Anda di halaman 1dari 16

FUNGSI-FUNGSI KHUSUS :

(Gamma, Beta dan Kesalahan)


I. Fungsi Gamma (n)

fungsi Gamma (n) didefinisikan sebagai: (n) = x n 1e x dx .. ( 1 )


0

Bila diambil n = n + 1 maka didapat (n + 1) = x n e x dx


0

= x n de x
0

= x n e x | e x d ( x n )
0
0

= x n e x | + n e x x n1dx
0

0
=
= n ( n )
(n + 1) = n(n) atau (n) =

jadi :

+ n ( n )

( n +1)
n

sekarang akan dicari (1) sebagai berikut :

(1) = x11e x dx = e x dx
0

= e x | = ( 1 1) = 1
0

(1) = 1

dengan menggunakan rumus : (n+1) = n (n), dapat dicari


= 1!
(2) = (1) = 1
= 2!
(3) = (2+1) = 2 (2) = 2.1
= 3!
(4) = (3+1) = 3 (3) = 3.2.1
(5) = (4+1) = 4 (4) = 4.3.2.1 = 4!
(n+1) = n (n) = n(n-1) (n-2) .. 3.2.1 = n! (n+1) = n!

Bentuk lain dari fungsi gamma :

Telah diketahui bahwa : (n) = x n 1e x dx


0

Misal : x = y 2 , maka dx = 2 y dy
untuk x = 0 y = 0
x= y=

dengan demikian diperoleh : (n) = ( y 2 ) n 1 e y . 2 y dy


2

Jadi diperoleh bentuk lain : (n) = 2 y 2 n 1 e y dy


2

Bila n =

1
2

maka didapat ( 12 ) = 2 y

2. 12 1 y 2

dy

= 2 e y dy
2

Telah kita ketahui bahwa :

y2

dy =

(Integral Euler Poison)

1
Maka : =
2
Dari rumus (n + 1) = n (n) , maka dapat dicari :
3
1
= 1 +
2
2

1 1

2 2
1
=

2
3 3 3
5
= + 1 =
2 2 2
2
3 1
1 3
=
= 2
2 2
2
5
7
5
5


= + 1 =
2 2 2
2
1 3 5
5 3 1
=
= 3

2
2 2 2
=

Dari :

(n + 1)
n
( 12 + 1)
( 12 ) =
12
( n) =

( 12 )
= 2
12

( 32 + 1)
32

( 32 ) =

( 12 )
32

22

1 3
( 52 + 1)
( 52 ) =
52
=

( 32 )
52

23

1 3 5
( 72 + 1)
( 72 ) =
72
=

( 52 )
72

24

1 3 5 7

Definisi fungsi dari fungsi gamma : (n) = (n + 1)


Contoh soal :
Nyatakan soal-soal berikut ke dalam fungsi gamma.
1.
2.
3.

e x dx
4

xe x dx
3

4 x 4e x dx
4

Penyelesaian:
1. Untuk mencari

e x dx maka dimisalkan: x 4 = y x = y 4
4

4 x 3 dx = dy dx = 14 y
Untuk x = 0 y = 0
x= y=

34

dy

e x dx =
4

1
4

.y

34

dy

1
4

y
y 4 e dy
1

= ( 14 )
1
4

2. Untuk mencari

xe x dx maka dimisalkan: x 3 = y x = y 3
3

3 x 2 dx = dy dx = 13 y

23

dy

Untuk x = 0 y = 0
x= y=
Dengan demikian:

x
xe dx =
3

1
3

y e
1
3

y 3 dy

1
3

y
y 3 3 e dy
1

1
3

2
1
3

e y dy

= 13 ( 23 )
3. Untuk mencari

4 x 4e x dx maka dimisalkan: x 4 = y x = y 4
4

4 x 3 dx = dy dx = 14 y
Untuk x = 0 y = 0
x= y=
Dengan demikian didapat:

4 x
y
4 x e dx = 4 ye 14 y 4 dy
3

= y 4 e y dy
1

= y 4 e y dy
0

= ( 54 )

34

dy

4.

Carilah : 53 x dx
2

Jawab:
dengan menggunakan sifat logaritma: e ln a = a , maka akan didapat

( )

3 x 2

ln 5
3 x
5 dx = e
2

jadi 5

3 x 2

dx

dx = e (3 ln 5) x dx
2

ambil : (3ln5)x = y x =
2

y
3 ln 5

, sehingga x =

y2
3 ln 5

dan dx =

1
1
y 2
2

3 ln 5

dy

Untuk x = 0 y = 0
x= y=
sehingga diperoleh:

3 x 2

dx = e

1
1
y 2
2

3 ln 5

dy

1
2 3 ln 5

1
2 3 ln 5

2 3 ln 5

1
1
2

e y dy

( 12 )

(1) n n !
, (n = bilangan bulat positip , m > 1)
Buktikan : x (ln x ) dx =
(m + 1)n+1
0
Bukti:
ambil : x = e t , sehingga dx = e t dt dan ln x = t
1

5.

untuk x = 0 t =
x=1t=0
Dengan demikian diperoleh:
1

x (ln x ) dx = e
m

mt

(t ) n (e t )dt

= (t ) n e ( m+1)t dt
0

= (1)

(t ) e
n

( m +1) t

dt

misal u = (m + 1)t , sehingga t =

u
m +1

, dan dt =

du
m +1

, dengan demikian didapat:

x (ln x ) dx = (1)
n

1
m+1

( ) e
u n
m+1

du

= (1) n

1
( m+1)n +1

( n +1)1 u

e du

(1) (n + 1)
(m + 1)n+1

(1) n n !
(terbukti )
(m + 1)n+1

Kerjakan soal berikut :


a).
b).

x 2e 2 x dx
2

c).

d).

dt

h). Buktikan :

m ax n

dx =

II.

e).

3 x 2

m +1
n

f).

dx

xe x dx

( mn+1 )

Fungsi Beta : (m, n )


Fungsi beta didefinisikan sebagai :
1

dx

( x ln x)

(na )

ln ( 1x ) dx

(m, n ) = x m1 (1 x ) dx
n 1

contoh:
1

(1,1) = x11 (1 x )11 dx


0

(2,1) = x 21 (1 x )11 dx
0

= dx

= xdx =

=1

Sifat : (m, n ) = (n, m )


Bukti :
misal : x = 1 y maka dx = - dy

1
2

x2 1
|
2 0

untuk x = 0 y = 1
x=1y=0
1

jadi

(m, n ) = x m 1 (1 x )n 1 dx
0

= (1 y )

m1

y n1dy

y (1 y )
n 1

m 1

dy

= (n, m )
sehingga berlaku (m, n ) = (n, m )

Bentuk-bentuk lain dari fungsi Beta


1

Telah diketahui bahwa : (m, n ) = x m 1 (1 x )

n 1

dx

jika diambil x = sin2y dx = 2 sin y cos y dy


= sin 2y dy
untuk x = 0 y = 0
x = 1 y = /2

sehingga : (m, n ) = 2 sin 2(m1) y 1 sin 2 y

n 1

sin y cos y dy

= 2 cos 2 n 1 y sin 2 m1 y dy
0

jadi (m, n ) = 2 sin 2 m1 y cos 2 n1 y dy ..... bentuk I


0

sekarang ambil x = ay maka dx = 1a dy , sehingga


untuk x = 0 y = 0
x=1y=a
dengan demikian didapat :

y
a
0

(m, n ) =

m 1

n 1

y 1

1 . dy
a a

1 y m1 (a y )
= m1
a0a
a n 1

n 1

Jadi (m, n ) =

1
a

m + n 1

y (a y )

n 1

m 1

dy

1
a

dy

m + n 1

y (a y )

n 1

m 1

dy

.......... bentuk II

y
dy
dx =
1+ y
(1 + y )2
untuk x = 0 y = 0
x=1y=

kemudian ambil : x =

sehinggga (m, n ) =
1 + y
0

m 1

1
1 + y

n 1

dy
(1 + y )2

y m1
1
dy
m 1
n 1
(1 + y ) (1 + y )2
0 (1 + y )

jadi :

y m1
dy
m+ n
)
(
y
1
+
0

(m, n ) =

bentuk .. III

Hubungan antara fungsi Gamma dan fungsi Beta


Dari rumus II fungsi Gamma telah diketahui bahwa :

(n ) = 2 y 2 n 1e y dy , demikian juga berlaku pula bahwa


2

(m ) = 2 x 2 m1e x dx
2

sehingga didapat : (m ) (n ) = 4 x 2 m1 y 2 n1e (x

+ y2

)dxdy

0 0

dengan menggunakan koordinat kutub : x = r cos dan y = r sin maka didapat


x 2 + y 2 = r 2 dan dy dx = r dr d
dengan demikian diperoleh :

(m)(n) = 2 cos 2 m1 sin 2 n 1 d 2 r 2(m+ n )1e r dr


2

= (m, n)(m + n)
(m ) (n )
(m + n )

sehingga : (m, n ) =

Contoh soal :
Nyatakan soal-soal berikut kedalam (n ) atau (m, n )
1

1.

dx

= ...... ??
1 xn
Penyelesaian:
1
1
dx
n
=
0 1 x n 0 1 x
0

12

dx

misal : x n = y x = y n sehingga dx = 1n y n dy
untuk x = 0 y = 0
x=1y=1
1
1
1
1
dx
1

= (1 y ) 2 . 1n y n dy
jadi
n
0 1 x
0

( )

1
n

1
(1 y ) y
1
2

1
1
n

dy

= 1n ( 12 , 1n )

2.

/2

1
n

1
n

( 12 ) ( 1n )
( 12 + 1n )

/2

(tan ) d =
1
2

/2

( 1n )
( 12 + 1n )
1

sin 2

d
cos

(sin ) 2 (cos )
1

12

Bentuk yang akan dituju : (m, n) = 2 (cos ) 2 m1 (sin ) 2 n 1 d


2

Jika diambil : 2m - 1 = 2n-1=

1
2

1
1
maka didapat m =
2
4

maka didapat n =

3
4

(tan ) 2 d =
1

(cos )

2. 14 1

(sin )

2. 34 1

= 12 ( 14 , 34 )
=

( 14 ) ( 34 )
(1)

1
2

= 12 ( 14 )( 34 )
3.

( x 2)

(6 x) 2 dx

Misal : x 2 = t dx = dt
x=2 t=0

Untuk

x=6 t=4

( x 2) 2 (6 x) 2 dx =

t 2 (6 2 t ) 2 dt

= t 2 (4 t ) 2 dt
3

Bentuk yang sesuai (m, n) = m+1n1 o x m1 (a x) n1 dx


a
a

Jadi : m 1 = 2 m = 3
n 1 = 3/2 n = 5/2
am+n-1 = 43+5/2-1 = 49/2 = 29

a =4
maka :

( x 2) 2 (6 x) 2 dx = t 31 (4 t ) 2 dt
3

= 29 (3,5/2)
= 29

4. Buktikan :

xn

1 x

dx =

(3) ( 52 )
(3 + 52 )

1 3 5 7...........(n 1)
2 4 6 8................n 2

untuk n = genap
Bukti :
1

xn

1 x

dx =

x
o

(1 x 2 ) 2 dx
1

misal : t = x 2 x = t 2 sehingga dx = 12 t 2 dt
untuk x = 0 t = 0

x=1t=1
xn

1 x2

dx =

n
2

1
1
2 o

1
1
2 o

(1 t )

n 1
2

12

12 t 2 dt
1

(1 t ) 2 dt

n +1
1
2

(1 t ) 2 dt

= 12 ( n2+1 , 12 )
=

1
2

1
2

( n2+1 )( 12 )
( n2 + 1)

( n2+1 )
( n2 + 1)

untuk n = genap positif


maka dapat dicari ( n2+1 ) sebagai berikut :
1
untuk n = 0 =
2

3 1
n=2 =

2 2

5 3 3 1.3.
n = 4 = =
22
2 2 2
7 5 5 1.3.5.
n = 6 = =
23
2 2 2
9 7 7 1.3.5.7.
n = 8 = =
24
2 2 2
jadi :

n + 1 1.3.5.7......... (n 1)
n = n
=
2n / 2
2

n
dan +1 sebagai berikut :
2

untuk

n = 0 (1) = 1
n = 2 (2) = 1
n = 4 (3) = 2 ! =

2.4 2.4
=
2.2 2 2

n = 6 (4) = 3 ! =

2.4.6 2.4.6
= 3
2.2.2
2

n = 8 (5) = 4 ! =

2.4.6.8 2.4.6.8
=
2.2.2.2
24

n = n ( n2 +1) =

2.4.6.8......... n
n

22

(1.3.5.7.......(n 1)
n/2
2
=
1
1 x2
(2.4.6.8...................n)
2n / 2
x n dx

1.3.5.7.........(n 1)

2.4.6.8.................n 2

=
Kerjakan Soal berikut :

2k + 1
1) Buktikan :
(1.3.5.7...........(2k 1)
=
2 2k
2) Buktikan :

e n 2 dn = x

x3
x5
x7
x9
+

+
R
3.1! 5.2! 7.3! 9.4!

x 11
x 13
Dimana R <
+
11.5! 13.6!
3) Cari :

4) Buktikan :

u 2 (1 u 2 ) 1 / 2 du
1

xn

1 x

dx =

2.4.6.8.......(n 1)
1.3.5.7...............n

Contoh-contoh soal yang dikerjakan :

(1)

cos 4 d = 2 cos 4 d
2

= 2 sin
2

2 12 1

= ( 12 , 52 )
=

( 12 )( 52 )
(3)

13
22

2!

=
3
8

cos

2 52 1

untuk n = ganjil

(2) Hitung :

x 2 (4 x) 2 dx

Jawab :
Bentuk yang dituju : (m, n ) = a m 1+ n 1 x m1 (a x) n 1 dx
a

Jika : m 1 = 32 m = 52
n 1 = 52 n = 72
5

a = 4 a m+ n 1 = 4 2

+ 72 1

= 45 , dengan demikian didapat

x 2 (4 x) 2 dx = 45 415 x 2
3

(4 x ) 1 dx
7
2

= 4 ( , 72 )
5

= 45
= 45

5
2

( 52 )( 72 )
(6 )
13
22

135
23

5!

= 12

(4) Tentukan :

y 2 dy
1+ y 4

Jawab :
Bentuk yang dituju : (m, n) =

y m1
dy
(1 + y ) m+ n
3

misal : y 4 = t y = t 4 sehingga dy = 14 t 4 dt
untuk y = 0 t = 0
y=~t=~

y 2 dy
=
1+ y 4

1
4

t2

1
4

t 4 dt
1+ t

14

t dt

1+ t
0

Jadi : m 1 = - m =
m+n=1

n=1=

y 2 dy 1 t 4 dt
=
1 + y 4 4 o 1 + t
= 14 ( 34 , 14 )

( 34 )( 14 )
(1)
= 14 ( 34 )( 14 )
=

1
4

Pekerjaan Rumah :
(1)
(3)

sin 8 x dx

(2)

ydy
1+ y6

(4)

y 3 8 y 2 dy

e2x
dx , dengan a, b > 0
a e3x + b

III. Fungsi Kesalahan (Error Function)


Fungsi kesalahan didefinisikan : erf ( x) =
Sifat-sifat fungsi kesalahan :
1. erf ( x) = erf ( x)
Bukti :
x

erf ( x) =

n
e dn
2

misal : n = -N dn = -dN
untuk n = 0 N = 0
n = x N = -x
x
2
N 2
erf ( x) =
e ( dN )

N
e (dN )
2

= -erf (-x)
jadi erf ( x) = erf ( x)

e
0

n2

dn

2. erf () = 1
Bukti

erf ( x) =

n
e dn maka erf () =
2

didapat erf () =

n
e dn , karena
2

=1
3. erf (0) = 0
Bukti
0

erf (0) =

n2

dn

=0

4. erf ( x) = 1

e n dn
2

Bukti :

erf ( x) =

n2

dn

e n 2 dn +
o

n
e dn

dn

= 1+

= 1

5. erf (ix) =

2i

n2

n2

dn

e n dn
2

n 2

dn

Bukti :

erf (ix) =
=

ix

e n dn
2

ix

n2 n4 n6

+
+
+ .... dn
1 +
2!
3!
1!

2
(ix ) 3 (ix ) 5 (ix ) 7
ix
+

+ ....
3.1!
5.2!
7.3!

e
0

n 2

dn =

, sehingga

erf(ix) =

2
(ix)3 (ix)5 (ix) 7
ix
+

+ ....
3.1!
5.2!
7.3!

2
x3
x5
x7
ix + i
+i
+i
+ ....
3.1!
5.2! 7.3!

2i
x3
x5
x7
x +
+
+
+ ....
3.1! 5.2! 7.3!

2i

e
o

n 2

dn

Anda mungkin juga menyukai