Metode Thornthwaite
Metode Thornthwaite
METODE THORNTHWAITE
Pendahuluan
Pengukuran evapotransipirasi (ETP) secara langsung di lapangan diukur
dengan menggunakan lysimeter . Data dari lysimeter ini merupakan nilai
sebenarnya evapotranspirasi lapangan. Karena L ysimeter dipasang dengan
peralatan dan instalasi khusus serta bersifat permanen maka penggunaannya
kurang praktis dan memerlukan biaya.
Tujuan praktikum
1. Mahasiswa dapat menghitung ETP dari data pengamatan panci klas A.
2. Mahasiswa dapat menghitung ETP metode Thortwaite baik menggunakan
nomogram maupun rumus empiris.
Media
Komputer dengan program aplikasi MS Excel
Penuntun Praktikum Agrohidrologi (oleh Ir. M. Mahbub, MP, PS Ilmu Tanah Unlam)
II -
2. Metode Thornthwaite
Pendugaan ETP metode Thorntwaite ini hanya menggunakan data suhu
rata-rata bulanan saja,
a. Nomogram
Gambar 2.1 adalah Nomogram (thornthwaite, 1948), hubungan suhu
udara
bulanan
rata-rata
(t
C)
sebagai
sumbu-Y
dan
besarnya
(Gambar 1).
Untuk
menggunakan ini harus dihitung dulu Indeks Bahang ( I = Heat index) yaitu
akumulasi indeks panas/bahang dalam setahun, diperoleh dengan rumus :
1,514
t
I
i 1 5
12
menggunakan rumus :
ETP(t 26,5 C) = - 0,0433 t 2 + 3,2244 t 41.545
Penuntun Praktikum Agrohidrologi (oleh Ir. M. Mahbub, MP, PS Ilmu Tanah Unlam)
II -
Nilai ETP yang diperoleh ini belum dikoreksi dengan faktor kedudukan
matahari atau faktor lintang (F).
Sehingga nilai :
ETP (terkoreksi) = ETP . F
b. Rumus empiris
Untuk menduga ETP metode Thornthwaite bisa menggunakan rumus.
Rumus ini berlaku untuk suhu udara rata -rata bulanan (t 26,5 C), yaitu
ETP = 1,6 (10 t/I)
dimana,
ETP = evaporasi potensial bulan (cm/bulan)
t =suhu rata-rata bulanan (C)
I = akumulasi indeks panas dalam setahun, diperoleh dengan rumus :
1,514
t
I
i 1 5
12
Nilai ETP yang diperoleh ini belum dikoreksi dengan faktor kedudukan
matahari atau faktor lintang (F).
Sehingga nilai :
Penuntun Praktikum Agrohidrologi (oleh Ir. M. Mahbub, MP, PS Ilmu Tanah Unlam)
II -
Tabel 2.1 Suhu rata-rata bulan ( misalnya data 10 tahun) stasiun -X (posisi 0
LS)
Bulan
Jan
Peb
Mar
Apr
Mei
Jun
Jul
Agu
Sep
Okt
Nop
Des
Suhu
25,0
25.5
26.0
26.5
26.8
27.0
28.0
27,5
26.0
25.5
26.0
25.5
(t C)
Prosedur perhitungan :
1. Hitung indeks heat index masing -masing bulan (i) dengan rumus
1,514
t
i
5
4. Hitung ETP tidak dikoreksi dengan rumus ETP = 1,6 (10 t/I) untuk suhu
rata-rata t
26,5 C.
Untuk suhu t
terkoreksi
= ETP x F
Penuntun Praktikum Agrohidrologi (oleh Ir. M. Mahbub, MP, PS Ilmu Tanah Unlam)
II -
ETP*
ETP**
ETP
ETP
terkoreksi
jan
25.00
11.4
10.81
12.00
1.04
10.81
11.22
peb
25.50
11.8
11.62
12.52
0.94
mar
26.00
12.1
12.47
13.02
1.04
apr
26.50
12.5
13.37
13.49
1.01
mei
26.80
12.7
13.92
13.77
1.04
jun
27.00
12.8
14.31
13.95
1.01
jul
28.00
13.6
16.34
14.79
1.04
agt
27.50
13.2
15.30
14.38
1.04
sep
26.00
12.1
12.47
13.02
1.01
okt
25.50
11.8
11.62
12.52
1.04
nop
26.00
12.1
12.47
13.02
1.01
des
25.50
11.8
11.62
12.52
1.04
Jumlah
148.0
Ket:
I = 148; a = 3,645
ETP* = ETP dibawah titik konvergensi (t 26,5 C)
ETP** = ETP dibawah titik konvergensi (t 26,5 C)
Nilai F diperoleh dari tabel 2 ( untuk posisi 0 LS).
11.62
12.47
13.49
13.77
13.95
14.79
14.38
12.47
11.62
12.47
11.62
10.91
12.96
13.63
14.32
14.09
15.38
14.96
12.59
12.08
12.46
12.46
30,00
25,00
20,00
15,00
10,00
5,00
s uhu (C)
ETP (c m)
0,00
jan peb m ar apr m ei jun
jul
bula n
Penuntun Praktikum Agrohidrologi (oleh Ir. M. Mahbub, MP, PS Ilmu Tanah Unlam)
II -
Tugas Praktikum
Kerjakan pertanyaan/soal di bawah ini dengan bantuan komputer
(program aplikasi MS Excel).
1. Hitung ETP bulan Pebruari bila diketahui data evaporasi harian (mm) pada
Tabel 2.3.
Tabel 2.3 Evaporasi (Eo) harian pada panci Klas A (konstanta panci =0.75)
tgl
Eo
tgl
Eo
tgl
Eo
tgl
Eo
tgl
Eo
2.5
3.6
13
4.3
19
3.3
25
3.5
3.2
6.0
14
5.2
20
6.6
26
3.2
5.3
2.4
15
6.5
21
2.4
27
5.3
4.3
10
1.5
16
2.4
22
2.5
28
4.3
5.1
11
2.9
17
1.0
23
2.9
29
7.1
5.2
12
3.0
18
3.6
24
3.0
30
5.2
Tabel 2.4 Suhu rata-rata bulan ( diperoleh dari data 20 tahun) stasiun -X (10
LS)
Bulan
Jan
Peb
Mar
Apr
Mei
Jun
Jul
Agu
Sep
Okt
Nop
Des
Suhu
25.3
25.0
25.8
26.5
26.8
27.0
27.5
28.0
26.5
25.5
26.4
25.5
(t C)
Penuntun Praktikum Agrohidrologi (oleh Ir. M. Mahbub, MP, PS Ilmu Tanah Unlam)
II -
Tabel 2.5. Faktor koreksi (F) untuk kedudukan matahari a tau faktor lintang
LU
1,04
1,04
1,04
1,03
1,03
1,02
1,02
1,02
1,01
1,01
10
1,00
11
1,00
12
0,99
13
0,99
14
0,98
15
0,97
16
0,97
17
0,97
18
0,96
19
0,96
20
0,95
21
0,95
22
0,95
23
0,94
2
0,9
4
0,9
4
0,9
4
0,9
4
0,9
3
0,9
3
0,9
3
0,9
3
0,9
2
0,9
2
0,9
1
0,9
1
0,9
1
0,9
1
0,9
1
0,9
1
0,9
1
0,9
1
0,9
1
0,9
0
0,9
0
0,9
0
0,9
0
0,9
0
3
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
4
1,0
1
1,0
1
1,0
1
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
6
5
1,0
4
1,0
4
1,0
5
1,0
5
1,0
6
1,0
6
1,0
6
1,0
7
1,0
7
1,0
8
1,0
8
1,0
8
1,0
9
1,1
0
1,1
0
1,1
1
1,1
1
1,1
2
1,1
2
1,1
3
1,1
3
1,1
3
1,1
4
1,1
4
Bulan
6
7
1,0
1,0
1
4
1,0
1,0
1
4
1,0
1,0
2
5
1,0
1,0
2
5
1,0
1,0
3
6
1,0
1,0
3
6
1,0
1,0
3
6
1,0
1,0
4
7
1,0
1,0
5
7
1,0
1,0
5
8
1,0
1,0
6
8
1,0
1,0
6
8
1,0
1,0
7
9
1,0
1,1
7
0
1,0
1,1
8
1
1,0
1,1
8
2
1,0
1,1
8
2
1,0
1,1
9
3
1,1
1,1
0
3
1,1
1,1
0
4
1,1
1,1
1
4
1,1
1,1
1
4
1,1
1,1
2
5
1,1
1,1
3
6
8
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
6
1,0
6
1,0
7
1,0
7
1,0
7
1,0
7
1,0
8
1,0
8
1,0
8
1,0
8
1,0
9
1,1
0
1,1
0
1,1
1
1,1
1
1,1
1
1,1
2
9
1,0
1
1,0
1
1,0
1
1,0
1
1,0
1
1,0
1
1,0
1
1,0
1
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
10
1,04
1,04
1,04
1,04
1,03
1,03
1,03
1,03
1,03
1,02
1,02
1,02
1,02
1,02
1,01
1,01
1,01
1,01
1,01
1,00
1,00
1,00
1,00
1,00
Penuntun Praktikum Agrohidrologi (oleh Ir. M. Mahbub, MP, PS Ilmu Tanah Unlam)
11
1,0
1
1,0
1
1,0
1
1,0
0
1,0
0
0,9
9
0,9
9
0,9
9
0,9
9
0,9
8
0,9
8
0,9
8
0,9
7
0,9
7
0,9
6
0,9
5
0,9
5
0,9
5
0,9
4
0,9
4
0,9
3
0,9
3
0,9
3
0,9
2
12
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
3
1,0
3
1,0
2
1,0
2
1,0
1
1,0
1
1,0
0
0,9
9
0,9
9
0,9
9
0,9
8
0,9
8
0,9
7
0,9
7
0,9
6
0,9
6
0,9
5
0,9
4
0,9
4
0,9
3
0,9
3
II -
24
0,94
25
0,93
26
0,92
27
0,92
28
0,91
29
0,91
30
0,90
31
0,90
32
0,89
33
0,88
34
0,88
35
0,87
36
0,87
37
0,86
38
0,85
39
0,85
40
0,84
41
0,83
42
0,82
43
0,81
44
0,81
45
0,80
46
0,79
47
0,77
48
0,76
49
50
0,75
0,74
0,8
9
0,8
9
0,8
8
0,8
8
0,8
8
0,8
7
0,8
7
0,8
7
0,8
6
0,8
6
0,8
5
0,8
5
0,8
5
0,8
4
0,8
4
0,8
4
0,8
3
0,8
3
0,8
3
0,8
2
0,8
2
0,8
1
0,8
1
0,8
0
0,8
0
0,7
9
0,7
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
1,0
6
1,0
6
1,0
6
1,0
7
1,0
7
1,0
7
1,0
8
1,0
8
1,0
8
1,0
9
1,0
9
1,0
9
1,1
0
1,1
0
1,1
0
1,1
1
1,1
1
1,1
1
1,1
2
1,1
2
1,1
3
1,1
3
1,1
3
1,1
4
1,1
4
1,1
4
1,1
1,1
5
1,1
5
1,1
5
1,1
6
1,1
6
1,1
7
1,1
8
1,1
8
1,1
9
1,1
9
1,2
0
1,2
1
1,2
1
1,2
2
1,2
3
1,2
3
1,2
4
1,2
5
1,2
6
1,2
6
1,2
7
1,2
8
1,2
9
1,3
0
1,3
1
1,3
2
1,3
1,1
3
1,1
4
1,1
5
1,1
5
1,1
6
1,1
6
1,1
7
1,1
8
1,1
9
1,2
0
1,2
0
1,2
1
1,2
2
1,2
3
1,2
4
1,2
4
1,2
5
1,2
6
1,2
7
1,2
8
1,2
9
1,2
9
1,3
1
1,3
2
1,3
3
1,3
4
1,3
1,1
6
1,1
7
1,1
7
1,1
8
1,1
8
1,1
9
1,2
0
1,2
0
1,2
1
1,2
2
1,2
2
1,2
3
1,2
4
1,2
5
1,2
5
1,2
6
1,2
7
1,2
7
1,2
8
1,2
9
1,3
0
1,3
1
1,3
2
1,3
3
1,3
4
1,3
5
1,3
1,1
2
1,1
2
1,1
2
1,1
3
1,1
3
1,1
3
1,1
4
1,1
4
1,1
5
1,1
5
1,1
6
1,1
6
1,1
6
1,1
7
1,1
7
1,1
8
1,1
8
1,1
9
1,1
9
1,2
0
1,2
0
1,2
1
1,2
2
1,2
2
1,2
3
1,2
4
1,2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
5
1,0
5
1,0
0,99
0,99
0,99
0,99
0,98
0,98
0,98
0,98
0,98
0,97
0,97
0,97
0,97
0,97
0,96
0,96
0,96
0,96
0,95
0,95
0,95
0,94
0,94
0,93
0,93
0,93
0,92
Penuntun Praktikum Agrohidrologi (oleh Ir. M. Mahbub, MP, PS Ilmu Tanah Unlam)
0,9
2
0,9
1
0,9
1
0,9
0
0,9
0
0,9
0
0,8
9
0,8
9
0,8
8
0,8
8
0,8
7
0,8
6
0,8
6
0,8
5
0,8
4
0,8
4
0,8
3
0,8
2
0,8
2
0,8
1
0,8
0
0,7
9
0,7
9
0,7
8
0,7
7
0,7
6
0,7
0,9
2
0,9
1
0,9
1
0,9
0
0,9
0
0,8
9
0,8
8
0,8
8
0,8
7
0,8
6
0,8
6
0,8
5
0,8
4
0,8
3
0,8
3
0,8
2
0,8
1
0,8
0
0,7
9
0,7
7
0,7
6
0,7
5
0,7
4
0,7
3
0,7
2
0,7
1
0,7
II -
LS
1,04
1,04
1,05
1,05
1,06
1,06
1,06
1,07
1,07
1,08
10
1,08
11
1,08
12
1,09
13
1,10
14
1,11
15
1,12
16
1,12
17
1,13
18
1,13
19
1,14
20
1,14
21
1,14
22
23
1,15
1,16
2
0,9
4
0,9
4
0,9
4
0,9
5
0,9
5
0,9
5
0,9
5
0,9
6
0,9
6
0,9
7
0,9
7
0,9
7
0,9
7
0,9
8
0,9
8
0,9
8
0,9
8
0,9
9
0,9
9
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
3
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
4
1,0
1
1,0
1
1,0
1
1,0
1
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
0,9
9
0,9
9
0,9
9
0,9
9
0,9
9
0,9
8
0,9
8
0,9
8
0,9
8
0,9
8
0,9
7
0,9
7
0,9
7
0,9
7
0,9
5
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
3
1,0
3
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
2
1,0
1
1,0
1
1,0
1
1,0
0
1,0
0
0,9
9
0,9
8
0,9
8
0,9
8
0,9
7
0,9
7
0,9
6
0,9
6
0,9
6
0,9
Bulan
6
7
1,0
1,0
1
4
1,0
1,0
1
4
1,0
1,0
1
4
1,0
1,0
0
3
1,0
1,0
0
3
0,9
1,0
9
2
0,9
1,0
9
2
0,9
1,0
8
2
0,9
1,0
8
1
0,9
1,0
7
1
0,9
1,0
6
0
0,9
1,0
6
0
0,9
0,9
6
9
0,9
0,9
5
9
0,9
0,9
5
8
0,9
0,9
4
7
0,9
0,9
4
7
0,9
0,9
3
7
0,9
0,9
3
6
0,9
0,9
2
6
0,9
0,9
1
5
0,9
0,9
1
5
0,9
0,9
0
5
0,9
0,9
8
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
2
1,0
2
1,0
1
1,0
1
1,0
1
1,0
1
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
0,9
9
0,9
9
0,9
9
0,9
9
0,9
9
1,0
1
1,0
1
1,0
1
1,0
1
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
10
1,04
1,04
1,04
1,05
1,05
1,05
1,05
1,05
1,06
1,06
1,06
1,06
1,06
1,07
1,07
1,07
1,07
1,07
1,08
1,08
1,08
1,08
1,09
1,09
Penuntun Praktikum Agrohidrologi (oleh Ir. M. Mahbub, MP, PS Ilmu Tanah Unlam)
11
1,0
1
1,0
1
1,0
2
1,0
2
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
4
1,0
4
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
6
1,0
6
1,0
7
1,0
7
1,0
7
1,0
8
1,0
8
1,0
9
1,0
9
1,0
9
1,1
0
1,1
12
1,0
4
1,0
4
1,0
5
1,0
5
1,0
6
1,0
6
1,0
6
1,0
7
1,0
8
1,0
9
1,1
0
1,1
0
1,1
1
1,1
1
1,1
2
1,1
2
1,1
2
1,1
3
1,1
4
1,1
4
1,1
5
1,1
5
1,1
6
1,1
II -
24
1,16
25
1,17
26
1,17
27
1,18
28
1,19
29
1,19
30
1,20
31
1,20
32
1,21
33
1,22
34
1,22
35
1,23
36
1,23
37
1,24
38
1,25
39
1,26
40
1,27
41
1,28
42
1,28
43
1,29
44
1,30
45
1,31
46
1,32
47
1,33
48
1,34
49
1,36
1
1,0
1
1,0
1
1,0
1
1,0
2
1,0
2
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
3
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
4
1,0
5
1,0
5
1,0
6
1,0
6
1,0
7
1,0
7
1,0
8
1,0
8
1,0
9
1,1
0
1,1
1
1,1
1
1,1
2
5
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
5
1,0
6
1,0
6
1,0
6
1,0
6
1,0
6
1,0
6
1,0
6
1,0
6
1,0
6
1,0
6
1,0
7
1,0
7
1,0
7
1,0
7
1,0
7
1,0
7
1,0
7
1,0
7
1,0
7
1,0
8
1,0
8
1,0
8
7
0,9
6
0,9
6
0,9
6
0,9
6
0,9
6
0,9
5
0,9
5
0,9
5
0,9
5
0,9
5
0,9
4
0,9
4
0,9
4
0,9
4
0,9
4
0,9
3
0,9
3
0,9
3
0,9
2
0,9
2
0,9
2
0,9
2
0,9
1
0,9
1
0,9
0
0,9
0
5
0,9
5
0,9
4
0,9
4
0,9
4
0,9
3
0,9
3
0,9
2
0,9
2
0,9
1
0,9
1
0,9
0
0,8
9
0,8
9
0,8
8
0,8
8
0,8
7
0,8
6
0,8
6
0,8
5
0,8
4
0,8
3
0,8
3
0,8
2
0,8
1
0,8
0
0,7
9
0
0,8
9
0,8
8
0,8
8
0,8
7
0,8
7
0,8
6
0,8
5
0,8
5
0,8
4
0,8
4
0,8
3
0,8
2
0,8
2
0,8
1
0,8
0
0,7
9
0,7
8
0,7
7
0,7
6
0,7
5
0,7
4
0,7
3
0,7
2
0,7
1
0,7
0
0,6
9
4
0,9
4
0,9
3
0,9
3
0,9
2
0,9
2
0,9
1
0,9
0
0,9
0
0,8
9
0,8
9
0,8
8
0,8
7
0,8
7
0,8
6
0,8
6
0,8
5
0,8
4
0,8
3
0,8
2
0,8
2
0,8
1
0,8
0
0,7
9
0,7
8
0,7
6
0,7
5
9
0,9
8
0,9
8
0,9
8
0,9
8
0,9
7
0,9
7
0,9
6
0,9
6
0,9
6
0,9
5
0,9
5
0,9
4
0,9
4
0,9
4
0,9
3
0,9
3
0,9
2
0,9
2
0,9
2
0,9
2
0,9
1
0,9
1
0,9
0
0,9
0
0,8
9
0,8
9
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
1,0
0
0,9
9
0,9
9
0,9
9
0,9
9
0,9
9
0,9
9
1,10
1,10
1,10
1,11
1,11
1,12
1,12
1,12
1,12
1,13
1,13
1,13
1,13
1,14
1,14
1,15
1,15
1,16
1,16
1,17
1,17
1,17
1,17
1,18
1,18
1,19
Penuntun Praktikum Agrohidrologi (oleh Ir. M. Mahbub, MP, PS Ilmu Tanah Unlam)
0
1,1
1
1,1
1
1,1
1
1,1
2
1,1
3
1,1
3
1,1
4
1,1
4
1,1
5
1,1
6
1,1
6
1,1
7
1,1
7
1,1
8
1,1
9
1,1
9
1,2
0
1,2
1
1,2
2
1,2
3
1,2
3
1,2
4
1,2
5
1,2
6
1,2
7
1,2
8
7
1,1
7
1,1
8
1,1
8
1,1
9
1,2
0
1,2
0
1,2
1
1,2
1
1,2
2
1,2
3
1,2
4
1,2
5
1,2
5
1,2
6
1,2
7
1,2
8
1,2
9
1,3
0
1,3
1
1,3
2
1,3
3
1,3
4
1,3
5
1,3
6
1,3
7
1,3
9
II - 10
50
1,37
1,1
2
1,0
8
0,8
9
0,7
7
0,6
7
0,7
4
0,8
8
0,9
9
1,19
Penuntun Praktikum Agrohidrologi (oleh Ir. M. Mahbub, MP, PS Ilmu Tanah Unlam)
1,2
9
1,4
1
II - 11