Anda di halaman 1dari 14

www.alangalangkumitir.wordpress.

com
AAK culture library I Javanese Manuscripts

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library 1
KAKAWIN SENA


Pupuh I

O awinam astu nama sidi

1. ri ng sampunya liwat tikang jaladi ton tekang wana ngrit magng humyung
swaraning paki munya wurahan wre wandawa srang humung kagyat seining
kang wana kabarasat satwa mrgil ing sukt mwang mong mababaran
knasnya malayu mungsir rnk ing jurang.

O Semoga tidak ada rintangan

Sesudah melewati lautan, terlihatlah hutan belantara yang sulit untuk dimasuki.
Ramai suara burung, kera dan teman-temannya bersaing membunyikan suara
keras. Terkejut hewan seisi hutan, binatang lari berhamburan; tergopohgopoh
masuk ke semak belukar dan (juga) harimau berhamburan. Binatang buruan
lari ke rawarawa di jurang.

2. kacilnya malayu rasenya kumucup laak kumtr ing guwa gorawa amupul
jalestri kalawan gojong wangkong angap lwir kilat lumarap malayw
asasaran jagra ya kasinggahan mwang samsam malayu muni masahuran
lesanya na ring ayun.

Kancil lari, musang mengerutkan badan, landak gemetar di dalam gua. (Kancil)
saling memperhatikan berkumpul yang jantan dan betina, pantatnya yang
merah berkelebet seperti kilat menyala, berlari berpencar waspada menjauh.
Dan rusa berlari berbunyi bersahut-sahutan, tujuannya ke tanah yang terbuka.

3. kempr tyas sira sang narendra tanaya tan wrin kilyan lor kidul sirna sing
kahawan tnalata pgat kasarakat kedkan humyus angin ikang pracana
gumuruh gurita ta ng sagara rug brasa kayu sol rbah kapwa rubuh smpal
ta pangnya papal.

Seperti terbawa angin hati sang anak raja (Sena), tidak tahu (arah) barat, utara,
(dan) selatan. Hancur yang dilewati, rumput dan tanaman merambat patah,
terinjak-ijak. Angin menderu, sangat hebat. Bergemuruh, berdentam samudra.
Roboh, hacur, pohon-pohon tumbang, roboh, patah dahannya.

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library I Javanese Manuscripts

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library 2
4. mwang tasik kumucup ri matsya mawrh ombaknya mawalikan jong palwa
karm ing samudra dening kang ryak magng patya humyus linu lwi rubuheng
wukirnya gumiwang bramana kag rngat gurita watking suralaya lawan
gandarwa kapwa humung.

Pula lautan menyerbu dengan ikan-ikannya (?) tampak. Berbuih, ombaknya
bergulung-gulung. Perahu, dan kapal tenggelam dilaut karena ombak besar
menderu kencang. Gempa, bagaikan robohnya gunung, bergoncang dunia
(seolaholah) terhenti, terbelah. Riuh rendah golongan yang berdiam di Suralaya
dan Gandarwa membuat suara keras.

5. mwang dewa asaaran kabeh ktran dening jagat kampita sakra brahma
lawan mahadewa gana sambu yama komara mwang indra kowera narada
hatumut mahasi sambat nira na ngling hyang nilakana gadgada rngat
dening suwenya linu.

Dan para dewa cerai berai, gemetar karena dunia bergoncang. Dewa Sakra,
Dewa Brahma, dan Mahadewa, Dewa Gana, Dewa Sambu, Dewa Yama (dan)
Komara, dan Dewa Indra, Kuwera, Narada dan juga para Maha Resi mengeluh.
Dewa berleher biru (Siwa) berkomentar gelisah: (Akan) terbelah dunia ini
karena lamanya gempa.

6. nahan wacana sang narada mawarah wet bet nira ya teja sena ngaranireki
nguni karng dulur ngaran panawa mwang purwa nikana ng mapa dangunira
sng yogeng rasaksa mangkin dadya manusa sakti pangalah kempr ana
ring alas.

Begitulah kata Sang Narada memberi tahu sebab-sebab daya yang berapi- api,
Sena namanya, sudah lama terkenal sebagai saudara Pandawa dan juga
(awal) mulanya itu sebab jika ada pertanyaanmu (pada waktu itu) disana ada
raksasa yang sedang beryoga sekarang menjadi manusia sakti, yang
mengalahkan bergetar ada
di hutan.

7. nahan ling nira sang narada mawarah hyang caturbuja sira mangkin hyang
girinata mamrih uninga saktinya sena nguni nahan sadyanika mamacana sira
singa mangsh rwa dulur lawan sang narada dadya singa krti galaknya tanpa
paa.

Demikian kata Sang Narada memberi tahu pada Dewa Bertangan Empat
(Bathara Guru). Semakinlah Dewa Raja Gunung itu ingin mengetahui kesaktian
www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library I Javanese Manuscripts

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library 3
Sena. Demikianlah rencananya menguji (Sena) ia (Bathara Guru) menjadi
singa yang menyerang, berdua bersama-sama dengan Sang Narada, berlaku
seperti singa yang galaknya tak tertandingi.

8. denya kang lumihat sena ana baya singa mangsh sahasa datan cumunuk
mangusir admak kapianahut angmahdhirambk rasaksa sang narendra
tanaya tguh timbul nirbaya kroa ddl ing sang susena manikp singa data
iniwh.

Ketika Sena melihat ada bahaya singa yang menyerang dengan ganas; (ia)
tidak pergi berlindung. (Singa) berusaha menyerang, menggigit, meremukkan.
Kuat seperti rasaksa, anak raja (Sena) kokoh, kebal, tidak takut menghantam,
Sang Sena menangkap singa tanpa kesulitan.

9. griwanya tinkk mukanya tinpak sampun kawnang kalih tandwa murca
sakarng sireki msat ring kisma neng ambara hadan sigra malayu baara
girinata mwang naradeng wuri nahan ling nira sang hyang iswara mareng sena
saha nugraha.

Tengkuknya (singa) dicekik, mukanya ditampar, kedua (singa itu) sudah
dikuasai. Tak berapa lama hilang kesadaran (kedua singa itu) sebentar, mereka
(berdua) pergi dengan cepat dari tanah ke angkasa. Bersiap segera berlari
Bathara Raja Gunung (Dewa Siwa), dan Narada dibelakangnya. Demikian kata
Dewa Iswara menghampiri Sena dan (memberi) anugrah.

10. wsyadi sinidikara sinungakn samapta teki ngaran mwang ajinira singa
nabda ing aran singa mamatra sira nahan narada sung wsi alalawan hajinya
singaraja lawan araireki singa wirota samapta teki huwus.

Besi yang hebat diberi kekuatan magis, diberikan lengkap dengan namanya
dan aji-aji singa yang mengaung (suara singa) yang bernama Singa Mamatra.
Demikianlah Narada memberi (senjata berupa) besi bersama dengan aji-ajinya
(dengan nama) raja singa. Dan namamu ini (sekarang) Singa Wirota. Sudah
sempurnalah kini.

11. maweh tunas sayanta yekinya makweh ring wurinira mhah lawan bibinire
kayungyun angajap mawrda nireng kakung mwang sanak tuwi hnti sira ling
anangis tan ana kantuna hantnya kmbar asru pamancana ring bibi lana
wrdaya.

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library I Javanese Manuscripts

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library 4
Dan lagi orang yang dituakan (?) teman-temanmu, banyak yang tertinggal yang
berkeluh kesah. Dan istrimu dengan penuh gairah berhasrat kuat
berpengalaman terhadap laki-laki dan juga saudaramu menangis sejadi-
jadinya, tanpa ada yang ketinggalan. Adikmu (yang) kembar giat membujuk hati
yang terkasih terus menerus.

Pupuh II

1. ring sampun mawarah sigra msat sira mulih mareng suralaya sang sena
ring wurinira kari kapapgan sawarah warah ring sang hyang iswara dan
lampah ring kdh mankung alara tyas sira lumampah hagya mantuka
lampahnya lumaris tan ana tinolih tan kawarna hawan amurang murang.

Sesudah memberi tahu segera (mereka, dua dewa itu) melesat pulang ke
Suralaya. Sang Sena yang tertinggal bersusah hati atas pemberitahuan Dewa
Iswara. Kemudian (Sena) pergi, terdorong berusaha dengan sungguh -
sungguh. Hatinya sedih, segera pulang(lah Sena). Perjalanannya tiada henti tak
ada yang diperhatikan. Tak dilukiskan dijalan, berkelana dalam hutan belantara.

2. prapteng lwah sira silogangga humnng hana ri tpining manahnya araras
panan rangkang aneng paras amya babar puak ika kilusu haneng watu
kayw ahimba ring tpinya rajasa suhun skaring lahru tibeng parung andul
kananga len surabi rinubung bramara liwran humung aneng skar.

Sampailah (Sena) di sungai Gangga, (ia) (berhenti) berdiam diri di tepi (sungai)
hatinya terpesona. Pandan rangkang ada di batu paras, berhamburan
bunganya itu layu dibatu. Kayu mimba ada ditepi (sungai), pohon rajasa
berhiaskan bunga pada musim kemarau (?), jatuh di jurang. Bunga andul,
bunga kenanga (bunga-bunga lain) berbau harum dikerumuni lebah yang
mendengung di bunga.

3. manuk cinggaragat muni masahuran hasyang awurahan hanengka ring
tahn cucakrawa mabanung ing cod anacad ri sang kokila kalangkyang ing
wana kagyat ahanaing paksi mawurahan inggala anambr paksi tan poli
kumlab padapa dening kang angin alon sawang i tngah ika dyah araras.

Burung cinggaragat berbunyi bersahut-sahutan riuh rendah di sana di pohon.
Burung cucakrawa berbunyi bersama burung betet mengecam burung elang di
hutan. Terkejut seluruh burung, kemudian membunyikan suara keras, kemudian
(elang) segera menyambar burung (namun) tidak berhasil. Meliuk-liuk pohon
terkena angin yang bertiup pelan, jika dilihat (seperti) pinggang wanita cantik.
www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library I Javanese Manuscripts

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library 5

4. sela gng nu mungging tngah ri lwah ika sawanga liman manjrum ing ranu
mina gng lumarap mamet ing mangsa mina mangusi masanggya asasaran
mwang molih mangsa pakung ika rinbut dening lurusan ika sng galak len
murti mangubang ing tngah lwah hadalm ing manahnya kasrpan hetu
mun 4a. mano ngrang ing wagyut humera ring dohaning sangkan driya
henggal prapta ring tpining kya sisihan tka ring wana pringga adbhuta.

Batu besar ada di tengah sungai, jika dilihat menyerupai gajah yang berkubang
di danau. Ikan besar bergerak cepat mencari mangsa, (ikan ikan) berlindung
bergerombol (?) dan memperoleh mangsa pakung (udang) itu berusaha
mencapai aliran yang sedang deras(?). yang lain berkubang ditengah sungai
yang dalam, dihatinya takut-takut ketika turun (ke sungai).
4a. Membandingkan gumuruh angin, (yang) menanti di kejauhan, harapannya
agar sampai di tepi. (Sampailah) dia di samping hutan yang berbahaya (dan)
lebat.

Pupuh III

1. sampun prapta sireng hawan asasaran ring wana setra magng dukutnya
mangamb luna krpa kandl linud ing simbar samun lawan rngrng makrp
kpuh wrka lss karonya bulu magng gurda magng maluhur sakwehning
tah ika mahb hasiho.

Sesudah tiba di jalan (ia) tersesat di daerah hutan rimba. Rumput
memancarkan bau semerbak, lebat mendesak pakispakisan (?) yang tidak
lebat. Hujan turun deras, pohon kepuh, pohon lss, keduanya (dan) pohon
bulu (yang) besar, beringin besar menjulang, sejumlah pohon rindang ceria.

2. yeka meh ratri maya tunggang acala tinolih ri aruna snnya bhra lumrang
hinaran ika yan hima lwir kaludiran rrb kuwung kuwung teja riris alitnya
widyut saha ait parng mwang gagak gurita mawurahanya mangsa sawa
humung.

Hampir malam matahari samar-samar diatas gunung, sinarnya merah merata,
dianggapnya kalau awan seperti terkena darah. Kabut tipis, pelangi, cahaya,
gerimis kecil halilintar bersama dengan kilat, bersama dengan burung gagak
bergema riuh rendah melahap bangkai dengan suara keras.

3. nihan sawanya jrah ri tpining wandira makrp hajajar majajar gng alit lagya
dumulu wwang hana len ta mangayah aglar ta ng ta ula sawa sng basah
www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library I Javanese Manuscripts

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library 6
gandaira mahangi amis gandanya duk kapala matumpang rambutnya mure
mure.

Demikian, mayatnya terserak di pinggiran pohon beringin berjajar rapat,
berjajar, besar kecil terus menerus memandang pada orang (melotot?) yang
lain acuh. Bangkai ular berserak sedang membusuk baunya busuk. berbau
amis ketika kepala ditutupi rambut yang terjurai.

4. hangrs swaraning asu hangsyang lawan wyagra agung mawurahan srang
mangsa rbut mangsa wahisa mangan limpa daging lan ati tahulanya rukseng
minasaha dening sawaknya rinbut asrang rinbut dening kang asu hajag hana
wknya malayu.

Menimbulkan ngeri suara anjing menggonggong bersama suara harimau (yang)
besar, riuh rendah saling menyerang, berebut mangsa kerbau (kemudian)
(di)makan(lah) limpa, daging dan hati (kerbau). Tulangnya rusak dimangsa,
karena seluruh badannya diperebutkan. Diserang diperebutkan oleh anjing
hutan, ada babi lari.

5. hana wrka magng winilt ika ring banaspati kumnung kumnung
tangkilnya himpr bujangga mati nonti rodra wrksa magng winilt watk
banaspati kurameyan kadbuta karsrsning kang wwang mulata ring sira tahn
tyas giri girin.

Ada pohon besar dibelit oleh banaspati, rimbun. Rimbun tunasnya seperti ular,
mati, (demikian) tampaknya pohon besar lebat itu, dibelit oleh banaspati yang
banyak itu, mengerikan. Ngeri orang yang melihat padanya, mempesona yang
menakutkan.

6. hing soring wrksa hb pakkan ika rahnya rodra humili angrok mwang
nanah wut tinub ri nunggi ing nartunya mangsh humili mansb inggat
garagasan husus manglemprt mulur painya mangrukseng mawor ludira dukut
ri kesa mabl.

Dibawah naungan pohon, (bangkai yang) dalam proses pembusukan darahnya
mengalir hebat bercampur dengan nanah bercampur hebat memerah,
menyebar kamana-mana, mengalir, menghisab belatung tak berdaging. Usus
terpuruk, menjadi panjang kain penutup badannya. (tulang) kurus bercampur
darah (dan) rumput dirambut yang rontok.

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library I Javanese Manuscripts

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library 7
7. laris lampahi sang narendra tanaya lila ng tyasnya sinud datng ring
madyaning alas patiwaran setra sawa tap maglar datan jrih lumihat sahana
waraning kli klik ing ati sudira tumon sawa tap matumpang lila tyasnya
magh

Perjalanan tiada henti, Sang Anak Raja (Sena) cerah hatinya, hormat. Sampai
ditengah hutan Patiwaran, bentangan bangkai berjajarjajar. (Sena) tidak gentar
melihat semua penampilan yang menghanyutkan hati, dengan berani melihat
bangkai yang berjajar bertumpang tindih, senang hatinya, mantap.

8. prapteng madyaning kang setra pakkan ratri kawana Ptng munya gya
kutupuk kuwongnya sahuran ngn dares bbluk walangkrik muni ratri
walang kamanak kinjng tangisnya humung kunang kunang humur mabaung
apupul lwir bahni muntab murub. 8a. magu lwir rubuheng kapwa pangnya
mingguh rwan ruru ring buntala lumrang teja nikang ptng dadi hudan
glapnya liwran humung.

8. Sampai ditengah kuburan, bangkai basah itu, malam hari terang (dan) gelap.
Segera berbunyi burung hantu, kuwong bersahut-sahutan (hantu) dngn,
dares berteriak. Jangkrik berbunyi malam belalang kamanak. Kinjeng tangis
berdengung. Kunang - kunang berterbangan gerombol seperti api yang
menyala.
8a. bergerak-gerak, seperti robohnya dahan, dahan bergerak-gerak, daun-daun
rontok ke tanah. Merata sinar kegelapan menjadi hujan, kilatnya berseliweran,
berdentam.

9. yeka sak umawuh hudan makchan rah maksya lawan usus kawada
mangigl mananggungi sawa hulunya na ring ayun mwang ta rasksa sahasa
ngrubungi sang atang saha baama hajll ndhpaplang mangidri lawan
sabdanya ngakn glap.

Demikian cerai berai turun hujan lebat sekali. Hantu Darah, hantu daging dan
hantu usus menghalangi, bergeliat geliut membawa mayat, kepalanya di depan.
Dan juga rasaksa menyerang dengan ganas mengelilingi dia yang datang
(dengan) membawa parang. Penuh sesak, membentangkan kedua tangannya,
mengelilingi suaranya seperti petir.

10. haneki manibeng sakeng griwa magng hana sumungsang mangsh mata
bang mawlu tutuk mangah mangah rambutnya wrah humure mwang tang
kumrab ikang kamangmang i luhuring kaywan mabra sinang mangkrik tang
swaraning banaspati lawan danawa banalungan.
www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library I Javanese Manuscripts

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library 8

Ada yang jatuh dari tengkuk, besar. Ada yang dengan posisi terbalik
(sungsang) menyerbu matanya merah, membelalak, mulutnya terlihat merah,
rambutnya berkibar, berjurai dan tergerai. Hantu Kamangmang (hantu kepala)
di atas pohon menyala, bersinar-sinar. Berbunyi nyaring suara Hantu Banaspati
dan Rasaksa Bandalungan.

11. kurana kalawan wewe haja haja sirah lawan wwon tngisnya
muringis eekan kalawan ongongsot asrang humung bbngkah
humangsh ggmbung adulur lawan balung atanak kkblk mrggh dulur
hepek epek hngklek heklek lan usus.

Hantu Kuranda bersama Wewe, Hantu Hanja-hanja sirah dan Hantu Won,
Hantu Tngis meringis. Hantu Tetekan bersama Hantu Tongtongsot
menyerang membuat suara keras, Hantu Bebengkah menyebar, Hantu
Gegembung beriringan dengan Hantu Balung menari-nari. Hantu kkblk tidak
bergerak diikuti dengan hantu epekepek, hantu hengklek-hengklek dan hantu
usus.

12. jejengklek kalawan gandarwo mangure bowong ana ring ayun janggitan
humangsh dulur hilu hilu rare bajang angawe popoting komara rrngkiknya
tumut kamananya hajlih bugarnya jejegang laweyan hanantang kalwungnya
hajiglong.

Hantu jejengklek bersama genderwo mengurai (rambutnya), hantu- hantu (dan)
harimau ada di depan, hantu janggitan tidak bergerak diikuti dengan ilu-ilu (dan)
Anak bajang yang melambai-lambai, hantu popoting komara (tali pusar ?) hantu
rerengkik turut kamandanya berteriak, berhamburan, hantu batang tubuh tanpa
kepala menantang, rongga tubunya berceruk.

13. hecok huci hucinya hadulur ngn kalawan kukuk bawil mijil humangsh
cicinya wurahan bajangkrek kabarung muntab ring wijilira hasurak gumuruh
hangguru humung angrbut datan sep mangagm lading baama sum ahanya
saha wung.

Hencok, Huci-huci beriringan dengan Dngn dan Kukuk bawil. Keluar
menyerang, burung kecil beramai-ramai. Bajangkrek berbunyi bersama-sama,
naik kemarahan yang berkobar munculnya bersorak gumuruh menderu
menyerang dari segala sisi secara bersama-sama dengan tanpa aturan
menggunakan pisau, parang berkilat-kilat dan kapak lebar.

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library I Javanese Manuscripts

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library 9
14. dan sakama mawwata ring paeekor karajang lawan limas amakteng
raraginya lawan talnan sujeni hagm uwus sampun kapyangirup hasurak
gumuruh hanarumbul hanuwul datan kewran sira sang bayusuta tumon rasksa
kweh humangsh.

Dengan penuh nafsu muncul paeekor, keranjang dan selendang, tersedia
pula keranjang anyaman dan talenan, lidi semat yang sudah dipakai. sudah
menyerang, bersorak gemuruh menyerang ramai-ramai, menusuk. Tidak takut
dia Sang anak Bayu (Sena) melihat raksasa dalam jumlah banyak yang
mengerumuni.

15. kan sang sena wangwang lumumpat amupuh ring kaywan tyasnya wuntu
sirna sing kapupuh rmk kagrpk rmpu hulunya pasah syuh brasa sura
yaksa sirna kaburu dening sang sena mupuh hana len mangusir malaywa
sasaran lumumpat aktran.

Sang Sena segera melompat memukul pohon. Hatinya mampat. Hilang yang
dipukul, hancur lebur, berkeping-keping akarnya terpisah. Rusak hancur para
Sura, Yaksa musnah oleh Sang Sena yang memukul. Ada yang lain, pergi
berlari berpencar melompat terhuyunghuyung.

Pupuh IV

1. mangka tan humangsh ta si karababung lawan ganal alit sireng manohara
si drembaka lawan si moha nu mangsh kalawan manusa ana tuhagana.


Demikianlah tidak mengeroyok Si Karababung bersama dengan Ganal alit
(dan) dia Manohara. Si Drembaka bersama dengan Si Moha yang menyerang
bersama dengan manusia ada terus menerus.

2. cabra cabri sadaka sadiki bahuka bahuki kalika kaliku batapa etapi
caaka caaki puut gunung sireki sagara balik

Cabera, Caberi, Sadaka, Sadiki, Bahuka, Bahuki, Kalika, Kaliku, Betapa,
Betapi, Cadaka, Cadaki, pertapa gunung mereka semua seperti (serangan)
samudra yang
berbalik.

3. wana wani si jajaka panas si lagna si lani samya dulur si latna si
latni si janada panmpal panmpil madugang maduging.
www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library I Javanese Manuscripts

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library 10

Wadnda, Wadndi, Si Jajaka panas, Si Lagna, (dan) Si Lagni beriringan. Si
Latna, Si Latni Si, Janada, Panmpal, Panmpil, Madugang, Maduging.

4. si li si bai masngit humangsh si lek si orek mangsh saha kadga si
guraah si logeyah si goowor si kolenang si gaong si balung kuning.

Si Ldi, Si Badi dengan geram menyerang. Si Dlek, Si Tork, menyerbu
dengan pedang. Si Guradah, Si Logeyah, Si Godowor, Si Kolentang, Si
Ganyong, Si Balung Kuning,

5. si tambang alayar si kanakawati galanggang galunggung sireng rangu
puguh lawan buta mancak kkr w regek regek kalawan si caloarang.

Si Tambang alayar, Si Kanakawati, Galanggang-galunggung mereka di pohon
kapuk yang kokoh, dan Raksasa Mancak, Ktkr, orang kerdil dan Hantu
Regek-regek bersama dengan Si Calonarang.

6. king mungil kalawan si rangga bajang majangan acarang si ktepng
reges si kotana kaana kulunung waluh sampun ppk hanungsang
sanggya gumuruh.

Kenting mungil dan Si Rangga bajang,menjangan carang, Si Ketepeng reges,
Si Kotana, Si Kandana, Kuluntung wuluh, sudah lengkap semua dalam posisi
terbalik, banyak sekali (jumlahnya), bergemuruh.

7. sigra kapyarbut ing sang bayusuta hadugang gurumung manahut angmah
rugrag wajanira siyungira tikl hana punggl puhr pukpak wajanya rampal.

Dengan segera mengeroyok pada Sang anak Bayu (Sena) menendang,
menyerang dari berbagai sisi, menggigit, meremukan, lepas giginya, taringnya
patah. Giginya ada yang patah jadi dua, ujungnya patah, tanggal, rusak.

8. datan kewran tyasira sang bayusuta sigra mangsh mals mankk hanpak
kesanya inung sira nguntitakn tiba kasuliring rmk tandyang pjah.

Tidak gentar hatinya Sang anak Bayu (Sena) segera melawan membalas
mencekik, menampar, rambutnya dipegang erat, dia lempar kebelakang, jatuh,
berjalan terhuyung-huyung (kemudian) hancur hingga mati.

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library I Javanese Manuscripts

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library 11
9. aanya inuat ranangkab binabak tbu tikl yata pgat tanganira griwanya
pingat hilat mtu meled uwangnya sinmpal wtngnya dinugang.

Dadanya dirobek, kulitnya dikelupas, dipotong, patah, putuslah tangannya,
tengkuknya dipatahkan lidahnya keluar, terjulur rahangnya dipatahkan perutnya
ditendang.

10. ususnya wutah ya tiba katubaing kulitnya sisat rujit iganya pps tiba
kasidkung hawaknya mkungkung malaywa sasaran kacanak pinupuh.

Ususnya keluar jatuh terjurai. Kulitnya lecet tersayat, tulang iganya hancur,
jatuh berlutut, badannya menekuk, berlari berhamburan, tertangkap, dipukul.

11. de sang bayusuta lara pinanasan. hawrg tang yaksa nulya rahina wdi
wiro ta jalu jagati.

oleh Sang anak Bayu (Sena) disakiti mati-matian, kacauYaksa-yaksa itu,
kemudian pagi hari (yang menyebabkannya) takut. Kesedihan lelaki pemberi
jalan.

Pupuh V

1. kan kroda sang hyang maha berawi sira krura akrak tulya glap dening sirna
rakska sesa malayu mawrinwrin aktran tandang ngrik manguwuh jaa
gimbal lare lwir nira ngruga meru mangsh sang sena wangwang hyang nini
manikp kapyanahut angmah.

Marahlah Sang Hyang Maha Berawi (Durga), dengan dahsyat ia berteriak
dengan keras kemudian (muncul) petir. Karena hancurnya rasaksa, sisa(nya)
berlarian ketakutan (dengan) gemetar. Serangan tiba dalam jumlah besar,
berteriak anak (yang) rambutnya dipilin (dan) gimbal seolah-olah merobohkan
gunung.

2. muntab tejanikang bayuputra murub lwir surya mabra sn nahan hyang nini
kewran sira nu mag sena dadya kawuryan mwang ganya muks sasar ika
hilang cp muni munya atng rerp durga astuti matra rupa rumuwat sirna
baari nini.

Penuhlah sinar, anak Bayu (Sena) menyala seperti matahari menyebarkan
sinarnya.
www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library I Javanese Manuscripts

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library 12
Lihatlah Hyang Nini ketakutan, dia kemudian berdiri, Sena menjadikan(nya)
dilahirkan (kembali), dan nampak seakan-akan mati, tersesat, (Hyang Nini)
menghilang tanpa suara hingga dilanda rasa kantuk. (Sena) meruwat(nya)
dengan matra Durga Astuti, hilang(lah) Bathari Nini.

Pupuh VI

1. waluya tmahan uma lwir kamaratih manurun wadananira sor teja lwir tang
susdng kumar kamukaning hima nipis raras rum maya rmu rmu liringe
lyp hajahit lindri ya p amanis.

Pulih kembali menjadi Uma, seperti Kamaratih yang menjelma. Wajahnya
mengalahkan cahaya matahari seperti musim bunga bercahaya. Gairahnya
(seperti) kabut tipis, mempesona (dan) berdaya tarik, samar-samar kehilangan
kilaunya. Pandangan matanya mempesona, (matanya) yang berbentuk kecil
indah, mempesona, cantik.

2. romanya hatap awilis lwir rema mangmu gangga nangsikang rungih
halungid lainya manggis karngat waja nira smu oda lwir mutyara tanpa
sama wuwus sira halit asri sasat kokila mamaca.

Rambut pendeknya rapi, berwarna hijau seperti rambut (yang) mengandung air.
Hidungnya kecil mancung runcing, bibirnya (seperti) manggis terbelah. Giginya
serupa murni seperti mutiara (yang) tidak ada samanya. Suaranya kecil, indah
seperti (suara) burung bernyanyi.

3. tnggknya hanglung ing gaung lumung hararas yen tinon wijangira smu
ds kadi capa lms aps painya dyah araras gmuh lwir u dnta wingit
madya amit aramping sasat patrm ingis kengis.

Lehernya (seperti) pucuk pohon gadung, menjalar indah jika dilihat. Dadanya
nampak (seolah-olah) tali busur, seperti busur lemah lembut (dan) gemulai.
Sangatlah cantik gadis itu, payudaranya seperti kelapa gading yang
menggairahkan.
Pinggangnya kecil ramping seperti patrm yang dihunus.

4. hangganya magng awilt himpr kentaki mamar ring wntis ika malurus
himpr suteja kumear nipuna ing lakunira asi wagd sireng ulah hangganya
pita majambet lakunya hasama wit

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library I Javanese Manuscripts

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library 13
Anggota badannya besar, merangkul seperti pohon pandan yang menyebar.
Betisnya jenjang serupa sinar cahayanya sempurna. Cara berjalannya (seperti)
gajah. Anggun dia menggerakkan anggota badannya, (kulitnya) yang kuning
gemulai lakunya seperti angsa yang memikat.

Pupuh VII

1. tangeh yen carita ring wananira hyang ratih hika tuhu dibya ring Ayu
hascaryan sira sang bayusuta tumon ring kahananira sang hyang apsari tan
pangling sira sang bayusuta lgg mulat ing sira tuhu tan salah trus sidhi
tingalira bayusuta hning hagnyananira tuhu krtawara.

Takkan ada habisnya jika diceritakan tentang (semua) keindahan Hyang Ratih
itu, benar-benar mempesona pada kecantikan (yang) menabjubkan. Sang
Bayusuta melihat pada tempat dari Sang Hyang Apsari, tidak berkata-kata,
Sang Bayusuta duduk ndgeg melihat padanya benar-benar tidak salah.
Tembus pandang penglihatan Bayusuta, jernih pikirannya, benar-benar
mendapatkan anugrah.

2. na nglingnya sang hyang apsari sira sigra mawuwus maweh hanugraha sakti
maws gadgada sinungakn ring sira aji luyut ika sakti pangalah mwang
wasanira banda bindinira tyas sinidikara ira tmah juga lawan ngaranningreki
sira sinungan sarasa palih harannya wekasan.

Demikinalah kata Sang Hyang Apsari, dia berkata : memberi anugrah sakti,
(karena) kagum ia (Sena) tergagap. Diberikan padanya (Sena) aji layut; sakti
itu. Unggul dan punya kekuatan ikat kepala(?)nya, bindi (?), hatinya dimatrai.
Menjelma lagi, dan namanya dia itu diberinya. Mendapat nama akhirnya.

3. bima ngaranireki tan dwa rumsp ring tyasira ta sang bayusuta lawan
gadanireki wahu ingaran lohita wadana matyani mungsuh sang watk kurunata
sirna kawnang denira maga tan panut krama hunggyanya ngpranga ring
tgal budi rarya saruni nireki yayya tan lupa.

Bima namamu ini, pasti. Sangat mengesankan pada hati. Dan gadanya ini
diberi nama lohita wadana, (dapat) membunuh musuh. Raja Kuru pun hancur,
terkuasai olehnya. Mengecewakan pada (orang) yang tidak mengikuti aturan.
Tempat berperangnya di lapangan pikiran orang-orang muda (?), pasti tak lupa.

4. nahan ling nira sang hyang mamawarah ring tlasira maweha tunas atandya
murca sakarng wangwang sira mareng suralaya markeng hyang iswara sang
www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library I Javanese Manuscripts

www.alangalangkumitir.wordpress.com
AAK culture library 14
bima ksoka ring taya nikang sawarah warah hika surawadu laris lampah hireki
mantuka muwah ring patapanira sang muniwara.

Demikian kata Dewa mengajarkan. Setelah ia (Dewa) memberi pemberian,
segera ia pergi cepat segera ke Suralaya menghadap Hyang Iswara. Sang
Bima sedih atas tiadanya petunjuk (lagi) dari Dewi itu. Terus saja jalannya
(Bima), kembali pulang ke pertapaan sang resi.

5. haraning patapanya ggr cararah hiring imawanira tarukan sang bima tka
piikan mangungang bajaran skar skl paa ruruh sang kunti tyasira titibra
manangis hasambatnira tumuta sang lina hingan hagm awu tsa riy ati tan
wnang umulat hing putra wkasan.

Nama dari pertapanya ggr caracah, di lereng (gunung) Himalaya, pertapaan
baru. Sang Bima datang melangkah dengan hati, menengok ke deretan bunga
yang sedih berguguran. Sang Kunti amat sedih, menangis, keluhannya ingin
ikut pada dia yang telah mati (Pandu). Sampai pikirannya ingin ikut pada yang
melekat di hati. Tak kuasalah akhirnya ia menatap pada anaknya.


Kolofon
itih kakawin sena amakta telas sinurat jngira sang hyang giri dmalung ibang
ayabya o ri swaraswati ya nama swahah o.

Demikianlah Kakawin Sena selesai. Telah ditulis, di kaki Sang Hyang gunung
damalung, di sebelah barat laut. O ri Saraswati ya nama swahah om.

Anda mungkin juga menyukai