e > {
} t e 1 o T
l e q T T ) N
r e s a q o s e d e 6 u e 6 u e p s r r ? u a s > l a u E { e 1
- - r 0 1
) i o T e q e 6 6 u t q e s
' u e l e q u r e l
q a T o r 6 u e l e q - 6 u E T p q r p t u r t d e l e J , ' > J e p u e u l a u
u E > t e
, u e 1 6 u e 6 a 1 T p
u r n f o q a s
p f n u r a s
6 u e [ u e d t e d e c u e u r
{ e p u e q a > i . r a q
e [ e g
' ( d e { u a T
N { r . r e u o u r
- r e n 1
e d e 6 ; S u o l o d r p
{ o T e q
. J e n T
T p T o q e > l
u e
- T 6 e q
u e r p n u a { u e p > t o f p q 6 u n [ n e p e d
l e q u e l r p I e q e l
6 u n [ n
p 1 e u ' u e 6 u n 1 r q
1 n - r n u a u
s p . r e T e s 6 u e ^ d
p
T e T T U
t p d e c u e u
T a q p {
e p e d
1 r - r e 1
e t r e 6 E l . r a s
,
( 1 6 ) d e l a ? f , e n T u e q a q
+
( " 6 ) > i o T e q r - r r p u a s
? e f a q
n l t e d
, 6
=
u o u E u r . r o d
n e l e r l e u
' d e 1 e 1
u e q a q q e T u r n [
=
u e q a q
l E E s
E p E d ' e 6 n [ r u p q o q r p
{ o T e q
. r n s 6 u e - . r n s 6 u e r e q E - r p c e s ' 6 u e [ u e u a u r E 6 6 u r q a s e z { u > l t r e u a u r u e b u a p 6 u e 5 a l t p
T e q p {
, s e r e > [
d n > 1 n c u o ] o q q p T o l a s ' e [ e q
T e q e {
e d e - z a q e q u e > i l e d u r a u e r l
{ n l u n
e z { u u r e l e p T p u e - r n T E s - u e - r n T p s u P > l P T p e s T p
, 5 u e n 1 t p
u o l a q n 1 { E A e p e d
I z ' 9
' q c
( c N r N o t s N r u s o d
H l r r n l t t u ) N o ) o l s s t u r s l u d )
N V r O n W r ) N V O N V o I T N V C N T O N V ) H I V U d N o l t s 6 ' 9
. 4 n 1 . a 1
t e u e 6 u a u r
l e s e d
u e T e p
1 n [ u e 1
q T q a T
u e > i 6 u e - z a 1 r p u e > { p b u e [
t
( b u r r Y c n q )
r y n > t a +
e z { e q e q
l n q e s r p
u p a { r r u e p e z { e q e g
I
= u r ' l
T
8
T
_ r -
+ P
t :
l : , '
. T
. L
r g z
7 , f
, u 9
= l \
6 - 8 ' 9
, u
=
\ '
, t
' ? -
> 1 6 u e p a s t
-
q P T T r q u r v
6.9
NN
oo=
F
=
b-[,
tegangan
di garis
berat tampang, jadi
di tengah tinggi_
tampang.
_
N Nc /- c\
o.=FtF-=oo\r
tg/.
^-*M9.^-*Mn
"n- -
w
t
'q-
Tepi atas ! o"n
=
,"
(, -
nt),
oa,e
=
o." *
F
Mq
ou.gq=o."n+il
Tepi bawah: ob,
=
oo (a .
i),
ob,e
=
oo,
-
F
n
=
^
-'n
-bngq "bng
W
Diusahakan supaya:
1) o"r,eq.= o
=
o-r lihat ArAn pada
d.iagram tegangan
o.re =
o
=
(yang
nilainlia kita tentukan)
,
A,Az pada
diagram.
o.,rn - oans
= o
-
o'
=
F,
jadi
w
=
*
on'
#
Jika b atau perbandingan
f;
aite.rtukan maka diperoleh ukuran tampang
b.h.
2) ob.s
=
o
=
dr garis BrB,
Pada
diagram tegangan
1- N N
o"=
l(o
+
o')
=
;
=
h
.
TerdapatN=ltJ+o')bh.
lrzM
Mn=
t
g[' memindahkan titik gaya K sejauh KK.
=
;9.
nu"S.n begitu
keeksentrisan menjadi OKr= ct= c
-
KKr.
N
Nc,
'l
-
/
c,\
-
oo.s
=
,
.
-fr
=
;(o
+ o')\. .
t')
= o
r *
:'-
=
42,
a
=
=4--
1 yans mendaparkan cr.
k
O+Ot
K
o+ol
Pada akhirnya: c
=
cl + I(Xr..
Jadi sekarang sudah terdapat semuanya yang kita perlukan, yaitu ukuran
balok b.h, besarnya gaya N
(yang
menentukan
luas tampang kabel) dan
keeksentrisan c. Ternyata ukuran balok hanya dipengaruhi oleh besarnya
I,1o saja, Ms tidak mempengaruhinya.
fi=
(o-o'
)
Makin mendekati tumpuan, makin berkurang momennya, sehingga keeksen-
trisan
juga
ikut berkurang. Di tempat tumpuan, momen
=
0 sehingga
keeksentrisan c,.
-(
k, boleh ditentukan co = 0. oleh karena garis momen
berbentuk parabol, garis kabel
juga
dibuat sebangun.
persamaannya
menjadi: y
=
(!.x
- *'I
*jika
c
=
keeksentrisan di tengah bentang.
9."
Contoh dengan biTangan
Bentang I
=
15 m;
\ =
2r5i o
1f2 soEMoNo, TEGANGAN 1
=
100 kgcm-2 =
1000
t
;F
E T T
' u a u o u u P r { e u a \ u
T U T T e H
' ( l d e E l a . r e {
T o f ,
e d n r e s
{ n 1 u a q
s T u o u o { a
S I U I N 3 S ) ]
- I V W U O N
V A V C
6 u e , { e f e q
{ o T e q
6 u e d r u e l
{ n l u a q
u e E u a p 6 o 1 e u e
l l r a d e s )
s T . r l a u T s
{ e 1
n e l P s T - r l a u l T s
I J n f , n q
r { T q a T
' l e u r a q
{ E p T 1
e d u l n l a q a s
1 6 a s : a d l n 1 u a g
0 ' s
+
o
'
0 0 T +
s ' z 6 -
g ' z 6 +
s ' L 6 +
s ' L +
g
' 9 8 -
s ' g g +
0 ' ? 8 T +
o ' 5 L -
g ,
T I +
9 , T T T -
g ' z g +
g ' z g +
u r c 6 v Q ^
c -
. - u c
6 1 P p
b 6 u O
t " 1 h
b w
6 t o
M 6 ^
o I ^
U
o
M
c N
, {
N
? + t + z + 1
v c + z + 1
t
( , + 1 Z T
u t c 6 > 1
9 t Z 6 =
z -
. _ u c 6 r [
g ' 9 8
=
E s 9 0 ' 0
a ' l
9 2 6 = f f i
= \
E 9 s 0 ' 0
^ t
L U g :
8 v
" w
\ u
7
-
+
U I
z
1
I
l
,
. _ u r c 6 > t
E , T S T =
s ' 2 9
. s , z
=
" " ( * )
=
u *
( p [ p 6 u a s u e 6 u e p l
. - r u c 6 > 1
g ' z g
=
( s
.
] ) +
=
o o
=
*
. . _ r u c 6 1
9 ' 6
r e d u e s u e { ? e T n q T p
' i 9
u e p
e 9
6 u n 1 : q 6 u a u r
' T o r l u o ) t l e 6 e q a g
u i l r
E d
? P / ' , I e { Z T
!
l a q e {
s e l n
I
q a T o u P ) t T T s P q T P
1 Z B T =
N
g r z
= - = J
J u c
o ? =
c J r r o
9 6 =
q l u c
9 E =
q . ' a u n s a u
" 0 7 c
u
O 7 ' O
*
c r p e [ u e u u e { l E T n q u
8 O ? ' O
=
? 9 2 ' O + ? V 1 ' O
=
I ' X X
+
c
-
c
u v g z , 6 = 4 = j = ' y y
8 v
u w
u r
? ? T ' O = 9 T ' O ' 6 ' 0 =
r c
T p e [
J 6 ' 0
=
T -
9 O : T
- T - ' l l 9 =
= '
z ' o z t c
' ,
= T l + =
u
r a c r e > r
e r { u l e X u e q U P T > t T u a P u e 6 u a P
' ?
n l E S r p p l r ' ( u e { q e T o q - z e d 1 P
6 u e d
6 u e d r u e l s e n l
l e d u n d u r a u
' 1
' l u 1
8 ? =
. r U
j
=
q
' E u
E 9 9 o ' O -
e 9 6 ' O ' 9 ' 0
' i =
, u r
9 t ' O =
q u P P ( u P u a
T 6 E q T P
u e { T T s p r { u a u 6 u e d
o : 9 = ! : 9
=
.
^ r {
T p e I
z ' \ s '
g t '
g ,
t Z
=
T p
e , { e 6 u e 1 1 l s e q 6 u e u
l e d e p T a q e 1
e [ e q u e 6 u e 6 e 1 1
= *
= s s
6 u e p a s
z w )
g e t z
1 0 7
' u r u l
g
0
l E J ' / \ p l t z T T r E p T . r T p r e l T a g B {
n l e s
Z B r = s ? t , o ' ( o s
+ o g o T ) f =
r ( , o + o ) f
=
N
u w
, I
s ' T = s E 9 ' o
+ s 9 8 l o
=
T 6
+ " 6
=
6
' l U
'
i
s s a ' o = 9 ? t ' o
' s ' z
=
q q , { "
= 0 6
M
l z u g V t . ' O
=
t I g
=
E
' u I
9 T ' 0 =
r . {
' f = ,
l e d e p
u e 6 u e 1 1 q 1 u I
9 6 ' 0 = Q
: I { e T u e { n 1 u a ;
o _
- = ! {
T
o
=
U O - l =
z "
T
' u r
, 6 ' 0
^ ,
r {
' t I V ' O = e l r q u r e
u e r u o p e d
1 e 6 e q a 5
U
i u r 1
Z , I g =
z 9 l ' 9 ' a
l u
' =
9 ' T
+
' :
9 O ' 0 =
_ l u
b ! -
1
0 9
= z -
g 8 g ' o
=
t 6
u r c 6 1 g
= r o
=
U I
7 .
1
6 ' 9
0 9 6
( O S
- O O O T )
( , o - : )
Z , I 9 Z , T S
b W
71
U
TEGANGAN
GEsER
7.1 SIFAT TEGANGAN GESER
Kita memperajari prisma-tegak yang tak terhingga kecirnya, berukuran
dx.dy.dz. Pada bidang sisiny4 bekerjarah tegangan geser
c ke kanan
sejajar x. untuk mengimbangi ini, pada bidang bawahnya terdapat juga
tegangan geser t ke kiri sejajar x. ResuLtan teganoan ini yang
masing-
masing sebesar tdx.dy menimburkan kopel sebesar r.dx.dy.dz. yang
berputar ke kanan. Sarat-timbang
menuntut adanya kopel lawan
(kontra-kopel)
yang
sama besarnya,
dan ini dapat dihasilkan oleh ada-
nya tegangan geser
c yang
bekerja
sejajar Z pada bidang sisi kiri
dan kanan, dan yang resultannya
masing-masing
- t'.dy.dx. Kopel
yang dihasilkannya
terdapat r'.dy.
dz.dx. Supaya kedua kopel itu
saling menghapuskan, tdx.dy.dz
=
r'.dy.dz.dx.
Dali7.. Tegangan geser t se1a1u
timbul berpasangan, yaitu pada
Gb' 7'1
bidang yang tegaklurus satu sama
lain dan arah kerja t itu tegaklurus garis potong
antara kedua bidang
ini. Jadi sepasang r terletak di dalam bidang tegaklurus garis potonq
antara kedua bidang itu. Akibat teqangan ini, sudut antara kedua
bidang yang semula siku itu, menjadi berubah sehingga menyebabkan
deformasi. Jadi deformasi akibat tegangan geser bersifat perubahan
sudut yang lazimnya ditulis sebagai y (momen
menimbulkan putaran sudut) .
7.2 HUBUNGAN
ANTARA
T DAN
Y
Kita pelajari batang yang menahan tegangan normal menarik merata
sebesar o. Kita mengadakan tampang AoBo
-L
o
(tegaklurus
bidang gambar).
Ambillah titik sebarang 0 pada garis AoBo dan kemudian buatlah bidang
OA dan OB yang tegaklurus satu sama lain serta tegaklurus bidang gambar.
IAoOA =
q
dan LB.OB
= S
sedang o,
+
B =
90o.
Kita pelajari bidang oA
Pada bidang ini bekerja gaya
p.
=
o luas bidang OAo yang diuraj-kan ke
dalam komponen N,
=
P. cos o dan
Q,
= P. sin o.
114
i{irq11---
S T T
. B
U T S D U T S
U
: s T T n l
u r s
U T S D U T S
- -
=
( T + u t ) Z o
U ] S ] 9 N V D N V C ] I
e 1 T ) i
' 1
u e p / " u e l 6 u n q n q 6 u a u r
{ n 1 u n
' g u T S o r r . = ( ]
*
1 ) , =
o / ,
\ t /
l e d e p - r a 1
u e l e 6 o 1 e u e 6 r r c z { e . r c u e 6 u a o
u r s r i + r l :
-
D U T S / e
-
' l
'
' T ? o
s o 3 ( u l / T
+
I ) e 3
. p u T S = v o
e
n u T S o 6 1 o c
" ,
+
=
o u T S
, V T V =
. V , V
I
x l s o o P ' 3
=
r o s o c
r v v
=
t v ' V
' T o ' o
+
z Y , q ' = , , v z v
+
z v , v
= , 1 v , v
V O
, , V O
p ,
, , V r V , , V , V
, V O V 7 -
p , A "
1 e r { u e q l n p n s
. z e l n d . z a q g g 6 u e p t q n 1 r 6 e q u e 6 u a g
' p 6 1 o c
= ' I
=
o v o ' :
+
= , y r y
u e 6 u e p
, v T p
q n l p [
r u
B
u T S n u t s ( I
+
r ) : z
=
o l
* " 1
=
l
t u
( - t
. T
: e 6 n I
T ) :
=
D s o c D
' x l s o c
i u
b a
L
e 6 6 u r q a s ( r s > { E - r 1 u o > t ) 6 u e l u t l a u r q p - r e a > t
l n s n s . r a q
6 u e 1 e q - 6 u e d u p l
1 d e 1 a ;
' p 3
=
E V
=
T q 1 7
u e 6 u e p
, v
T p
q n l e [ u e X E
v
] t T 1 T , l
s P
=
E V n p f e
i
=
*
=
3 u e 6 u a p 6 u e C u e t u e u r
V o V 1 e - z a s
T T T e p
e , { u 1 n 1 e q 6 u e 1 u e 1 r 6 p T
T 1 { n q
u e l e d n . r a u r r u l
' g u T S x l u r s
=
]
=
9 J
=
t : .
: T p f
' g u T S r c u T s o
=
q r
: e s a q a s
9 3
6 u e p r q r r p T e p
1 p
: e s a 6 u e 6 u e 6 a 1 u e > l l e d e p u a u e 1 T > [ e d n : a s 6 u e d e - r e c u e 6 u e q
' ( p
- o 0 6 = B
q p q a s ) g U T S n u r s o
=
P U T S D S O c O =
v o
' p T q s e n T
v o
' p T q s E n T p
L
n u r s ' ' v o ' p r q s E n T o
" 0
' n 1 T
V O
b u e p T q u p T e p
T p
' J , : e s a 6 u e 6 u e 6 a 1
u p > l T n q r r u e u r 6 u e , { u e p E u e p r q u r e T e p
1 p
e t . r a l a q n 1 1 e . {
, i 6 ; e 6 : e 1 e g
l e 6 e q e s
" O . r e p
y 6 6 u e p r q s n . r n 1 > p 6 a 1
T p u r r o u
e { e 6
l e E e q a s
e [ . z a 1 a q
P N
z ' L
' q 0
o g
- - +
- )
( -
- - ? - 0
< - -
- +
. 1 , ?
T E S e d
u r E T E p
T p
I
' 4 . \
q
, t ,
z ' /
( - -
7.2
y
=
;
analog dengan t
=
i,
o sin o sin 0 =
t
r
=
1
2(m+r)
GEm
c
=
;f;;l-1e
=
nfo;1
disebut modutus
seser
'
Ol-eh karena 2
<
m
< \
(Pasal
3.I9) maka:
|
"
.
"
Cara Tain:
Benda menahan tegangan normal merata tarik dan tekan masing-masing
sebesar o yang arah kerjanya tegaklurus satu sama 1ain. Di daLam benda
ini kita pelajari prisma tegak ABCD yang
tebalnya
=
l, diukur tegak-
lurus bidang gambar, sedang ABCD berbentuk bujur-sangkar dengan
diagonal sejajar arah o. Bidang CD menahan gaya
p,
dan
pr,
masing-
masing sebesar o.
*
"
lT yang
tidak menghasilkan resultan sebagai
gaya normal
(N:.
=
N2
= 0) dan hanya menghasilkan resultan sebagai
1_
zo.|alz
1
<
-
E.
2
gaya-geser
Q
= =
Oa.
Gb. 7.3
Jadi bidang CB ini hanya menahan tegangan
9esr
T
=
nya menuju ke titik B.
=
o yang arah-
Dengan uraian senrpa terdapat bidang DB yang tegaklurus CB
juga
mena-
han tegangan geser r
=
o yang juga
berarah ke
g.
Jadi ini memperkuat
kebenaran daliI di dalam Pasal 7.1.
serat oB sepanj.,rs
l
a
(T
memanjans densan
G
-
*ri
uE
=
e (r +
il l
uE".i..,s , =
$
.
Serat oC memendek sebanyux (,
.
*.)l
atfA
=.(r
*
*)i./7.
ga
a
i
I
I
I
I
I
I
l,-.
$t;
P.
116
SOEMONO, TEGANGAN 1
L L L U ] S 3 9 N V 9 N V C : I I
e p e d
' u e T { r u a p
u e 6 u a q ' T S T S d p r l a s
p p e d
u E { u e T E I E 1 T ) t r u r r s p T n d t u e q
. p r !
e 6 n t e d u r e s e q 6 u e . d g ) i T 1 T ?
T p
u e { e [ - r e > 1 e 1 t > 1 ( u e u e > i u e ' r 6 e q ) e l u u r e l
' q o f , p d a s
e p e d 6 u e . [ u e p , e r ! e d u : e s a q 6 u e d q 6 u n [ n
{ T 4 T 1
r p u e > 1 e t . r a 1
" T
e 1 T > t
T f T > l
q e 1 a q a s g y q o . r e d a s
6 u [ u e d a s
J C I ] .
r e s a q a s . r n s u n e z { e 6 u e l l n s a g
, ' /
' q c
f l \ " #
e - i +
9 9
'
G ' L
' q 9 u e > 1 6 u T p u p q ) e l u . r e s e q E U r s s t
u e 6 u e 6 e 1 E n u a s
' s e 1 e r p r r r p p ? n . r n u e u
p > 1 e u ' u t e r
E u e s n l e s s n . r n 1 > 1 e 6 a 1
T u r
T s r s
6 u e p t q
p u a . r E {
q e T o ' . r a s a 6 u e 6 u e 6 a + u e q p u e u e z { u r s r s 6 u e p r q
d e l 1 e s 6 u p I
,
( r e q u r e 6 6 u e p 1 q s n e n l > 1 e 6 a + . r n { n T p )
T = ? T p q a +
u e p e
- T s T S
6 u e f u e d u e 6 u a p q p g g
. r e > l 6 u e s r n f n q
{ n + u e q r e q
r n s u n t : e [ e l a d u e u E l r x
( q u e p e V . 1
. C . 9 )
r b e T u r e T e t e g
. e 1 n d
"
( r y = 9 : 1 e d e p r . 1
3
=
, L s r l n u a u r u e 6 u a q
r ,
=
o o u e p a s , ( r + u ) ;
;
= ( {
* t ; = z
=
r
G I
.
, .
=
) 3 : T p p r
L
*
,
( i
. . ) 3 +
r
I E t "
i < i
*
r ) =
*
r |
, s o
1 -
= r E - - -
- r l
= f f i = ' c r 8 o 7 6 1
i - r
( i . i ) . - r
l g l = f { . T * - ) =
, r
x l *
t
/ . n + 1 * r
^ =
=
# -
=
( 4
-
" s ? ) 6 1
=
3 ' 8 0 7
6 1
o
1
-
1 -
r T P > [ e s T T c a > {
n 1 T l 6 u e p e s
r l i -
o g l = , J r E I O T n p + p
L 2 =
o 9 ?
- C B O T = J , g O 7 - C S O 7
e 6 6 u r q e s
r 3 r E O 7 T p p f u a u
q e q n f , a e
o g ?
e d u r p e l 6 u e d
9 3 9 7
u e T { r u a p u e 6 u e q
z ' t
( p )
/ Y ' . /
, , X .
, ) ' 1 . .
. , b . t )
t x ' t r a "
, ' ^ t
) . , " t t '
7
7.2
setiap titik ujung
terdapat
sepasang gaya yang
tegaklurus satu sama
lain, masing-masing sebe=.r
!
ra
(yang
satu sejajar AB atau mendatar,
yang lainnya sejajar AC atau vertikal). Kemudian tiap pasang gaya ki-ta
ganti dengan resultannya sehingga terdapat gaya
D
=
,
ru{i yang ber-
sifat menekan di A dan di D; gaya tarik T
=
*-"fr
juga
terdapat di B
dan di C.
Gaya di D dan A menghasilkan tegangan tekan
pada
bidang crA. seruas
i^'li,
jadi
terdapat oo
=
#o,
=
r yang
arahnya sejajar diagonal AD.
Secara analog terdapat gaya T di B dan di c menimbulkan tegangan tarik
ot
=
r sejajar diagonar BC. rni berarti serat yang
sejajar AD tertahan
dengan tegangan sebesar t dan yang sejajar AC tertarik dengan tegangan
sebesar t
pula.
Kesimpulan.. diagonal AD memendek dan BC memanjang.
Kita pelajari Aaca
dengan sisi Ga
=
69
=
16.
sisi cA memendek sampai menjadi GA'
=
*d:
d(f .
k)
=
}ul,
-
(iX, .
*))
.
secara anaros terdapat GBr
=
|a{r
*
(;) (t .
*)}.
l.oA'B,=zoAB *ir=
45o **t.
tszA,oB,= tg(as"**r) ='*
tn;"=sebab
y
keciJ- sekali
(r)
z'
r-Es+ L-,
tgLOA'B'=#=
'
.
(;)(,
.
*)
'.,,
GX'
-
-r)
.(r *
I)
\m/
----
m
"
-
261-,
'
(2)
I-
(1)=(2)-1
i^(
=
t2(m+I) r
-y=_:_aEau
'EtnG
Deformasi dilukiskan pada gambar b.
Peristiwa ini dapat ditimbulkan oleh gaya geser yang negatif,
e-
.
Pada bahan yang
tak tahan tarik, gaya tarik T menimbulkan retak yang
tegaklurus terhadapnya atau retak serong 45o terhadap arah gaya geser
atau gaya Iintang
Q.
Contoh di daTam praktek
Gambar c. Tembok pasangan batu di atas dorpel pintu atau
jendela.
Luluhan atau spesi ketika mengering, menyebabkan proses
susut setinggi
tembok mengurang dan unsur
penyusunnya berhasrat turun. Unsur yang
ada
di atas dorpel tidak dapat mengikuti proses penyusutan yang ada di luar
bentang dorpel. Terjadilah gaya geser
Q
pada bidang pemisah
Q-
di ujung
kiri
yang menyebabkan retak serong 45o seperti kejadian pada garnbar
.b, dan
Q*
di ujung kanan dengan retak serong 45o yang
berlawanan.
Gambar d. Balok betcn bertulang di atas dua tumpu bebas, L dan R yang
118 SoEMoNo, TEGANGAN 1
lq.
6 T T
U 3 S ] D N V 9 N V 5 3 1
s r . r e 6 e { T f ' p T n d 6 u o - r a s r p E [ e d u 6 u n 6 6 u r s s r ; e b
1 n ] n u e u r
r a s a 6 u p 6 u
- e 6 a 1
q e . r e n l T S T p
p > ( e u r
' 6 u o r e s
6 u e d u r e l 6 u t d u r e s r s r s
p i { T 1 '
' ( T e { T 1 . r a A
e z { u e s e r q )
* f l
; e t e t a s 6 u p z { : e s a 6 u e 6 u e 6 a 1 I { p T p T
T u T s T p
p n s { E t u r p
6 u I
' { * o = ,
: s n u r n r
? n . r n u a u l e d e p r a l
e d u l e . r l a u s r . r e 6 r r e p , { . q n e f a s
l e d u r a l
e p e d
e . d u r e s e q 6 u e d u e p ' x f , r e f e l a s q p ] e . r e q 6 u e d
1 . r a s a 6
u e 6 t r e 6 e 1
l e d e p - r a 1
6 u e d u r e l n ? e n s e s e p e d e t . z a > 1 a q 6 u e . d
x O
6 u e 1 u r 1 - e , { e 6
l e q r > 1 e
r e b e q a s
' T p e C
' ( n 1 T 6 u e p r q
p n p o > {
e . r p l u p 6 u o 4 o d s 1 . r e 6 s n r n 1 1 e 6 a 1 n l t e d )
T e 1 r l a e A
e l t a 4 a q 6 u e d r - r e s a q a s
: a s a 6 u e 6 u e 6 a 1 e p e e 6 n [ s n ; p q n 1 r 6 u e p t q s n r n T
- > 1 e 6 a 1
b u e [ , b u e d w e l w e T e p
1 p ' s e 1 e T p T T T e p l n . r n u a 6 ' s E 1 p
T p
p n s { e u . r a 1
l l . z a d e s
. z p l p p u a u . r n f n q u a u r 6 u e p t q u r e T p p r p e [ r a > 1 a q u p p g
l e d u r a l
- a s
6 u e d u r e l f , e q a f 6 u e [ u e d a s e 1 e : r 6 e q r a l d e 6 6 u p T p
T U T
- z a s a 6 u e 6 u e 6 a g ,
r q
( .
. X z
f q
x P
U = - - = - L
s
T w p
s
r
-
x p ' q ' r
* f i P
e 6 6 u r q a s
, x p . q
6 u e p r q
T p
r j r r { a { : .
- r a s a 6 u e 6 u e 6 a 1 q a l o
r 6 u e q r n T T p
T u I
' u e u e > i a 1 e [ : e > 1 a q 6 u e . d g
- l -
=
g , p
* w p
. r e s a q e s e I e 6
1 e d e p . r e 1
T r s p q
r e 6 e q a g
' T e r l a u
- s r t e b
d e p e q z a q
3 - 3
u e 6 u o l o d q e a a , e q
r p 6 u e d u e l u e 1 6 e q s r ? E 1 s - u a u o u
=
S
r { r ^
' s
q 6 q
= t n ' , !
* 5 f *
=
r P
( o r + o ) J r
o r {
= , t r P * J ,
: u E , u p { 6 u e d u r e l u e r 6 e q e p e 6
i
, l P o
J i
=
, f ,
q -
: e . [ e 6 q E T e T
o
u e 6 u e 6 e l u E l T n s a . r u e t 6 e q e s
l e d e p - z a +
T r T > t
6 u e d u r e l
u e t 6 e q
p p p d
' l n q e s . r a l u e 6 u o 4 o d q E r \ p q
t p 6 u e d u e l u e t 6 e q r : e [ e l e d u a u r
u p p
T e . r l a u - s 1 r e 6
r - r e p . d q n e f e s
C - C
r e X p p u e u r u e 6 u o l o d u e > 1 e p e 6 u a u e 1 r ;
' f
t . r ,
+
* w )
=
o p + o u p u E 1 6 u e d u e l e p e d u e p
*
, ^
=
9 1 e d e p . z a l
T r T ) t
6 u e d u r e l e p e 6
.
G ' t
' q g ) u r p T
p u r p s
n l E S x p : e [ p [ a s 6 u e d u r e ? e n p t r e [ e l a d u a u r e x l y
u o * r o i u u e p 6 u e 1 u t 1 e d e 6 u e q e u a u n ? r r u e q a q t p 6 u e , { 6 u e l u e q u r a ; ' [ ; : ]
9 N V l N t l - V A V e r V S t ) V U t s l c N v e N v g l l
e . t
;
e d e 6 . r e [ e c e s e d u q e . r e 6 u e z {
, e f e q
6 u e 1 = o
= ; ] " : ; ;
; : : : j : " : : : " H l ;
u e > i n l . r a d t p
T u - t
q e 6 a c u e u r
> t n 1 u 6
. n X r
4 e d u e l
T p
> { o T E q n q u n x s d e p e q r e l
o g 7
6 u o - r e s
{ E 1 a . r
q e l r p e f . : e X
, u o 1 a q
q a T o u e r { 8 1 1 p
l e d e p
6 u e ^ , { > 1 r _ r e + o < }
- r p s a q e > { T f ' r . T u . r n u : e s e 6 u e 6 u e 6 e 1 e d u e q
, 1 e u . z o u
u e 6 u e 6 a 1 u p 1 { e u e u r
> t E p T 1 > { o T p q
T E J r l a u
6 u e p T q u r e T e p r p r n s u n
. u
l e > I o p
o r " ' 6
u p p
T ? E > t o p
" " i 6
, u e n d u r n l
{ T 1 T 1 1 e > { a p 1 e d e p . r a 1 ' r " i 6
6 u e 4 u r 1 e . d e g
. r u p q a q r p
t - z ' t
9 ' Z
' q C
+ -
l p
+ 1
r , { .
' s
J
=
d p z . F
+
=
" D r
" ;
- - f i
- - , l x D F -
7"3
Gb. 7.5a
S makin
dS=-
v.
-
-fyds
T-
Gb. 7.6
Jadi,ftdr =
3,
= Q,
cocok dengan kenyataan.
berkurang dengan makin
dF. y.
v
=*fi'dr:r
tbri
iv
_-9_ _
singgung ini memotong sumbu simetri
Y di titik T, drah tegangan geser
rs searah garis yang menghubungkan
titik T ini dengan titik-kerja r"
(Gb.
7.5a).
Dengan demikian ada komponen rt
yang bekerja mendatar melintang
sebesar r tS
0=_:_-^_
sehingga r.
=(tz+(t')'.
Tetapi
biasanya yang dipakai di dalam
hitungan itu ialah hanya r
(yang
vertikal) saja.
-
Q*
-
.ll'
,/tdr =, /'t
fr
sedanS dF = b.dy
a-
I"
Q*.
frdl
=
3
/"=dy
=
i[r.
-fvas]l^
_
J_ _yb
S
=
O pada y
=
y. dan pada y
=-ybi
jadi
suku yS lenyap.
bertambahnya y, jadi
S
neSatif, atau
Contoh
a) Tampang persegi bh
'lr
I
=
---
51't- .
'
=
o(* .-r11} h*y)
=
i
"(i
,1-
o')
r=os
=g
^(!-v')
'
'
br bh
"\4
h2/
Jadi t adalah fungsi (y') yang ber-
arti perjalanan garis r dari tepi
atas sampai tepi bawah berupa
parabol.
*ni
I
*-
I
*ri
l_
Tmaks =
(r)
r=o
(r).,--r,
=
0
3Q
2bh
(tepi)
b) tampang I
,
=
jan'- jr b
-
d) t'+
[o
-
ar t.tri, - rl]'
Potongan di dal-am f Lens (1)
s =
u(]n-
r)i(i'*y)
I2O SOEMONO, TEGANGAN 1
I.
rl-
z
,o \an
I
t
L
1- al
- -b:u-
serupa parabol.
o s o c . r
u 3 s 3 9 N V 9 N V 9 3 L
_ E
' r c S O C D U T S I - =
7 ' , c 7
U
f ' o
= o ,
n u r s
z r =
l p i t a q - s T r p 6
d e p e l { f , a 1
w o v
s r 1 e l s - u a u o w
Z A
z
E
D
t
D u r s r
I
=
+
. r
l '
: n
=
l P . r o Q
s T : E 6 d e p e q r a l e d u
E Z
o u T s
Z z
- s T 1 E 1 s
u a u o u
T p P I '
'
-
g =
,
! =
1 E . r e q - s T . r e 6 T p d u e s
l e r a q - { r 1 T 1
> t p f , P I '
-
D U T S
Z a
' . r D
=
I u
i
=
\ f V O
x o + I a s s e n T ' r u
!
=
I
T P 6 P q a s
. (
x -
' Z
. r { p z _
3 e -
T r q u l e r p
s T 1 e l s u a u o u l - $ $ O Q s T 1 P 1 s - u ? U o l [
=
$
: u P T {
- T u e p T P r l o u
s T r e 6 s P l E l { e T a q a s
T p
W
q n q n l - u P 6 u o l o d e p e d
S
6 u n 1 1 q 6 u a u r
{ n 1 u o
' s u e T J u I " T E P - T d a 1
T p
}
s T r E 6
e p e d u e l e c u o T e P e
T u T s T P
P 6 n f ' ' q
=
o I
+ t x
6 u e p a s
q r (
u e P
" , {
u e l n l u e u a u r
P f p c a s
o - o ' 6 u e d u r e 1
1 e : e q - s 1 . r e 6
{ P ? e T
u e { n 1 u a 1 T p n T n q P p l { r q a T r a f , ,
6
6 u e d u t e 6 ( c
e . { u . z e q a 1 E u a . r P { q e T o
q P I
I P
l n r n i
= , ^ p ? -
l n n
f
=
w o o
z z u
s ' ( P u . L
u p l e l e p u a d
1 e 1 1 e r d
u r e T e p
T C
- v T
u e t e > 1 6 u y 7 ( p
8 ' / ' q c
. e , { u q e p n u
{ n 1 u n
I l #
=
" " . r . T r q u r e r p
' > 1 e 1 1 e : r d
u r e r e p
T q
' r e s e q u T > l p l u q e 6 u a u e u u T { e u l
1 d e 1 a 1 ' e , { u : e q e 1
6 u e [ u e d a s e 1 e . r
1 6 e q . r a 1
n 1 T
s u a T J u e 1 6 e q
1 p
: r a s a 6 - u e 6 u e 6 a 1 d e r e q l p q a T o q
{ B p T l
n 1 T e u e . r e { q a T o
' , V u P p
V
E r e l u e
1 p
1 e d e p . r a 1 { e p T +
s e l e r p
" E : ,
e r { u 1 n 1 a q a s t p e f
' : a s e 6
u e 6 u e 6 a 1 s e q a q
, g r 7
. : n [ n q u r a u 6 u e p 1 8
.
o J ]
=
" r " l
. 1 o q e . r e d
= T r . "
u e l e f r e q s u e x
[ . n
- . ( * - - i l }
+
+
+ e ' r
= *
U
=
,
{ . ^
- . ( * - u ? ) } e f
+ ? r s
= ( ^ * r - * ; ) i ' ( ^ - r - u f ) r
. " s
=
s
. r P q a T
)
V - V
q P l } r e q
T -
- u
7
( 1 -
q ) i ' 1
( +
-
q ) i
1 e
L
1 p
6 t m s 6 u e 1
r q
( 1
-
q ) ; ' 1 q
t
P E - P
L -
q
( z ) q n q n + r n T e T a w u e 6 u o l o 4
' p t e d u e s g
T f , e p
6 u e . r n > 1 . z a q 6 u o d u o > 1 - 6 u o r ( u o 1 a s
r e d u r B s
" e : , 1 : r e p
? P c u o T a u
: ,
T P T T u
n l T s r p r p e f
6
=
e " . : ,
' ( P
=
l e d u r e 6
O
= " t l
r z ' q c
.
( q
=
r e q a T )
v - v
s e ? e t p 6 r m s 6 u e 1
1 e d u a 1
e P e 6
' ( + - u ) f ' + a
=
r s
=
s
s u e T g e p e d
w e T e p - 7 d a 7
T n T e T a w
v - V
u e b u o l o d
t ' I
k - - - q - - - - - - - - {
r _ _ _ E _ _ _ _ _ _ J
7.3-4
Gb. 7.9
Gb. 7.10
n4
i"\
(
9.
D
.=qL
=
g
2t3
:rsr_nq
1ar
V
r' .2 sincr
4 0 .2
=
T
*;
sr-n 0.
"nt
a:Q:-
,tr2
F
'o '
42
a
=
TTo
Sl-n 0
4
'naks
3
r
o
e) Segitiga samakaki
(cb. 7.70)
l-
.r
1
I=I*=3;-ah-iF=;bh.
Potongan CC sejauh y dari A, sele-
bar b.
r'=lry; ,=lb-fl
s Fi 1,-
'2.
b
=_i-=
5th!-Y
)
.
=
ffi=
(*)(ny-y')
= (k)'r(f
fr)
,
parabol.
t ekstrem
naaa
$|
=
o; y
=
r-"u.
=
fg
=
t':Q
=
1,5 to.
MKs
ah F
2
s=J
2
3
3
r sl-no
=
2?
"r
Sl-rr 0
3
rsino
2
cos (l
?
3
I
,h'
7.4 TUMPUKAN-BALOK
Kita bandingkan tumpukan tiga kotak selebar b serta
jumlah
tinggi
=
h
(Gb.
7.11a) dan satu balok utuh berukuran
bh
(cb.7.11b). pada
tumpukan
balok
4ianggap
masing-masing
anggota sama tinggi, yaitu
I
rr.
ro
=
j u rlnl' =
#
.
*
on'; r,
=
3ro
=
#
on'i wo
=
*"(ir)'
112 1)
=
e
.
nbtu
W'
=
3Wo
=
ibh'.
Pada balok utuh terdapat:
ls3z
r=1j,bh--3ro=3-I;
'lr2
,
=
tbh'
=
3-Wo
=
3 W'.
Jika momen sebesar M dipikul oleh tumpukan ba1ok, menimbul-kan tegangan
M
ekstrem o'
=t 3i;
dan
jika
dipikul oleh satu balok utuh, tegangan
W'
L22 SOEMONO, TEGANGAN 1
i
I
u t s l D f { v 9 N V 9 : } l -
- a s T p
, s e 1 e
T p
p n s { e u r T p
T l r a d a s
6 u n 6 6 u t s 6 u e p t q
p r p l u p
1 e 1 t ' 6 u a d 1 e 1 9
' u n s n z { u a d
{ o T e q
6 u e d u r e l q e l u n I u e 6 u e p
e u r e s e d u 6 u e d u r e l 6 u e d
1 o 1 e q
6 u e 1 e q n l e s t e b e q a s e [ - r a 1 a q
T U T
> i o T p q
u e 6 u n q e 6 e 6 6 u 1 q a s
{ o T e q
6 u e 1 e q q T q a T n e l e e n p u n s n z { u a u t P ; e 3 a s
- ! u r
u P 1
- r f n s a {
r s e l e 6 u e r u
l e d e p
e f T > t
' e d u u e > l l e d e p u a u r
r T P 1 a s - r P ) i n s n e l e u 1 1 6 u n u r
{ e p T 1
e 6 6 u t q
, . l e s a q
u e r { r u o p a s 6 u e A > { o T e q E u e d u r e l u e { n f r a u a u r e l T I e > { T r
n ^ v x l o l v g N V N n s n s 9 ' t
. u T p T
e u r e s
n l e s n 1 t 6 u e p t q e n p e > i e d u s e d a l ; t c u t 1 a 6 . r a 1 n e l e - r a s a 6
- - r e 1
r 6 u e l e q - 6 u e 1 e q 6 u a u l P r s e q . r a q
6 u e , { t u t 6 u n 6 6 u 1 s 6 u e p t q e p e d : a s a 6
u e 6 u e 6 a 1
q e T
T n c 1 u T l
r n l u o T a u u e e p e a > { u r e T e p r p e > { e u l
' l e d e c r p T ' l T
e { T C
.
U T E T
p u e s
n l e s
1 E - r a
u E > { { P 1 i ) T r p
p , { u 6 u n 6 6 u 1 s
6 u e p t q e u P u l e T T q q e 6 a c l p
l e d e p
T u I
' s p 1 e
T p
l n q a s r p
e u e u r t e 6 e q a s
{ o T e q
e d u : t c u t 1 a 6 r e 1 u e l q e q a , { u a u 6 u e r {
r { E T T u T u p p
' { a p u a u r a u
e z { u q e r v \ e q r p e p e 6 u e d
{ o T E q
6 u e p t q 6 u e p a s
' 6 u e [
- u e u a u { o T E q
n l e n s a s q e m e q 6 u e p T g ' u T e f e u P S n l E S
1 e { r - r a 1
> l e p T 1 e . d u e . z
- e 1 u p 1 p
6 u n 6 6 u t s 6 u e p 1 q e u a . r e { q a T o u r e T e u P S n l P S : 1 c u 1 1 a 6 : 4 1
{ o T e q
e 6 r 1 a y ' e T n u l a s t 1 : r e d a s e 1 e . z - 6 u e p r q n l e s u e T e p r p
{ E 1 e T . r a 1
t 6 e 1
X e p T l
e t r u 6 u n [ n 6 u e p r q u e l n d u n l e p e d e m q e q u e 1 > 1 n [ u n u a u 6 u e t r
' T T ' L
' 9 9 e p e d
1 e r { r T . r a 1
u p . r n l u a T
l e q T { p
r e 6 e q a s ) t n l u a q U P I { E q n r a d ' 1 n d u r n 1 . r a 1 6 u e , l
l o T e q
P . r e l u P u e n l P s a { e r ( u e p e
I E p T I
e u a . r P { u e } t q e q a s r p
T U I
' u e 1 n d u n 1
q a T o
t h } t
- T d T p
l e d e p
6 u e r { u a u o u u e 6 u a p u e > 1 6 u 1 p u e q 1 p e d u t e s e q
T T P ) {
u 6 u e , { u a u o u
f n { T u r a u l l e d e p
q n ? n
{ o T E q ' u =
u e l n d u r n l e d w l e d u e q e 1 1 t
' e d r - r u r n u r n
e p e 6
' > t o T P q
e 6 1 ? u e { n t i u n l d e p e q . : a 1 e d u : r e s a q
T T E > 1
e 6 1 1 6 u e , { u a u o u l
T n { T u a u l e d e p
q n ? n
{ o T p q ' p u r e s
6 u e r { u a . z 1 s > 1 e u e 6 u e 6 e l s e l e u e > { . r e s p p - r a q
' e d u l l T e q a s
- e
M
' . I ) -
= - T =
O t u A J l S { a
.
T W '
t r ' l
' q 0
f f i E
r - - q
- ' l
f f i #
9 - V ' t
7"5
lenggarakan berupa dube7, yaitu
potongan kayu keras yang yang di-
letakkan di dalam lekukan (lubang)
pada bidang singgung itu
(Gb.1.L2.
atas), atau antara gigi-gigi.
Berhubung dengan arah kopel yang
bekerja pada dubel atau gigi,
kita
harus waspada dalam menentukan
"arah
keserongannyar'. Dubel menahan
resultano tegangan geser membujur
yang
bekerja sepanjang
jarak
antara
Gb.7.12
dubel As, maka galza yang
As ds
K
=
b
j1a*
=
j
g..3 u*
=
xI
satu sarB,a lain.
Jika lebar balok
ditahan oleh dubel-:
As
c^c
=Jat4
=AM.:.
IJ(I
D=T={(cu.
z
b dan
jarak
antara
7. 13) .
muatan
Jika gaya-dubel yang diperbolehkan Ko, dan diusahakan supaya semua
gaya dubel tetap Ko maka:
T
AM=;Ko retap.
Untuk mencapai ini, ordinat M,aks kita bagi dalam n bagian yang sama
dan kemudian menarik garis melalui titik-titik bagi ini sejajar sumbu
balok, sehingga memotong garis momen.
Dengan demikian tercapai beda-momen antara dua titik-potong dengan
garis momen selalu tetap =
|
M."*" Ini berarti dubel ditetakkan pada
kedua-titik potong itu.
Kita
juga
dapat menghitung sebagai berikut:
D+AD=T+AT=
AM
K=AD=[f=-
M+AM
Supaya K
=
Ko tetap, AM
=
Koz
harus
tetap
pula.
Jika di bagian balok sepanjang
jarak
antara lvlx=0 dan Mx=M".k"
memerlukan n dube1, maka:
.,
=
M-^1."
= f.1"
dengan z
=
AM Koz
2
-=
3h
(tampang
persegi)
Cantoh:
Bentang-teori .0
=
8,00
meratapenuhq=0r5O0
(yang
diperbolehkan).
I
s
Gb. 7.13
J=t
M=
"naks
bn2
)t,
kgcm'
)
ql-
=
mi
t
;J;
Ambir o
: ln,
h
>..1o
flE
..
4,0 tm
=
400000 kgcm
..1!# =
24ooo crn3.
'lIl
iadi
|h-
=
24000 cm
=
36 cm;
100
I
a
-
M."ks
b:-=
o
124
soEMoNo, TEGANGAN
1
s z r
u 3 s 3 9 N V 9 N V C I 1
.
( 1 a ^ r - r ) 6 u ' 9 7 a 4
? n p q
n e l p
l e q J l n s l n e q
t z n w - 7 n e q
n l t e z {
, l n e q
u e l e u n 6 6 u a u e l r { e d u e s e r q
, u r p T
p u r p s
n l p s e [ e q 6 u e 1 e q e n p s e l a E u a u n e l e u e > l E u n q r u e d u e u
, u e > 1 6 u n q n q 6 u e u
> { n l u n
T l . r p r e q
l w c
L Z =
, 3 # - l
' 6 u t s e u - 6 u r s E u r
< \ 1
' u c
8 T
=
q
I n v g v A V e 9 ' t
- u r c
+
u e r n { n . r e q
{ o r q z
z 8 T
u e 6 u e p
T e q n p
e d u e l e l t g
(
. _ r u c 6 > 1
o T > - )
r { e T o q q r s e r u
,
, _ r u c 6 > i
9 =
. _ u r c 6 > 1
% #
=
s - Q
=
r
' t u c g T
- { o T e q
. r e q a T E u e p a s
, r l c
O Z
! s q T s _ r a q
{ e r e f
. w
s z
=
u , r ( s r 6 , o
_
o o o , T ) o o 7
= ( i 1
i / )
r
f
=
" i , s y
: T r o e 1
l n . I n u a u r
r u T
, r { o 1 u o c
u r e T p p
T O ' - r e n T . r e 1 6 u e d
T a q n p
e n p a { E - r e l u e
1 p l e d e p _ r a 1 (
" T r s V ) T a q n p
e n p
e r e l u p
r r c a ) t r a l { E - r e f
' - r p s e q ' n 1 t 6 e q } [ E p T 1 e ^ d u 1 e - r a s r { E f , e a { n d e > 1 e p e d
u e { q e T o q . r e d t p 6 u e d : e s a 6 u e 6 u e 6 e 1
e n l { e q
1 e 6 u 1
s n - r e q e 1 r > 1 e . ( u 1 n [ u e 1 e 5
. s y
6 u e [ u e d a s
* 6
6 u e p r q s e n T
- * " U J =
* w V
' e u e s 6 u t s e u r - 6 u r s e r u
e d u s e n l 6 u e d u e 1 6 e q g u r e T e p
T 6 p q T p
6 u e 1 u r 1 - e d e , 6 6 u e p r q
1 E r { T T . r e 1
p 6 n g
' e u t u s n . r a l a s
u e p
? \ r +
= { x .
. , } r \ t l
= t "
, 8 A * 1
= "
, r r / r r +
_ L x
l G
= , *
o / l ' r
-
- J L
' E s r T e u e E . r e c e s 6 u n 1 1 q 1 p
l e d e p
u a u o u r s 1 . r e 6 u e 6 u e p 6 u o 1 o d
> t T 1 T 1 d e 1 1 a s
{ e 1 a T
e l e u r
' l o q e t e d
e d n . r e q u e u o u - s T r e 6 e u a - r e 1 q a l g
' ( t t ' L ' S g ) e r u e s 6 u e I u e 1 6 e q g
w e T e p t 6 e q e 4 1 > 1
s : { E U 1 n 1
l p u l p . r o
r p e f
? t ' [
' q 0
' ( l p T n q u e 6 u e 1 1 q s n f , e r { )
t *
r y
=
- w V -
=
u
' u n
t E g , O
=
u 1
L g Z t O
. f
=
z o )
=
1 4 y
' u
L g Z , g =
u c
L ' g Z
=
u 3
0 7 . 9
=
, i 1 Z
= o N l a q n p
e d e g
. u c
0 z
y g f u e . r n { n r a q S u r s e u r - 6 u T s e u > f o T e q 6 u e 1 e q e n p u n s n z { u a u E l T > { r p e f
' u r c
o ? =
9 T
' 0 6 ' O
'
.
( > { o r e q . r = , r r . * n # # ; :
; ; t #
; l
; : : :
r g 9 6
e z { u e q d e 6 6 u e e l T > {
, e u r n d u a s
} t e p T l
T a q n p T T s p r {
p u a _ r p {
q e T O
' T a q n p
e d e - r e q e q u e 6 u e p u e l n l e s . r a d r p 6 u e [ ' - r e q u a 1
{ o T e q
e n p u e 6 u a p
1 1 u e 6
e + 1 y
' r u r . r e s a q a s ' u e . r n > [ n r a q
{ o T E q
u e l l e d e p u e u
{ n 1 u n
r T p { a s
I T T n S
. u r o
g T
-
q
9 - 9 ' /
I
7.6
a) Sambungan
atau J..as tunggal (Gb.
Z.L5 atas) .
Dua batang atau perat
baja disambung
dengan perantaraan
satu peTat
pengambung (7asp7aat)
- Anggaplah lebar-pelat
masing-masing
b
-cm,
dan
tebalnya't
cm; diameter baut (di
sini baut sumbat) adalah d cm. Bagai_
manakah kokohnya sambunqan ini? Lebar-netto pelat
bo=(b-d)
cm dan luas
nettonya Fo=(b-d)t
cm2. Jika o
= 6_
(yang
diplrbotehkan)
maka pelat
dapat menahan gaya
tarik
p_-,--
=
Fo6 kg.
TUN GGAL
u'u#i
ll S*-
RANGKAP
Gb. 7.15
Baut mendesak pada pelat
sehingga timbur tegangan yang
kita namakan
tegangan-desak (-stuik
spanning),
tertulis: ok yang
biasanya
diperbo-
lehkan sampai
2o.,
)adi_
6n
=
2o: Satu lubang baut menghasilkan
gaya
sebesar Br
=
Ft6*
= dt61
=
2 dtjo (gaga-baut
berdasu.k.r,
tegangin
desak).
Baut menahan
tegangan geser
sebesar r sedang luas tamplrrgrry.
'l
,
Fo
=
f,
nd'.
oleh karena
baja melereh sebelum patah,
maka
tegangan qeser
dianggap
merata pada
seruruh
tampang baut. seranjutnva
aiamrir i'
= o,;;.
Dengan demikian
satu tampang baut dapat menghasilkan
gaya
en
=
fof
=
L26 SOEMONO,
TEGANGAN
1
i/\
U 3 5 ] 9 N V D N V C 3 1
'
- u c
a
n :
q J
u e 6 u a p u l c
? 9 ' , 2 - u : t | =
p
l n P q
i r a l a u r P T c l
z -
t J J c
? ' T ' 9 T =
f g
u e . r n > { n . r a q e f e q ( 1 E T a d ) d r : 1 s e n a : q o l u o C
' 6 u e 1 e q
q o l o > l
-
o -
u e 6 u n q u r e s - q o { o > { e r { B d n s
l e d e c u e u r
u e ) i p n s { P l l l l a q u e T { T u l a p e . r P O
' 9
t -
+
e 6 6 u 1 q a s n 1 T
d
f , e s a q s P 4 P u e > { . r e s e p T p
1 u 1 1 e 1 a d - u . r n > t n
n . r 1 s n [
1 d e 1 a , 1
. u e 1 6 u n 1 1 q : a d r p
{ e p T l
e d u u e l e q l l a > 1 ( 6 u 1 p q )
1 e 1 a d
q a l o
u e r { E ? T p 6 u e d
4
. r e n 1 e t r e 6
1 p e [ ' r r l e l a z
l P J r s - r a q T U T
s P 1
1 p
u e 6 u n 1 1 g
, \ p z = 3 = , ,
o , { s l P u d
: t p e [ u a r u u
l n e q
e d u 1 e , { u e g
' ) t g L I e I e T u E x n l u e u a u 6 u p . d 6 u e : e 1 e s
l p e g
=
r t g
n f r e . d r { E q n . r o q > 1 e 1 d e 1 a 1
1 g
6 u e p a s o - p ,
!
=
6 9
- - z ' z
' 1 e 6 6 u n 1 E - r e c u e 6 u a p u e > 1 6 u 1 p u E q T p e , { u 1 1 e 1 e n p t p e [
- u a u
6 9
u E T 1 T u e p u e 6 u a q
.
( d e 1 6 u e . r 6 u e d u r e 4 : a q 1 e A . u . r a s a 6 u e 6 u e 6 a 1 u e 6 u a p
6 r . r e d u r e l B n p u e { T T s e q 6 u a u r l n e q
1 p e [ ' e n p
e p e 6 u n q u r p d u a d - 1 e 1 a d e , { u 1 e , { u e g
( q e w e q g T ' I ' q 9 ) d e > 7 6 u e z s e T n e l e u d b u n q t e g
1 q
e 9 t ' t ' q 0
' ( 1 8
)
P ) ' g . u u
l r o + z
( -
-
=
p a Z e 1 e , l
6 9
=
r g
e . ( e d n s ' r g ,
u p 6 u n q r u e s r { e T T l s T u e 6 u a p r e n s e s )
' ; e s e 6
s E ? P u e > t . r e s P p . r a q
l n e q
e 6 e b
9 ' t
- - +
. e g T ' I
' q g l n . r n u a u r l e d e p z a l l n e q
d e 1 ? a s P . r P ? u E
I E . : P 1 '
' g + ( p r u
-
q )
=
g o . {
=
s { P u d
u p p
' ( p u
-
q ) =
o g
e l e u
' ( T
e ^ u P q q o l u o c
+ n - r
- n u e u l l
l n e q
u u e { 1 e d u a ? 1 p
l e d e p
n ? T
l e T a d
e p e d 6 u e l u T T a u
q e - r e a ) t e { T . e
q
.
q g
8 ' o
-
. P ' t
u g
" ,
= _ 6 ; _ - - f P ' i t - =
- n X u a l T p
u
l n E q
e . d u l e r { u e q e > 1 e u r
' 6 u n q u e s r p
6 u e z { r r t p u a s e d u 4 e l a d n e l e
6 u e 4 e q u e 6 u e p
q o 1 o l t e u t e s n ? T u e 6 u n q u r e s e . f , e d n 5 ' ( T T o e > t . r a 1
6 u e r {
l n e q
e , { e 6 )
6 a
q e T e T r e s p p r e 6 e q e s
1 e > 1 e d 1 p
6 u e d u
l n e q
e . d u 1 e . , { u e q u e { n + u a u
- a u r { n 1 u n
r 1 . r p . r a q 6 u e r {
r g
I
6 9
4 e d e p z a l T e b b u n l
u e b u n g u r e s e p e d
1 p e 4
-
S X E U a
u !
- " ' - d
=
o g ' u
t e ^ d e d n s u e 1
l t s
9 . n u i
=
6 s
6 u e p " l t r ; ,
= - r ; " ' ; t " I
. p L x
1
n e l e
a Z N p
e I u e s e l a
-
T
' 1 1 e 6 6 u n 1
7 e 6 6 u n 1
6 u e d w e q t e g u e { e 1 e { T p
l n e s
n 1 t p , { o - p x : = 0 8 ' o ' - p ' r ' Z
= t - p v Z
'
- . L - L L T
/
7.6-7
6
=
L25o kgcm-2.
I'c
=
(b-
2d)9, =
(16
-
2.2,54)Ir4
= I5,3
Las atau sambungan tunggaT
0,8 Fb
- 4
(cm2)
.
n=#= a
(Gambar
kiri)
Las rangkap
2 d,t
=
2.2t54.Lr4 cm2
=
7r1 cm
15 .3
n=-fr=3 (Gambarkanan).
7.7
SAMBUNGAN-BAUT
PADA
pROFtr
TERSUSUN (cB.
7. t6)
Gb.7.16
Rasuk
terdiri dari:
1 pelat
tubuh, tebal tebal t =
l
12
cm, tinggi
80x 80
4 profrlLf
masing-masing
dengan d
= 15r1
4"
= 2134 cm.
7"
2
h=80cm
2--4
cm
;
I*,"
= 8715 cm'
;
22 tmi F,
=
3
r87
cfi.2
6600
= 44600
cma
=
60000 cma-
I
=
l-65.600
cma
2 strip masing-masing
20
x
L,2 cm'i baut
0 *
E
Besaran FrS dan I didasarkan
atas nettonya.u
1
Tubuh,
i
rl
=
(4O
- 2,2).L,2 cm2
=
45,3 cm2
.t
Profill.
;
E2
=
2(t5,1
- 4,4.L,0)cm2
= 2L,4 c_m2
'I
strip
-
,
ir,
= 15,6 . I,2
"*'=
lg,7 cm2
,,
=
ri
. L,2 .
ga3-
2,2 . 2,4. 35,52
=
5r.2oo
-
12
=
4:.87,5 +
l-5. 1. 37
,662 -
(2
,2
.3s
,52
+
2
,2
.3g
,52 )l
-
4(2L49O
- 6200)
It
= 2. 18,7 . 40
,62
S,
=
2L,4 37
,66
cm3
= 830 cn .
Sj = 18,7 . 40,6 cml
=
780 cm3
S =1610 cm3
(strip + profil
L
) .
Menghitung jarak
antara baut A satu sama lain.
I28 SoEMoNo, TEGANGAN 1
6 Z t
- r p
l p d p p
6 u p A u e u r o u r n 1 t e . d
, l l
( - '
z \ . . . ,
y r G )
r
r z
9 - - .
. . , 1 2
'
1
-
=
A
. = -
= ! X
t ) !
= z X
: )
= r X
- z > l
z
' z ) l ' z > l
' 9
=
u r "
T r g u e e 1 r { q o l u o c t e 6 e q e 5
- T
' X
q e T l n q e s
' : e s a q : a 1
6 u e t r e . d e 6
e u r . r a u e u
1 d a 1
e p e d
1 e 1 e p - r a 1
S u e d
? n P q
E { E l u
' 1 e . r 1 a u
s 1 . r e 6 r - r e p e d u
- > t p r p [
u e 6 u a p s n . r n T 6 u t p u e q - r a q n 1 T
u a u o u o
p u a . r e > 1
q a T O ' u e 1 r 6 n : a u t p e C
' 0 1
6 u e : n { . r a q u r > [ e u u . r p s a q u r { p l u
E / v t q E q
, 1 e 6 u t 6 u a u
T T q u p s : _ 9 , ' . 2
=
5 - u l
P S , T -
I - I
' p
s ' e ' ( T -
r u )
+
p z ' z
? < 1 4 .
: 1 e d e p . r e 1 E g t ' L ' q ,
l n . r n u a u
e > g e u r
' p =
e l u . r a l a u r e T p 6 u e p a s u r n 1 T
s r . r E q n l P s
T p
l n e q
e z { m 1 e z { u e q e r 1 1 g
' g ' " M
=
N ' u E I { P 1 r p
l e d e p
6 u e d u a u o 6
\ Z
U ] S ] 9 N V D N V 9 f I .
r z > l z
=
z x (
= I w
z t ' t ' q 0
' " r 7 1 ,
t /
q e T p E e z { u o 1 1 e u E T S . z a u T
1 e 1 a d
e p e d
1 e d e p . r a l r u I
, ( z ) . , ( z ) r , ) l
.
J =
o g
e > 1 e u r
, e X u 1 6 6 u t 1
n l T q
p { T f
. o I
- r
u a u r o w ' u n s n s r a l
1 r g : o . r d
> t n l u a q u a u 6 u e d q n q n l
( t t ' t ' s c )
N t w o w ) n r N n s v . t
g . t
' 1 r r 3 g T
=
p
=
q : u p > { n x u a l e l T ) t
T U T S T O
u r c g r
-
u n u r u r r u
p
< , r c
r ? F J - 0 8 r
. 9
= : 9 =
e , p . r E l r , r p
> [ E x E f
O O 9 S 9 T L ' L I X
. 1 n e q - e u { e 6
u e > 1 1 r s e q 6 u e u 6 u e d
,
, " u } u * r t u ; : ; " \ : r 3 t r ; " : " t ; : ; ' : ; 3 = ; r : 1 t u ] r }
- u e 1
n l e n s a s e p e d ' r - I n q n l u e p
- l
1 t ; o : d
e p e d d r . : 1 s 6 u e 6 a u r a u s n . r e q
d l n e E
a + n e g
' u r n u T u T l u
T e T T U
n 1 t e . d
' d e 1 a 1 T T T u T r q u r e r p
, u e e u e s > 1 e 1 a d
u e l q e p n u a u > 1 n 1 u n
1 d e 1
r { E q u p l ; e q q a T o q e e 6 6 u r q
, 6 u e : n > J . r a q
u T { p u r q e 6 u e 1
a I u T { e u
x [
u n d t > 1 s e 6
' ( u m u r r u r u i
p )
l l r c g T q e T u $ { n ? u a ?
, u c , g T
=
0 T 9 T
.
9 7
=
=
0 0 9 9 9 T 9 ' g
' 1
9 , 9 =
6 > t
O 9 Z T
.
g z , g
=
6 1
T p p f
'
. _ r u c 6 > 1
o g z r
=
g
u e p u e n d u r n l > { T 1 T 1 s e l e
r p )
1 o ?
=
" { " ' [ q e 1 1 r q , r q
^
s x P u ,
. : .
' = ' =
p
u e p
= . " ' " " 6 f
,
I E
-
- S
' u r n u r t s l e u r
6 u e z (
x f l
T T q u r p T p T u T s T O
' " n - 6 f
*
=
* r * ' 1 =
r B
=
s
( l u c ) . p > 1 e r e I a s
1 n q
e n p E . r E 1 u e [ : a > 1 a q 6 u e ^ d . r a s a 6 u e 6 u e 6 e 1
T s e l e 6 u a u
s n . r e q r u 1 e d e g
' g g z ' g
=
D Z , I '
Z t c , ' Z
-
o 1 p
z =
r g
l n e q - e d e 6
q e T p T u e { n ? u a u a u 6 u e ^ d i 6 6 u t q a s d e > 7 6 u e t 6 u e d
- w e l z a q
6 u e X q n q n l
1 e 1 e d
e p e d d 1 . r 1 s e p a s
1 r g : o : d
u e > 1 n 1 e ^ d u e u
T u T V l n e g
8 - t ' I
' " p " y *
=
*
, n " t
7.8-9
hasilkan oleh satu baris baut yang
terdiri dari m baut.
Kita mengisi- f
=
gaya baut B, yaitu yang
terkecil di antara Bn dan B*.
Banyaknya baut yang diperlukan menjadi
termaksud d.i atas.
7.9 SAMBUNGAN SECARA TISTRIK
Yang dimaksud sambunqan secara
listrik ialah hubungan dua benda
baja satu sama lain yang diperoleh
secara melel-ehkan baja elektroda
sepanjang tempat pertemuan kedua
benda itu.
Lelehan el-ektroda ini menyatukan
kedua benda dan dapat menghasilkan
gaya K melawan terlepasnya kedua
benda tadi. rni dianggap hasil
tegangan r di dalam bidang A-A
(cr.
7.18).
K
=
tt.
.
,rtfi
=
oo,4.ce" \f;.
.Q,
=
panjang
sambungan.
Supaya sambungan bermanfaat LOO%,
maka 2K
=
P.
2oO,4t9.
{i = ,At.
^bb
L
=
-
E
--=
atau lebih mudah
o'e
{'
r'1
serta aman
.0
=
b.
Jika P bekerja eksentris, seperti
umpamanya pada profil L
(cb.j.L9)
,
maka panjang
sarnbungan di kanan,/
kiri tidak sama, supaya resultan
K, dan K, berimpit dengan gaya
p
yang
bekerja melalui titik-berat
profil
L itu.
K,a
=
Krb
Kr:Kr=b:a
L, z 9"2
=
b : a
Untuk memendekkan sambungan, boleh
rliadakan
sambungan melintang, di
sini menurut A-Br yang
sebetulnya
lebih kokoh daripada sarnbungan mem-
bujur, tetapi di dalam hitungan
dianggap sama kekokohannya.
Gb. 7.19
130 SOEMONO, TEGANGAN 1
n=mft:rn"M=wo6sePerti
Gb. 7.18
I
I
I
tl
[.
U 3 S ] 9 N V D N V 9 ] I -
' o
( T a q e r . r E A )
p
U T S
z z a
-
p
s o o . r
.
p r 1
. f
=
S
D
. 1
= T P q a l
, f
=
6 u t p u r p - n q u m s s n r p E E
u e t e 4 6 u r 7 u e q e T e g ( q
( ? - q )
t z ' L ' c e
0 z ' z ' q 0
, 0
' 3
, 8
, V
G )
= ' ' ( + - 1 : B ; ; . 1
s 1 . x e 6
T x p p
a q n e f e s
l e d e p : a 1
g
r e s e 6
q e s n d
e z l u 1 e 1 e 1
, 6
=
z O
e > 1 e u r
, 1 e 1
- T 1 r a A
e [ : a 1 a q
I
e u e . r e > 1 q a T o
. . r p ? p p u e u
e [ e e > 1 e q
, t u ( ' n f
t ) f =
. ?
=
t U
- : a , '
e [ . z a { a q u = p q n q n ? u e r o e q a r o l ; r 6 u e p T q s n T
=
( 1
-
q ) ' b
=
u " o * 6 t ] ' } }
' t t n
- t t l l
* t b
=
* b
: e . [ u e 1 e . r - e 1 e . r r E T T U u e p
l o q e . r e d
p . r e c a s
u e l e [ . r a q q n q n l u e t 6 e q
T p
A o T g
'
, ( a
-
q ) e ?
+ r s
=
{ + - u ) { ' n ( 1 -
q ) +
+ T s
=
s > { e u - s
.
r
O
=
b J z
t r + T +
r p a o r a ' s n . r n r
s { P l u - s z
u e l e f : a q e 6 n [
1 - O T f , P p
f l o B e { E u r
' s n . r n T u e l e [ . r a q
1 l e d u e s O T f , e p
S
p u e r e {
q a T o ' o
=
o b
, o } t T a T l
T p
d o r , {
j
O
=
T b
r T ) t T 1 T 1
I p
n o T e
, s
' ( 1
-
i { ) + '
( r i - e ) =
s u e l s - r
l # r o
n q , r n s
l . - - - - - - - +
P i - q
s 1 r e 6
+ n . r n u e u
e [ : e > 1 e q r r l o T d
G z
' L ' q g )
l
r T J o r d
( E
: q o l u o c
' T u T > t T 1 T ? r n T e T e u r s n j r E q 6 u e 1 u t 1 - e , { e 6 e [ e a 1 - s 1 : e 6
' u 1 1 1 d : a 1
> 1 e p r 1 6 u e d
- u r e ?
e , { e d n s ' ( a J f u a c b u y t e a q s ) z a s a b
+ e s n d - > t T + f ?
u p { e u p u E 1 T > t e d u l e . z a q
- > t T ? T 1
6 u e d u e p
' 6 u e d u e 1
6 u t p u t p n q u m s - s T r e 6
1 + n > 1 1 6 u a u
6 u e X a o + > t a A
l e 6 e q e s
u e { s T { n T T p
l e d e p
r 4 o f J
+ n q e s r p
6 u e d
(
_
u c 6 { ) + 6
=
f , q u p r p s a e
c - D . E d u s e l e q
1 s 1 s
r e f e f e s u e l e t . r a q 6 u e d u r e l u r e 1 E p
T p
e [ r e { a q 6 u e X : , . r a s e 6 u e 6 u e 6 e 1
T ? r E f , a q T U I
' G g u e p
3 q
s 1 . r e 6 s n . r n 1 > 1 e 6 e 1 u a u o d t u o l r e d u n d u a u r
{ p p T ?
6 u e d r : r e 1
u r e T e p
T p
l
T p e [ ' u e 6 u e 6 a 1
s e q a q
r c l r g c l g
u P p
, c r v J v
r n f n q u r a t u 6 u e p T s
' T E T V E V
6 t r B p T q u e p 6 u e d u r e l 6 u e p t q E . r E ? t r E
6 u o ? o d s r : e 6 : e 6 e q e s
g g s 1 . r e 6
s n r n l > 1 e 6 a 1 e z { u q e . z e 6 u e r { 6 u e d u r e X
6 u e p T q e p e d r e 6 n [ u e l l n q u l T u e u r
T U I
.
E O
=
: - e l u u n T a q e s u e l e d e p u a d
S -
T T s E q l n r n u a u
t J . r n [ n q u l a u r : a s a 6
u e 6 u e 6 a 1
1 e d e p . r a 1
: r e q u r e 6 6 u e p 1 q
s n . z n 1 1 e 6 a 1 6 u e [
r E r V B V
6 u e p 1 q e p e 4
.
( O Z
.
f
.
q 9 ) 6 u r p u t p s n . r n T
1 e 6 e 1
g y
u e 6 u o l o d u o l e p e 6 u a u e l T x
f f i
0 1 " I
s t d r r c N l o N l o u l S e N v d w v l w v l v o l o u l s l c 0 1 ' l
7.10
21t 2
I
-- 2f *do,
(r
cos a)
Gb.
7.23
1) Potongan
di U
Pada
bagian AB
=
z*'
f
cos2 odo =
I
ntt'
(tetaP)
so
q=O=--*.ZSan(l.
LTr
o
dMo= gds.r
=
2
Er
sin odcr
(momen terhitung titik).
l,tn=../Tdt"tn= r+
/=ir,
ctdcr
=
*r.,
=Qe
L
. =
;
r
=
OrS
c) Separoh seksagon
teratut
(cb. 7.23)
AB =
BC
=
CD
=
a; IAEO
=ZDEO
=
3Oo,
tebal dinding =
1.
Kita hitung lebih dahulu I
=
I*
(besaran tetap)
'
F
z'ls
=
r. z-iv'av
I"b= Id"= tJY c
a
7 t'
2
=Dtt'
atau
juga r"r
=
*
AB
(Yu
- Yo
)'
r"b=
lrj*tr.-
ai'f
+ aa[ttv.- vor']t
/ t r 9\. t 1
--t
=\r?
'i+
16/t"
=E'u'
l3
16"=
1!
ta
,
=
(r.J.
#..'
=
f,
t.'.
,
=
#yds
=
2tjvdv =
t(.''Y2)
atau
s
=
;.au.|ta+y) =t.2(a - v).)(a
+
v1
=
t(a2 - v')
s =
P
=
(?)
r(a2- v')
.
q,=
Y=
(9)i
,^' =
l?,
sab
=
ln
a'
e.u= ea.
=1iqds
=
(?) zt
,i
ru'-
y')dv
=
Komponen
vertikalnYa:
Vab=
;
Q*=
a
Q'
2) Bagian BC
(vertikal)
s=S**?or=1g32+As
As =
r/
vdv
=
.(+
^'-
+v').t."
rs-= t(|" - v)'(*'.')
'
=
]
*'- .(*
^'-
,
r')
=.(*
"'-
io')
Hi*'=+.#o=*0.
Gb.7.22
Vcd
ocd
I .'
\L-'
.rl-L
Vab
t-
L32 SOEMONO,
TEGANGAN 1
?
T
t t T
T P P I
t a s 0 6
X D
=
1 - '
! e z { u u e u r o u r
A D
z '
U f S l 9 N V O N V g : t 1
u e 6 u e p 6 o 1 e u y
p 6 n I
n 1 e
=
" o A
=
t o o
1 -
s x P u
-
D = D
1 _
- - - p
s o
' u a u o u l u e - r n l u a T E p e d
5 - =
^ W
s T f , E 6 u e 6 u a p e d n f , e s r e s e 6
l e q T { E
' * w
' ( c v z ' L
. q e )
x p
.
*
r t
=
x p
Z
x - ;
Z .
. * b
. r n l u a T s t - r e 6 t p e g
J ?
=
x p * O
/ ' P =
d
r t " n
x ; 1 J D
-
x P
n
" l - - 7 0 '
t
o r r t
-
x p / ,
-
A p
x p
r t n e l e
o r
!
=
s r P u r
E
! , 4
d 9
x p
, { 9
- T - = T 6 p - f i
, q q
' - 5 =
o : .
6 u e D r =
3 3
- e
=
" t = * 1
, e z { u e u e d u r n
-
o E
1 6 a s . r e d
6 u e d u e l e p e 6
.
P 1 e . r - e 1 P . r
=
s r e u l
l n q o s
p l T X
, u e { q e p n u e u l
> { n 1 u n
u e l e > { e p u a d e . r e c
l e 6 e q e s
u p p
,
s { P u J ,
n z ' L
' c c
( e )
Z
T
q q
u e 6 u e 6 a 1
= * =
o t
e > [ T [
o r r t
J
I
l -
I
. T u T s : ( P u . l .
=
r
1 e 1 e d
e l T ) t
T l u p u
l p d p p r a l
n l r s
T p
q p q a s
' > [ o T e q
n q u m s
e p e d r u n u 4 s l e u / .
l n p n s
r r E q e q n . r a d
' c V Z '
l
' q O t l r e d e s . r n l u e T a u
{ o T p q
' n 1 1
u e 6 u o p 6 u n q n q r e g ' ( T p ) t r 1 - z a A
T r T p - r a q
e , { u e l n r u e s n 1 1 6 u e d u e l
p } t T C )
T E > 1 T 1 : a A
s t : e 6 e p e d 6 u n 6 6 u t I u a u e l { u
- 1 p r a q - { r 1 T 1
l e d u a ? T p
u e p ( C V Z ' L ' q D
e p e d s 1 1 n p a ?
T p a d a s ' ( m n T e q c s
' 6 u y d t e q u )
" 6 u T q T > t , ,
1 p e [ u a u
u p { u T e T e u l
' e 1 8 f ,
1 e 6 6 u 1 +
d e 1 e 1 t 6 e 1 > 1 e P 1 1 J n ?
- u a T a u
6 u e d u e l e { T f a > ( e { e u r
' e l e r a u
) t E p T l I P u a r p x ' 6 u e d u e 1
n l e n s a s e p e d
r u e 6 u e 6 a l
q p T T n c l u T f
, 0
l E q T { B
t e 6 e q a S ' . I n l u e T e u l
T p E t ' e , { u d e p e q . r a l
x p , l "
q n e f a s u n . r n l u e u e > l
T s T s ' 6 u e 6 e d 1 p
r - r r { r s r s e ) i T f ' G V Z '
L
' q r ) t r e s e 6
u e 6 u e 6 a 1 l p q T { E l e 6 e q a s
/ , l n p n s
u e q e q n . r a d
l u r e l e 6 u a u
x p E u e [ u e d a s : n s u 6
u n l N t l t l ' l
' 9 l e i = r r ! = .
f f i ' 6 ; = s $ " e 6 =
( a - s & ) O
1 P " 6
u e p
q " O
, { . T o
T n r E T T p ) 0
=
f ,
> { T 1 T 1 d e p e q - r a 1 u a u o u r
3
' ( ) r o c o c ) O
=
O ( ? . ; r -
+ )
=
P ' A
* " o A * w A
=
A 3
f X
.
: J
=
( q b
- % ) ' :
+ a b e
=
" e o
v z s
-
/ ? z
- t )
, = ,
( * )
=
^ p b
{o z t - \ T
- Z
'
=
0 T :
, 8
.
9 . / : \
= , = ^ b
_
6 t
- , ' T
t \ 6 / -
' 0 2 =
u l ( ;
-
' 6 ! = 6
Z
( x 9 -
\ z T
e
" : ) ' ( * )
r t - 0 t ' l
7 .1r
Contoh:
a)
^galok
dengan muatan penuh merata, q*
,-2
/ci v\ U
l+l:--^
\a*'/,
cF
Y'
fq'I --l--o(x+c.)
\dx/s
GF
L'
*
=
)r, fif
=
ot
lt.
*
ci o
--..--
c, =
u lL'-Lp.**"^\.
Ye
q\r"
2
./
x
=
0, y
=
o Cz =
o.
v"/l
r
*')
=
!-
M..
Ye =6;\;r'x-;:
,/
GE
t
-
-n
2"
=
g tetap.
I
ug02
=
8gF
Lenturan di tengah-tengah bentang:
Dulu terdapat
(Pasa1 5.9): f.
=
#
f =
f.* fs =
f,
(1 + uJ)
fo
48u EI m
,
=
il
= -E-
ff
u.orng G
=2(*
_
1)
Pada tampang
persegi bh terdapat 1.t =
Ambillah *
=
{
jaai
}
=
2,6.
,=f
*
2,6.*#=3,12(3)'.
F_
9a
d_'
ET
E atau
E-
=
z(t
G\
3 I L
-z
-.---h
2'F-12"'
u
-M
GF
maks
h1
Pada umumnya
f.= ,f;
sehingga o
-<
3,I2t.
Jadi
jika
di dalam hitungan lentur akibat geser diabaikan
(seperti
lazinnya) maka pada kejadian menurut contoh ini, kesalahannya t 3t
boleh diabaikan.
Sekarang kita ambil profil DNP r 40.
S tubuh -
1,44.20.
102
=
288 cm3
S flens
=
14,06. t8,7
= 578 cm3
Smaks
:-!frfr:
zgzto .*n
(t"b.l),
S..k"
I,44 292t0
i-
f-
T
'maks
T=
'o
F= 118 cm3
856
t\
+
-1.
111
/
ff
=
o,n'
=n-=a\
o=dr1
t
g=n-
E
x
118
866 118
=
2r4
" 2g2LO
.
L,44
.2r292LO2.1
i
=F=ffi=
248 cm
; i
=
15,7 cm;
;=
s =

I
2,4.2,6.(0,4)'
(*)' =
e,6
(i)' .
Dengan
I
=
0,1; tl
=
9r6t yang agak tinggi.
b) Muatan P di tengah-lengah bentang
-
I Pt
-
l Pt'
's
4
tGF'
^m
48
Er
to
F T
,=;;=12ueF
I34 SOEMONO, TEGANGAN
1
l^
U ] S ] 9 N V 9 N V 9 J l
' u r
T S { E . r ? u o {
s n T n p o u E ^ u r P s o q e p e d 6 u n 1 u e 6
- " r e l
n f r e [ n 1 u a 1 r e 1 n 1 1 6 a q > i e 1 6 u e z ( - r o f , I p J
u e l e d n : a u r g u e - r P s a q
1 6 e 1 e d y
' e u r e s l a s
1 e 6 u e s
6 u e d e : B c u e { u p T P [ u a r u
p u n 6 . r a q
n 1 1 6 e q ] t 1
T p P [ ' u e { r e q e
T p
q a T o q . r a s a 6
l e q T ) t e T s E l l r J o J a p
e r { u e s e t q
1 d e 1 a ;
' e r { u u e 1 u e 1 e [ u e u r q e s n s
q T q a 1
T u T T s p u u o g a p
u e e f : a 1 a d
? n - r n u a u r I
6 u p d u e l
t n ? u n
r t 6 u n 1 1 q 6 u a 6
' u r e T e p
n -
. r e n T
n
e l e d u . z e J ,
.
J D 0 z
=
J c r t I
=
J g
" o 3
i z
=
p o
r u , T p p u e e [ * a 1 a 6
" 6 ? . d t
l r d I
x p z
1 ;
T
' d
T r T > {
u e 1 6 e q
{ n 1 u n a !
=
" 6
T -
' { 3
0 z
= * 1 9 =
u r u
I =
' n
r e n r u e e [ . r a > i e 6
" 6 z d
t l r d T
- *
T
! =
n 6 u e - r e 1 e s u e o u a p
P n I =
u ,
9 t d T
-
: 1 e d e p r a 1 . 6 u e 1 e q q e 6 u a 1 - q e 6 u a 1
1 p d T l e n u r T p 1 6 a s " z a d 1 o T e q
p p e d
_
o I
' S 1 e t P i ; e l e u n b
- r p
r u a d e s
-
=
r t E p e d T r e p e u e s { a s q r q a T r u r e J e c
l n J n u a u
r t . r o 1 } ( e J
s ) l e u
]
' r o e s - r i d 6 u e d u r e l
{ n l u n
n 1 e T - r a q 6 u e x 5
-
r t r o 1 1 e f e p e
T u T , s T o
, x p
j
O . g
=
g p
' 6 u e d u r e 1
q n r n T a s e p e d e l e - z
1 6 e q r a 1
I E > t - I f
o f t
' x p ' / . 6 n ! = x p n r
. ; .
+
-
" n
5 n
f
=
n n
=
o : .
u e 6 u a p u e T p n u a )
' Q Q
=
d
e > l T [
v v T .
^ =
o L t , 1
- ' ; - J a
' "
, = = '
- r =
: !
x p z
'
( v ' D
( , ^
-
. u
f ) o f
=
r , , u c f
= ,
. : 1 e d e p - r a 1 q q u P . r n > t n . r a q t 6 e s : e d
1 o 1 e q
e p e 6
' ( I )
1 s 6 u n ; ;
u e l e d n . r a u r
s
u e p q u e - r e s a q
T u - I S T o
-
o . r -
- I e
o x -
, ' ^ -
, ( p . s
+ - " f #
.
r O
=
?
' o n o r - , r " p f = r . ' O p
, f
" p i
=
n n
.
. . ;
^ Y
c L
" r
L
" ^
t p e [ u a u 6 u e d u e l r { n f , n T a s e p e d r p e I
' x p l O p
f " n =
{ O p
q a l o u e l u e l e f t p 6 u e d e [ ; a y '
{
O
=
] 6 u p p a s t r p q r
=
f , p : a s a 6 - e d e 6
e [ . z a 1 a q r u 1 6 u e d u r e l e p e d ' d p
=
e d u t 6 6 u 1 1 u e p
l e d r u a l e s
q
=
e . { u ; r e q a 1 6 u e z {
, X
n q u m s : e [ e [ e s : n 1 e [ e d e r a q e q u r e T E p
T 6 p q T p
6 u e d u r B J ,
E T T
. , {
6
' ( # b ) +
' r
=
* e S '
-
z
=
x o / x
-
r
' \ z
s
a
u 9 _
, "
1 ) "
! ,
!
i
I f l ) ' -
r s v w u o j l o N v v f u l x r d N V I v N n e c N l w z r l
. 9 ' Z . V , Z . f , f
=
o :
0 7 I . d N C T T f o f dT , O=
. ( u 1 ) ,
. ( { ) . '
'
z l - L | ' , ' l
=
d Y I , ' r . . ! . Z T
=
o
: t 6 a s - r e d 6 u e d r u e 6
. ) q / t
E ToRsr (prlrN,
puNTrR)
8.r TAMPANG
BUIAT (tTNGKARAN)
Kita mempelajari bidang aksia]
(yang
melalui sumbu)
;
OOrAAr.
sebagai akibat torsi atau piIin,
titik A yang
atas beraiih-ke a' (bi-
dang tanpang bawah dipegang)
sehingga bidang oolArA'
bukan ragi bidang
rata, yaitu
menjadi
',kibing,,
(wharping)
.
IOAA'
=
dU; OA
= r.
Gb. 8.1
Titik B yang
terr-etak di dalam bidang oolAAr berarih
hingga
jatuh
di
B' dengan oB
=
0 <
r(sebarang);
z BB,B'
= i.
iejadian
ini *..r,.rrirrt:.r1
bahwa pada
bidang oorAA, ada tegangan geser yang
berarah sejajar
sumbu
batang dan secara
otomatis di dalam bidang
tampang juga
terjadi
tega-
ngan geser
r. Kedua kel0mpok t berarah
tegaklurus garis
oA.
,r=BB'=Pdg
,
ds ds
, berbanding
lurus dengan p jadi
dengan jarak
sampai
sumbu batang.
_
GpdU
L-UY-........:-.
'ds
Tegangan
t di bidang tampang mengimbangi
momen_torsi
M,r.
136
B'-9#
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
"ot
i\
AiI-
l\i\i
i
\lr
;.ii .k
r i -
L t , \
( U l l . N n d
' N l - l
l d r I S U O I
' e I p s r s . r o l
l E q T I e
u { - r e s P p - r a q 6 u n l r q r p - r r 1 ? u a T
. s
e x u q e q u e l . r a q u e b u a p q = q u r ' l - r a q
( + : . 4 # . =
r , -
' u r e T e p q e T a q e s t p
l e d e p * a 1
n T e T a s
s p 6 a d e d u q e l e d n 1 1 u e 6 u a p 6 u n q n q r e g '
T I - Z . L
=
o r
6 u e p a s
' t
+ ' t
=
q r
t p e g
' 1 e n 1 - r a d u r a u 6 u 1 1 e s r u r u n u T s { p u r
p n p a x
( u = T e p r { p r a q e s )
I
) t T 1 T 1
T o
' ( p ? ' 8
T p s e d )
#
=
f t
o
=
z r
u r n u r - 5 s > 1 e u r
r a s a b u e 6 u e 6 a 1 u e > { T n q u T u a u r 6 u e d
d - 6
6 u e 1 u t 1 - e d e 6
p p e
q r s l u n 1 1 6 u l d u r e s
, u 9
r T
' l W =
1 : ,
: u n u T S I e u I : r e s a 6 u e 6 u e 6 a 1 u p { T n c l u r u a u r u l
' E d
-
' 1 1 1 1
r e s e q
- a s T s r o l - u a u o u
u e q e u a u 6 u p d 6 u e ? e q - 6 u e d u r e 1 n l e n s e s t . r e [ e l a d u a u E l T )
1 e : 1 d s
6 u e 1 e q
i u s n r p p . r , = u , " ; ; " : : l E : 1 r T f i : : r : ; = T : l l } = t : : 3 ' T l : : :
' s B 6 e d n q u m s d e p e q . r a l s n r n 1 1 e 6 a l
{ P 1 e T . r 3 1
u e . r e > 1 6 u r 1 6 u e p t q d p 6 6 u e E l T )
( e ' g ' g e )
T V u t d s - u t d n v t v S v e r d t ' 8
T C
; l l ,
L
l l d Z
: 1 e d e p . r a 1 r - I
> - -
q e > { T 1 ' ' 6 u e [ u e d . : 4 1 r s r s
q e 6 u a 1 - q e 6 u a 1 t p
T n q u T l
n T p T a s 6 u e r {
, u r n u T s { e u l
r
l e u a 6 u e u r
1 t . r 1 d u a
s n u n f u e > 1 e u n 6 6 u e u r d n 4 n c e 1 t 1
l r d r s - 1 t u 1 a 1
u e u n 6 u p q
{ n l u n
. 6 u T q T l
- r p e [ u e u r
p 6 n t
6 u e d r u e 4 6 u e p t q
' , u e . z
- e 1 6 u t 1
6 u e d u p l u e 6 u a p u e u T P T - r a g ' q P p n l u
n 1 r 6 a q
{ P p T 1
r u r
T e o s
u e q e c e u e d
r c l s u r d e N v d w v L z ' 8
' ( " r E > t 6 u E s e n t n q l g ' V
3
+ c a ' o
u
' ( r { c E s ) : 6 V -
+
t
=
r t
' e =
g e p e d s n s n q y
q - q
=
r t u e 6 u e p
| ! . - n
=
t x ' * : -
t ,
= r i T l
' { r r t -
l l u ! ,
=
u t
u r e T e p - s n T p E J
=
T r
u e p s e n T - s n T p E . r
=
u e 6 u e P
' t r e E u e l e E
6 u e d
- u r e 1
e p e d m t p T ; a q e 6 n [ t u t
- ] T T S P H z ' 8 ' q 9
1 S
- =
s P Y t
I 9 . r r - .
t ^ l
s p
. , 2
.
t [
=
j . r l w
=
r = d 1
-
s ) t P u ]
, ? w a
' J t n l u e T u o t u o l l l
+ e q T > l p
T
0 p
u e p
I i
=
o u e 6 u a p 6 o 1 e u g
d -
= 4 , p
J +
" 1 W
=
s p ' r f i p / , g
=
r
.
d r
=
, t P
r " w
=
u r l 3 8 ,
\ e
, . w
4 r o c
- \ 4 n 7 -
" ' ^ : , . : ; : 1 $ I
e - z - t ' 8
tr
8.3
Tampang
AB berputar
dr!
=
,...h
=PRdS
Grn
CCr
= adU.
dd
= CC'
= CCr.!
*at
=
a
Pada
tiap putaran
(ulir)
6- =
pR2.2 lR
-
2nPR3
,
GIo
Gfn
.Tika
lanyaknva
ulir
=
n,
melentur:
6
=
nd,
=
2rn
PR3
.
__
Gfn
.Iika
P menekanr
dan
U
=
antara
batang,
maka
6r=
atau
p
--<
GIo
A-
supaya
.
2?TR
jadi
persentuhan.
SOAL
PR2
S,
GI
nenjadi
titik
c
jarak
bebas
,nS
o.u
urp
tidak
ter-
f
Lr)
a) Roda
alat
dengan
bilangan_putaran
I
tiaf
menit,
menghasilka;
da;;
kerja
& Hp. (horse
power).
Hitunglah
tebaL poros-roda
yang
berbentuk
IinS_
karan peja1,
sedang
i aiuiir."".
Kecepatan
sudut
tiap detik
=
I
,
=
m.
. n.2t (radial).
Momen
torsi
M;, yang
bekerja
pada
poros
menjalankan
pekerj."r,
"-"ti.p
d::-rk
U,
= oMt,
sedang
"fut
,"."gt__
silkan
pekerjaan
setiap
detik
U
=
75 k. kgm (dianggap
t rp
=
75
kgm) .
Gb. 8.3
U*=U;Mar=
M
-
-
"tr
rnaks
-
1-3.
1n'
,'
,--
M'L
.T
,n'
Contoh
dengan
I
ttl
=
Z6-
e00
1
M.'=
3fr
7s
75 k. kgm.
bilangan:
k
=
2n=30r
L25
. )u
=
l-
ksrn
50;n=9OO;i=SOOkgcm-2
12500
=
--
kgcm.
d E 6,6
cm.
, r-
r'Pcm
83,3 cm;
'
'n
'too
138
soEMoNo,
TEGANGAN
1
--f
"
_l
l-
: 6 6 t
' V ' . t
, : . : ,
t
q
\ 1 l , f
* i r . . u ,
i { r i J t r o f o t ,
5 E I
( H r l - N n d ' N n t d )
t s a l o l
v A v g v x
l s
z
' " N N ; * n t ^ : t -
J ? x
' ' n '
I . i l '
X n l t l l "
v l { i v f
H V u a v O
N \
. i 5
\ z p
u e l n > 1 6 u e s : a q 6 u e . , {
p s u p . r ?
s n : n 1 4 e 6 e 1 r m t n T p n ? T
{ T ? T 1
t p e . f , u u e 6 u o r a s a ) i
u e 6 u a p s n . r n T 6 u l p u e q : a q n ? T
t T l T X
n l e n s a s
T p
I . r e s e q q e l l e d e p : a g ,
' P s u p J ?
? n q e s r p
6 u e z { s r r e 6
- s 1 r e 6
u e 6 u a p e d u u e : n 1 u e 1 a d e u r e s 6 u e . f , > 1 t X 1 1 d e 1 1 e s u o l 6 u n q e 6 6 u e r u e 1 1 y
. . r n X u e T a u
e S 6 u r q a s
, e d u l e s r u
E - r p p n u p x
- e l u e e a d
u e 6 u e p e J e . r a u u p > t e 1 T p n 1 1 s 1 d 1 1 6 u e . [
1 1 1 m 1
u e T p n u r a x ' e , { u 6 u 1 1
- T T e { 1 s 1 s
e p e d u e > p t p l a T T p 6 u e . [ u e p n ? T 6 u e d u r e l u e 6 u e p u n 6 u e q a s 6 u e d
( w r l d e o s ) u n q e s - q T n q
l T T m t ? e n c n u o u
s l T t
' T s x o l - u a u o u
q e T o u e { T n q
- t [ T 1 T p
6 u e . t ( 6 u p d u e l
{ n 1 u a q
n l p n s e s e p e d
: .
u e l 6 e q r u a d r . r e C e l a d u a u
{ n ? u n
v r v u l w
N V ) 3 l r O o N V A N n s V S - H l n g U l n ) N V o N I O N V C N t O N V s U r J
' ' 8
| 6 ( , t .
I
' n t I
{
I
.
u a o =
' x N
r l
l u n l T
o t b
' r * r 6 u n l T q T p u e T p n u e x
!
=
l ' a r u I
= ' S > [ E t t r r ? 1 q
T " T
. 6 u e 1 u e q
q e 6 u a 1
T p T o u ' T p e f
' q n u a d P ? E . : r a u I u e q a q
l e q T > { p
u e l e d n : a u r 6 u e . t { 6 u e 1 u t 1
e d e 6 6 u e p 1 q e d n : a q
t o T e q
e p e d
1 s : o ? - 6 u p p T q
u e u e l e f : a " . [ + ] s o T b
= r e u l
r { p T E T
T e ; . T n T
r { a T o
{ o T e q
e p e d a l u e l q e & u 1 1 t p 6 u e u {
, u
d e 1 1 r s . r o l - u a u p l ^ l
9 ' 8 ' q c
( ? ' g ' C A )
1
6 u e l u a q u e 6 u a p q q u p r n > t n f , a q u o l a q
T Z e p T e l T n T - > { o f q . q
7 - t ' 8
x .
r l
I
r . . L
- t
I T t T

Anda mungkin juga menyukai