Teknik Pemungutan Buah Kelapa Sawit Terlerai: Cabaran Dan

Pendekatan Baru
Muhammad Salih Haji Jaafar
Jabatan Kejuruteraan Biologi dan Pertanian
Fakulti Kejuruteraan
Universiti Putra Malaysia
43400 Serdang, Selangor DE

kebiasaannya dikutip dengan menggunakan

tangan dan dikumpulkan ke dalam baldi, beg
plastik atau guni. Selain dari itu terdapat juga
pilihan yang lain seperti menggunakan pencakar,
kepingan papan dan pengaut. Pekerja terpaksa
membongkokkan badan untuk mengutip buah di
atas tanah dan bergerak dari pokok ke pokok.
Masa memungut buah tersebut selalunya
mengambil hampir 30 % daripada masa menuai
(Mohd. Zohadie, 1992).
Kaedah ini
membazirkan masa, menyukarkan pekerja dan
menyebabkan pekerja sakit pinggang. Kehadiran
sampah dan bendasing menimbulkan masalah
kepada kerja-kerja pemprosesan minyak sawit di
kilang. Adalah dianggarkan hampir 20 %
sampah diangkut ke kilang. Sehingga kini
beberapa cara dan teknik telah dilakukan untuk
mengatasi masalah-masalah di atas.

Abstrak
Pelbagai teknik telah diujikaji untuk memungut
buah kelapa sawit terlerai. Kaedah-kaedah
tradisional mengutip buah-buah tersebut masih
lagi diamalkan secara meluas di ladang-ladang.
Cabaran-cabaran dalam kerja-kerja tersebut telah
dikenalpastikan dan pendekatan-pendekatan
baru
terhadap
masalah-masalah
dan
penyelesaian sedang dipertimbangkan.

1.0 Pengenalan
Kelapa sawit merupakan komiditi utama bagi
Malaysia pada masa kini.
Beberapa
penyelidikan telah ditumpukan di peringkat
penuaian di ladang supaya hasil pengeluaran
dapat ditingkatkan, kos pengendalian dapat
dikurangkan dan cara bekerja di ladang adalah
selesa, mudah, cepat dan selamat.
Pulangan terhadap penanaman kelapa sawit
amatlah lumayan. Dianggarkan bahawa satu tan
minyak mentah kelapa sawit bernilai lebih
daripada RM1,500. Untuk menghasilkan satu
tan minyak mentah ini, sebanyak lima tan tandan
kelapa sawit segar diperlukan. Setiap tandan
yang dipotong akan menyebabkan lebih kurang
5 % buah kelapa sawit jatuh terlerai di atas
tanah.
Jika buah ini tidak dikutip, pihak
pengusaha
ladang
kelapa
sawit
akan
menanggung kerugian pulangan yang besar di
samping menanggung kos penyelenggaraan
kawasan.
2.0 Masalah Pengutipan Buah
Sawit Terlerai

3.0 Teknik Pemungutan

Kajian-kajian awal terhadap kaedah yang sesuai
bagi memungut buah kelapa sawit telah banyak
dijalankan untuk kerja-kerja di ladang atau di
kilang. Antaranya adalah kaedah memungut
buah secara manual dengan bantuan terikan
getah (Muhammad Salih dan Abdul Razak,
1988) mesin kaut berjejari (Abadanjumi, 1988),
alat pungut bilah berputar (Mohamad Abdullah,
1990), alat kaut buah terlerai (Abdul Rahim,
1990), mesin sapu (Mohd Zohadie, 1992),
pemungut berpiring (Parameseven, 1993), dan
Harris, 1995, penyapu berus bermotor (Zalizan,
1993), mesin sedut secara tak langsung (Wan,
1993 dan Khalina, 1996) dan kaedah secara
langsung oleh Ahmad Zamri (1994) dan Ahmad
Hitam dan rakan-rakan (1995).

Kelapa

Pengutipan buah kelapa sawit terlerai

menimbulkan masalah besar kepada pengusaha
tanaman ini. Buah kelapa sawit terlerai pada
1

3.1

kg/min. Namun, buah yang dikumpul didapati

tercedera walaupun tiada sampah yang turut
terpungut.

Pemungut Terikan Getah

Muhammad Salih dan Abdul Razak (1988) telah

mencipta sebuah alat memungut buah kelapa
sawit terlerai dengan menggunakan kaedah
terikan getah.
Buah dikutip sebiji-sebiji.
Keseluruhan kutipan adalah 75 biji/minit (0.75
kg/min) dan tiada sampah dipungut. Namun,
kecederaan buah adalah tinggi.

3.2

3.4

Alat pungut berpiring telah diubahsuaikan oleh

Harris (1995) berdasarkan reka bentuk
Parameseven (1992).
Ia lebih memberi
perhatian kepada pengurangan kecederaan pada
buah kelapa sawit terlerai. Reka bentuk alat ini
terbahagi kepada dua sistem utama iaitu sistem
pemandu buah sawit dan sistem pengangkut
buah sawit.

Pemungut Berus Berputar

Osman (1988) telah mengilhamkan suatu reka

bentuk pemungut jenis penyapu yang
menggunakan berus untuk mengaut masuk buah
terlerai di permukaan tanah. Mohd. Zohadie
(1992) telah mengubahsuai reka bentuk di atas
dan mendapati alat jentera yang digerakkan oleh
enjin petrol 4 kW itu berupaya mengaut
kesemua buah terlerai yang terdapat pada
permukaan tanah.
Pemerhatian awal
menunjukkan bahawa alat jentera ini berupaya
mengaut 1.4 kg/min buah terlerai dan sebilangan
sampah-sarap (hampir 30 %) terdapat berada di
dalam takungan
buah.
3.3

Pemungut Berpiring Terubahsuai

Sistem pemandu buah akan memastikan buah

berada di dalam kedudukan yang selari dengan
pergerakan alat untuk memudahkan roda
mengepit buah sebelum ia diangkut oleh
pengangkut buah ke kotak kumpul. Pengangkut
buah ini berbentuk cakera yang dilapis dengan
plastik yang lembut bagi mengelakkan sebarang
kecederaan pada buah kelapa sawit. Kecekapan
alat ini secara puratanya ialah 80 % dan
mempunyai keupayaan memungut 0.66 kg/min.
Peratusan bendasing yang terkumpul adalah sifar
tetapi buah yang cedera ialah sebanyak 18 %.

Pemungut Berpiring
3.5

Konsep alat pemungut berpiring ini ialah antara

yang terawal yang telah dibangunkan bagi
mengatasi masalah pemungutan buah kelapa
sawit terlerai. Alat ini telah diperkenalkan oleh
Parameseven (1992) di mana komponenkomponen utama alat tersebut termasuklah
kerangka utama, piring pengutip getah,
penghalang buah, kotak pengumpul, pengatur
buah dan roda kastor.

Pemungut Sedutan Secara Langsung

Mesin sedut sampah telah diubahsuai dan

dimajukan oleh Ahmad Zamri (1994) untuk
menyedut buah kelapa sawit terlerai. Udara
secara langsung disedut oleh kipas melalui
muncung sedut mesin tersebut.
Kesan
mengangkut terwujud dan buah terlerai serta
sampah sarap disedut dan dipisahkan dengan
menggunakan alat tapis yang berfungsi sebagai
sistem pemisahan.

Alat ini dikendalikan secara menolaknya ke atas

taburan buah kelapa sawit terlerai.
Buah
tersebut akan tersepit di celah-celah piring yang
secara tidak langsung bertindak sebagai roda
hadapan. Biji yang tersepit itu akan mengikut
putaran piring dan akan dihalang oleh
penghalang buah yang berfungsi untuk menolak
buah masuk ke dalam bekas kumpul yang
tersedia.

Buah kelapa sawit yang diangkut telah

dikumpulkan pada bekas kumpul yang
digerakkan oleh enjin 3.75 kW, manakala
sampah sarap yang ringan akan melalui bilahbilah kipas dan disembur keluar oleh kipas.
Pemerhatian awal menunjukkan mesin tersebut
mampu menyedut buah terlerai pada keupayaan
1.13 kg/min. Mesin ini masih tidak berupaya
untuk memisahkan keseluruhan sampah sarap
yang terdapat pada takung buah. Peratusan
sampah yang hadir adalah kurang daripada 8 %.

Kecekapan alat ini adalah tinggi pada pelbagai

susunan kedudukan arah buah iaitu 60 %.
Purata keupayaan pemungutan adalah 1.67
2

Muhammad Salih dan Mohd Taufiq (1995) telah

mengubahsuai jentera di atas dengan mendapat
perubahan keputusan yang sedikit sahaja dari
segi pemisahan sampah-sarap.
3.6

Pemerhatian awal menunjukkan bahawa mesin

ini mempunyai kebersihan 100 % dalam
pengasingan buah terlerai dari bendasing dan
mempunyai keupayaan menyedut 0.3 kg/min
dengan menggunakan mesin sembur berkuasa
2.25 kW. Keseluruhan buah didapati tidak
cedera semasa penyedutan.

Pemungut Sedutan Secara Langsung

PORIM/UPM

Mesin ini adalah hasil kerjasama PORIM dan

UPM dalam usaha untuk mempertingkatkan lagi
pemungutan buah kelapa sawit terlerai yang
menggunakan kaedah penyedutan secara
langsung (Ahmad Hitam, Ahmad Zamri dan
Muhammad Salih, 1995).

3.8

Mesin sedut buah kelapa sawit ini telah direka

bentuk berdasarkan konsep sedutan secara tak
langsung oleh Khalina (1996).
Dengan
menggunakan prinsip sembur-sedut, halaju
udara digunakan sebagai media utama untuk
menghasilkan daya sedutan kepada buah terlerai.

Daya sedutan pada buah diperolehi dari enjin

petrol yang disambungkan kepada dua buah
bekas besar yang berfungsi sebagai tempat
pengumpul kelapa sawit dan sampah. Ujian
ladang menunjukkan keupayaan mesin ini
adalah di antara 1.0 hingga 1.2 kg/min dengan
kandungan sampah terkumpul kurang daripada
10 % berbanding dengan 0.7 - 1.4 kg/min dan
kandungan sampah melebihi 20 % jika cara
memungut biasa dilakukan.
3.7

Pemungut
Langsung

Sedutan

Secara

Pemungut Sedutan Secara Tak

Langsung (Sembur-Sedut)

Bahagian utama mesin ini terdiri daripada mesin

sembur berkuasa 2.25 kW, sebuah unit pisah
yang terletak di hujung salur sedut, bekas
kumpul buah terlerai, salur sedut dan salur
sembur. Dari pemerhatian awal, mesin ini
berupaya memungut buah kelapa sawit terlerai
sehingga 1.2 kg/min tanpa sebarang kecederaan
buah semasa pengendalian di ladang. Tiada
kandungan sampah terkumpul semasa ujian ini
dilakukan.

Tak

Mesin ini telah diperkenalkan oleh Wan (1993)

menggunakan kaedah vakum.
Dengan
menggunakan
konsep
semburan
yang
menghasilkan sedutan, mesin ini direka dengan
beberapa komponen utama, iaitu:
i.
Unit sembur,
ii.
Unit sedut, dan
iii.
Unit venturi.

4.0 Perbandingan Teknik Pemungutan Buah

Kelapa Sawit Terlerai
Daripada teknik-teknik yang dihasilkan untuk
memungut buah kelapa sawit terlerai, adalah
didapati bahawa keputusan-keputusannya belum
begitu memuaskan lagi. Beberapa perbandingan
di antara teknik- teknik tersebut dapat
ditunjukkan di dalam Jadual 1 berikut.

Mesin ini mewujudkan kuasa sedutan pada unit

venturi hasil daripada perubahan halaju pada
unit tersebut setelah mendapat bekalan udara
dari unit sembur.

Jadual 1: Perbandingan Teknik Pengumpulan Buah Kelapa Sawit Terlerai

Sumber

Teknik

Kuasa,
kW

Muhammad Salih
(1988)
Mohd. Zohadie
(1992)
Parameseven
(1992)

Terikan Getah
Pemungut Berus Berputar

Harris
(1995)
Wan
(1993)
Zalizan
(1993)
Ahmad Zamri
(1994)
Ahmad Hitam
(1995)
Khalina
(1996)

Sampah,
%

Cedera,
%

Tekan

Keupayaan
Pemungutan,
kg/min
0.75

20

1.4

< 30

1.67

> 10

0.66

18

0.3

0.87

3.7

1.13

<8

1-1.2

< 10

1.2

Pemungut Berpiring

Kaedah
Menola
k
Pemungut
Berpiring Kaedah
Terubahsuai
Menola
k
Pemungut Sedutan Secara 2.25
Tak Langsung
Mesin Pengaut Buah 3.75
Kelapa Sawit Terlerai
Pemungut Sedutan Secara 3.75
Langsung
Pemungut Sedutan Secara 3.75
Langsung
Pemungut Sedutan Secara 2.25
Tak Langsung

Adalah didapati bahawa teknik pemungut

berpiring yang dihasilkan oleh Parameseven
(1992)
telah
memberikan
keupayaan
pengumpulan yang paling tinggi iaitu 1.67
kg/min berbanding dengan teknik-teknik yang
lain. Peratusan sampah yang dikutip juga tiada
tetapi teknik ini mencederakan buah kelapa
sawit.
Tetapi, teknik-teknik pemungutan
sedutan secara tak langsung tidak mencederakan
buah kelapa sawit. Sekiranya buah tercedera,
mutu minyak akan menurun.

untuk memenuhi keperluan dalam sektor

perladangan dan pekebun-pekebun kecil kelapa
sawit. Penggunaan mesin dan alat pungut buah
kelapa sawit terlerai yang cekap dan berkesan
dapat memudahkan kerja-kerja pengutipan buah
terlerai yang selama ini dijalankan secara
manual.
Kaedah-kaedah memungut secara
berlainan perlu juga difikirkan terutama sekali
bagi mendapatkan mesin atau alat yang mudah,
selamat dan murah serta selesa.
Teknik-teknik yang telah diujikaji perlu
diperdalamkan lagi agar dapat memberikan
perlakuan mesin atau alat yang memuaskan dan
seterusnya dapat digunakan oleh mereka yang
terbabit.

5.0 Kesimpulan Dan Cadangan

Pemerhatian dari kajian-kajian di atas
menunjukkan bahawa mesin dan alat pungut
buah kelapa sawit di atas berupaya sedikit
sebanyak untuk memenuhi sebahagian daripada
prinsip asas bagi mengutip buah terlerai.
Beberapa aspek perlu diambil perhatian untuk
memastikan mesin atau alat pungut buah kelapa
sawit terlerai boleh dikomersialkan untuk
pasaran tempatan dan mendapat sambutan dari
pihak-pihak yang terbabit.
Penyelidikan
yang
berkesan
melalui
pembangunan mesin dan alat perlu dilaksanakan

Penghargaan
Penulis ingin mengucapkan ribuan terima kasih
kepada Encik Mohamed Ahmad, juruteknik di
Makmal Jentera Pertanian, UPM, pelajar-pelajar
tahun akhir dan pembantu-pembantu penyelidik
kerana telah sama-sama menjayakan beberapa
projek di atas. Tidak lupa juga jutaan terima
kasih kepada Cik Zinatul Ashiqin Bt Haji Mohd
4

Noor dan Encik Ahmad Affindi Zainuddin

kerana telah menaip dan menyiapkan penulisan
kertas kerja ini.
Segala perbelanjaan
penyelidikan telah dibiayai oleh Kementerian
Sains, Teknologi dan Alam Sekitar, Malaysia
sejak 1988 sehingga kini.

Mohd. Zohadie, W. Ishak dan Azmi, (1993).

Research on Mechanization of Plantation Crops
at UPM: With Special Reference to Oil Palm.
Prosiding Persidangan Kebangsaan Pertanian
Berjentera. 25-27 Mei, 1993. ms. 172-178.
MARDI.
Muhammad Salih Haji Jaafar dan Razak Jelani
(1988). Kajian Awal Perlakuan Alat Pemungut
Buah Kelapa Sawit Terlerai Secara Manual.
Seminar Penyelidikan Kejuruteraan Pertanian,
Fakulti Kejuruteraan, UPM, Serdang, November
1988.

Rujukan
Abadanjumi Eskandar (1988). Reka Bentuk
dan Pembinaan Jentera Pungut Buah Kelapa
Sawit Terlerai. Laporan Projek Pelajar Tahun
Akhir, Bac. Kejuruteraan Pertanian, Fakulti
Kejuruteraan, UPM, Serdang.

Muhammad Salih Haji Jaafar dan Mohd. Taufiq

Ahmad (1995). Perlakuan Mesin Sedut Buah
Kelapa Sawit Terlerai. Laporan Penyelidikan,
UPM, Serdang.

Abdul Rahim Hassan (1989). Alat Pemungut

Buah Kelapa Sawit Terlerai Pada Permukaan
Rata. Laporan Projek Pelajar Tahun Akhir,
Bac.
Kejuruteraan
Pertanian,
Fakulti
Kejuruteraan, UPM, Serdang.

Muhammad Salih Haji Jaafar dan Wan Wai

Thong (1993). Reka Bentuk dan Pembinaan
Prototaip Pemungut Buah Kelapa Sawit Terlerai
Bermotor.
Persidangan
Kebangsaan
Pendidikan dan Penyelidikan Kelapa Sawit
Terlerai : Pencapaian dan Cabaran, Jun 15 -16,
UPM, Serdang.

Ahmad Hitam, Ahmad Zamri dan Muhammad

Salih (1995). Loose Fruit Collector. PORIM
Information Series No. 19, May 1995, Bangi.
Ahmad Zamri Md. Yusof (1994). Penggunaan
Jentera Sedut Sampah Untuk Menyedut Buah
Kelapa Sawit Terlerai. Laporan Projek Pelajar
Tahun Akhir, Bac. Kejuruteraan Pertanian,
UPM, Serdang.

Osman Mohd. Top (1988). Reka Bentuk

Jentera Pungut Buah Kelapa Sawit Terlerai.
Laporan Projek Mini, Fakulti Kejuruteraan,
UPM, Serdang.
Parameseven Narayan (1992). Preliminary
Observations On The Performance Of An Oil
Palm Loose Fruit Collector. Laporan Projek
Pelajar Tahun Akhir, Bac. Kejuruteraan
Pertanian, UPM, Serdang.

Harris Sandamudin (1995). Perlakuan Alat

Pungut Buah Kelapa Sawit Terlerai. Laporan
Projek Pelajar Tahun Akhir, Bac. Kejuruteraan
Pertanian, UPM, Serdang.
Khalina Hj. Abdan (1996). Rekabentuk Mesin
Pungut Buah Kelapa Sawit Terlerai Kaedah
Sembur - Sedut. Laporan Projek Pelajar Tahun
Akhir, Bac. Kejuruteraan Pertanian, UPM,
Serdang.
Mohamad Abdullah (1990).
Perlakuan
Pemungut Buah Kelapa Sawit Terlerai.
Laporan Projek Pelajar Tahun Akhir, Bac.
Kejuruteraan Pertanian, UPM, Serdang.

Wan Wai Thong (1993).

Design And
Perfomance Of A Prototype Oil Palm Loose
Fruit Collector Using Indirect Suction Method.
Laporan Projek Pelajar Tahun Akhir, Bac.
Kejuruteraan Pertanian, UPM, Serdang.
Zalizan Mohd Tahir, (1993). Reka Bentuk dan
Perlakuan Mesin Pungut Buah Kelapa Sawit
Terlerai. Laporan Projek Pelajar Tahun Akhir,
Bac. Kejuruteraan Pertanian, UPM, Serdang.

Mohd. Zohadie Bardaie (1992). Harvesting

and Transportation of Oil Palm Fresh Fruit
Bunches. Proceedings of the National IRPA
Seminar (Agriculture Sector). Jilid 1 ms. 839840.
5